Business transformaties plannen met de Nolan Groeifasen theorie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Business transformaties plannen met de Nolan Groeifasen theorie"

Transcriptie

1 Business transformaties plannen met Nolan Groeifasen theorie Het bewaken samenhang tussen business-, user- en systeem requirements Leon Dohmen - ICT Management Consultant LogicaCMG All rights reserved

2 Leon Dohmen ICT Management Consultant LogicaCMG Werkzaam in IT sinds1988 LogicaCMG sinds 2001 Interim Management Project Management Consultancy Coördinator en docent Management of Technology voor Master en MBA-programma Specialisatie: Organisatieveranringen en invloed IT Opdrachten uitgevoerd voor onr anre: DSM, Rotterdam Business School, Imtech, Philips, Zorgverzekeraar VGZ, SNS bank, ASML Publicaties: Meetbare praktijkeffecten IT servicemanagement: Informatie Februari 2002; Werken met ITIL in cijfers en grafieken: IT Beheer Maart 2002; Leerprocessen en hun invloed op kwaliteit IT servicemanagement: ITSMF portal Maart 2004 Het plannen een business transformatie met het Nolan Groeifasen mol: Business Process Magazine April 2004 Geleer lessen bij het opzetten een Shared Service Center: Informatie April 2005 Aanstaan: Kennismanagement: tussen menselijke gedrag en organisatorische ialen: Business Process Magazine: najaar 2006 Risicobeheersing bij IT-outsourcing: Nar te bepalen Vakverenigingen Nerlandse Vereniging Register Informatici (VRI) Nerlandse Or Register EDP-auditors (Norea) 2

3 Agenda 1. Probleem Requirements en bevindingen in IT-projecten 2. Inleiding oplossing Businesstransformatie en IT volgens Nolan Metafoor, het plannen een autoreis 3. Oplossing Praktijk case voor het bepalen non-functionele requirements Praktijkervaringen 4. Samenvatting en afronding 3

4 Agenda 1. Probleem Requirements en bevindingen in IT-projecten 2. Inleiding oplossing Businesstransformatie en IT volgens Nolan Metafoor, het plannen een autoreis 3. Oplossing Praktijk case voor het bepalen non-functionele requirements Praktijkervaringen 4. Samenvatting en afronding 4

5 Requirements en bevindingen in IT-projecten Verbetering Verbetering begint begint met met requirements requirements Bij Bij het het stopzetten stopzetten IT-projecten IT-projecten ligt ligt oorzaak oorzaak in in 44% 44% gevallen gevallen bij bij requirements requirements Verstikken Verstikken informatiesystemen Slechts Slechts 54% 54% oorspronkelijk oorspronkelijk requirements requirements wordt wordt informatiesystemen gerealiseerd gerealiseerd Slechts Slechts 45% 45% gerealiseer gerealiseer requirements requirements wordt wordt Het Het systeem systeem legt legt beperkingen beperkingen op, op, bevat bevat daadwerkelijk daadwerkelijk gebruikt gebruikt software software fouten fouten en en dat dat alles alles ten ten koste koste Computable discussie: Verbetering begint met requirements, september 2005 klant. Computable discussie: Verbetering begint met requirements, september 2005 klant. Hoog Computable: Computable: Rick Rick r r Lans, Lans, 9 9 juni juni 2006 Hoog tijd tijd voor voor software software Deltaplan Deltaplan 2006 Falen Falen software software projecten: projecten: 30% 30% mislukt mislukt totaal, totaal, 50% 50% voldoet voldoet niet niet aan aan verwachting. verwachting. Kosten Kosten wereldwijd wereldwijd $ $ miljard. miljard. IFSQ / Automatiseringsgids: een greep uit het nieuws april 2006 IFSQ / Automatiseringsgids: een greep uit het nieuws april Borland Borland toont toont belangrijkste belangrijkste oorzaak oorzaak falen falen software software projecten projecten aan aan met met nieuwe nieuwe requirements requirements en en management management oplossing oplossing renen renen voor voor het het falen falen projecten projecten zijn zijn requirements requirements gerelateerd gerelateerd Requirements Requirements fouten fouten zijn zijn belangrijkste belangrijkste ren ren dat dat werk werk moet moet worn worn overgedaan overgedaan Dit Dit overwerk overwerk kan kan 40% 40% totale totale inspanningen inspanningen in in beslag beslag nemen nemen Borland: mei 2006 Borland: mei 2006

6 Requirements: niveaus en soorten Business requirements Why -vraag: Waarom is er behoefte aan een IT-toepassing, welke doelen heeft organisatie met het systeem? User requirements What -vraag: Wat moet gebruiker met het systeem kunnen doen? Systeem requirements How -vraag: Hoe aan een systeem onrsteuning bien? Functionele en non-functionele requirements Non-functionele requirements: in 70% gevallen afwezig, te laat of onvoldoen opgesteld Performance Beveiliging Beschikbaarheid Bon: Computable discussie: Verbetering begint met requirements, september

7 Requirements: conclusie Veel projectmislukkingen zijn te wijten aan onvolledige, onjuiste of ontbreken requirements Verkeer requirements lein tot veel overwerk en kosten dus veel geld Achterliggen oorzaken: Een (business) context ontbreekt voor requirements Vage, multi-interpretabele en dubbelzinnige requirements Geen samenhang in relatie tussen business-, user- en systeem requirements 7

8 Agenda 1. Probleem Requirements en bevindingen in IT-projecten 2. Inleiding oplossing Businesstransformatie en IT volgens Nolan Metafoor, het plannen een autoreis 3. Oplossing Praktijk case voor het bepalen non-functionele requirements Praktijkervaringen 4. Samenvatting en afronding 8

9 Het business transformatieklimaat daag Bron: Management of Technology - Rotterdam Business School and LogicaCMG 9

10 Business transformatie volgens Nolan Actuele situatie voor meeste organisaties Bron: Nolan Norton & Co. 10

11 Business transformatie principes in het netwerk tijdperk I/T: Management oriëntatie: Planning: Communicatie: Organisatie schaal: Mewerkers betrokkenheid: Mewerker focus: Span of control wordt: Van onrsteunend naar enabler Van productie naar klant Van formeel naar visie Van papier naar elektronisch Van groot naar flexibel Van loyaal en senioriteit naar prestaties Van blauwe boord / witte boord naar kenniswerker Span of communication Credo: Anything, anytime, anyplace, anyone and any vice Bron: Nolan Norton & Co. Business transformatie en IT: Van r Zee, Han T.M 11

12 Business transformatie en kenmerken per fase Groeiprocessen DATA PROCESSING ERA INFORMATION TECHNOLOGY ERA NETWORK ERA Informatiesystemen Informatiesystemen Beperkt aantal niet Uitbreiding gekoppel systemen gericht op kosten besparing (financiële adm. en salaris) systemen, waarbij tevens koppeling binnen een afling plaatsvindt (fin. adm. gekoppeld aan budgetsysteem) Voltooiing taak-automatisering en bouw 2e generatie systemen Herbouw systemen gericht op organisatiebre integratie over aflingen heen Bouw systemen die externe onrsteuning bien aan bijvoorbeeld afnemers en leveranciers Volledige integratie externe en interne systemen per werkmaatschappij (Business Unit) Flexibele module integratie. Opbouw een modulaire concern functionaliteit strategische allianties bij opbouw infrastructuur Snelle toename functionaliteit door bouw toplevel applicaties. Implementatie gestandaardiseer S.O. door gebruikers Corporate functionaliteit is on-rel infrastructuur bestaan uit modules, bouw en ontwerp gebruikers Midlen Technologie IT-personeel Organisatie Mainframe/batch Computerspecialist Centraal Combinatie batch en online Oriëntatie richting gebruikers Centraal Hoofdzakelijk online Informatiemanager Centraal Intelligente werkstations Facilitaire organisatie voor techniek Decentraal Invoering nieuwe technologieën Kennis vergaren nieuwe technologieën Hercentralisatie Down-sizing rekencentra IT-personeel naar BU Centraal/centraal Diverse lagen infrastructuur inclusief concernfunctionaliteit Centraal ITpersoneel voor infrastructuur Centralisatie third party processing Business/branche architectuur; in- en externe standaarn IT-personeel faciliteert ontwerp door gebruikers Technologie geoutsourced Technische infrastructuur is geheel standaard Architecten/module integratie/infrastructuur Business organisatie is IT-organisatie Management Sturing Beheersinstrumentarium Automatiseringsorganisatie beslist Automatisering beslist samen met aflingsmgt. Geen planvorming; Geen planvorming; aandacht gericht op introductie S.O.- mogelijkhen methodieken Stuurgroep beslist Informatieplanning Topmanagement aandacht; stuurgroep beslist Gegevensgerichtheid Topmanagement beslist Gedifferentieer beheersmethon Topmangement schept condities; BU-mgt. beslist Strategische besluitvorming Topmanagement sponsor concern module infrastructuur Self controlled Teams sturen op functionaliteit Topmanagement focus op strategisch gedreven business/itarchitectuur Teammanagement beslist over functionaliteit Topmanagement beslist over infrastructuur Totale manage-ment en control uitgevoerd door business Gebruikers Gebruiker nauwelijks betrokken; automatiseringsskundige bepaalt functionaliteit Enthousiasme gebruikers en enige betrokkenheid tijns ontwikkeling Gebruikersparticipatie tijns systeemontwikkeling Gebruikersorganisatie krijgt IT-budget Gebruikers bouwen systemen met enige onrsteuning IT-skundigen Gebruikersorganisatie (BU) is totaal verantwoorlijk voor toepassing IT Participeren in ontwikkeling modules Ontwerpen toplaag applicaties; uitvoeringdoor IT Ontwerpen toplaag applicaties; IT onrsteunt Gebruikers Fase I Initiatie Fase II Uitbreiding Fase III Beheersing Fase IV Integratie Fase V Architectuur Fase VI Deconcentratie Fase VII Fase VIII Fase IX Functional TaloredGrowth Rapid Reaction infrastructure Source: Nolan Norton Institute 12

