Het Verzekeringsblad verschijnt elke veertien dagen op donderdag

Transcriptie

1 Onafhankelijk verzekeringsmagazine sinds Uitneembaar katern: Thema s van de VB-Branchedag 2006 Beleggingsverzekeringen onder vuur Zorg moet weer intermediaire markt worden 96e jaargang 26 oktober 2006 nr. 20 Het Verzekeringsblad verschijnt elke veertien dagen op donderdag Maxime Verhagen (fractievoorzitter CDA): Wij zijn voor 100% private uitvoering van de WGA SIVI pakt implementatie GIM op

2 Een beetje ondernemer slaat nu toe. Het MKB Pakket. 19 ondernemersverzekeringen op één polis. U kunt weer verder. In het nieuwe MKB Pakket van De Goudse zijn maar liefst 19 ondernemersverzekeringen opgenomen, waaronder nu ook onze uitgebreide AOVeel: ZelfstandigVerzekerd. Complete zekerheid dus, voor al uw zakelijke relaties. En dat biedt u in één klap veel extra voordelen, gemak én commerciële kansen. Bel voor meer informatie (0182) of kijk op

3 colofon hoofdredactioneel hoofdredactie Jan Aikens redacteuren Rienk Andriessen, Alex Klein, Wouter van Kooten (eindred.), Elly Gravendeel (red.ass.) redactie Postbus 23, 7400 GA Deventer, tel , fax , internet vragen van abonnees worden gratis beantwoord uitgave van Kluwer, Postbus 23, 7400 GA Deventer, tel uitgever Elieg Akkermans marketing Claudia Simoons (adverteerders), Marjolein Spronk (abonnees) abonnementen en verzending Kluwer Afdeling Klantcontacten, Postbus 878, 7400 AW Deventer, tel , automatische bestellijn tel , fax abonnementsprijs ,50 incl. btw. Collectieve abonnementen meer dan 20 exemplaren 10% reductie. Annulering abonnement is mogelijk tot 3 maanden voor het begin nieuwe abonnementsperiode losse nummers Losse nummers 5,90 excl. btw; VB-interactief Gidsen 11,25 excl. btw. advertenties Kluwer, Postbus 23, 7400 GA Deventer. Advertentie acquisitie: Erik Meester, Marieke van der Veer, tel , fax , emeester@kluwer.nl Media order: Toos Schurink, tel , fax , sluitingsdatum: dinsdag 9 dagen voor het verschijnen. Zet- en lithokosten worden doorberekend ontwerp Finedesign concept en ontwerpbureau Bno, Deventer vormgeving Mediabuilders, Zutphen druk Plantijn Casparie Den Haag ISSN Kluwer BV legt uw gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements-) overeenkomst. De gegevens kunnen door Kluwer, of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te informeren over relevante producten en diensten. Indien u hier bezwaar tegen heeft, kunt u contact met ons opnemen. Zeven jaar klokstilstand Het komt weleens voor dat Het Verzekeringsblad geen vrienden maakt. Zo kregen we begin 1999 een tiental aanbieders op ons dak. Zij staken er veel tijd en energie in om ons uit te leggen hoe onterecht het wel was dat de VB-redactie niet pal stond achter wat zij het bedrijfstakbelang noemden. Niet lang daarvoor scheelde het een haar of een normaal toch niet zo oorlogszuchtige levensverzekeraar had ons voor het gerecht gedaagd. Deze herinneringen komen boven door de productsoort waarop de discussies zich toespitsten: beleggingsverzekeringen. De commotie van zeven jaar geleden heeft veel overeenkomsten met de ophef die minister Zalm met zijn brief aan de Tweede Kamer (zie pag. 6) teweeg heeft gebracht. Ook toen was sprake van een onderzoeksrapport, waar op detailniveau kritiek op mogelijk was. Het rapport Marktverkenning Beleggingsverzekeringen 1999, dat tot stand kwam op initiatief van NYFER, De Wildbaan Groep en Tillinghast-Powers Perrin, was lijvig en zeker representatief. Dat kan niet gezegd worden van het onderzoek dat de AFM heeft verricht. Om de kennis van de eigen mensen op te vijzelen vroeg de toezichthouder een aantal vrijwilligers om hun beleggingsverzekeringsproducten op de snijtafel te leggen. Wie wil, kan dus de schouders ophalen en de conclusie trekken dat de steekproef van de AFM willekeurig is, slechts betrekking heeft op vier