Diversiteit in het gewoon secundair onderwijs: getuigenis van een ouder

Transcriptie

1 Diversiteit in het gewoon secundair onderwijs: getuigenis van een ouder Binnen het project Gewoon Anders Anders Gewoon: diversiteit en handicap in het onderwijs heb ik de moeder van Jonathan gevraagd of zij mij wilde vertellen hoe haar zoon, een normaalbegaafde jongen met autisme, het doet op een gewone school. Zij was bereid om mij dit verhaal te doen. Lees even mee hoe een enthousiaste moeder er in slaagt om heel veel extra kansen te geven aan haar zoon, een jongen die toch wel op een andere manier in het leven staat dan de meeste onder ons. Jonathan zit in het tweede jaar van het secundair onderwijs, ASO, optie Latijn. Hij heeft autisme. Hij zit op een gewone school. De eerste drie jaren van het lager onderwijs zat Jonathan op een gewone school. Nadien is hij overgestapt naar het buitengewoon onderwijs. Vanaf het eerste jaar secundair onderwijs is hij opnieuw begonnen in het gewoon onderwijs, met GON-begeleiding (GON = Geïntegreerd Onderwijs of hulp van het buitengewoon onderwijs naar het gewoon onderwijs voor kinderen of jongeren met een beperking). Jonathan is gestart in een gewone school. Toen was de diagnose autisme nog niet gesteld. Hoe verliep dit op school? In het kinderdagverblijf waren er geen echte problemen gedurende de dag. Wel begon Jonathan telkens heel erg te huilen bij het afscheid s morgens. De kinderverzorgsters merkten toen op dat hij heel vaak alleen speelde. In de kleuterklas bleek Jonathan vooral een erg druk kind te zijn. De vraag kwam snel of hij ADHD zou hebben. Maar de kleuterleidster benadrukte dat hij tegelijkertijd heel geconcentreerd kon werken aan bepaalde opdrachten. We besloten om nog even te wachten om hem te laten testen. Nadien heb ik nog signalen opgemerkt die ik toen nog niet kon plaatsen maar die al heel duidelijk wezen in de richting van autisme. Er was toen al een bepaalde rigiditeit of stroefheid in zijn denken op te merken vb. het wisselen van een zomerjas naar een winterjas verliep heel moeizaam, hij weigerde telkens opnieuw en maakte scènes. Toen kon ik dat gedrag niet plaatsen maar ik voelde wel aan dat hij anders was dan mijn andere kinderen. Omdat ik geen goed zicht had op zijn mogelijkheden, vroeg ik op het einde van de derde kleuterklas aan de kleuterleidster of Jonathan kon overgaan naar het eerste leerjaar. Maar zij zei me dat er geen problemen waren, dat hij zelfs de tweede beste van de klas was. In het eerste leerjaar gaf de leerkracht op een bepaald moment via het heen- en weerschriftje aan dat Jonathan heel goed had gewerkt voor taal en rekenen. Ik reageerde hierop door te zeggen dat dit leuk was om te horen maar dat het thuis heel wat minder goed ging. Op deze boodschap reageerde ze door aan te geven dat ze ook vond dat Jonathan anders was de andere kindjes in haar klas. Zij dacht dat Jonathan hoogbegaafd was en stelde voor om hem te laten testen door het CLB. We lieten de nodige intelligentietesten afnemen. De resultaten gaven een hoge score weer maar wezen niet op hoogbegaafdheid. Wat de CLB-medewerker wel aangaf was dat het gedrag van Jonathan tijdens het