13 Gebruikers De Nolan groeifasentheorie: samenvatting Groeiprocessen ( boven naar benen) Door IT gedreven business transformatie Evolutionaire (gefaseer) ontwikkeling groeiprocessen Groeifasen ( links naar rechts) Elke fase heeft zijn eigen specifieke kenmerken Elke fase kent zijn eigen specifieke problemen Het managen discontinuïteit De management aanpak is in elke fase anrs Leercurven Alle fasen moeten worn doorlopen Organisatorisch leren Vergelijk het met je eigen leertraject in het onrwijs De ontwikkeling groeiprocessen dient evenwichtig te zijn, dan is het renment het grootst Toegepast wereldwijd bij veel organisaties Informatiesystemen Midlen Management Groeiprocessen Technologie IT-personeel Organisatie Sturing Informatiesystemen Beheersinstrumentarium Gebruikers Beperkt aantal niet gekoppel systemen gericht op kosten besparing (financiële adm. en salaris) Mainframe/batch Centraal Snelle toename functionaliteit door bouw toplevel applicaties. Implementatie gestandaardiseer S.O. door gebruikers Computerspecialist Automatiseringsorganisatie beslist Geen planvorming; aandacht gericht op mogelijkhen Gebruiker nauwelijks betrokken; automatiseringsskundige bepaalt functionaliteit Fase I Initiatie Source: Nolan Norton Institute DATA PROCESSING ERA Uitbreiding systemen, waarbij tevens koppeling binnen een afling plaatsvindt (fin. adm. gekoppeld aan budgetsysteem) Combinatie batch en online Oriëntatie richting gebruikers Centraal Automatisering beslist samen met aflingsmgt. Geen planvorming; introductie S.O.- methodieken Enthousiasme gebruikers en enige betrokkenheid tijns ontwikkeling Fase II Uitbreiding Voltooiing taak-automatisering en bouw 2e generatie systemen Hoofdzakelijk online Informatiemanager Centraal Stuurgroep beslist Informatieplanning Gebruikersparticipatie tijns systeemontwikkeling Fase III Beheersing Herbouw systemen gericht op organisatiebre integratie over aflingen heen Intelligente werkstations Facilitaire organisatie voor techniek Decentraal Topmanagement aandacht; stuurgroep beslist Topmanagement focus op strategisch gedreven business/itarchitectuur Teammanagement beslist over functionaliteit Gegevensgerichtheid Gebruikersorganisatie krijgt IT-budget INFORMATION TECHNOLOGY ERA Fase IV Integratie Bouw systemen die externe onrsteuning bien aan bijvoorbeeld afnemers en leveranciers Invoering nieuwe technologieën Kennis vergaren nieuwe technologieën Hercentralisatie Topmanagement beslist Gedifferentieer beheersmethon Gebruikers bouwen systemen met enige onrsteuning IT-skundigen Fase V Architectuur Volledige integratie externe en interne systemen per werkmaatschappij (Business Unit) Down-sizing rekencentra IT-personeel naar BU Centraal/centraal Topmangement schept condities; BU-mgt. beslist Strategische besluitvorming Gebruikersorganisatie (BU) is totaal verantwoorlijk voor toepassing IT Fase VI Deconcentratie Flexibele module integratie. Opbouw een modulaire concern functionaliteit strategische allianties bij opbouw infrastructuur Diverse lagen infrastructuur inclusief concernfunctionaliteit Centraal ITpersoneel voor infrastructuur Centralisatie third party processing Topmanagement sponsor concern module infrastructuur Self controlled Teams sturen op functionaliteit Participeren in ontwikkeling modules NETWORK ERA Business/branche architectuur; in- en externe standaarn IT-personeel faciliteert ontwerp door gebruikers Technologie geoutsourced Ontwerpen toplaag applicaties; uitvoering door IT Corporate functionaliteit is on-rel infrastructuur bestaan uit modules, bouw en ontwerp gebruikers Technische infrastructuur is geheel standaard Architecten/module integratie/infrastructuur Business organisatie is IT-organisatie Topmanagement beslist over infrastructuur Totale manage-ment en control uitgevoerd door business Ontwerpen toplaag applicaties; IT onrsteunt Fase VII Fase VIII Fase IX Functional Talored Growth Rapid Reaction infrastructure 13

14 Agenda 1. Probleem Requirements en bevindingen in IT-projecten 2. Inleiding oplossing Businesstransformatie en IT volgens Nolan Metafoor, het plannen een autoreis 3. Oplossing Praktijk case voor het bepalen non-functionele requirements Praktijkervaringen 4. Samenvatting en afronding 14

15 Metafoor: het plannen een autoreis Ingrediënten: Routekaart Vertrekpunt Bestemming Route via Kortste / Snelste route Routekenmerken De kortste route Roermond naar Biersdorf via Luxemburgstad 15

16 Agenda 1. Probleem Requirements en bevindingen in IT-projecten 2. Inleiding oplossing Businesstransformatie en IT volgens Nolan Metafoor, het plannen een autoreis 3. Oplossing Praktijkcase voor het bepalen non-functionele requirements Praktijkervaringen 4. Samenvatting en afronding 16

17 De routekaart voor door IT gedreven business transformatie (reis) Groeiprocessen DATA PROCESSING ERA INFORMATION TECHNOLOGY ERA NETWORK ERA Informatiesystemen Informatiesystemen Beperkt aantal niet Uitbreiding gekoppel systemen gericht op kosten besparing (financiële adm. en salaris) systemen, waarbij tevens koppeling binnen een afling plaatsvindt (fin. adm. gekoppeld aan budgetsysteem) Voltooiing taak-automatisering en bouw 2e generatie systemen Herbouw systemen gericht op organisatiebre integratie over aflingen heen Bouw systemen die externe onrsteuning bien aan bijvoorbeeld afnemers en leveranciers Volledige integratie externe en interne systemen per werkmaatschappij (Business Unit) Flexibele module integratie. Opbouw een modulaire concern functionaliteit strategische allianties bij opbouw infrastructuur Snelle toename functionaliteit door bouw toplevel applicaties. Implementatie gestandaardiseer S.O. door gebruikers Corporate functionaliteit is on-rel infrastructuur bestaan uit modules, bouw en ontwerp gebruikers Midlen Technologie IT-personeel Organisatie Mainframe/batch Computerspecialist Centraal Combinatie batch en online Oriëntatie richting gebruikers Centraal Hoofdzakelijk online Informatiemanager Centraal Intelligente werkstations Facilitaire organisatie voor techniek Decentraal Invoering nieuwe technologieën Kennis vergaren nieuwe technologieën Hercentralisatie Down-sizing rekencentra IT-personeel naar BU Centraal/centraal Diverse lagen infrastructuur inclusief concernfunctionaliteit Centraal ITpersoneel voor infrastructuur Centralisatie third party processing Business/branche architectuur; in- en externe standaarn IT-personeel faciliteert ontwerp door gebruikers Technologie geoutsourced Technische infrastructuur is geheel standaard Architecten/module integratie/infrastructuur Business organisatie is IT-organisatie Management Sturing Beheersinstrumentarium Automatiseringsorganisatie beslist Automatisering beslist samen met aflingsmgt. Geen planvorming; Geen planvorming; aandacht gericht op introductie S.O.- mogelijkhen methodieken Stuurgroep beslist Informatieplanning Topmanagement aandacht; stuurgroep beslist Gegevensgerichtheid Topmanagement beslist Gedifferentieer beheersmethon Topmangement schept condities; BU-mgt. beslist Strategische besluitvorming Topmanagement sponsor concern module infrastructuur Self controlled Teams sturen op functionaliteit Topmanagement focus op strategisch gedreven business/itarchitectuur Teammanagement beslist over functionaliteit Topmanagement beslist over infrastructuur Totale manage-ment en control uitgevoerd door business Gebruikers Gebruiker nauwelijks betrokken; automatiseringsskundige bepaalt functionaliteit Enthousiasme gebruikers en enige betrokkenheid tijns ontwikkeling Gebruikersparticipatie tijns systeemontwikkeling Gebruikersorganisatie krijgt IT-budget Gebruikers bouwen systemen met enige onrsteuning IT-skundigen Gebruikersorganisatie (BU) is totaal verantwoorlijk voor toepassing IT Participeren in ontwikkeling modules Ontwerpen toplaag applicaties; uitvoeringdoor IT Ontwerpen toplaag applicaties; IT onrsteunt Gebruikers Fase I Initiatie Fase II Uitbreiding Fase III Beheersing Fase IV Integratie Fase V Architectuur Fase VI Deconcentratie Fase VII Fase VIII Fase IX Functional TaloredGrowth Rapid Reaction infrastructure 17 Source: Nolan Norton Institute Bron: Business transformaties plannen met Nolans groeifasenmol: Dohmen, L Business Process Magazine (April 2004)