partijen en daarmee geen recht doet aan de reële situatie. Dat zullen dan ongeveer dezelfde partijen zijn die in 1999 de Marktverkenning hebben doorgevlooid met het oogmerk om de schijnwerper zoveel mogelijk te richten op de onvolkomenheden die inderdaad in het rapport waren te vinden. Toch, zo concludeerde Het VB, is het heel verstandig als de markt een aantal aanbevelingen in het rapport ter harte neemt en oog heeft voor de waarschuwingen tussen de regels. Met als gevolg: zie het begin van dit verhaal. Anno 2006 is de vlam opnieuw in de beleggingspan geslagen en nu hoeft de bedrijfstak niet de illusie te hebben dat die opnieuw vanzelf zal uitdoven. Het vuur is niet ontstoken door wetenschappers, maar door de gedragstoezichthouder; het rapport is niet bij de open haard gepresenteerd, maar ten dele publiek gemaakt door de minister en het debat wordt niet in kleine kring gevoerd, maar in de volle openbaarheid in aanwezigheid van de media. Evernmin zal het argument dat de branche zoveel gedaan heeft aan zelfregulering nog veel indruk maken. We leven intussen in een tijdperk waarin iedere consument en politicus weet dat papier geduldig is, maar dat het aankomt op de uitvoering. Met andere woorden: het heeft geen enkele zin om nog meer codes met elkaar af te spreken, wanneer die met een glimlach tijdens de persconferentie in ontvangst worden genomen om vervolgens achter de rododendrons te verdwijnen. Het spijtige is, dat de aanbieders die op zeer fatsoenlijke wijze dit product in de markt hebben gezet, in de ongenuanceerde berichtgeving gelijkgesteld worden met de collega s die het begrip transparant nogal eens willen verwarren met hybride of diffuus. En in dit geval gaat het cliché dat een hele groep het slachtoffer wordt van een enkele rotte appel niet op. Hier geldt eerder het gezegde dat de paar goeden onder de kwaden moeten lijden. Aan 1999 kon de bedrijfstak nog enigszins hooghartig voorbijgaan. Mocht iemand 2006 op dezelfde manier willen bejegenen, dan hebben we slecht nieuws. Voor hem mag de tijd misschien hebben stilgestaan, maar dat geldt niet voor het overige deel van de samenleving. Eind van het jaar publiceert de commissie-de Ruiter haar aanbevelingen. Wellicht kan de beleggingsverzekeringsmarkt nog op een greintje krediet rekenen, indien alle partijen die aanbevelingen serieus nemen en ruimhartig uitvoeren. Er is maar een heel kleine minderheid dissidenten voor nodig om de wetgever te bewegen tot strakke, zeg maar gerust knellende, regelgeving. Jan Aikens jaikens@kluwer.nl nummer oktober

4 Omdat we zo met zorg bezig zijn, vergeten we wel eens iets. Als zorgverzekeraar zonder winstoogmerk zijn we vooral met één ding bezig. Kijken hoe en waar de zorg voor de mensen die bij ons verzekerd zijn beter kan. Maar in alle drukte vergeten we wel eens om u te bedanken voor het feit dat veel van uw klanten de weg naar CZ hebben gevonden. Want ongemerkt zijn we een van de grootste intermediairzorgverzekeraars van Nederland geworden. En dat was nooit gelukt zonder uw vertrouwen en medewerking. Bedankt daarvoor! Ook het komende commerciële jaar werken we weer graag met u samen. Op basis van een eerlijke provisieregeling én uitgebreide mogelijkheden voor uw klanten. Met name op het gebied van collectieve zorgverzekeringen, die u vanaf 2007 ook geïntegreerd kunt aanbieden met verzuimmanagement, een interventieverzekering en een verzuimverzekering. We zien er naar uit om weer zaken met u te doen. En mochten we iets vergeten, trek ons dan vooral aan ons jasje. Want ook naar u toe blijft ons credo dat zorg altijd beter kan. Zorg kan altijd beter

