Inhoudsopgave. Inhoudsopgave. 1.0 Economische structuurversterking en werkgelegenheid door de Twentse Innovatieroute De kracht van Twente...

Transcriptie

1 02 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1.0 Economische structuurversterking en werkgelegenheid door de Twentse Innovatieroute De kracht van Twente De aanpak van Twente Innovatieplatform Twente Clusters Cluster Voeding Cluster Technologie & Gezondheid Cluster Materialen & High Tech Systemen Cluster Technologie & Veiligheid Cluster Bouw Faciliterende projecten Financieel Toekomst

2 Samenvatting Economische Economische structuurversterking structuurverwerling en en werkgelegenheid werkgegenheid door de door Twentse de Twentse Innovatieroute Innovatieroute Europa moet vooruit. De ambitie is dat Europa in 2010 de meest kennisintensieve economie van de wereld is. Dit is vastgelegd in de Lissabon-doelstelling van Hierbij is innovatie genoemd als belangrijk middel om de Europese concurrentiekracht te vergroten. Nederland heeft in 2003 het Innovatieplatform ingesteld en beleid en instrumenten ontwikkeld om aan deze doelstelling gehoor te geven. Daarbij staat een gebiedsgerichte aanpak centraal, met programma s als Pieken in de Delta en Sleutelgebieden. Het Innovatieplatform Twente is sinds 2005 actief om te werken aan een duurzame economische structuurversterking en behoud en creatie van werkgelegenheid voor Twente. Deze aanpak - de Twentse Innovatieroute - heeft als doelstelling om op termijn meer dan arbeidsplaatsen te behouden en nieuw te creëren. Twente kan het, Twente doet het Twente is bij uitstek een regio waar de innovatieroute tot succes kan leiden. Twente beschikt over goede bestuurlijke samenwerking (Regio Twente). Twente beschikt over een ondernemende universiteit met internationale naam en faam op een aantal kennisgebieden. Twente beschikt over een aantal grote onderwijs- en onderzoeksinstellingen. Twente beschikt in diverse sectoren over voldoende sterke bedrijven om in gezamenlijkheid een geduchte concurrentiekracht op te bouwen. Twente beschikt dus over voldoende innoverend potentieel om dit op eigen kracht tot bloei te brengen en te laten renderen voor de welvaart van de regio. De Twentse Innovatieroute is het instrument om dit te realiseren. Het Innovatieplatform Twente als aanjager en coördinator Het Innovatieplatform Twente (IPT) heeft een zorgvuldig onderzoek uitgevoerd naar de sterktes van Twente. Dit heeft geleid tot de Twentse Innovatieroute die bestaat uit een samenhangend programma met een vijftal clusters en een aantal ondersteunende projecten. De clusters zijn Voeding, Technologie & Gezondheid, Veiligheid & Technologie, Bouw en Materialen & High Tech Systemen. Met name dit laatste cluster neemt een centrale rol in: ontwikkelde kennis en producten in dit cluster zijn toepasbaar in de andere vier clusters. Versnelling van economische groei In de Twentse Innovatieroute staat centraal dat het bestaande innovatieproces bij bedrijfsleven en onderwijs- en onderzoeksinstellingen wordt versneld. Ook wordt er zorg gedragen dat de versnelde innovatie daadwerkelijk resulteert in nieuwe bedrijvigheid en werkgelegenheid. Innovatie is een regionale verantwoordelijkheid die niet alleen kan worden overgelaten aan individuele bedrijven en instellingen. De versnelling van het innovatieproces wordt gerealiseerd door het in de praktijk brengen van twee bewezen methoden. Als eerste zal de samenwerking tussen Ondernemers, Onderwijs- en Onderzoeksinstellingen en Overheid (de 4 O s) worden bevorderd om verrassende verbindingen tot stand te brengen. Ten tweede is de aanpak gericht op Focus en Massa. Dit betekent dat wordt gekozen om een beperkt aantal sectoren (focus) substantieel (massa) te ondersteunen en te stimuleren. Ook biedt de innovatieroute instrumenten die ervoor zorgdragen dat innovatie daadwerkelijk leidt tot nieuwe bedrijvigheid en werkgelegenheid. Door deze aanpak profiteren uiteindelijk alle sectoren en alle gemeenten in Twente.

3 04 Samenvatting Het Innovatieplatform Twente als financier De innovatieroute is begin 2007 gestart en het IPT draagt er zorg voor om de financiering van het programma voor de komende periode van 5 jaar zeker te stellen. Het programma omvat in de eerste ronde al projecten met een gevraagde investering van 240 miljoen euro. Tenminste de helft van dit bedrag wordt door bedrijfsleven en onderwijs- en kennisinstellingen zelf gefinancierd. De andere helft moet komen in de vorm van overheidsbijdragen, de zogenaamde co-financiering. De provincie Overijssel heeft 50 miljoen euro toegezegd op de voorwaarde dat de Regio Twente 50 miljoen euro bijdraagt. Daarboven kan nog tot circa 200 miljoen euro aan bijdragen verkregen worden uit Den Haag en Brussel. Een randvoorwaarde daarvoor is dat ook lokale overheden zelf co-financieren. De gezamenlijke provinciale en regionale bijdrage van 100 miljoen euro voorziet hierin. Dit betekent dat een totale investering van 400 miljoen euro als impuls voor regionale structuurversterking mogelijk is. Leeswijzer Dit document is bedoeld om de lezer meer inzicht te geven in de achtergronden die hebben geleid tot de Twentse Innovatieroute. Vervolgens worden per cluster alle projecten op hoofdlijnen toegelicht.