18 Gebruikers Stap 1: Het vertrekpunt business transformatie Groeiprocessen DATA PROCESSING ERA INFORMATION TECHNOLOGY ERA NETWORK ERA Informatiesystemen Informatiesystemen Beperkt aantal niet Uitbreiding Voltooiing Herbouw systemen gericht op men die externe externe en Bouw syste- Volledige integratie gekoppel systemen gericht op tevens koppeling en bouw 2e organisatiebre onrsteuning interne systemen systemen, waarbij taak-automatisering kosten besparing binnen een afling plaatsvindt (fin. aflingen heen bijvoorbeeld schappij (Business generatie systemen integratie over bien aan per werkmaat- (financiële adm. en salaris) adm. gekoppeld afnemers en Unit) aan budgetsysteem) leveranciers Flexibele module Snelle toename Corporate functionaliteit integratie. Opbouw functionaliteit is on-rel infrastructuur bestaan uit een modulaire door bouw toplevel concern functionaliteit strategische mentatie ge- ontwerp gebruikers applicaties. Imple- modules, bouw en allianties bij opbouw infrastructuur S.O. door standaardiseer gebruikers Midlen Technologie IT-personeel Organisatie Mainframe/batch Combinatie Hoofdzakelijk batch en online online Computerspecialist gebruikers Oriëntatie richting Informatiemanager Centraal Centraal Centraal Intelligente werkstations Facilitaire organisatie voor techniek Decentraal Invoering nieuwe Down-sizing technologieën rekencentra Kennis vergaren IT-personeel naar nieuwe BU technologieën Hercentralisatie Centraal/centraal Diverse lagen infrastructuur inclusief architectuur; in- en infrastructuur is geheel Business/branche Technische concernfunctionaliteit standaarn externe standaard Centraal ITpersoneel voor faciliteert ontwerp integratie/infrastructuur IT-personeel Architecten/module infrastructuur door gebruikers Centralisatie third Technologie Business organisatie is party processing geoutsourced IT-organisatie Management Sturing Beheersinstrumentarium Automatiseringsorganisatie beslist beslist samen met Automatisering Stuurgroep beslist aflingsmgt. Geen planvorming; Geen planvorming; Informatieplanning aandacht gericht op introductie S.O.- mogelijkhen methodieken Topmanagement Topmanagement Topmanagement beslist sponsor focus op strategisch gedreven over infrastructuur concern module infrastructuur business/itarchitectuur Self controlled Teammanagement Totale manage-ment en Teams sturen op beslist over control uitgevoerd door functionaliteit functionaliteit business Topmanagement Topmanagement Topmangement aandacht; beslist schept condities; stuurgroep beslist BU-mgt. beslist Gegevensgerichtheid beheersmethon Gedifferentieer Strategische besluitvorming Gebruikers Gebruiker nauwelijks betrokken; gebruikers en enige participatie tijns Enthousiasme Gebruikers- automatiseringsskundige bepaalt tijns ontwikkeling betrokkenheid systeem- functionaliteit ontwikkeling Gebruikersorganisatiekrijgt systemen met nisatie (BU) is Gebruikers bouwen Gebruikersorga- IT-budget enige totaal verantwoorlijk voor onrsteuning IT-skundigen toepassing IT Participeren in Ontwerpen toplaag Ontwerpen toplaag ontwikkeling applicaties; applicaties; IT modules uitvoering door IT onrsteunt Fase I Initiatie Fase II FaseIII Uitbreiding Beheersing Fase IV Integratie Fase V Fase VI Fase VII Fase VIII Fase IX Architectuur Deconcentratie Functional Talored Growth Rapid Reaction infrastructure Source: Nolan Norton Institute 18

19 Gebruikers Stap 2: De (reis)bestemming business transformatie Groeiprocessen DATA PROCESSING ERA INFORMATION TECHNOLOGY ERA NETWORK ERA Informatiesystemen Informatiesystemen Beperkt aantal niet Uitbreiding Voltooiing Herbouw systemen gericht op men die externe externe en Bouw syste- Volledige integratie gekoppel systemen gericht op tevens koppeling en bouw 2e organisatiebre onrsteuning interne systemen systemen, waarbij taak-automatisering kosten besparing binnen een afling plaatsvindt (fin. aflingen heen bijvoorbeeld schappij (Business generatie systemen integratie over bien aan per werkmaat- (financiële adm. en salaris) adm. gekoppeld afnemers en Unit) aan budgetsysteem) leveranciers Flexibele module Snelle toename Corporate functionaliteit integratie. Opbouw functionaliteit is on-rel infrastructuur bestaan uit een modulaire door bouw toplevel concern functionaliteit strategische mentatie ge- ontwerp gebruikers applicaties. Imple- modules, bouw en allianties bij opbouw infrastructuur S.O. door standaardiseer gebruikers Midlen Technologie IT-personeel Organisatie Mainframe/batch Combinatie Hoofdzakelijk batch en online online Computerspecialist gebruikers Oriëntatie richting Informatiemanager Centraal Centraal Centraal Intelligente werkstations Facilitaire organisatie voor techniek Decentraal Invoering nieuwe Down-sizing technologieën rekencentra Kennis vergaren IT-personeel naar nieuwe BU technologieën Hercentralisatie Centraal/centraal Diverse lagen infrastructuur inclusief architectuur; in- en infrastructuur is geheel Business/branche Technische concernfunctionaliteit standaarn externe standaard Centraal ITpersoneel voor faciliteert ontwerp integratie/infrastructuur IT-personeel Architecten/module infrastructuur door gebruikers Centralisatie third Technologie Business organisatie is party processing geoutsourced IT-organisatie Management Sturing Beheersinstrumentarium Automatiseringsorganisatie beslist beslist samen met Automatisering Stuurgroep beslist aflingsmgt. Geen planvorming; Geen planvorming; Informatieplanning aandacht gericht op introductie S.O.- mogelijkhen methodieken Topmanagement Topmanagement Topmanagement beslist sponsor focus op strategisch gedreven over infrastructuur concern module infrastructuur business/itarchitectuur Self controlled Teammanagement Totale manage-ment en Teams sturen op beslist over control uitgevoerd door functionaliteit functionaliteit business Topmanagement Topmanagement Topmangement aandacht; beslist schept condities; stuurgroep beslist BU-mgt. beslist Gegevensgerichtheid beheersmethon Gedifferentieer Strategische besluitvorming Gebruikers Gebruiker nauwelijks betrokken; gebruikers en enige participatie tijns Enthousiasme Gebruikers- automatiseringsskundige bepaalt tijns ontwikkeling betrokkenheid systeem- functionaliteit ontwikkeling Gebruikersorganisatiekrijgt systemen met nisatie (BU) is Gebruikers bouwen Gebruikersorga- IT-budget enige totaal verantwoorlijk voor onrsteuning IT-skundigen toepassing IT Participeren in Ontwerpen toplaag Ontwerpen toplaag ontwikkeling applicaties; applicaties; IT modules uitvoering door IT onrsteunt Fase I Initiatie Fase II FaseIII Uitbreiding Beheersing Fase IV Integratie Fase V Fase VI Fase VII Fase VIII Fase IX Architectuur Deconcentratie Functional Talored Growth Rapid Reaction infrastructure Source: Nolan Norton Institute 19

20 Gebruikers Stap 3: De reisroutes en routekenmerken business transformatie Groeiprocessen DATA PROCESSING ERA INFORMATION TECHNOLOGY ERA NETWORK ERA Informatiesystemen Informatiesystemen Beperkt aantal niet Uitbreiding Voltooiing Herbouw systemen gericht op men die externe externe en Bouw syste- Volledige integratie gekoppel systemen gericht op tevens koppeling en bouw 2e organisatiebre onrsteuning interne systemen systemen, waarbij taak-automatisering kosten besparing binnen een afling plaatsvindt (fin. aflingen heen bijvoorbeeld schappij (Business generatie systemen integratie over bien aan per werkmaat- (financiële adm. en salaris) adm. gekoppeld afnemers en Unit) aan budgetsysteem) leveranciers Flexibele module Snelle toename Corporate functionaliteit integratie. Opbouw functionaliteit is on-rel infrastructuur bestaan uit een modulaire door bouw toplevel concern functionaliteit strategische mentatie ge- ontwerp gebruikers applicaties. Imple- modules, bouw en allianties bij opbouw infrastructuur S.O. door standaardiseer gebruikers Midlen Technologie IT-personeel Organisatie Mainframe/batch Combinatie Hoofdzakelijk batch en online online Computerspecialist gebruikers Oriëntatie richting Informatiemanager Centraal Centraal Centraal Intelligente werkstations Facilitaire organisatie voor techniek Decentraal Invoering nieuwe Down-sizing technologieën rekencentra Kennis vergaren IT-personeel naar nieuwe BU technologieën Hercentralisatie Centraal/centraal Diverse lagen infrastructuur inclusief architectuur; in- en infrastructuur is geheel Business/branche Technische concernfunctionaliteit standaarn externe standaard Centraal ITpersoneel voor faciliteert ontwerp integratie/infrastructuur IT-personeel Architecten/module infrastructuur door gebruikers Centralisatie third Technologie Business organisatie is party processing geoutsourced IT-organisatie Management Sturing Beheersinstrumentarium Automatiseringsorganisatie beslist beslist samen met Automatisering Stuurgroep beslist aflingsmgt. Geen planvorming; Geen planvorming; Informatieplanning aandacht gericht op introductie S.O.- mogelijkhen methodieken Topmanagement Topmanagement Topmanagement beslist sponsor focus op strategisch gedreven over infrastructuur concern module infrastructuur business/itarchitectuur Self controlled Teammanagement Totale manage-ment en Teams sturen op beslist over control uitgevoerd door functionaliteit functionaliteit business Topmanagement Topmanagement Topmangement aandacht; beslist schept condities; stuurgroep beslist BU-mgt. beslist Gegevensgerichtheid beheersmethon Gedifferentieer Strategische besluitvorming Gebruikers Gebruiker nauwelijks betrokken; gebruikers en enige participatie tijns Enthousiasme Gebruikers- automatiseringsskundige bepaalt tijns ontwikkeling betrokkenheid systeem- functionaliteit ontwikkeling Gebruikersorganisatiekrijgt systemen met nisatie (BU) is Gebruikers bouwen Gebruikersorga- IT-budget enige totaal verantwoorlijk voor onrsteuning IT-skundigen toepassing IT Participeren in Ontwerpen toplaag Ontwerpen toplaag ontwikkeling applicaties; applicaties; IT modules uitvoering door IT onrsteunt Fase I Initiatie Fase II FaseIII Uitbreiding Beheersing Fase IV Integratie Fase V Fase VI Fase VII Fase VIII Fase IX Architectuur Deconcentratie Functional Talored Growth Rapid Reaction infrastructure Source: Nolan Norton Institute 20