5 inhoud VB-gesprek met Maxime Verhagen De afgelopen kabinetsperiode hebben we een aantal belangrijke nieuwe wetten en stelselhervormingen doorgevoerd, die grote kansen bieden voor de verzekeringsbranche. Kansen die in elkaars verlengde liggen en het maatschappelijk belang van arbeid en zorg combineren. Een gesprek met de voorzitter van de CDA-Tweede Kamerfractie over alle grote dossiers en ook over de betrouwbaarheid van de overheid. Zorg moet weer intermediairmarkt worden Zet de collectivisering verder door? Kiest de klant weer voor prijs, of gaat de consument voor een betere dienstverlening tegen een hogere prijs? Niets is zeker, zegt ONVZ-directeur Erno Kleijnenberg. Ik denk dat we wederom geen rustige periode tegemoet gaan. Dat betekent zeker ook werk aan de winkel voor het professionele assurantie-intermediair. Laten we van de zorgverzekeringsmarkt weer een echte intermediairmarkt maken! Private insurance volgens Hiscox Veel banken bieden private banking aan klanten met een meer dan gemiddeld vermogen. Voor deze doelgroep verricht Hiscox private insurance. De mensen die in Gooise villa s en op Wassenaarse landgoederen wonen zijn veelal verzot op kunst en allerlei andere dure objecten. Juist dat laatste vergt een klantbehandeling die in de Nederlandse verzekeringswereld nog verre van ontwikkeld is, vertelt Jeroen Opstelten. SIVI pakt implementatie GIM op Hoewel SIVI er eigenlijk alleen is om de standaarden te benoenen en op het gebruik ervan toe te zien, erkent SIVI dat het tijd is voor een actieve rol om de GIM geaccepteerd te krijgen aldus voorzitter Niels Mourits tijdens het door 850 man bezochte derde congres. Hoewel het aan de markt is de standaards op te pakken, gebeurt dat onvoldoende. Daarom een congres met als thema: Tempo en noodzaak waarbij debat centraal stond. EXTRA: uitneembaar Branchedag-katern Om u alvast wegwijs te maken op de verschillende vakgebieden, of om uw geheugen op te frissen, verschijnt in dit en de volgende twee nummers van Het VB een uitneembaar katern. Door in deze vorm dieper op de materie in te gaan, kunnen de presentaties tijdens de Branchedag zich toespitsen op het praktische advieswerk, zonder dat te diep ingegaan hoeft te worden op technische details. Rubrieken Nieuws 6 onder meer: - Beleggingsverzekeringen onder vuur - Brandbrief NVA - Delta Lloyd neemt Eurolloyd over - Ombudsman onderzoekt restitutie WAO-hiaat Jurisprudentie 24 mr Sjoerd Meijer: - Alertheid op verzekeringsfraude wordt beloond VB-interactief 31 - Update Samenwerkingsgids Intermediair 32 - Nominaties ISI-innovatieprijs Pensioen 36 - Nationaal Pensioendebat VB-Branchedag 38 Producten 41 Co-assurantie 44 - Beursmakelaar biedt provinciaal intermediair prima toegang tot co-assurantiemarkt MV&D! 46 Ruud Dekker: - Kijk eens anders naar uw klantenbestand PFP 49 onder meer: - InterBank introduceert seniorenkrediet Met name(n) 51 ICT 52 onder meer: - Nieuw extranet MijnREAAL Verzekerend buitenland 57 Dat is ook waar 58 Nieuws 58 Volledige Branche-informatie = Het VB + vbnet.nl + VB-interactief + VB-Barometer (kijk iedere dag even op Barbier 62 nummer oktober

6 nieuws Beleggingsverzekeringen verdienen de volle aandacht van het kabinet Ophef simplificeert complexe problematiek Het product is ondoorzichtig; de informatieverstrekking is onvolledig, ontoereikend en niet in alle gevallen juist; de plicht om te handelen in het belang van de belegger wordt veel minder nagevolgd en er is sprake van geen of beperkte rapportages. Dit zijn een paar conclusies die de AFM heeft getrokken na een analyse van de beleggingsverzekering, zoals die wordt aangeboden door vier verzekeraars. Het onderzoek van de toezichthouder vond plaats in 2005 en het rapport is al zeven maanden geleden in beperkte kring gepubliceerd. Hoewel de AFM het onderzoek hield als een soort van nulmeting voorafgaande aan de invoering van de Wfd en dus nog geen wettelijke bevoegdheden had, waren vier verzekeraars Delta Lloyd, Fortis, Legal & General en Nationale-Nederlanden - bereid daaraan op basis van vrijwilligheid