4 De kracht van Twente De Dekracht van Twente De kracht van van Twente Twente De wereldwijde economie verandert voortdurend. De snelheid van veranderingen neemt toe. Alleen door verregaande samenwerking zal Europa een belangrijke rol blijven spelen in de wereldeconomie. Daarom is in het jaar 2000 de Lissabon-strategie vastgesteld door de Europese Raad. De doelstelling is om Europa te ontwikkelen tot de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie van de wereld in Duurzame economische groei moet leiden tot meer banen en een hechtere sociale samenhang. Met elkaar en afzonderlijk geven de landen van de Europese Unie invulling aan deze ambitieuze doelstelling. Nederland in Europa Ons land is gewend om samen te werken en verder te kijken dan het welbegrepen eigen belang. Voor de handelsnatie Nederland zijn groei, werkgelegenheid en sociale samenhang belangrijke thema s. Daarom wordt overal in Nederland hard gewerkt aan de Lissabon-strategie. In 2003 is het Innovatieplatform ingesteld en is er beleid en zijn er instrumenten ontwikkeld om werk te maken van innovatie. Daarbij staat een gebiedsgerichte aanpak centraal. Regio s spelen hierin een heel belangrijke rol. De kracht van Twente Op regionaal niveau is het organiserend vermogen van groot belang en Twente is daarin van oudsher sterk. Daardoor kunnen sterke clusters van economische activiteit worden ontwikkeld. Ook over de grenzen heen worden verbanden gelegd, bijvoorbeeld in Euregioverband. Hoewel afstanden relatief gezien steeds kleiner worden, neemt de druk op de bereikbaarheid toe. Hierdoor vindt concentratie van economische activiteiten plaats. Een regio is daarom de wereld in het klein; het vormt een herkenbare economie met een aantal sterke sectoren en actoren. Juist door te concentreren op activiteiten kan een regio wereldwijd herkenbaar en bekend zijn. Twente is ambitieus Twente wil - als regio - nadrukkelijker aanwezig zijn én groeien in de top van Europese regio s. Dit kan doordat in Twente de basis op orde is. De regio heeft een sterke nationale en internationale uitstraling. Het bedrijfsleven is krachtig. Het onderwijs is van uitstekende kwaliteit. Er is veel hoogwaardige kennis aanwezig bij de universiteit, hogeschool en regionaal opleidingscentrum. Het vestigingsklimaat is zeer aantrekkelijk door een unieke combinatie van wonen, werken en recreëren. Er is een ambitieuze visie op de sociaal-economische ontwikkeling. Provinciale en regionale overheid werken samen met ondernemers, onderwijs- en onderzoekstellingen om aan deze visie vorm te geven. Kortom: in Twente is een stevige basis, kwaliteit en ambitie om te groeien. Aantrekkelijke regio s Aantrekkelijke regio s zijn het samenspel van productiefactoren (hardware), bedrijfs- en leefklimaat (software), imago (mindware) en de rol van de overheid (orgware). Dit samenspel van factoren maakt een regio aantrekkelijk voor bewoners, bedrijven en bezoekers. Aantrekkelijke regio s in Europa zijn geconcentreerd rondom de blauwe banaan.

5 06 De kracht van Twente De Twente index Hoe staat de regio er sociaal-economisch voor? Vanaf 2005 geeft de jaarlijkse Twente Index het antwoord op deze vraag. Deze monitor van de regio heeft tot doel om betrouwbare feitelijke informatie te geven over de plaatselijke economie en kwaliteit van leven. Het maakt de knelpunten zichtbaar en geeft aan waar winst wordt geboekt. Uit uiteenlopende bronnen worden de belangrijkste data gedestilleerd en bewerkt tot één samenvattende Twente Index. Meer informatie op Sociaal-economische situatie in Twente In absolute zin goed: de sociaal-economische situatie verbetert. Relatief gezien blijft Twente achter: andere regio s groeien harder en zijn rijker. Twente leidt haar jongeren vooral op voor banen in andere Nederlandse regio s. De arbeidsproductiviteit blijft achter bij het landelijk gemiddelde; en dat geldt ook voor het Bruto Regionaal Product (80%). Twente heeft een hoge levenskwaliteit, maar buitenstaanders weten dat te weinig. Bron: Twente Index 2006 Twente: innovatie en clusters De Universiteit Twente is beter in fundamenteel dan in toegepast onderzoek. Twente verliest haar toppositie op het vlak van R&Dloonkosten en R&D uitgaven. De meeste spin-offs van Nederland en hoge score op octrooien. In Twente geldt een innovatieparadox: veel R&D-input, weinig innovatieve output. MKB-bedrijven en kleinere gemeenten erg belangrijk. Behoefte aan meer commercialisatie, daadkracht en (regio)marketing. Bron: Twente Index 2006