21 Stap 4: Van routekenmerken naar non-functionele requirements Business requirements (Why: Welk doel heeft organisatie?) User requirements (What: Wat moet gebruiker kunnen doen?) Systeem requirements (How: Hoe onrsteuning bien?) 21

22 Agenda 1. Probleem Requirements en bevindingen in IT-projecten 2. Inleiding oplossing Businesstransformatie en IT volgens Nolan Metafoor, het plannen een autoreis 3. Oplossing Praktijkcase voor het bepalen non-functionele requirements Praktijkervaringen 4. Samenvatting en afronding 22

23 Praktijkervaringen: resultaten Project X Hi Leon, My conclusion of the last weeks is: You have to know where you are and where you want to go. This implies that you have to know the business and this could be in each and every area different. Project Y1 In fase 1 (zonr het Nolan kar) vond ik het project (veel) complexer lijken. Met name daar het totaaloverzicht ontbrak en het leek dat er een enorme berg op ons afkwam. Fase 2 (met het Nolan kar) maakte het geheel meer overzichtelijk, met name door het opsplitsen het project in kleine doelstellingen (requirements) met duilijke afgrenzing activiteiten en onrlen. Project Y2 De slagingskans kan alleen maar vergroot worn door een ontrafeling (business requirements en anre requirements) het einddoel. Hoe beter je dit doet (en natuurlijk iers betrokkenheid) hoe beter het eindresultaat. Project Y3 De slaagkans een rgelijk project hangt in hoge mate af projectorganisatie met daaraan gekoppeld duilijke doelstellingen (requirements) die voor betrokkenen herkenbaar zijn. Dit verhoogt zowel doorloopsnelheid als kans slagen. Ik schat dit effect zeer hoog in, misschien wel met 100 % 23

24 Agenda 1. Probleem Requirements en bevindingen in IT-projecten 2. Inleiding oplossing Businesstransformatie en IT volgens Nolan Metafoor, het plannen een autoreis 3. Oplossing Praktijkcase voor het bepalen non-functionele requirements Praktijkervaringen 4. Samenvatting en afronding 24

25 Samenvatting (1): ro draad Probleem Requirements en bevindingen in IT-projecten Het ontbreken een (business) context Vage, multi-interpretabele, dubbelzinnige requirements Gebrek aan samenhang tussen business-, user- en systeem requirements Inleiding oplossing Business transformatie en IT volgens Nolan Oplossing: Praktijk case voor het bepalen non-functionele requirements Bewaken context (via transformatieroutes) en samenhang tussen business, user en systeem requirements 25

Routekaart voorkomt dwaling bij organisatieverandering

Routekaart voorkomt dwaling bij organisatieverandering Business-transformaties plannen met Nolans groeifasenmodel Routekaart komt dwaling bij verandering Veel door informatie gedreven veranderingen verdwalen op weg naar hun onduidelijke bestemming. Door een

Nadere informatie

De Next Practice. Wilbert Teunissen Management Consultant Informatiemanagement

De Next Practice. Wilbert Teunissen Management Consultant Informatiemanagement De Next Practice Wilbert Teunissen Management Consultant Informatiemanagement Sogeti & ontwikkeling van FB 2005 De Uitdaging 4 e industriële revolutie NU!! Digitale Economie 27% heeft op dit moment een

Nadere informatie

ICT Management. Leerprocessen en hun invloed op de kwaliteit van IT-servicemanagement. Kortere terugverdientijd door het versnellen van het leerproces

ICT Management. Leerprocessen en hun invloed op de kwaliteit van IT-servicemanagement. Kortere terugverdientijd door het versnellen van het leerproces ICT Management Kortere terugverdientijd door het versnellen van het leerproces Leerprocessen en hun invloed op de kwaliteit van IT-servicemanagement SOLUTIONS THAT MATTER 1 Kortere terugverdientijd door

Nadere informatie

Regie uit een andere Branche. Hoe om te gaan met de vraag en de levering. Facto Magazine Congres 12 mei 2009. www.quintgroup.com

Regie uit een andere Branche. Hoe om te gaan met de vraag en de levering. Facto Magazine Congres 12 mei 2009. www.quintgroup.com Regie uit een andere Branche Facto Magazine Congres 12 mei 2009 Hoe om te gaan met de vraag en de levering THIS DOCUMENT CONTAINS PROPRIETARY INFORMATION, WHICH IS PROTECTED BY COPYRIGHT. ALL RIGHTS RESERVED.

Nadere informatie

Functioneel Beheer middag 2016

Functioneel Beheer middag 2016 Functioneel Beheer middag 2016 1 Vanmorgen hadden wij standup en toen. Verbouwen met de winkel open IT gebruiken voor Just in Time Snelheid en wendbaarheid in het proces Voldoen aan hoge kwaliteitseisen

Nadere informatie

BISL Business Information Services Library. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V.

BISL Business Information Services Library. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V. BISL Business Information Services Library Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 9 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 ALGEMEEN... 3 1.2

Nadere informatie

Programma. Ontwikkelingen. Kansen. Hoe pak je dat aan? Waar willen jullie het over hebben?

Programma. Ontwikkelingen. Kansen. Hoe pak je dat aan? Waar willen jullie het over hebben? ICT en Vastgoed Programma Ontwikkelingen Kansen Hoe pak je dat aan? Waar willen jullie het over hebben? Wie ben ik? Loopbaan IT biedt vastgoedbedrijven concurrentievoordelen RealEstateIT helpt deze voordelen

Nadere informatie

Projektaanpak Grote Bedrijven. 10 Oktober 2011, Kontakt der Kontinenten

Projektaanpak Grote Bedrijven. 10 Oktober 2011, Kontakt der Kontinenten Projektaanpak Grote Bedrijven 10 Oktober 2011, Kontakt der Kontinenten Agenda Kort voorstellen deelnemers Wat is de beste projektaanpak? Case studies vanuit vooronderzoek Gemeenschappelijke bevindigen

Nadere informatie

Voorlopige resultaten Informatiemanagement onderzoek 2011. Woensdag 19 oktober NGI IM Utrecht

Voorlopige resultaten Informatiemanagement onderzoek 2011. Woensdag 19 oktober NGI IM Utrecht Voorlopige resultaten Informatiemanagement onderzoek 2011 Woensdag 19 oktober NGI IM Utrecht Agenda 19.00 19.15 Welkom en inleiding 19.15 19.45 IM Onderzoek 2011 19.45 20.15 Pauze 20.15 21.00 Discussie

Nadere informatie

Process management aan het werk Business discovery als motor achter waarde creatie. Hans Somers Programmamanager B/CA Gegevens, Belastingdienst

Process management aan het werk Business discovery als motor achter waarde creatie. Hans Somers Programmamanager B/CA Gegevens, Belastingdienst Process management aan het werk Business discovery als motor achter waarde creatie Hans Somers Programmamanager B/CA Gegevens, Belastingdienst Procesmanagement aan het werk Business discovery als motor

Nadere informatie

Agenda 26-4-2009. Wat zijn de gevolgen van Cloud en Gridcomputing voor de gebruikersorganisatie en de beheersfunctie.

