Position Paper Tijdelijk Anders Bestemmen

Transcriptie

1 Position Paper Tijdelijk Anders Bestemmen Inhoud 1. Tijdelijk ruimtegebruik als duurzame oplossing 2. De partners 3. Ons doel 4. De realisatie 5. De organisatie van het TAB programma en netwerk 6. Taken en verantwoordelijkheden kernteam 7. Ook meedoen: dat kan! Bijlage A Planning Bijlage B Groslijst potentiële pilot gebieden 1 van 8

2 Tijdelijk ruimtegebruik als duurzame oplossing Het Tijdelijk Anders Bestemmen (afgekort TAB) van een gebied is een nieuw denkconcept. Het kan bestuurders, beleidsmakers en ontwerpers helpen om Nederland efficiënt en duurzaam in te richten. TAB en daarmee ruimte geven voor tijdelijk gebruik biedt meerdere kansen: 1. Inactieve gebieden beter benutten In totaal is zo n hectare grond in Nederland door overheden en projectontwikkelaars aangekocht voor woningbouw, infrastructuur, bedrijventerreinen of ontgrondingen. Als de inrichting van deze gebieden nog jaren op zich laat wachten, dan kan het tussentijds nuttig gebruikt worden. Ook al ligt de eindbestemming vast. Een goed voorbeeld is de tijdelijke natuur in de Haven van Amsterdam. Maar je kan ook denken aan tijdelijke recreatie, bouw, energie, of infra. 2. Flexibiliteit bij onzekere toekomst Met tijdelijk gebruik anticiperen we op klimaatverandering zonder dat gebieden op slot gaan. Bij extreme klimaatscenario s moet Nederland meer water bergen, of worden locaties onveilig om te wonen. We weten nu niet precies welke ruimte het water op termijn in neemt. Zodra het écht nodig is, zetten we een gebied pas in voor het klimaatbestendig maken van Nederland. Ook kunnen we met tijdelijk gebruik anticiperen op maatschappelijke ontwikkelingen, zoals de verwachte krimp van de bevolking. 3. Duurzaam ontwerpen Ontwerpen hoeft niet voor de eeuwigheid, het kan met het einde in zicht! Een flexibel ontwerp biedt uitkomst als de vervangingstermijn, of de dimensionering onzeker is. Beslissende criteria worden dan de levensduur en life-cycle costs. Tijdelijke ontwerpen vergen creativiteit en het toepassen van principes als Cradle-to-Cradle. Er zijn goede voorbeelden, zoals een tijdelijk dorp in Groningen (Open Lab Ebbinge) dat modulair is gebouwd, of de aanleg van tijdelijke (snel)weg trajecten. Niet zo! De bestemming van waterbergingsgebieden, worden lang van te voren op slot gezet. Hiermee wordt het vrijwel onmogelijk om aan deze gebieden tijdelijk nog een andere bestemming te geven En ook niet zo! In het havengebied Amsterdam worden terreinen die een havenbestemming hebben, regelmatig ontdaan van begroeiing. Dit om te voorkomen dat natuur ontwikkelt en het gebied daarmee (volgens de wet) een andere bestemming zou krijgen. Met als gevolg: gebieden die tientallen jaren braak liggen. Kortom, de kern van Tijdelijk Anders Bestemmen is: Een gebied krijgt voor een bepaalde tijd een nuttige functie én het blijft op de lange termijn beschikbaar voor de (onzekere of vastgestelde) eindbestemming. TAB introduceert daarmee flexibiliteit en duurzaamheid in de ruimtelijke ordening én bij de inrichting van Nederland. 2 van 8