6 De aanpak van Twente De De aanpak aanpak van Twente van Twente Twente kiest voor een aanpak die moet leiden tot regionale economische structuurversterking en werkgelegenheid. Deze keuze komt voort uit een aantal uitdagingen die aangepakt moeten worden: > Twente moet minder gevoelig worden voor conjuncturele schommelingen. De regio heeft een verleden van industriële bedrijvigheid. Dit type bedrijvigheid is gevoelig voor economische schommelingen. Recessies komen daardoor harder aan en herstel duurt langer. Het Twentse bedrijfsleven heeft de veerkracht om uit ieder dal op te klimmen. Door gezamenlijk te investeren in innovatie moet de regionale economie duurzaam worden versterkt. Hierdoor kan Twente in de pas gaan lopen met de landelijke sociaal-economische ontwikkelingen. > De beroepsbevolking moet meer in evenwicht komen. In Twente worden veel hoger-opgeleiden opgeleid die vervolgens elders aan het werk gaan. Om economische groei te realiseren moeten hoger-opgeleiden binnen de eigen regio worden behouden. Dit kan door meer arbeidsplaatsen te creëren. Bovendien zorgt een versterking van de beroepsbevolking er voor dat meer evenwicht komt in de regionale bevolking die groener en grijzer is dan in de rest van ons land. Want Twente is een mooie regio om op te groeien, carrière te maken en oud te worden. > Starters moeten beter doorgroeien. In Twente is een bovengemiddelde ondernemersmentaliteit. Dit is te merken in het grote aantal ondernemingen in het midden- en kleinbedrijf (MKB). Om de regionale economie aan te jagen moet het MKB worden versterkt. Dit kan door samenwerking te stimuleren en door samen te werken op het gebied van innovatie. Om de regionale economische basis te verbreden zullen meer starters door moeten groeien. > Het rendement uit het regionale innovatiepotentieel moet worden vergroot. Bij het regionale bedrijfsleven is innovatiekracht in ruime mate aanwezig. De opgave is om meer uit deze kracht te halen door inspanningen te bundelen. Door product- of procesvernieuwing kan geld worden bespaard of verdiend. Daarom is innovatie een belangrijk middel om winst te maken. Door te focussen op innovatiekracht en dit te delen kunnen meer organisaties profiteren van elkaars kennis en dit in klinkende munt omzetten. Hierdoor zal de regionale economie verder groeien. Twente Agenda In breder perspectief vormen werkgelegenheid, recreatie en bereikbaarheid de drie pijlers van de Twente Agenda. Dit programma van de Regio Twente moet leiden tot de versterking van de sociaal-economische positie van de regio. De focus van het Innovatieplatform Twente ligt op het gebied van innovatie en werkgelegenheid.

7 08 Innovatieplatform Twente Rol van innovatie Innovatie is geen doel op zichzelf. Het is een middel om de concurrentiekracht van de regio te versterken. Een middel om te komen tot duurzame economische structuurversterking. Het Innovatieplatform Twente jaagt het innovatieproces aan en coördineert activiteiten vanuit de opgave om in Twente: 1. Het concurrerend vermogen te vergroten 2. Het rendement van innovatieprocessen te verhogen 3. Het aantal starters te laten groeien en doorgroeien

8 Innovatieplatform Twente Innovatieplatform Innovatieplatform Twente Twente Het Innovatieplatform Twente is op initiatief van de provincie Overijssel tot stand gekomen. In het Het Innovatieplatform Twente (IPT) zitten vertegenwoordigers uit regionale overheid, onderwijsen onderzoeksinstellingen en ondernemingen. Samen vormen zij de 4 O s. Innovatie is een regionale verantwoordelijkheid die niet alleen kan worden overgelaten aan individuele bedrijven en instellingen. Vanaf 2005 werkt het IPT aan een lange termijnvisie op het gebied van innovatie. Een visie die aansluit bij de kwaliteiten, kracht en ambitie van de regio Twente. De Twentse Innovatieroute stimuleert tot samenwerking en is bovendien een samenhangend programma met een vijftal clusters en een aantal ondersteunende projecten. Deze aanpak is gericht op het creëren van Focus en Massa. Er wordt dus gekozen om een beperkt aantal sectoren (focus) substantieel (massa) te ondersteunen en te stimuleren. Naast samenwerking, focus en massa zijn er ook ondersteunende instrumenten die ervoor zorg dragen dat innovatie daadwerkelijk leidt tot nieuwe bedrijvigheid en werkgelegenheid. Door deze aanpak profiteren uiteindelijk alle sectoren en alle gemeentes in Twente Twentse Innovatieroute Het Innovatieplatform Twente heeft zorgvuldig onderzoek gedaan naar de kwaliteiten en sterktes van Twente. Vervolgens is tot een gezamenlijke integrale aanpak gekomen: de Twentse Innovatieroute. Hierin staat centraal dat het bestaande innovatieproces bij bedrijfsleven en onderwijs- en onderzoeksinstellingen wordt versneld en dat zorg wordt gedragen dat de versnelde innovatie ook resulteert in nieuwe bedrijvigheid en werkgelegenheid. Samenwerking, focus en massa Om het innovatieproces te versnellen is samenwerking essentieel maar niet vanzelfsprekend. Daarom wordt de samenwerking van Ondernemers, Onderwijs- en Onderzoeksinstellingen en Overheid (de 4 O s) door het IPT bevorderd. Dit wordt gedaan om verrassende verbindingen tot stand te brengen en clustervorming te stimuleren. Versterking sociaaleconomische structuur ANALYSE PROBLEEM TWENTSE INNOVATIEROUTE OPLOSSING (KADER: Visualisatie 4 O-s en IPT: trechtermodel. Evt processchets?) TWENTE INDEX: MONITORING Duurzaam versterkte sociaaleconomische structuur

9 10

10 Clusters Clusters Clusters Clusters De vijf kansrijke economische concentratiegebieden van de Twentse Innovatieroute sluiten aan bij de kracht van de regio. Binnen deze gebieden is veel kennis aanwezig en zijn veel kleine en middelgrote ondernemingen actief. Er zijn geen compleet nieuwe sectoren ontwikkeld. De bestaande clusters worden juist versterkt. De vijf clusters zijn: > Voeding > Technologie & Gezondheid > Materialen & High Tech Systemen > Veiligheid & Technologie > Bouw De vijf clusters worden ondersteund door een aantal faciliterende projecten. VOEDING TECHNOLOGIE & GEZONDHEID MATERIALEN & HIGH TECH SYSTEMEN VEILIGHEID & TECHNOLOGIE BOUW FACILITERENDE PROJECTEN