2 afname van de testen allesbehalve was: hij was druk en onbeleefd. De diagnose ADHD werd opnieuw naar voor geschoven. We lieten hem dan op ADHD testen bij een kinderpsychiater. Daaruit bleek dat hij net niet genoeg scoorde om ADHD te hebben. Maar dat net niet genoeg kon volgens de psychiater toch problemen opleveren op school en hij stelde voor om voor een proefperiode medicatie op te starten. Door het nemen van Rilatine werd Jonathan heel wat rustiger. Maar doordat zijn gedragsmoeilijkheden plots wegvielen, werden andere problemen meer en meer zichtbaar: op sociaal vlak bleek hij anders dan andere kinderen. Er werd voorgesteld om een training sociale vaardigheden te volgen bij een centrum voor geestelijke gezondheidszorg. Na enkele sessies werden we op gesprek uitgenodigd en werd ons de boodschap gegeven dat Jonathan autisme had. Hij zat toen in het tweede leerjaar. Op school werd de diagnose uitgelegd aan de leerkrachten maar dat gaf weinig problemen. Jonathan was goed begaafd is en stelde weinig gedragsproblemen dus was er geen reden om te veranderen van school. Wel besefte ik dat er thuis veel zou moeten veranderen op het vlak van structuur. Aangezien ik zelf opvoedster ben, kon ik autisme al voor een deel plaatsen en wilde ik zelf naar oplossingen zoeken om de wereld voor Jonathan gemakkelijker en meer begrijpbaar te maken. Vanaf het derde leerjaar hadden we ook een thuisbegeleider die heel wat ondersteuning en begeleiding gaf, zowel naar ons als ouders toe als naar de school toe. Terwijl het op school eigenlijk vrij goed ging, begon het thuis meer en meer onhoudbaar te worden. Er kwamen uitbarstingen, scènes waar we als ouder stilaan zelf geen weg meer mee konden. Doordat hij op school zo zijn best moest doen om alles te volgen en mee te draaien, kwam al de opgehoopte frustratie thuis naar buiten. Na herhaaldelijk zware incidenten, stelde de thuisbegeleiding voor om Jonathan eventjes weg te halen uit de thuissituatie zodat iedereen op adem kon komen. Jonathan is dan voor een 4-tal weken naar een kortopvang geweest, wat voor hem heel erg nodig was en voor ons evenzeer. In die vier weken kwam het besef dat er veel zaken gingen moeten veranderen om het leefbaar te houden voor iedereen. Ik bracht in zijn en ons leven een heel strakke structuur met vaste momenten en uitgewerkte stappenplannen voor alle handelingen: tanden poetsen, kleren aandoen, omgaan met vrije tijd, bedtijdrituelen, maken van een boekentas, gebeurtenissen op school Deze handelingen werden omgezet in pictogrammen en werden als hulpmiddel zowel thuis als op school gebruikt om een situatie en de bijhorende verwachtingen duidelijk te maken. In het vierde leerjaar is hij overgestapt naar het buitengewoon onderwijs. We hadden als gezin echt een rustpauze nodig. De spanningen en de stress die Jonathan gedurende de dag opbouwde en dan thuis moest afreageren, wogen te zwaar door op ons gezinsleven. In het buitengewoon onderwijs was er een specifieke auti-werking. Deze aangepaste manier van les krijgen had als gevolg dat Jonathan veel rustiger was na de schooluren. We zijn heel tevreden over die drie jaar buitengewoon onderwijs. Hij werd er goed opgevolgd en begeleid. Deze rustigere jaren werden dan benut om meer klaarheid te scheppen in het gedrag van Jonathan en om na te gaan wat hij nodig had thuis en op school qua ondersteuning. Op het einde van het 6 leerjaar kwam de overstap naar het secundair onderwijs in zicht en daarbij ook een nieuwe schoolkeuze. We twijfelden tussen een school voor buitengewoon onderwijs voor normaalbegaafde kinderen met autisme maar met een beperkt aantal plaatsen of het gewoon