Agenda 26-4-2009. Wat zijn de gevolgen van Cloud en Gridcomputing voor de gebruikersorganisatie en de beheersfunctie. Wat zijn de gevolgen van Cloud en Gridcomputing voor de gebruikersorganisatie en de beheersfunctie. John Lieberwerth Agenda Even voorstellen Cloud Computing De tien Plagen Gebruikersorganisatie en ICT

Nadere informatie

Onderwijsgroep Tilburg. De Blauwdruk van Onderwijsgroep Tilburg

Onderwijsgroep Tilburg. De Blauwdruk van Onderwijsgroep Tilburg Onderwijsgroep Tilburg De Blauwdruk van Onderwijsgroep Tilburg Even voorstellen Jan Schrevel jan@jsad.nl +31625181818 Projectleider Blauwdruk Joël de Bruijn jdebruijn@onderwijsgroeptilburg.nl +31614241587

Nadere informatie

Meer waarde halen uit uw ICT en EPD ICT sturing richten op realiseren van baten

Meer waarde halen uit uw ICT en EPD ICT sturing richten op realiseren van baten Meer waarde halen uit uw ICT en EPD ICT sturing richten op realiseren van baten Eric Polman HIMSS 2010, Atlanta 1 4 maart 2010 Agenda en doelstelling 1. Introductie 2. ICT in de zorg: kenmerken huidige

Nadere informatie

CHRONOLOGISCH OVERZICHT VAN DE VOORTGANG VAN HET PROGRAMMA MODERNISERING GBA

CHRONOLOGISCH OVERZICHT VAN DE VOORTGANG VAN HET PROGRAMMA MODERNISERING GBA BIJLAGE CHRONOLOGISCH OVERZICHT VAN DE VOORTGANG VAN HET PROGRAMMA MODERNISERING GBA De documenten waarnaar wordt verwezen zijn opgesteld met inachtneming van de kabinetsrichtlijnen voor grote ICT-projecten.

Nadere informatie

ROYAL DIRKZWAGER. Royal Dirkzwager The Maritime Information and Service Provider - www.dirkzwager.com - Royal Dirkzwager The Maritime

ROYAL DIRKZWAGER. Royal Dirkzwager The Maritime Information and Service Provider - www.dirkzwager.com - Royal Dirkzwager The Maritime ROYAL DIRKZWAGER Software AG Partnerdag 2015 Ton de Jong Business Unit Manager ICT Onderwerpen Wat is en doet Royal Dirkzwager Business case: van AIS data naar informatie Waarom Apama? Van Lijnen op Zee

Nadere informatie

Data Governance van visie naar implementatie

Data Governance van visie naar implementatie make connections share ideas be inspired Data Governance van visie naar implementatie Frank Dietvorst (PW Consulting) deelprogrammamanager Caesar - Vernieuwing Applicatie Landschap Leendert Paape (SAS

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Bewust willen en kunnen 4. Performance Support 5. Informele organisatie 5. Waarom is het zo moeilijk? 6

Inhoudsopgave. Bewust willen en kunnen 4. Performance Support 5. Informele organisatie 5. Waarom is het zo moeilijk? 6 Inleiding De afgelopen vijftien jaar hebben we veel ervaring opgedaan met het doorvoeren van operationele efficiencyverbeteringen in combinatie met ITtrajecten. Vaak waren organisaties hiertoe gedwongen

Nadere informatie

Inrichting ICT organisatie

Inrichting ICT organisatie Inrichting ICT organisatie Taken en verantwoordelijkheden ICT discipline Klassieke ICT Organisatie Ontwikkelen strategie strategisch plan architectuur opstellen automatiseringsplan Leveren applicaties:

Nadere informatie

Sambo-ICT 27 januari

Sambo-ICT 27 januari Sambo-ICT 27 januari 2017 1 Education Online een robuust KRD met een rijke functionele onderwijsondersteuning Sambo-ICT 27 januari 2017 2 agenda Onze situatie en uitdagingen Onze uitgangspunten Onderzoek

Nadere informatie

Whitepaper. Veilig de cloud in. Whitepaper over het gebruik van Cloud-diensten deel 1. www.traxion.com

Whitepaper. Veilig de cloud in. Whitepaper over het gebruik van Cloud-diensten deel 1. www.traxion.com Veilig de cloud in Whitepaper over het gebruik van Cloud-diensten deel 1 www.traxion.com Introductie Deze whitepaper beschrijft de integratie aspecten van clouddiensten. Wat wij merken is dat veel organisaties

Nadere informatie

Praktijkcase- Ervaringen van Alphacloud met DCIM. Rene de Theije PERF-IT Aernout DeBeurme Alphacloud

Praktijkcase- Ervaringen van Alphacloud met DCIM. Rene de Theije PERF-IT Aernout DeBeurme Alphacloud Praktijkcase- Ervaringen van Alphacloud met DCIM Rene de Theije PERF-IT Aernout DeBeurme Alphacloud AlphaCloud Simsstraat 48 2800 Mechelen DCIM Kubus 70 3364 DG Sliedrecht Agenda DCIM Een markt in de kinderschoenen?

Nadere informatie

Business Architectuur vanuit de Business

Business Architectuur vanuit de Business Business Architectuur vanuit de Business CGI GROUP INC. All rights reserved Jaap Schekkerman _experience the commitment TM Organization Facilities Processes Business & Informatie Architectuur, kun je vanuit

Nadere informatie

Dé cloud bestaat niet. maakt cloud concreet

Dé cloud bestaat niet. maakt cloud concreet Dé cloud bestaat niet. maakt cloud concreet 1 Wilbert Teunissen wilbert.teunissen@sogeti.nl Cloud Cases Strategie De rol van Functioneel Beheer 2 Onderwerpen 1. Context? Hug 3. the Impact cloud! FB 2.

Nadere informatie

Lessen voor het opzetten van een Shared Service Center

Lessen voor het opzetten van een Shared Service Center beheer Lessen voor het opzetten van een Shared Service Center CobiT en verandermanagement combineren De voordelen van een Shared Service Center voor it-servicemanagement lijken evident. Eén loket voor

Nadere informatie

Implementatie eboard. Nederlandse Board gebruikersdag. Fred Elgers, Hoofd Controlling

Implementatie eboard. Nederlandse Board gebruikersdag. Fred Elgers, Hoofd Controlling Implementatie eboard Nederlandse Board gebruikersdag Fred Elgers, Hoofd Controlling Agenda Introductie Aanleiding CPM Selectieproces Projectaanpak Resultaten Toekomst 2 Introductie Persoonlijk Fred Elgers

Nadere informatie

Ad Hoc rapportage of constante sturing. Presentatie door: Paul Brands Regional Account Executive

Ad Hoc rapportage of constante sturing. Presentatie door: Paul Brands Regional Account Executive 1 Ad Hoc rapportage of constante sturing Presentatie door: Paul Brands Regional Account Executive Agenda 2 Wie zijn wij? Duurzaam ondernemen / Informatie voorziening. Veranderende inzichten. Knelpunten

Nadere informatie

ERP Testing. HP Nijhof. Testmanager. Testnet November 2005

ERP Testing. HP Nijhof. Testmanager. Testnet November 2005 ERP Testing HP Nijhof Testmanager Testnet November 2005 Solution Sales Meeting7 November 2005 1 Agenda Waarom pakketten testen? Schaarse middelen? Ideale ERP test situatie Vragen 2 De centrale vraag ERP

Nadere informatie

Data en Applicatie Migratie naar de Cloud

Data en Applicatie Migratie naar de Cloud Data en Applicatie Migratie naar de Cloud Iris Pinkster Professional Testing 1 Agenda - Introductie - De Cloud een introductie - Keuze van geschikte applicaties - Migratie strategieën - Test strategieën

Nadere informatie

Workshop Low Cost High Value Service Delivery Models

Workshop Low Cost High Value Service Delivery Models Workshop Low Cost High Value Service Delivery Models 9 februari 2012 2011 - All rights reserved Noventum Service Management Consultants Ltd. 1 Low Cost High Value Service Delivery Models Low cost delivery

Nadere informatie

20 mei 2008. Management van IT 1. Management van IT. Wat is dat eigenlijk? IT organisaties: overeenkomsten en verschillen

20 mei 2008. Management van IT 1. Management van IT. Wat is dat eigenlijk? IT organisaties: overeenkomsten en verschillen Management van IT Han Verniers PrincipalConsultant Han.Verniers@Logica.com Logica 2008. All rights reserved Programma Management van IT Wat is dat eigenlijk? IT organisaties: overeenkomsten en verschillen

Nadere informatie

Jan W. Veldsink Msc www.aikima.com

Jan W. Veldsink Msc www.aikima.com Leiderschap in een digitale wereld Jan W. Veldsink Msc www.aikima.com All companies must become internet companies or die, and this is not an option. Intel chairman Andy Grove September 1999 Opmerkelijke

Nadere informatie

Beheerste transformatie met behulp van Enterprise Architectuur

Beheerste transformatie met behulp van Enterprise Architectuur René van der Reijden Business Architect Pensioenfonds Horeca & Catering Beheerste transformatie met behulp van Enterprise Architectuur Voortdurend in verandering Economische Sociale Ontwikkelingen Politieke

Nadere informatie

Goed functioneel beheer noodzaak voor effectievere SPI

Goed functioneel beheer noodzaak voor effectievere SPI getronicspinkroccade.nl Goed functioneel beheer noodzaak voor effectievere SPI Machteld Meijer Zeist, 3 oktober 2006 Inhoud Domeinen en modellen Functioneel beheer en BiSL Rol van BiSL in SPI 1 Goed functioneel

Nadere informatie

Het gevolg van transitie naar de cloud SaMBO-ICT & KZA. 16 januari 2014 Doetinchem

Het gevolg van transitie naar de cloud SaMBO-ICT & KZA. 16 januari 2014 Doetinchem Het gevolg van transitie naar de cloud SaMBO-ICT & KZA 16 januari 2014 Doetinchem Agenda Introductie Aanleiding Samenvatting handreiking Uitkomsten workshop netwerkbijeenkomst Afsluiting 2 Introductie

Nadere informatie

Enterprise Architectuur. een duur begrip, maar wat kan het betekenen voor mijn gemeente?