3 De partners Het Waterinnovatieprogramma van Rijkswaterstaat en Deltares, kortweg WINN, is de samenwerking aangegaan met Innovatienetwerk en CURNET. Samen werken ze in 2009 toe naar een overkoepelend innovatieprogramma, dat opereert rond pilot projecten voor tijdelijk ruimtegebruik. Alle partners zien kansen in het concept TAB: WINN (Waterinnovatieprogramma van Rijkswaterstaat en Deltares) ziet kansen om inactieve ruimte (reserveringsgebieden) te benutten en zo maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Ook biedt TAB kansen in het omgaan met onzekerheden door klimaatverandering. Daarnaast ziet RWS-Dienst Infrastructuur kansen voor de aanleg van tijdelijke infra. Innovatienetwerk ziet met TAB kansen om inactieve gebieden en gebieden waarvoor de toekomst nog niet zeker is te benutten voor de tijdelijke invulling van functies, zoals natuur en recreatie. CURNET ziet kansen en mogelijkheden om samen met stakeholders (professionals en experts op het gebied van RO, water en stedenbouwkunde) een actief TAB netwerk op te bouwen, waarin men werkt aan en leert van de praktijk. Naast deze financierende partners zijn ook private partijen betrokken. De bureaus Ferendi en D.EFAC.TO hebben een voorverkenning uitgevoerd naar potentiële pilots. En Dhr. Prof. C. Zevenbergen is namens Dura Vermeer betrokken bij de ontwikkeling van het TAB concept. In het TAB programma zal Dura Vermeer een actieve rol vervullen bij 1 of meerdere pilots. De bedoeling is om deze publiekprivate samenwerking de komende tijd verder uit te breiden. Ons doel De partners stellen een tweejarig programma op waarbij het concept TAB in 3 á 4 pilots in de praktijk wordt gebracht. Als het programma afloopt in 2011 willen we bereikt hebben: 1. Dat een netwerk is ontstaan van publieke, private, en publiekprivate partijen die het concept TAB omarmen; 2. Dat succesvolle voorbeeldprojecten (pilots) zijn doorlopen, waarbij de kansen van TAB goed zijn gecommuniceerd richting externe partijen; 3. Dat vooraanstaande bestuurders zich inzetten om TAB mogelijk te maken, als katalysator voor andere bestuurders; 4. De partijen de kansen van TAB hebben opgepakt met de intentie om het door te ontwikkelen in en samen met de praktijk; 5. Dat een kennisagenda is opgesteld, waarbij belemmeringen (zoals technisch, juridisch, bestuurlijk) om TAB in praktijk te brengen zijn geagendeerd; 6. Dat TAB bij beleidsmakers wordt erkend en geïmplementeerd als realistisch instrument voor de ruimtelijke ordening. Onze droom is dat TAB op de lange termijn behoort tot een erkend instrument in de ruimtelijke ordening in Nederland. 3 van 8

4 De realisatie Inspireren Met een tweejarig innovatie- en kennisprogramma laten we zien wat TAB kan opleveren en welke kansen flexibiliteit en tijdelijkheid bieden. We beantwoorden vragen uit de pilots. Ook werken we aan oplossingen voor bestuurlijke, juridische en economische dilemma s, waar men in de pilots tegen aan loopt. Het programma is dus vraag gestuurd en wordt gevoed vanuit pilots. Het programma is de motor voor het proces. Het inspireert, zet mensen op scherp, zwengelt de discussie aan en komt met realistische oplossingen. Uitdagen Een innovatieprogramma is grensverleggend. De ontwikkeling van het concept TAB mag de grenzen van bestaande regelgeving en beleid overschrijden. Het gaat om een nieuwe manier van denken en dat zal niet altijd passen binnen de bestaande kaders. Durven en doen Uit een eerste verkenning blijkt dat onze maatschappij nog niet is ingesteld op Tijdelijk Anders Bestemmen. Dat geldt het sterkst voor intensieve bestemmingen zoals woningen en bedrijfsterreinen. Er zijn nog diverse hindernissen op juridisch, economisch, sociaal en bestuurlijk vlak te overwinnen. Maar bovenal vraagt TAB om een andere manier van denken en doen! Het TAB-netwerk wil hier stappen in zetten door in de praktijk te experimenteren met een drietal pilots. We gaan daar aan de slag met tijdelijk anders bestemmen op het gebied van wonen, water en recreatie. De kansen, vragen en belemmeringen die naar voren komen worden direct opgepakt, geanalyseerd en oplossingsrichtingen uitgewerkt. Tot december 2009 nemen we de tijd om pilot gebieden te inventariseren en selecteren. De voorlopige groslijst is opgenomen in bijlage A. We gaan in 2010 in de meest kansrijke en energieke gebieden aan de slag met 3 á 4 pilots. Uit ervaring blijkt dat dit een haalbaar aantal is voor een innovatieprogramma. Ook wordt een aantal locaties gevolgd, waarbij het TAB concept al is toegepast. We stemmen hiermee af zolang het meerwaarde biedt in het leerproces van het TAB netwerk. Organisatie TAB programma en -netwerk Onderstaand schema visualiseert het TAB programma tot aan Het TAB programma begint kennisgericht met publieke partijen, en gaat via de pilots naar toepassingsgericht met publiek- en private partijen. De Innovatie estafette en de eindconferentie Leven met Water zijn belangrijke momenten om TAB op de agenda te zetten. 4 van 8