11 12 Cluster VOEDING

12 Cluster VOEDING Cluster Voeding Wereldwijd staat de voedselindustrie voor ongekende uitdagingen. Bijvoorbeeld het bestrijden van overgewicht, het verbeteren van voedselkwaliteit en -veiligheid en het verrijken van voeding met functionele ingrediënten. De voedselindustrie in Twente kent een aantal spelers van formaat. Allen zijn ze sterk in een specifieke markt en met elkaar zijn ze van groot belang voor de regionale economie en werkgelegenheid. Door samen te werken op het gebied van onderzoek en ontwikkeling kunnen concrete producten ontstaan voor maatschappelijk relevante onderwerpen. Hiervoor worden verbindingen gelegd met de regionale onderzoeksinstellingen en dan met name op het gebied van nanotechnologie. Project Nano4Vitality Het versneld vertalen van kennis in productconcepten is het doel van het project Nano4Vitality. Deze nanotechnologische kennis is aanwezig bij het wereldberoemde onderzoeksinstituut Mesa+ van de Universiteit Twente. Vanuit dit instituut zijn al vele ondernemingen gestart die toepassingen op de markt brengen die door onderzoek zijn ontstaan. De vraag vanuit het bedrijfsleven staat binnen Nano4Vitality centraal. In dit project wordt een cluster gevormd in de regionale voedselindustrie. Hierbinnen wordt gewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe product-markt combinaties waarin technologie, applicatie en marktkennis verenigd zijn. Het eerste investeringproject van het cluster Voeding dat is opgenomen in de Twentse Innovatieroute is Nano4Vitality.

13 14 Cluster TECHNOLOGIE & GEZONDHEID 5.2 Cluster Technologie & Gezondheid De bevolkingsopbouw van Nederland en Europa is aan het veranderen. Mensen leven steeds langer, maar tegelijk daalt de bevolkingsgroei. De maatschappij verzilvert. Dit heeft grote gevolgen voor het systeem van zorg. Aan de ene kant moeten kosten worden beheerst. Aan de andere kant moet de kwaliteit worden verhoogd. Deze uitdaging kan worden aangegaan door zorg volledig maatschappelijk te integreren. Maar dit kan alleen door aan innovatieve oplossingen te werken. Het doel van het cluster Technologie & Gezondheid is om het zorgsysteem te bevrijden van de drempels en schotten tussen cure, care, respectievelijk tussen ziekenhuis, verpleeghuiszorg en thuiszorg. Dit vraagt om een nieuwe benadering en andere organisatie. Uiteindelijk moet de patiënt zo min mogelijk worden belast. Twente beschikt over veel kennis op het gebied van Technologie & Gezondheid. Samenwerking tussen de verschillende betrokken partijen levert verrassende verbindingen op tussen zorg en technologie. Innovaties in techniek, onderwijs en processen worden in de Twentse proeftuin bedacht en getest. Zo wordt de Nederlandse samenleving vanuit Twente voorbereid op de toekomst. Als eerste resultaat van het cluster Technologie & Gezondheid zijn er vijf investeringsprojecten geselecteerd voor de Twentse Innovatieroute.

14 Cluster TECHNOLOGIE & GEZONDHEID 15 Projecten Virtual Patiënt Training met simulatoren is voor sommige beroepsgroepen dé voorbereiding op de praktijk, bijvoorbeeld in de luchtvaart. Voor verpleegkundige- en (para-)medische opleidingen en beroepen is tot nu toe de praktijk echter de enige voorbereiding. Daar gaat verandering in komen door het project Virtual Patiënt. Binnen dit project wordt een zeer geavanceerd 3D-simulatiemodel van de mens ontwikkeld: de Virtual Patiënt. Met dit simulatiemodel kan de kwaliteit van opleiding en onderwijs sterk verbeteren. Zo kunnen ingrepen worden voorbereid én veelvuldig geoefend, zonder dat de echte patiënt wordt belast. Hierdoor neemt de kwaliteit van zorg toe en worden kosten beheerst. De kennis op het gebied van virtual reality en de toepassing van nieuwe technologie in het onderwijs is bij uitstek een kracht van Twente. Innotel Langer zelfstandig wonen en kortere opnamen. Dat is de kern van Innotel, een project gericht op de ontwikkeling en uitrol van innovatieve telediensten. Er komt steeds meer verantwoordelijkheid dichter bij de burger te liggen, onder andere door de Wet op de Maatschapplijke Ondersteuning. Het is dus noodzakelijk om kosten te beheersen en waar mogelijk het zorgsysteem minder te belasten. Dit kan door thuis- en telediensten te ontwikkelen. In eerste instantie gaat het om proeven. Bijvoorbeeld om ouderen te ondersteunen, chronisch zieken te monitoren en diensten in een woonzorgcomplex aan te bieden. Door samen te werken met zorgverzekeraars en bedrijven kunnen de verschillende diensten worden gekoppeld. Hierdoor ontstaat op termijn een totaalpakket. Met dit project wordt de koploperspositie van Twente op het gebied van zorg en technologie verder uitgebouwd en de positie van proeftuin voor zorgvernieuwing onderstreept. SPIRIT Zorg is een breed onderwerp. Het project SPIRIT zorgt voor focus en verbinding. Dit project heeft tot doel om de zorg- en kennisketen te verbinden op maatschappelijk relevante onderwerpen. Het resultaat zal economische ontwikkeling en werkgelegenheid zijn. Dit wordt gedaan door onderzoekers en ondernemers samen waarde te laten creëren op de thema s pijn en mobiliteit. Door deze aanpak is de kennis en inbreng van verschillende instellingen en het MKB verzekerd. De vooraanstaande positie van revalidatiecentrum Het Roessingh, de onderwijs- en onderzoeksinstellingen en de samenwerkende bedrijven zorgen ervoor dat samenwerking in de Euregio, in nationaal en internationaal opzicht niet kan uitblijven. Zorgcel De veranderingen op het gebied van zorg, zorgen ook voor nieuwe vraagstukken. Vaak zijn er meerdere oplossingen voor efficiëntere zorg en kan voor verschillende aanpakken worden gekozen. Wat zijn nu succesvolle innovaties en hoe zorgt men ervoor dat deze worden geïmplementeerd? Binnen het project Zorgcel worden tien pilotprojecten uitgevoerd. Hierbij wordt gekeken of deze projecten op grote schaal zijn te implementeren. Door samen te werken met MKB-bedrijven, zorgaanbieders en zorgverzekeraars wordt de proeftuin optimaal benut. Door op kleine schaal te experimenteren kunnen innovaties door samenwerking groot worden gemaakt. Twentse Academie voor Gezondheidszorg Bij gezondheidszorg zijn veel partijen betrokken. Dit zorgt er voor dat er verschillende - soms complexe - netwerken zijn. De Twentse Academie voor Gezondheidszorg wordt hiervoor de overkoepelende virtuele organisatie. Deze organisatie spreekt de professionals aan op hun veranderende rol. Een rol die verandert door de nieuwe visie op zorg. Daarom zullen - voor bestaande beroepen - aangepaste opleidingen op een hoger niveau gebracht moeten worden. Hierdoor ontstaat een innovatief opleidingsinstituut Als het project is afgerond zal er een omgeving zijn gecreëerd waar arbeidsmarkt en onderwijs elkaar treffen. Hierdoor zullen de zorginstellingen in staat zijn de patiënten de juiste zorg, op de meest passende locatie, door optimaal gekwalificeerde professionals aan te bieden.