Enterprise Architectuur. een duur begrip, maar wat kan het betekenen voor mijn gemeente? Enterprise Architectuur een duur begrip, maar wat kan het betekenen voor mijn gemeente? Wie zijn we? > Frederik Baert Director Professional Services ICT @frederikbaert feb@ferranti.be Werkt aan een Master

Nadere informatie

Wie is leidend of lijdend?

Wie is leidend of lijdend? Organisatie Medische Technologie en ICT Wie is leidend of lijdend? Martijn Schasfoort Manager Zorg en Informatie Technologie Deze presentatie. Het betreft ervaringen uit Máxima Medisch Centrum Cultuur

Nadere informatie

IAM en Cloud Computing

IAM en Cloud Computing IAM en Cloud Computing Cloud café 14 Februari 2013 W: http://www.identitynext.eu T: @identitynext www.everett.nl www.everett.nl Agenda 1. Introductie 2. IAM 3. Cloud 4. IAM en Cloud 5. Uitdagingen 6. Tips

Nadere informatie

CONSILIA HET PLATFORM VOOR CONSULTING PROFESSIONALS SEPTEMBER 2012 STRATEGY ORGANISATION & GOVERNANCE CORPORATE IT EXECUTION

CONSILIA HET PLATFORM VOOR CONSULTING PROFESSIONALS SEPTEMBER 2012 STRATEGY ORGANISATION & GOVERNANCE CORPORATE IT EXECUTION STRATEGY ORGANISATION & GOVERNANCE CORPORATE IT EXECUTION CONSILIA HET PLATFORM VOOR CONSULTING PROFESSIONALS SEPTEMBER 2012 Copyright 2012 by Nolan, Norton & Co. All rights reserved B ent u als professional

Nadere informatie

ICT alignment en ICT governance: theorie en praktijk

ICT alignment en ICT governance: theorie en praktijk ICT alignment en ICT governance: theorie en praktijk lezing voor de MBO raad, dd. 21/1/2010. Dr.mr.ir. Th.J.G Thiadens, Lector ICT governance Fontys Hogeschool, Docent aan de UvA, Erasmus, UvT, RuG, OU

Nadere informatie

RUM. requirements Management. SPIder session Project. driven by requirements 25th april. Risk assessed User

RUM. requirements Management. SPIder session Project. driven by requirements 25th april. Risk assessed User RUM Risk assessed User requirements Management - SPIder session Project driven by requirements 25th april Copyright 2006 ps_testware - Gijs Kuiper Risk assessed User requirement Management Personalia Gijs

Nadere informatie

knkpublishing Microsoft Dynamics De flexibele, innovatieve uitgeverijsoftware Nieuwe kansen in een veranderende media wereld

knkpublishing Microsoft Dynamics De flexibele, innovatieve uitgeverijsoftware Nieuwe kansen in een veranderende media wereld De flexibele, innovatieve uitgeverijsoftware INTEGRATIE CONTINUE INNOVATIE WORKFLOW ONDERSTEUNING ABECON-CONSULTANCY OVER ABECON Microsoft Dynamics Nieuwe kansen in een veranderende media wereld Standaard

Nadere informatie

Building effective IT demandsupply

Building effective IT demandsupply Building effective IT demandsupply structures Gerard Wijers Director Governance and Sourcing Management Agenda» Introductie Demand-Supply» Demand-Supply bij Vopak» Demand-Supply bij van Gansewinkel» Discussie

Nadere informatie

Wij testen..maar....wat test jij?

Wij testen..maar....wat test jij? Wij testen..maar....wat test jij? Wij testen maar wat test jij? Harm Pul, Busineslinemanager Functioneel Beheer TMAP dag 2015, 29 september 2015 Bussum 2 Herkent u dit? De gebruikers testen dit straks

Nadere informatie

Rapportage Pizzasessie Functioneel-beheer.com Specialisten Managers Adviseurs Algemeen functioneel beheer applicatiebeheer informatiemanagement

Rapportage Pizzasessie Functioneel-beheer.com Specialisten Managers Adviseurs Algemeen functioneel beheer applicatiebeheer informatiemanagement Rapportage Pizzasessie Functioneel-beheer.com Alle deelnemers hebben hun functienaam opgegeven. De volgende functienamen zijn gemeld: Specialisten o Functioneel beheerder (9x) o Functioneel applicatiebeheerder

Nadere informatie

Het veilig delen van informatie in de zorg

Het veilig delen van informatie in de zorg Het veilig delen van informatie in de zorg Presentatie Duurzaam informatiestelsel voor de zorg 26 juni 2017 Loek Hassing Edwin van Leeuwen Loek.hassing@oracle.com Mob +31 6 55248998 1 Topic: Het veilig

Nadere informatie

De beheerrisico s van architectuur

De beheerrisico s van architectuur De beheerrisico s van architectuur Een overzicht van de ArChimate Risico Extensie versie 0.2 Bert Dingemans Inleiding Het implementeren van een (enterprise) architectuur brengt altijd risico s met zich

Nadere informatie

Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting

Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting xvii Invloed van IT uitbesteding op bedrijfsvoering & IT aansluiting Samenvatting IT uitbesteding doet er niet toe vanuit het perspectief aansluiting tussen bedrijfsvoering en IT Dit proefschrift is het

Nadere informatie

VMS Implementatie in SAP Omgevingen

VMS Implementatie in SAP Omgevingen VMS Implementatie in SAP Omgevingen Ervaringen van Business Case tot Realisatie Huub Waterval, Directeur TheNextFlex TheNextFlex BV Amerikastraat 3 5232 BE s-hertogenbosch Tel. 084-8305764 E-mail: info@thenextflex.nl

Nadere informatie

Examenprogramma Associatie Praktijkdiploma Vakopleiding Payroll Services IV Geldig m.i.v. 1 januari 2011

Examenprogramma Associatie Praktijkdiploma Vakopleiding Payroll Services IV Geldig m.i.v. 1 januari 2011 Examenprogramma Associatie Praktijkdiploma Vakopleiding Payroll Services IV Geldig m.i.v. 1 januari 2011 Het examenprogramma omvat: 1. Beroepsprofiel 2. Opleidingsprofiel 3. Examenopzet 4. Examenprogramma

Nadere informatie

Business Scenario. Voorbeeld Archimate Risico Extensie. versie 0.1. Bert Dingemans

Business Scenario. Voorbeeld Archimate Risico Extensie. versie 0.1. Bert Dingemans Business Scenario Voorbeeld Archimate Risico Extensie versie 0.1 Bert Dingemans Administratieve pagina Wijzigingshistorie Versie Datum Auteur Reden wijziging Review historie Naam Afdeling Functie Datum

Nadere informatie

To e-cf or not to e-cf? Jose de Leeuwe-Wisniewski 6 maart 2014

To e-cf or not to e-cf? Jose de Leeuwe-Wisniewski 6 maart 2014 To e-cf or not to e-cf? Jose de Leeuwe-Wisniewski 6 maart 2014 Programma e-cf Korte introductie e-cf Nut en noodzaak Stand van zaken in Europa In Nederland e-cf in de praktijk Ronde tafel discussie Het

Nadere informatie

Alle diensten via één loket, hoe gaan we dat organiseren! Marco van Dijke (Manager dienst ICT, ROC Zeeland) Bas van Dorst (Sales Director, Planon)

Alle diensten via één loket, hoe gaan we dat organiseren! Marco van Dijke (Manager dienst ICT, ROC Zeeland) Bas van Dorst (Sales Director, Planon) Alle diensten via één loket, hoe gaan we dat organiseren! Marco van Dijke (Manager dienst ICT, ROC Zeeland) Bas van Dorst (Sales Director, Planon) Agenda Ontwikkelingen Service Management Toegevoegde waarde

Nadere informatie

Van Papier naar Papierloos met iventionles,

Van Papier naar Papierloos met iventionles, Van Papier naar Papierloos met iventionles, ProcessStations Tracking and Tracing van materialen in het Processing Centre van NIZO food research Annemarie Braber Friday, March 28, 2014 NIZO food research

Nadere informatie

Syfadis Suite. LMS & Talent applicatie

Syfadis Suite. LMS & Talent applicatie Syfadis Suite LMS & Talent applicatie FERN : digitaal leren op werkvloer E books Library Learning Management SyfadisLearning & Talent suite Learning Content management & authoring Performance Support Feiten

Nadere informatie

Meer waarde halen uit uw ICT en EPD ICT sturing richten op realiseren van baten

Meer waarde halen uit uw ICT en EPD ICT sturing richten op realiseren van baten Meer waarde halen uit uw ICT en EPD ICT sturing richten op realiseren van baten Eric Polman HIMSS 2010, Atlanta 1 4 maart 2010 Agenda en doelstelling 1. Even voorstellen: M&I/Partners 2. ICT in de zorg:

Nadere informatie

Danser op het slappe koord

Danser op het slappe koord Danser op het slappe koord Hoe regisseer ik mijn overtocht! Jos van Rooyen Identify 2009-2017 24-7-2017 Agenda 1. Wie ben ik? 2. Aanleiding 3. Wat is ketenregie? 4. Symptomen 5. Oorzaken 6. Aanpak/model

Nadere informatie

CMS Ronde Tafel. Cloud Continuity. Ir. Jurian Hermeler Principal Consultant

CMS Ronde Tafel. Cloud Continuity. Ir. Jurian Hermeler Principal Consultant CMS Ronde Tafel Cloud Continuity Ir. Jurian Hermeler Principal Consultant Introductie Quint Wellington Redwood Onafhankelijk Management Adviesbureau Opgericht in 1992 in Nederland Ruim 20 jaar ervaring