mee te werken. Wel stelden zij de voorwaarde dat de toezichthouder vertrouwelijk met de verkregen informatie zou omgaan. Zoals iedereen kon verwachten, kreeg het parlement lucht van het bestaan van het rapport. De Tweede Kamer eiste onder aanvoering van Frank Heemskerk (PvdA) dat de minister van Financiën de stukken openbaar zou maken. Zalm heeft ervoor gekozen de Kamer te informeren via een brief en het rapport zelf ter vertrouwelijke kennisneming mee te zenden. De inhoud van de brief alleen sprak al boekdelen en haalde prominent het nieuws. Commissie-De Ruiter Het AFM-rapport was niet het eerste signaal over beleggingsverzekeringen. De kritiek op het product, met name op de ondoorzichtige kostenstructuur, dateert al van vóór de eeuwwisseling. Intussen echter is, mede door de debatten rondom de invoering van de Wfd, ook binnen de branche het besef ontstaan dat gestreefd moet worden naar een zo groot mogelijke transparantie. Het Verbond van Verzekeraars riep daarom in april van dit jaar de Commissie Transparantie Beleggingsverzekeringen in het leven. Deze commissie staat onder voorzitterschap van oud-minister van Justitie en ex-verzekeringsombudsman Job de Ruiter. Volgens Zalm kwam die commissie er mede door de gesprekken die de AFM met het Verbond voerde naar aanleiding van het onderzoek. In de verklaring van de verzekeraarskoepel leek de volgorde andersom: Toezichthouder AFM (Autoriteit Financiële Markten) is bereid gevonden kennis en inzichten, die zij in de sector heeft opgedaan, te delen met de commissie. Hoe dan ook, de commissie is op 1 mei aan het werk gegaan en zal rond de komende jaarwisseling met aanbevelingen komen. Verbondsdirecteur Richard Weurding zei hierover in een interview in april: Het is een commissie die het Verbond instelt met een duidelijke taakstelling. De Ruiter moet met zijn commissie binnen een bepaald productensegment kijken of, en zo ja hoe, de transparantie kan worden verbeterd. En hoewel wij zelf denken dat verbeteringen mogelijk zijn op het terrein van de zorgplicht, productinformatie, regelgeving op beleggingsgebied, informatie over kostenverrekeningen, etc., stellen we natuurlijk niet voor niets een commissie in. We proberen daarmee de discussie boven het eigenbelang van aanbie- ders, distributeurs, e.d. uit te trekken, want we willen niet van binnen naar buiten opereren, maar juist andersom. Wij zijn ervan overtuigd dat we met een onafhankelijke commissie de meest effectieve manier hebben gekozen om in kaart te brengen wat beter kan. En hoewel de commissie geen bindend advies zal uitbrengen, kun je ervan op aan dat wij geen onafhankelijke commissie instellen om het advies uiteindelijk naast ons neer te leggen. Als het verstandige adviezen zijn, zullen wij daar ook zeer verstandig mee omgaan. Zorgwekkend De belangrijkste bevindingen van de AFM, zoals die verwoord zijn in de brief van Zalm, luiden: Het product is complex en ondoorzichtig. De informatieverstrekking is onvolledig, ontoereikend en niet in alle gevallen juist. Eén van de belangrijkste normen bij vermogensbeheer, handelen in het belang van de belegger, wordt bij beleggingsverzekeringen veel minder nagevolgd. Een beleggingsverzekering is relatief duur, een belangrijk deel van de inleg wordt niet belegd maar gaat op aan kosten, provisies en - in mindere mate - premies. Vaak zijn administratieve systemen en processen verouderd, ontbreken procedures en werkafspraken en/of worden deze onvoldoende nageleefd. Sommige verzekeraars hebben geen of beperkte rapportages van de interne of externe accountant over de risico s die zijn gesignaleerd in de bedrijfsvoering (met betrekking tot beleggingsverzekeringen). De minister noemt dit zorgwekkend. Hij erkent dat na het onderzoek al de nodige maatregelen zijn genomen. Sinds het uitvoeren van de analyse is de