3 onderwijs met GON-begeleiding. Uiteindelijk hebben we gekozen voor het gewoon onderwijs omdat Jonathan eigenlijk heel goed begaafd is en omdat hij daar meer mogelijkheden zou krijgen. In de school voor buitengewoon onderwijs zou hij na twee jaar ASO sowieso moeten overstappen naar TSO. Gezien zijn sterke intellectuele capaciteiten, wilden we hem een tweede kans bieden en hem de mogelijkheid geven om zo lang mogelijk ASO te volgen. Samen met de thuisbegeleider en de begeleiding van de basisschool buitengewoon onderwijs, hebben we die school gekozen die al ervaring had met leerlingen met autisme. De school gaf heel eerlijk aan dat ze zeker wilden proberen maar niets konden garanderen aangezien elke leerling (met autisme) anders was. Voor mij was dat een heel eerlijke en correcte houding. Ondertussen is hij gestart in het tweede jaar Latijn en het gaat goed. De leerkrachten staan open voor zijn problematiek, de coördinator kan het leerkrachtenteam heel goed motiveren en ook van de GON-begeleider zijn we heel tevreden. Doordat Jonathan slechts een attest matige handicap heeft gekregen, heeft hij maar recht op 2 jaar GON-begeleiding tijdens zijn ganse loopbaan secundair onderwijs. Een attest ernstige handicap geeft recht op doorlopende begeleiding. Ik ben dan zelf naar het CLB gestapt met de vraag om dit te veranderen aangezien Jonathan nood heeft aan een doorlopende begeleiding, maar helaas zonder succes. Ik heb heel wat ouders gemobiliseerd om een petitie te ondertekenen om het probleem van de attesten bij autisme te kunnen aanvechten op het ministerie van onderwijs, ik ben naar een ander CLB gegaan om een tweede opinie te krijgen, ik heb een klachtenprocedure opgestart maar niets heeft geholpen. Zonder extra ondersteuning zal het heel moeilijk worden. Indien we echt geen bijkomende begeleiding krijgen, zal ik hem zelf moeten begeleiden en ik overweeg dan ook om te stoppen met werken. Ik zie geen andere oplossing. (*) Mensen met autisme verwerken informatie op een andere manier dan mensen zonder autisme. Welke hulpmiddelen zijn hierbij voor Jonathan een goede ondersteuning? Mensen met autisme hebben het o.a. heel moeilijk om een overzicht te krijgen in de informatie die op hen afkomt, ze zien vooral de details maar missen het geheel. Daarom is het belangrijk om de structuur en de aanwezige verbanden voor hen te verduidelijken en het verloop (of het geheel) van bepaalde handelingen heel expliciet te maken. In het secundair onderwijs heb je heel veel verschillende vakken, verschillende soorten lesnotities, verschillende eisen van leerkrachten... Je moet je heel goed kunnen organiseren om steeds de juiste map mee te hebben, op het juiste moment, met de juiste inhoud. Plannen op voorhand, een agenda gebruiken (inschrijven en regelmatig bekijken), de verschillende eisen van verschillende leerkrachten uit elkaar kunnen houden enz. zijn vaardigheden die voor mensen met autisme heel moeilijk zijn. Om een overzicht te kunnen houden op al deze zaken, helpt het om te gaan visualiseren, d.w.z., je handelingen ondersteunen door ofwel tekeningen te gebruiken ofwel door alles uit te schrijven in woorden. Zijn uurrooster heb ik zo volledig uitgewerkt, met verschillende kleuren en in een duidelijk lettertype. Om het gemakkelijk te kunnen gebruiken werd het ook gelamineerd. Thuis heeft Jonathan voor elk vak een andere opbergbak. De handboeken en schriften worden per vak in een ander kleur gekaft. Verder heb ik ook een wegwijzer gemaakt, een soort schoolreglement als het ware, waarbij

4 heel wat normale gebeurtenissen of opdrachten, in kleine stappen worden ontleed. Voorbeelden van uitgeschreven handelingen zijn de volgende: het verloop van de 1 schooldag - waar en hoe plaats ik mijn fiets - hoe maak ik mijn boekentas - hoe verloopt het naar de klassen gaan na de eerste en tweede belsignaal - hoe verloopt een studiemoment hoe verloopt een LO-les - wat moet ik doen als ik strafwerk krijg - hoe begin ik aan een huiswerk enz.? Een uitgewerkt stappenplan wanneer je iets moet vragen aan een leerkracht in de leraarskamer kan er dan als volgt uitzien: ik ga naar de leraarskamer ik klop op de deur van de leraarskamer ik wacht tot er iemand de deur open doet ik vraag of ik meneer x of mevrouw y kan spreken ik zeg of vraag wat ik moet zeggen of vragen ik luister naar het antwoord ik zeg dank u wel ik ga weg Deze stappenplannen overloop ik heel nauwgezet met Jonathan. Op die manier worden bepaalde gebeurtenissen meer voorspelbaar. Ook kan hij teruggrijpen naar een houvast als hij zelf niet meer weet wat er hem te doen staat. Tenslotte kan een leerkracht hem wijzen op wat er van hem verwacht wordt wanneer er zaken fout lopen. Het is heel belangrijk om bij verkeerd gedrag duidelijk aan te geven wat wel goed is en wat wel verwacht wordt bvb. niet schreeuwen, wel praten i.p.v. enkel te wijzen op wat verkeerd gelopen is. In zijn schoolagenda werken we met verschillende kleuren. Blauw wordt gebruikt om een taak in te schrijven, rood wordt gebruikt om een overhoring in te schrijven. Van de leerkracht wordt verwacht om een oogje in het zeil te houden wanneer de agenda wordt ingevuld. Ook thuis probeer ik heel wat structuur in de dagdagelijkse bezigheden te brengen. Zo is het voor Jonathan heel moeilijk om zijn vrije tijd zelf in te vullen. Daarom heb ik een lijstje gemaakt met de zaken die hij kan doen als hij op zijn kamer is. Dat lijstje hangt in zijn kamer. Ik probeer ook om op andere vlakken hulpmiddelen te maken voor Jonathan. Zo heb ik een boekje gemaakt voor hem met als titel Ik ben ik waarin met pictogrammen en heel concrete voorbeelden, uitgelegd staat wat autisme is en hoe dit tot uiting komt bij hem zelf. Hij is goed begaafd dus is hij zeker in staat om die zaken te begrijpen en te kunnen plaatsen, maar tegelijkertijd kan het inzicht hierin ook confronterend zijn voor zichzelf. Ik heb ook een kwartet en een ganzenbord gemaakt om op een speelse manier te leren ontdekken wat autisme is en waarom niet iedereen op een zelfde manier handelt en reageert. Jonathan zit nu in het tweede jaar secundair onderwijs. Wat is er kenmerkend voor het secundair onderwijs?