15 16 Cluster MATERIALEN & HIGH TECH STYSTEMEN

16 Cluster MATERIALEN & HIGH TECH STYSTEMEN Cluster Materialen & High Tech Systemen De traditionele maakindustrie heeft diepe wortels in Twente. Juist daarom is in Twente een enorme kracht aanwezig die het heden en verleden op het gebied van materialen en high tech systemen gaat verbinden. De ontwikkelingen op dit gebied gaan snel. Innovatie is de enige manier om vooruit de komen in een sector waarin de concurrentie toeneemt. Vanuit het cluster Materialen & High Tech Systemen worden verbindingen gelegd tussen de vele en omvangrijke bedrijvigheid op dit gebied. De aanwezige kennis en kwaliteiten in deze sectoren worden geconcentreerd. De samenwerking op projectniveau wordt gestimuleerd. Zo ontstaat duurzame werkgelegenheid en wordt de innovatiecapaciteit verhoogd. Materialen & High Tech Systemen is ook de verbindende factor tussen de andere clusters. Dit komt doordat Materialen & High Tech Systemen overal een rol spelen. De projecten binnen dit cluster hebben dan ook tot doel om bedrijven vooruit te helpen in de waardeketen. Van deelleverancier naar totaalleverancier. Uiteraard zijn daarbij zeer veel kansen voor nieuw ondernemerschap en het MKB. Als eerste projecten van het cluster Materialen & High Tech Systemen zijn zeven investeringsprojecten geselecteerd voor de Twentse Innovatieroute. Projecten High Tech Facilities Twente (HTFR) Overal in Twente wordt gewerkt aan de ontwikkeling van materialen. HTFR is de samenbundeling op een fysieke locatie van faciliteiten en talent in onderzoek, onderwijs en ontwikkeling. Door op dagelijkse basis samen te werken wordt de innovatiekracht beter benut, daardoor ontstaat vernieuwing. Open InnovatieCentrum Twente (OICT) Het Open InnovatieCentrum Twente is de werkplaats waarin de ontwikkelingen van HTFR tot wasdom komen. Door experimenten met nieuwe materialen en het samenbrengen van pilotprocesapparatuur kan kennis versneld naar productconcept, marktacceptatie- en proces worden geleid. Ignition Het doel van Ignition is het opbouwen van een positie voor Oost- Nederland als Euregio waarin internationale industriële klanten zeer snel complexe, intelligente modules en systemen kunnen laten ontwikkelen en/of fabriceren. Innovatief Materialen Platform Twente (IMPT) Dit niet-commercieel initiatief richt zich op het aanjagen van materiaal innovatie in de regio Twente. Door het IMPT ontstaat een netwerkorganisatie met innovatiepower. Micro Systeem Technologie - Fabriek (MST) Micro Systeem Technologie is een markt die snel groeit. Doordat bedrijven gebruik maken van nanotechnologie ontstaan nieuwe toepassingen die steeds vaker en sneller gereed zijn om op de markt te brengen. Deze toepassingen moeten worden geproduceerd en daarvoor is een MST-fabriek nodig. Doordat machines snel verouderen en niet volcontinue geproduceerd hoeft te worden is samenwerking de oplossing. Door gezamenlijk een fabriek neer te zetten kunnen de bedrijven zich blijven richten op hun bedrijfsvoering en innovaties. Manufacturing And Innovation Network (MAIN) MAIN is een netwerk waarbij bedrijven uit de maakindustrie risicovolle samenwerking aangaan om businesscases te ontwikkelen. Dit doen ze om hun markten en producten te innoveren zodat ze in de waardeketen kunnen opschuiven. Hierdoor wordt de maakindustrie in Oost-Nederland vitaal gehouden en projecten uitgebouwd tot worldclass niveau. Integraal Praktijk Centrum (IPC) Het IPC is een laagdrempelig marktgericht praktijkcentrum waarin een samenwerkingsverband van vijf kennis- en opleidingsinstellingen één loket voor bedrijven en studenten inrichten en waar apparatuur en machines gemeenschappelijk geëxploiteerd worden.