informatieverschaffing sterk verbeterd door de invoering van de Wfd en de bepalingen met betrekking tot adviesmatch. Bovendien draagt de vernieuwde financiële bijsluiter - die per 1 oktober 2006 van kracht is geworden - bij tot een betere transparantie van deze producten en worden ook de kosten beter inzichtelijk. Hij vindt het te prijzen dat het Verbond de commissie-de Ruiter heeft ingesteld, maar voegt daaraan toe: Ondanks dit initiatief verdienen deze producten gezien de aard van de bevindingen de volle aandacht van het Kabinet. In elk geval laat Zalm er geen misverstand over bestaan dat het rapport mogelijk publiekrechtelijke consequenties zal hebben. Aan het eind van het jaar wil hij de balans opmaken en dan beslissen op welke punten de sector zelf met regulering moet komen en op welke punten aanvullende wetgeving noodzakelijk is. Verbond: transparantie verder optimaliseren In een reactie stelt het Verbond dat het de transparantie van verzekeringsproducten verder wil optimaliseren om daarmee de consument c.q. diens adviseur in staat te stellen een verantwoorde en afgewogen keuze te kunnen laten maken. Het Verbond wijst erop dat de afgelopen jaren door middel van zelfregulering al diverse intitiatieven zijn genomen, zoals de Code rendement en risico (waaruit de financiële bijsluiter is ontstaan), de GIDI, 6

7 nieuws een aanbeveling met betrekking tot klachtenprocedures, de introductie van geüniformeerde pensioenoverzichten, en diverse gestandaardiseerde polisvoorwaardenteksten, met name voor schadeverzekering. De oriënterende analyse van het product beleggingsverzekeringen ter voorbereiding op nieuwe toezichtstaken is door de AFM gedaan uit het oogpunt van kennisvergaring van de eigen medewerkers en niet met het doel een representatief beeld te geven van de sector. Aan deze verkenning hebben vier verzekeraars op volstrekt vrijwillige basis meegewerkt onder de conditie dat deze vertrouwelijk zou blijven. Daarom is ervoor gekozen de bevindingen niet in de openbaarheid te brengen, maar deze ter beschikking te stellen aan de commissie-de Ruiter. Om de commissie-de Ruiter in staat te stellen haar werk zo goed mogelijk te verrichten, onthoudt het Verbond zich van commentaar op de bevindingen van de AFM of van andere publicaties. Dit komt aan de orde op het moment dat de commissie haar advies uitbrengt, aldus de reactie van het Verbond op de publicaties in de media. Legal & General informeert het intermediair Eén van de onderzochte verzekeraars, Legal & General, heeft alle met haar samenwerkende adviseurs inmiddels over het AFM-rapport geïnformeerd. In de pers wordt de suggestie gewekt dat de AFM alle beleggingsproducten over één kam scheert, maar zo is het niet, licht directeur drs Arno Dolders deze stap van zijn maatschappij toe. De toezichthouder heeft naast de algemene bevindingen ook de producten individueel aan een oordeel onderworpen. Zo constateert de AFM dat een beleggingsverzekering een complex en moeilijk te doorzien product is. Deze complexiteit wordt deels veroorzaakt door de soms complexe vraag vanuit de financiële planning. Een deel van het oordeel over transparantie heeft te maken met de bereidheid om de opbouw van het gehele product te laten zien. Hierin loopt Legal & General voorop. Het eindresultaat blijft echter een voor de consument moeilijk te doorzien product. Uit de passages die Legal & General aan haar adviseurs heeft gezonden, blijkt dat de AFM genuanceerder naar de producten heeft gekeken, dan uit de brief van Zalm blijkt. Een voorbeeld, dat is toegesneden op de Nova Polis van Legal & General: Hoewel dit een onderzoek is naar verzekeringsproducten is ook gekeken of andere (combinaties van) producten een vergelijkbare oplossing kunnen bieden voor de behoeften van klanten. Deze exercitie leert dat beleggingsverzekeringen in het algemeen duurder