5 Om het TAB-programma wordt een netwerk gebouwd, dat zorgt voor verbinding tussen betrokken actoren en pilots. Dit zijn zowel overheden als marktpartijen. Het delen van ervaringen, enthousiasme en kennis staat voorop in dit netwerk. Het netwerk bestaat uit: 1. Het Kernteam (mee-betalers). Dit zijn de financierende partners, WINN, CURNET en Innovatienetwerk, die zich in 2010 en 2011 committeren aan het programma. 2. De Adviesgroep zijn de ambassadeurs van zowel publiek als private partijen die het concept TAB verder mee helpen ontwikkelen. In de adviesgroep zitten (kennis- en innovatie) boegbeelden en bestuurders op het gebied van TAB. 3. De partijen die meedoen in de Pilots (mee-doeners). Dit kunnen publieke en private partijen zijn in de regio. 4. De partijen die deelnemen aan de Tafels (de mee-denkers). Rondom inhoudelijke thema s zoals communicatie, bestuurlijk, juridisch etc. worden tafels georganiseerd. Hier worden vragen uit de pilots samengebracht en uitgewerkt. Geïnteresseerde partijen kunnen zich hier voor intekenen, of worden gevraagd deel te nemen als ze specifieke kennis of kunde hebben. TAB netwerk Kernteam: WINN Innovatienetwerk CURNET Pilots Communicatie Publiek en Private partijen Adviesgroep Pilot 1 Tafels Juridisch (WRO, Wabo etc) Publiek en Private partijen Bestuurlijk-economisch Publiek en Private partijen We opereren vooralsnog als zelfstandig en onafhankelijk programma. Waar mogelijk stemmen we af met andere programma s, zoals Nederland Boven Water of Delta in transitie. Ook zoeken we aansluiting bij kennisinstituten en onderwijsinstellingen om de vragen uit de kennisagenda te kunnen beantwoorden. 5 van 8

6 Taken en verantwoordelijkheden kernteam Het Kernteam komt 1 keer per 2 maanden bij elkaar om nieuwe ontwikkelingen te bespreken, en desgewenst bij te sturen in de activiteiten van het programma. CURNET neemt de procesrol op zich. Ze zorgt voor overzicht op de lopende activiteiten, het organiseren van kernteam bijeenkomsten, verbindingen tussen betrokken partijen en het vinden nieuwe partners in de private sector. In het verlengde hier van zal CURNET ook de trekkersrol vervullen in de communicatie: het opzetten en de uitvoering van een communicatieplan. Wezenlijk daarbij is de vraag hoe wij partijen kunnen helpen om over de drempel heen te stappen en tot praktijktoepassing te komen. WINN (Waterinnovatieprogramma van Rijkswaterstaat en Deltares) vervult de trekkersol bij het organiseren van de inhoudelijke tafels. Hiervoor zal WINN de (kennis)vragen die uit de pilots komen coördineren en uitwerken. WINN vervult ook een belangrijke rol in verbindingen leggen met waterbeheerders, zoals regionale directies van RWS, waterschappen en gemeenten. Innovatienetwerk heeft al een aantal TAB pilots lopen. Innovatienetwerk is daarom trekker van 1 of 2 pilots. Ook meedoen, dat kan! WINN, Innovatienetwerk en CURNET willen samen met overheden en marktpartijen een consortium oprichten en TAB in de praktijk brengen in pilots. In overleg met het bovenstaande kernteam kunt U op verschillende manieren deelnemen: 1. Meebetalen: U kunt lid worden van het kernteam als u het TAB concept omarmt en het samen met ons verder wil brengen. 2. Meedenken: U kunt deelnemen aan de workshops en u kunt zich inschrijven voor de diverse tafels die in 2010 en 2011 georganiseerd worden. 3. Meedoen: U kunt betrokken worden bij (één van de) pilots, of zelf een pilot inbrengen. Het laatste nieuws staat (vooralsnog) op de website Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Udo Greuter (CURNET) via projectbureau@tab.nl of telefoon van 8