17 18 Cluster TECHNOLOGIE & VEILGHEID

18 Cluster TECHNOLOGIE & VEILGHEID Cluster Technologie & Veiligheid Veiligheid staat hoger dan ooit op de politieke agenda. Na 9/11 is duidelijk geworden dat de onveiligheidsituatie in onze samenleving definitief is veranderd. Dit zorgt voor zeer complexe problemen waardoor het vaak lastig om tot besluitvorming te komen. Denk alleen al aan de situatie en procedures op en rondom vliegvelden. Innovatie is daarom noodzakelijk. In toenemende mate worden hoogtechnologische toepassingen ingezet als bescherming tegen uiteenlopende bedreigingen waaraan onze veiligheid blootstaat. Daarmee is de vraag in hoeverre techniek het mogelijk kan maken om onze maatschappij veiliger te maken? De oplossing van dit vraagstuk begint in Twente. In deze regio is veel kennis en kunde op het gebied van veiligheid & technologie. Daarom is - als geen ander - Twente in staat de kloof tussen overheid en ondernemingen te overbruggen en samenwerking tot stand te brengen. Dit is hard nodig omdat het speelveld van vraag en aanbod nu niet helder is. Dit kost de samenleving geld en ook blijven daardoor kansen liggen. Door vrager, aanbieder en kennisdrager samen te brengen in een (virtuele) omgeving moet duidelijk worden wat samenwerking op kan leveren. Heel simpel: technisch is veel mogelijk, maar de markt weet dit vaak niet. Andersom is er vraag naar techniek terwijl producenten daar niets van weten. Door dit op te lossen kan de overheid geld worden bespaard, nieuwe bedrijvigheid ontstaan en de gemeenschap een hogere mate van veiligheid krijgen. De centrale ligging van Twente in Europa, de aansluiting bij de Lissabonstrategie en de concentratie van bedrijvigheid in de regio maakt Veiligheid het onderwerp van de toekomst. Als eerste investeringsproject van het cluster Veiligheid & Technologie is ISETI geselecteerd voor de Twentse Innovatieroute. Project International Security Experimentation & Transformation Institute (ISETI) De vraag naar technologie en veiligheid zal komende steeds scherper en nadrukkelijker worden. Daardoor ontstaat behoefte aan spelers die verbindingen kunnen leggen. International Security Experimentation & Transformation Institute (ISETI) is zo n speler, dé speler. ISETI heeft als doel om binnen vijf jaar in Europa dé toonaangevende organisatie te zijn op het gebied van technologie en veiligheid. Het instituut gaat interdisciplinair (virtueel bewezen) concepten ontwikkelen. Dit doen ze op het gebied van beleid, systemen en producten voor veiligheidsproblemen in de openbare ruimte en de vitale infrastructuur. Hierdoor ontstaat a flight simulator for security solutions. Onder andere wordt via experimenteren en transformeren in een virtuele omgeving gezocht naar optimale situaties. Bijvoorbeeld bij de inzet van mensen, middelen en technologie bij het voorkomen, bestrijden en herstellen van gevaren die de collectieve veiligheid van onze maatschappij bedreigen. De (Europese) overheid speelt bij dit project een belangrijke rol als launching customer.

19 20 Cluster BOUW

20 Cluster BOUW Cluster Bouw Twente telt veel bedrijven die in de bouw actief zijn. Groot van omvang en traditioneel van aard. Dat is zoals de bouwsector in Oost-Nederland bekend staat. Binnen de bouwsector zal komende jaren een verschuiving optreden. De branche ontwikkelt zich van capaciteitsbranche naar innovatieve productaanbieders. Daardoor worden bouwers meer kennisondernemingen. Met de kennis die in de regio beschikbaar is kan dit proces zonder problemen worden ingezet. Zelfs voor zelfstandigen zonder personeel, de ZZP ers. Het is daarom van belang dat de samenwerking wordt georganiseerd. Snel en slagvaardig. Het cluster Bouw wil de ontwikkelingen in de bouwsector van bedreiging tot kans maken. Aan de ene kant gaat het om behoud van arbeidsplaatsen, aan de andere kant om versterking van de sector door innovatie. Terwijl steeds meer bouwbedrijven door fusies en overnames het hoofdkantoor buiten Twente hebben, ontstaan er tegelijk veel kleine ondernemingen. Neem hierbij het vervallen van de grenzen binnen de Europese markt en het is duidelijk dat naast toewijding, vakmanschap en ondernemerschap, innovatie een belangrijk speerpunt moet worden voor de bouwsector. Als eerste project van het cluster Bouw is Vernieuwende ondernemen in de bouw opgenomen in de Twentse Innovatieroute. Project Vernieuwend ondernemen in de bouw Het project Vernieuwend ondernemen in de bouw moet er voor zorgen dat een sterk Twents cluster Bouw wordt gevormd. Binnen dit cluster wordt concurrentiekracht opgebouwd door samenwerking te stimuleren. Samenwerking tussen bedrijven en instellingen die ontwikkelen en produceren in elkaars geografische nabijheid. Door met elkaar op te trekken moeten Twentse ondernemingen beter dan anderen en pro-actiever inspelen op de veranderingen in de markt. Zo is het hebben van oog voor de behoeften van markt en klant een potentieel commercieel voordeel voor individuele ondernemingen en het cluster als totaal. Daarmee blijft de vitaliteit van dit belangrijk segment in de regionale economie verzekerd en zal de Twentse concurrentiepositie verbeteren. Hierbij gaat het ook om heel concrete zaken. Dat mag zeker niet worden vergeten. Al tijdens verkennende bijeenkomsten is door partijen aangegeven dat het voor kleine ondernemingen steeds moeilijker wordt om in te springen op de nieuwste technieken en materialen. Toen bleek ook dat constructief meepraten belangrijker is dan elkaars concurrenten zijn.