Nadere informatie

Portfoliomanagement. Management in Motion 7 maart 2016

Portfoliomanagement. Management in Motion 7 maart 2016 Portfoliomanagement Management in Motion 7 maart 2016 PMO Institute Julianalaan 55 3761 DC Soest I: www.pmoinstitute.com I: www.thinkingportfolio.nl E: info@pmoinstitute.com Tjalling Klaucke E: tj.klaucke@pmoinstitute.com

Nadere informatie

8-12-2015. Hoe test je een pen? Je kunt de presentatie na afloop van elke les downloaden. Ga naar : www.gelsing.info Kies voor de map Acceptatietesten

8-12-2015. Hoe test je een pen? Je kunt de presentatie na afloop van elke les downloaden. Ga naar : www.gelsing.info Kies voor de map Acceptatietesten Les 1 Docent: Marcel Gelsing Je kunt de presentatie na afloop van elke les downloaden. Ga naar : www.gelsing.info Kies voor de map Acceptatietesten Hoe test je een pen? 1 Bekijk eerst het filmpje over

Nadere informatie

Typo3 Usergroep bijeenkomst Skillsontwikkeling in Typo3 community. - Luuk Roovers - www.vicus.nl info@vicus.nl

Typo3 Usergroep bijeenkomst Skillsontwikkeling in Typo3 community. - Luuk Roovers - www.vicus.nl info@vicus.nl Typo3 Usergroep bijeenkomst Skillsontwikkeling in Typo3 community - Luuk Roovers - www.vicus.nl info@vicus.nl Agenda Even voorstellen Vicus ebusiness Solutions Geluiden uit de markt Belangrijke verschillen

Nadere informatie

Rijkspas: veiligheid en flexibiliteit. ID-ware, C. Borgmann, MSc Heerhugowaard 24 november 2011

Rijkspas: veiligheid en flexibiliteit. ID-ware, C. Borgmann, MSc Heerhugowaard 24 november 2011 Rijkspas: veiligheid en flexibiliteit ID-ware, C. Borgmann, MSc Heerhugowaard 24 november 2011 24-11-2011 Profile Consultancy Services State of the art software solutions Project implementation Life-cycle

Nadere informatie

CONNECTING SOLUTIONS VOOR DE GROOTHANDEL DRIVEN BY AMBITION WOENSDAG 11 MEI INN STYLE, MAARSSEN

CONNECTING SOLUTIONS VOOR DE GROOTHANDEL DRIVEN BY AMBITION WOENSDAG 11 MEI INN STYLE, MAARSSEN CONNECTING SOLUTIONS VOOR DE GROOTHANDEL DRIVEN BY AMBITION WOENSDAG 11 MEI INN STYLE, MAARSSEN GROEI DOOR ONTZORGEN VAN MEER NIEUWE KLANTEN. Mark de Waard, Advisie DRIVEN BY AMBITION WOENSDAG 11 MEI INN

Nadere informatie

ICT: HOOFDROLSPELER OF BACKSTAGE ASSISTANT? Steven Van Uffelen INCA Networks NV

ICT: HOOFDROLSPELER OF BACKSTAGE ASSISTANT? Steven Van Uffelen INCA Networks NV ICT: HOOFDROLSPELER OF BACKSTAGE ASSISTANT? Steven Van Uffelen INCA Networks NV Nieuwe Wereld Nieuwe Business Nieuwe IT Uw nieuwe werknemers The times they are changing Uw medewerkers toen How can I help

Nadere informatie

BEVEILIGINGSARCHITECTUUR

BEVEILIGINGSARCHITECTUUR BEVEILIGINGSARCHITECTUUR Risico s onder controle Versie 1.0 Door: drs. Ir. Maikel J. Mardjan MBM - Architect 2011 cc Organisatieontwerp.nl AGENDA Is een beveiligingsarchitectuur wel nodig? Oorzaken beveiligingsincidenten

Nadere informatie

Tips & Tricks: Tip van de maand januari 2009

Tips & Tricks: Tip van de maand januari 2009 Tips & Tricks: Tip van de maand januari 2009 Project Management met Teamcenter 2007 Door: Ramon van Raak Beheert u complexe projecten dan weet u als geen ander dat de projectvoorbereiding de basis legt

Nadere informatie

Seize the cloud?! Seminar Aviodrome, Lelystad 23 maart 2011

Seize the cloud?! Seminar Aviodrome, Lelystad 23 maart 2011 Seize the cloud?! Seminar Aviodrome, Lelystad 23 maart 2011 Cloud computing Waar begin je aan? Piloot Martin van den Berg, Sogeti NL 3 Agenda 4 Kijkje achter de wolken Yes, het werken in de cloud heeft

Nadere informatie

Vertrouwen in ketens. Jean-Paul Bakkers

Vertrouwen in ketens. Jean-Paul Bakkers Vertrouwen in ketens Jean-Paul Bakkers 9 april 2013 Inhoud Het probleem Onderlinge verbondenheid De toekomstige oplossing TTISC project Discussie Stelling Wat doet Logius al Business Continuity Management

Nadere informatie

Informatiebeheer: een nieuw tijdperk

Informatiebeheer: een nieuw tijdperk Informatiebeheer: een nieuw tijdperk Posthogeschoolvorming rond Enterprise Content Management Business Process Management Service Oriented Architectures Programma voorjaar 2011 Zoals vermeld in de algemene

Nadere informatie

S P I d e r K o e r i e r

S P I d e r K o e r i e r P S I Conferentie 2006 d e r Redactioneel S P I d e r K o e r i e r September 2006 Nummer 4 www.st-spider.nl P S I Conferentie 2006 d e r Deze Koerier is in zijn geheel gewijd aan de 9 e SPIder conferentie.

Nadere informatie

Internet of Things in perspectief geplaatst. Herman Tuininga. Oktober 10, 2017

Internet of Things in perspectief geplaatst. Herman Tuininga. Oktober 10, 2017 Internet of Things in perspectief geplaatst Herman Tuininga Oktober 10, 2017 1 Achtergrond Meer dan 20 jaar ervaring in IoT 30 medewerkers IoT Lab Zwolle Connecting your things 2 IoT is een container begrip

Nadere informatie

begin presentatie welkom naam jan vegt functie business consultant bedrijf www.2en40.nl 2 specialismes + E A I Enterprise Application Integration EAI integratie-vraagstukken veel meer details bij Rita

Nadere informatie

Van idee tot ICT Oplossingen

Van idee tot ICT Oplossingen Van idee tot ICT Oplossingen Het A utomatiseren B eheren C ontroleren van Informatie Systemen Historie Parnassia Groep Parnassia: fusie organisatie 1999 2 Psychiatrische ziekenhuizen Verslavingszorg Zuid

Nadere informatie

ICT anders gepositioneerd Klaar voor de toekomst Sambo ICT februari 2018

ICT anders gepositioneerd Klaar voor de toekomst Sambo ICT februari 2018 ICT anders gepositioneerd Klaar voor de toekomst Sambo ICT februari 2018 Zo maak je je organisatie toekomstbestendig Faciliteer een omgeving waarin jij als leider mensen stimuleert om met grote regelmaat

Nadere informatie

" Inleiding: " Sectie GISt " GDMC " TUDelft " Case studies " Conclusies

 Inleiding:  Sectie GISt  GDMC  TUDelft  Case studies  Conclusies De impact van open vs closed source voor geo DBMS research Seminar Open Source GEO ICT Delft Wilko Quak 1 Overzicht " Inleiding: " Sectie GISt " GDMC " TUDelft " Case studies " Conclusies 2 Section GIS

Nadere informatie

Bouwbedrijven en automatisering

Bouwbedrijven en automatisering Bouwbedrijven en automatisering Presentatie 2010-11-10 Automatisering is geweldig toch? Bloemen en automatisering? Bouwautomatisering? Project success Standish Report Project success rates zijn gestegen

Nadere informatie

Christian Hoppenbrouwers Tools voor offshore testen Voorjaarsevent Testnet: 30 juni 2008

Christian Hoppenbrouwers Tools voor offshore testen Voorjaarsevent Testnet: 30 juni 2008 Titel, samenvatting en biografie Samenvatting: Christian Hoppenbrouwers Tools voor offshore testen Voorjaarsevent Testnet: 30 juni 2008 Steeds meer bedrijven offshoren hun IT activiteiten naar landen als

Nadere informatie

Ontwikkelingen in ICT-functies. Gebaseerd op e-cf en het Ngi-competentiemodel ir. Johan C. Op de Coul

Ontwikkelingen in ICT-functies. Gebaseerd op e-cf en het Ngi-competentiemodel ir. Johan C. Op de Coul Ontwikkelingen in ICT-functies Gebaseerd op e-cf en het Ngi-competentiemodel ir. Johan C. Op de Coul Organisatie-adviesbureau Op de Coul, 2009 IT moet rendement voor de business opleveren. 35 jaar in de

Nadere informatie

Enabling Enterprise Mobility. Chantal Smelik csmelik@microsoft.com

Enabling Enterprise Mobility. Chantal Smelik csmelik@microsoft.com Enabling Enterprise Mobility Chantal Smelik csmelik@microsoft.com Nieuwe werkplek & digitaal toetsen Hanzehogeschool Groningen Agenda 1. Introductie Chantal Smelik Microsoft Maaike van Mourik project

Nadere informatie

Supply Chain Day 12 april Interface Nederland B.V.