7 Bijlage A Planning proces tot 2009 September Vaststellen (concept) Position Paper 1 e workshop: 11 september kick off Opstellen brutolijst pilot projecten Oktober Keuze nettolijst pilots (incl. reserve-pilots) o.b.v. inventarisatie Deltares Voorbereiden Innovatie estafette Vaststellen contouren TAB programma en netto lijst pilots November 4/5 november: Innovatie estafette 2 e workshop: presentatie contouren programma en netto lijst pilots Eventuele aanpassing TAB programma nav 2 e workshop en 4/5 november December Vaststellen TAB programma van 8

8 Bijlage B Groslijst potentiële pilot gebieden * GEEL gearceerd: deze pilots worden 11 september toegelicht of uitgewerkt PILOT Ruimtelijk knelpunt of beschrijving pilot Tijd Intensief gebruik mogelijk horizon R dam Stadshavens langdurige herbestemming oude haventerreinen 10 tot 30 jaar ja, woningbouw, bedrijfsterrein, utiliteitsbouw R dam Maasvlakte tijdelijke functies gedurende aanleg/bouw haven en energiecentrale: woningen, utiliteitsbouw, infrastructuur 10 tot 20 jaar ja, tijdelijke infrastructuur, woningen alléén voor bouwperiode Snelwegen ruimte reserveringen op langere termijn (voor uitbreiding rijksweg) lange termijn 20 tot 30 jaar voldoende Waalweelde rivieren gebied Almere Oude maasarm Ooijen - Wanssum Groningen Tijdelijke microstad Tijdelijke natuur: Haven Amsterdam en Almelo ontpolderen van Noordwaard Ruimte reserveringen op langere termijn (voor waterberging en/of dijklichamen). Nader te bepalen welke locatie: Woningbouw Vuren, idem Herwijnen, dijkteruglegging Loenen- Dodewaard; toekomstige mogelijkheid geul achterlangs Haaften en de woningbouwwens die daar ligt, dijkteruglegging Haaften en de strikte hantering van de reservering (geen akkoord dakkapel bestaande woning); dijkverlegging Brakel en de bestemmingsproblematiek met toenemende bouw van kassen; dijkteruglegging Nijmegen (Lent) Uit gesprek met Innovatienetwerk blijkt dat een drietal vergelijkbare locaties langs de Maas in Limburg ook in aanmerking zou kunnen komen. Omvangrijke woningbouwopgave over een lange periode. In elk geval uitgebreide reservering in afwachting van definitieve bestemming. Onzekerheid of en hoe woningbouw op lange termijn tot stand komt, in het licht van klimaatverandering (water), demografische ontwikkeling, groei van Almere, behoefte aan natuur etc. 11 september presenteren 20 tot 50 jaar 10 tot september presenteren pm pm Op een braakliggend terrein van Haven Amsterdam krijgt de natuur de komende jaren ruim baan. Minister Gerda Verburg van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) geeft vandaag het startsein voor de eerste proef met tijdelijke natuur. De natuur op dit terrein moet op termijn plaatsmaken voor bedrijfsontwikkeling. De ontheffing van de Flora- en faunawet voor die werkzaamheden heeft de Amsterdamse wethouder Hans Gerson vandaag ontvangen van de minister. De Gemeente Almelo meldt een deel van het Bedrijvenpark Twente Noord bij het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) aan voor een proef met tijdelijke natuur (zie persbericht). Het is grond die door de gemeente is aangekocht en in afwachting van ontwikkeling braak ligt. In plaats van te voorkomen dat zich hier beschermde soorten vestigen, wordt dat op deze manier juist mogelijk gemaakt. Daarvoor zal de gemeente van te voren een ontheffing van de Flora- en Faunawet aanvragen. Nader onderzoeken pm pm jaar pm pm ja, woningbouw, kassen, utiliteitsbouw (school) etc ja, woningen, utiliteitsbouw, infrastructuur pm pm 8 van 8