21 22 Faciliterende projecten

22 Faciliterende projecten Faciliterende Faciliterende projecten projecten De omgeving waarbinnen het innovatieproces wordt gestimuleerd vraagt ook om ondersteunende projecten. Dit is nodig om bijvoorbeeld ondernemerschap aan te wakkeren of starters door te laten groeien. De projecten die hiermee verband houden zijn faciliterend aan de Twentse Innovatieroute. Technology-Xchange Cell De T-Xchange is een virtuele simulatieruimte die wordt ingezet om te experimenteren en verbindingen te leggen. De T-Xchange is een integrale methode om innovatie- en ontwikkelingsprocessen te versnellen en te verdiepen. Van brainstorm tot gaming en roadmaps, de T-Xchange kan het mogelijk maken in een vroegtijdig stadium bij te sturen en verkennen. Hierdoor ontstaat een verbindende faciliteit die voor alle clusters ingezet kan worden. Via Twente Fonds De opstart en doorontwikkeling van kennisintensief ondernemerschap moet gestimuleerd worden. Wanneer meer ondernemers risico nemen, zal er ook meer groei zijn. De risico s moeten echter beheersbaar zijn en daarom is het Via Twente Fonds een combinatie van kennis en middelen om via investeringen uit een risicokapitaalfonds te komen tot meer ondernemerschap in de regio Twente. High Tech High Potential Pre-incubator Mensen en ideeën samenbrengen. Te vaak blijven innovaties of ondernemingsplannen liggen omdat er de menskracht niet voor is. Ook blijkt soms dat het ondernemerschap toch iets anders is dan onderzoeken, waardoor ideeën blijven liggen. Door High Potentials te koppelen aan concrete spin-off ideeën moet een match tot stand komen. Selectie en begeleiding zorgt ervoor dat de ondernemerschapspotentie optimaal wordt ingezet en gestimuleerd. Luchthaven Twente Het proces om de luchthaven Twente door te ontwikkelen is nog in volle gang. In het voorjaar van 2006 heeft het Innovatieplatform Twente een analyse gemaakt om te kijken in hoeverre de luchthaven Twente voor het innovatieproces van de regio een rol kan spelen. De conclusie van deze analyse is dat de luchthaven Twente ongekende economische mogelijkheden biedt op het gebied van innovatie. Zo is de ontwikkeling tot Industrial Airport een kans die duurzame werkgelegenheid oplevert. Daarnaast zijn in Twente al veel bedrijven actief als toeleverancier van de luchtvaartindustrie. De luchthaven Twente is een verbindende factor en vervult - naar mening van de 4 O s - een spilfunctie in het innovatieproces. Kennispark Twente Ondernemerschap in Twente Langs drie lijnen zal het ondernemerschap in Twente worden gestimuleerd: 1. Via Twente Fonds 2. High Tech High Potential Pre-incubator 3. Mindshift Mindshift Een initiatief van vooraanstaande Directeur-Grootaandeelhouders uit het MKB die hun sporen hebben verdiend en hun kennis beschikbaar stellen aan innovatieve ondernemers, dat is Mindshift. Het belangrijkste doel is het stimuleren van regionale ontwikkeling door het ondersteunen van (door)starters. Dit wordt gedaan door begeleiding, coaching en financiële participatie. Zo moeten extra arbeidsplaatsen en meer winst worden gerealiseerd bij de ondernemers die worden begeleid. Als fysieke locatie van innovatie is Kennispark Twente faciliterend aan enkele projecten. Kennispark is een ontmoetingsplek met Europese allure, waar kennisinstellingen en innovatieve ondernemingen gebruik maken van elkaars kennis en faciliteiten. Centraal staat het proces om tot kennisvalorisatie te komen. Kennispark is een kennisintensieve netwerkeconomie met de campus van de Universiteit Twente als kloppend hart, gericht op ontwikkeling en groei.