Supply Chain Day 12 april Interface Nederland B.V. Supply Chain Day 12 april 2017 @ Interface Nederland B.V. Over Fabory Toonaangevende Europese distributeur van bevestigingsartikelen en aanverwante artikelen: Sinds 2011 onderdeel van Amerikaanse beursgenoteerde

Nadere informatie

Voorbeeldvraag 1. Welke uitspraak is JUIST:

Voorbeeldvraag 1. Welke uitspraak is JUIST: Voorbeeldvraag 1 Welke uitspraak is JUIST: 1. De basisstelling van Nicolas Carr (auteur van "IT doesn't matter") is dat de investeringen die in IT gedaan worden niet opwegen tegen de voordelen ervan. Het

Nadere informatie

Brochure HC&H Masterclasses

Brochure HC&H Masterclasses Brochure HC&H Masterclasses & Masterclass Informatiebeveiliging & Masterclass Proces en Informatiemanagement & Masterclass Klantgericht werken & Masterclass Functioneel Beheer & Masterclass Inkoop ICT

Nadere informatie

Customer Excellence op grote hoogte. theorie & praktijk van transavia.com & Altuïtion

Customer Excellence op grote hoogte. theorie & praktijk van transavia.com & Altuïtion Customer Excellence op grote hoogte theorie & praktijk van transavia.com & Altuïtion Centrale vraag Hoe kunt u als organisatie de klantbeleving centraal stellen, binnenkomen in het hoofd en hart van uw

Nadere informatie

Business in control. Volledige sturing en ondersteuning van het schadebehandelingsproces, met voldoende vrijheid voor de behandelaar

Business in control. Volledige sturing en ondersteuning van het schadebehandelingsproces, met voldoende vrijheid voor de behandelaar Wereldwijde leider in automotive dienstverlening kiest voor Digitale Innovatie; consistent, transparant én wendbaar inspelen op de klantwens via Dynamic Case Management Case study We gaan in de toekomst

Nadere informatie

Stand van zaken IM in Nederland Informatiemanagement onderzoek Quint Wellington Redwood 2010

Stand van zaken IM in Nederland Informatiemanagement onderzoek Quint Wellington Redwood 2010 Stand van zaken IM in Nederland Informatiemanagement onderzoek Quint Wellington Redwood 2010 Tanja Goense 16 September 2010 Programma Even voorstellen Opzet onderzoek Bevindingen Samengevat Foodforthought

Nadere informatie

Portfoliomanagement software van Thinking Portfolio

Portfoliomanagement software van Thinking Portfolio Portfoliomanagement software van Thinking Portfolio Eenvoudig in gebruik Snelle implementatie Betrouwbaar in de cloud Vast maandbedrag Onbeperkt aantal gebruikers PMO Portfoliomanagement Programma s en

Nadere informatie

Kwaliteit. 1. Introductie. Deel 1. Algemene Kennis

Kwaliteit. 1. Introductie. Deel 1. Algemene Kennis 1. Introductie Kwaliteit In deze module gaan we iets verder in op het begrip "kwaliteit". Het is de bedoeling om wat achtergrondinformatie te geven die van pas kan komen bij de andere modules. Kwaliteit

Nadere informatie

Kansrijke Samenwerking. Presentatie In gesprek Elkaar ontmoeten

Kansrijke Samenwerking. Presentatie In gesprek Elkaar ontmoeten Kansrijke Samenwerking Presentatie In gesprek Elkaar ontmoeten November 2012 Even voorstellen: Harrie van den Bergh Manager Facility Services, GGZ Oost Brabant Facility Services: Inkoop & Magazijn, Techniek

Nadere informatie

Het klikt tussen Venice en Isabel 6

Het klikt tussen Venice en Isabel 6 Het klikt tussen Venice en Isabel 6 Woensdag 8 september 2010 Brugge Copyright - Isabel 2006 All rights reserved. ZOOMIT is a registered trademark by Isabel NV/SA Agenda Wie is Isabel? Uw uitdagingen als

Nadere informatie

Van 6 weken naar 6 minuten. met. OpenSource. Jan-Taeke Schuilenga Infrastructuur Architect Jantaeke.schuilenga@duo.nl

Van 6 weken naar 6 minuten. met. OpenSource. Jan-Taeke Schuilenga Infrastructuur Architect Jantaeke.schuilenga@duo.nl Van 6 weken naar 6 minuten met OpenSource Jan-Taeke Schuilenga Infrastructuur Architect Jantaeke.schuilenga@duo.nl Wat is DUO? Uitvoeringsorganisatie van Ministerie van OCW - Studiefinanciering - Bekostiging

Nadere informatie

Slimmer Onderwijs 2020; Een kijkje in de toekomst

Slimmer Onderwijs 2020; Een kijkje in de toekomst Slimmer Onderwijs 2020; Een kijkje in de toekomst Henno Vos, Acknowledge hennovos@acknowledge.nl April 2014 Agenda Slimmer Onderwijs 2020 1. Voorstellen 2. Hoe ziet de Student/Leerling van de toekomst

Nadere informatie

SMART requirements schrijven

SMART requirements schrijven SMART requirements schrijven Reverse Engineering als aanpak voor leren Requirements Kenniscentrum 27 maart 2012, 18:50 19:30 uur Hossein Chamani, docent en trainer bij Hogeschool Rotterdam 1 Introductie

Nadere informatie

ipad integratie in het onderhoud

ipad integratie in het onderhoud Maximo Comes To You ipad integratie in het onderhoud Door: Marcel Staring 2013 IBM Corporation Agenda 1. Waarom Mobiel Werken? 2. Wat houdt Mobiel Werken in? Praktisch Technisch 3. MAXIMO Mobiel vs. MAXIMO

Nadere informatie

Posthogeschoolvorming rond Enterprise Content Management Business Process Management Service Oriented Architectures

Posthogeschoolvorming rond Enterprise Content Management Business Process Management Service Oriented Architectures Informatiebeheer: een nieuw tijdperk Posthogeschoolvorming rond Enterprise Content Management Business Process Management Service Oriented Architectures Programma voorjaar 2010 Zoals eerder vermeld, bestaat

Nadere informatie

Enterprise Resource Planning. Hoofdstuk 1

Enterprise Resource Planning. Hoofdstuk 1 Enterprise Resource Planning Hoofdstuk 1 Een basis om inzicht te krijgen in Enterprise Resource Planning-systemen Pearson Education, 2007; Enterprise Resource Planning door Mary Sumner Leerdoelstellingen

Nadere informatie

Laat Beveiliging niet over aan Beveiligers! Presentatie voor EAM 2014

Laat Beveiliging niet over aan Beveiligers! Presentatie voor EAM 2014 Laat Beveiliging niet over aan Beveiligers! Presentatie voor EAM 2014 22 mei 2014 Raymond Slot raymond.slot@hu.nl nl.linkedin.com/in/raymondslot VRAAG: Top bedreigingen Continuïteit? Continuïteitsbedreiging

Nadere informatie

Agenda. 19:00 19:10u Opening. 19:10 19:50u Waarom Slimmer Samenwerken? 19:50 20:10u Pauze

Agenda. 19:00 19:10u Opening. 19:10 19:50u Waarom Slimmer Samenwerken? 19:50 20:10u Pauze Innoveer jij mee? Peter van Baal Business Consultant Unified Communications Jan-Willem Beekmans Business Consultant Unified Communications April 2008 1 Agenda 19:00 19:10u Opening 19:10 19:50u Waarom Slimmer

Nadere informatie

De Digitale Transformatie en de impact op IT. Capgemini Edwin Leinse

De Digitale Transformatie en de impact op IT. Capgemini Edwin Leinse De Digitale Transformatie en de impact op IT Capgemini Edwin Leinse 40+ countries and 120+ nationalities (As of December 31, 2015) North America 16 034 Latin America 9 363 Europe 62 301 Middle-East & Africa

Nadere informatie

Praktijkcase Migratie van Livelink naar Sharepoint. Copyright Open Docs bv

Praktijkcase Migratie van Livelink naar Sharepoint. Copyright Open Docs bv Praktijkcase Migratie van Livelink naar Sharepoint Copyright Open Docs bv Agenda Introductie FrieslandCampina Toelichting FrieslandCampina Intranet Migratie Open Docs 2 Klantcase Migratie Livelink bij

Nadere informatie

Primavera bij ProRail. Integraal projectmanagement meer dan 1200 projecten op de rails 10 september 2013

Primavera bij ProRail. Integraal projectmanagement meer dan 1200 projecten op de rails 10 september 2013 Primavera bij ProRail Integraal projectmanagement meer dan 1200 projecten op de rails 10 september 2013 Martin Zoontjens, Business Information Manager ProRail Projecten 2 Agenda Introductie ProRail De

Nadere informatie

Projectmanagement onderzoek. www.bitti.nl. Meest succesvolle projectmanagement methodiek is PINO. 6 december 2006 Barry Derksen MSc MMC CISA CGEIT RI

Projectmanagement onderzoek. www.bitti.nl. Meest succesvolle projectmanagement methodiek is PINO. 6 december 2006 Barry Derksen MSc MMC CISA CGEIT RI Projectmanagement onderzoek Meest succesvolle projectmanagement methodiek is PINO 6 december 2006 Barry Derksen MSc MMC CISA CGEIT RI Agenda Aanleiding & werkwijze Projecten mislukken Projectmethodieken

Nadere informatie