5 Er wordt van de ouders veel meer opvolging verwacht en vereist. Vóór de start van een nieuw schooljaar word ik uitgenodigd op de klassenraad. Dan leg ik samen met de GON-begeleider uit wat autisme bij Jonathan nu eigenlijk is en wat dit betekent op een gewone schooldag. Via de GONbegeleider is er een wekelijks contact met de school. Maar ik kan de leerkrachten ook rechtstreeks bereiken. Met de graadcoördinator heb ik eveneens een goed contact. In het secundair onderwijs heb je vooral een overvloed aan informatie en gebeurtenissen. Het is dan voor iemand met autisme heel belangrijk om duidelijke boodschappen te krijgen van wat er verwacht wordt. Ook zaken die voor ons heel evident lijken zoals het noteren van de opdrachten in je schoolagenda moeten vaak heel nadrukkelijk en telkens opnieuw aangegeven worden. Een schoolagenda is eigenlijk het belangrijkste hulpmiddel voor Jonathan en voor mij. Als dit niet juist is ingevuld, kunnen we thuis niet verder. Jonathan kan zelf heel moeilijk aangeven wat er zou kunnen verwacht worden voor een bepaald vak, als dit niet expliciet is genoteerd is zijn agenda. Ook kan de schoolagenda dienen om boodschappen van het thuisfront naar de school en omgekeerd door te geven. Gelukkig hebben we ook de GON-begeleider, die tussen de school en ons staat en die een hele ondersteuning betekent voor de school en voor Jonathan zelf. Zijn er nog zaken die je wil meegeven aan andere ouders? Ik denk dat je als ouder veel meer moet durven vragen. Je weet op voorhand nooit welk antwoord je zal krijgen dus het is zeker het proberen waard. Tegelijkertijd moeten leerkrachten ook sneller durven aangeven dat ze extra begeleiding nodig hebben i.p.v. te zeggen dat iets niet zal lukken. Probeer samen naar oplossingen te zoeken wanneer er zich een moeilijkheid voordoet en niet te blijven stilstaan bij de dingen die niet lukken. Kathleen Bekaert is lid van de VVA, de Vlaamse Vereniging Autisme. De VVA is een ouder- en familievereniging die de belangen behartigt van mensen met autismespectrumstoornis. Hiervoor heeft de VVA een bondgenotenwerking opgezet, doet ze aan sensibilisatie en organiseert ze heel wat regionale vormingsmomenten. Kathleen Bekaert geeft zelf ook vormingsmomenten binnen de regio West-Vlaanderen. Meer info vind je op de site Een overzicht van de vormingen vind je door te klikken op bondgenoten en dan op activiteiten. Vragen of opmerkingen kan je zeker bij ons kwijt, stuur een mail naar * Minister Vandenbroucke besliste om vanaf 1 september 2006 jaarlijks 2,6 miljoen euro extra uit te trekken voor de begeleiding van leerlingen met autisme in het gewoon onderwijs. Dit is een aanvulling op de ondersteuning die nu al wordt geboden via het geïntegreerd onderwijs. Deze beslissing werd genomen als reactie op de sterke toename van het aantal leerlingen bij wie autisme is vastgesteld. De

6 sterke toename kan in de eerste plaats verklaard worden door de betere diagnosetechnieken. Minister Vandenbroucke erkent bovendien dat er problemen zijn met de inpassing van de stoornis autisme in de huidige GON-reglementering. Maar de uitbreiding van het budget voor begeleiding van leerlingen met autisme in het gewoon onderwijs is slechts een tussenoplossing. Vanaf 1 september 2009 zal de invoering van het leerzorgkader voor een vernieuwde aanpak zorgen van kinderen met speciale onderwijsbehoeften.

7 This document was created with Win2PDF available at The unregistered version of Win2PDF is for evaluation or non-commercial use only.