23 24 Financieel 7.0 Financieel Financieel Financieel De projecten van de Twentse Innovatieroute zijn tot stand gekomen door samenwerking op basis van een visie. Het doel van dit gebiedsgericht programmatisch innovatiebeleid is om de regionale innovatiekracht te vergroten. Hierdoor ontstaan opbrengsten waar de samenleving van profiteert. Regionaal, landelijk of wereldwijd. Of het nu gaat om nieuwe vindingen, efficienter produceren of werkgelegenheid. Vanuit Twente wordt gewerkt om de Nederlandse economie te versterken op (inter)nationaal aansprekende projecten en samenwerkingsverbanden. De innovatieroute is begin 2007 gestart en het IPT draagt er zorg voor om de financiering van het programma voor de komende periode van 5 jaar zeker te stellen. De financiering van de projecten vindt plaats op de volgende niveaus: 1. Provincie Overijssel 2. Regio Twente 3. Ondernemingen, onderwijs- en onderzoeksinstellingen 4. Landelijke overheid en programma s 5. Europese fondsen De huidige projecten van de innovatieroute - de eerste ronde - vragen een investering van 240 miljoen euro. De helft van de 240 miljoen euro wordt door bedrijfsleven en onderwijs- en kennisinstellingen zelf gefinancierd, de andere helft moet komen in de vorm van overheidsbijdragen, de zogenaamde co-financiering. De provincie Overijssel heeft 50 miljoen euro toegezegd voor de Twentse Innovatieroute. De goede samenwerking in triangle verband tussen Food Valley en Health Valley creëert daarbij extra mogelijkheden voor Twente als Technology Valley. De Regio Twente zal 50 miljoen euro bijdragen, dit is een voorwaarde voor de provincie Overijssel. Gezamenlijk ontstaat zo een bijdrage van 100 miljoen euro. Met de randvoorwaarde dat lokale overheden zelf cofinancieren kunnen vanuit Den Haag en Brussel bijdragen worden verkregen tot circa 200 miljoen euro. Dit betekent dat door overheid en bedrijfsleven een totale investering van 400 miljoen euro als impuls voor regionale structuurversterking mogelijk is. Bij alle projecten in het kader van de Twentse Innovatieroute vindt nadrukkelijk toetsing plaats op de kosten en opbrengsten. Ook wordt de governance-structuur zo geregeld dat gedegen verantwoording plaatsvindt naar de aandeelhouders. Het programma dat in het kader van de Twentse Innovatieroute wordt gerealiseerd is een investeringsprogramma. Een investering in duurzame economische ontwikkeling door middel van innovatie. Het meerjarig programma is gericht op behoud en creatie van werkgelegenheid. Hierbij gaat het om meer dan arbeidsplaatsen.

24 Toekomst Toekomst Toelomst Toelomst Met de breed gedragen Twentse Innovatieroute slaan overheid, ondernemers, onderzoeks- en onderwijsinstellingen in Twente de handen ineen. Het programma is ambitieus. De projecten zijn uitdagend. De innovatiekracht wordt gebundeld waardoor massa ontstaat. Er wordt binnen vijf clusters gewerkt zodat er focus is. Met elkaar worden middelen ingezet en gezocht naar mede-financiers. De kwaliteiten van Twente zullen komende jaren voor iedereen zichtbaar worden. Daarom is vandaag al het moment om te zeggen: in Twente gebeurt het!

25 26 Leden Innovatieplatform Twente Bronnen & publicaties: Wim Meijer Voorzitter Innovatieplatform Twente Peter den Oudsten Voorzitter Regio Twente Herman Hazewinkel Voorzitter RvB Volker Wessels Anne Flierman Voorzitter CvB Universiteit Twente Carry Abbenhues Gedeputeerde Economie en Innovatie Provincie Overijssel Frank Kerckhaert Voorzitter Stuurgroep Netwerkstad Twente Rein Bemer voormalig Directeur-generaal Ministerie van Economische Zaken Wilma van Ingen Directeur KvK Veluwe en Twente Cor Boom Voorzitter CvB Saxion Hogescholen Paul de Jong Executive Director Urenco Central Technology Group Ab Pasman Voorzitter RvB Koninklijke Grolsch NV Arno Peels Voorzitter directie Thales Nederland Aart Jan Smits Directeur Strategie en Marketing Thales Nederland Herre Kingma Directeur Medisch Spectrum Twente Dennis Schipper Managing Director Demcon Peter Vooijs Wetenschappelijk directeur Technische Geneeskunde UT Loek de Vries Voorzitter RvB Koninklijke Ten Cate Roger van Boxtel Voorzitter RvB Menzis Frans van Vught lid Group of Policy Advisors of pres. Barroso European Commission Rob van Lambalgen Directeur/secretaris Innovatieplatform Twente > Innovatieplatform Twente - Startnotitie Innovatieplatform, januari 2005 > Kan Twente Sneller in de Toekomst aankomen? - Rapportage aan de Stuurgroep Netwerkstad Twente Innovatieplatform Twente, 26 april 2005 > Twentse Innovatieroute - Vaststelling Twentse Innovatieroute Innovatieplatform Twente, 23 november 2005 > Twente Index 2005 Stichting Twente Index - november 2005 > De Twentse Innovatieroute Innovatieplatform Twente - december 2005 > Luchthaven Twente: een nieuwe economische motor voor de regio Innovatieplatform Twente, april 2006 > Magazine Twentse Innovatieroute - jaargang 1 nummer 1 Innovatieplatform Twente - oktober 2006 > Twente Index 2006 Stichting Twente Index - november 2006 > Twentse Innovatieroute Investeringsagenda Innovatieplatform Twente, 20 november 2006 > Projectvoorstellen Twentse Investeringsagenda Innovatieplatform Twente, 29 november 2006

26 2712 COLOFON CONTACT Voor meer informatie over het Innovatieplatform Twente, de Twentse Innovatieroute en de clusters en projecten kunt u contact opnemen met het secretariaat. ADRES Innovatieplatform Twente Hengelosestraat AG Enschede Telefoon: Fax: info@innovatieplatformtwente.nl Internet: Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd worden op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande, schriftelijke toestemming van het Innovatieplatform Twente en andere auteursrechthebbenden. Deze uitgave is met de groots mogelijke zorg samengesteld. Aan deze publicatie kan echter geen rechtskracht worden ontleend. realisatie: Albers & De Vries communicatie, Enschede - versie: 02.01

27

28