zijn en minder vrijheid bieden dan een zelf samengestelde combinatie van een losse verzekering en een los beleggingsdeel (afgezien van mogelijke fiscale voordelen). De Nova Polis vormt hierop geen uitzondering. Wel wordt de Nova Polis veelal ingezet in het kader van een brede financiële planning. In dat geval worden vaak allerlei (verzekerings- )componenten ondergebracht ter dekking van meerdere risico s. Zeker binnen een fiscaal voordelige context kan zo n uitgebreid product eenvoudiger op prijs concurreren met alle losse componenten die nodig zouden zijn om aan dezelfde financiële wens te voldoen. Nu maar hopen, dat de parlementariërs oog hebben voor dergelijke nuances, maar daar valt in elk geval vóór de verkiezingen niet op te rekenen. Beleggingsverzekeringen zijn inderdaad complex, constateert Dolders. Ondanks maximale transparantie zal de gemiddelde consument niet alle verstrekte informatie ook direct begrijpen. Dit is dan ook exact de reden dat Legal & General uitsluitend verzekeringen verkoopt via professionele adviseurs. Eigen Huis pleit voor spaaralternatief De Vereniging Eigen Huis maakt handig gebruik van de ophef rond de beleggingsverzekering en wil dat eigenwoningbezitters een fiscale vrijstelling krijgen om zelf via een geblokkeerde bankrekening te sparen voor de aflossing van hun hypotheek, in plaats van te sparen via een kostbare beleggingsverzekering. Om dit pleidooi kracht bij te zetten, meldt Eigen Huis dat uit eigen onderzoek is gebleken dat door de zeer hoge kosten de rendementen zo sterk verdampen, dat er voor de huiseigenaar uiteindelijk weinig overblijft. Concreet wil de vereniging dat het wetsvoorstel van Bibi de Vries en Staf Depla de mogelijkheid om lijfrenten via banksparen fiscaal te faciliëren ook van toepassing is op banksparen ten behoeve van het aflossen van een hypotheek. Hierdoor kunnen de hoge en ondoorzichtige verzekeringskosten voor eigenwoningbezitters worden vermeden, aldus Eigen Huis. Eigen Huis stelt de Financiële Bijsluiters van 20 beleggingsverzekeringen die in combinatie met een hypotheek worden aangeboden, te hebben bekeken. Uit dit onderzoek blijkt dat bij een (reken)rendement van 4% per jaar gemiddeld 3,2% opgaat aan kosten die de verzekeraar in mindering brengt op de ingelegde premie. Hierdoor wordt het rendement sterk beperkt. De hoge kosten betreffen de afsluitprovisie, beheerskosten, transactiekosten, administratiekosten, etc. Het uiteindelijke rendement blijkt hierdoor na 30 jaar gemiddeld uit te komen op 0,8% op jaarbasis. Wordt hierbij rekening gehouden met de inflatie (geldontwaarding), dan is er zelfs sprake van een negatief rendement. Het rendement bij vrijgesteld banksparen is in een willekeurig gekozen voorbeeld bijna drie keer zo hoog als bij sparen via een beleggingsverzekering. In het doorgerekende voorbeeld (bij een rendement van 4%) levert dat de eigenwoningbezitter een eindkapitaal op van euro, in plaats van euro bij een beleggingsverzekering. VEH niet realistisch Het Verbond van Verzekeraars haalt in een snelle reactie de berekeningen van Eigen Huis volledig onderuit: Het onderzoek van Vereniging Eigen Huis gaat uit van een rendement van vier procent, zoals vermeld in de Financiële Bijsluiter. Op basis hiervan worden conclusies over het rendement getrokken, terwijl dit percentage als fictief vergelijkingsmiddel moet worden beschouwd. Bij een percentage van vier procent levert een beleggingsconstructie (zowel bancair als via een verzekeraar) in alle gevallen onvoldoende op. Het gaat hierbij dan om tegenvallende rendementen en niet om de kosten. Als we uitgaan van in historisch perspectief gezien realistische rendementen, is het plaatje van de beleggingsverzekeringen een stuk rooskleuriger. Gaan we uit van historische rendementen van zeven à acht procent, dan zijn de rendementen drie tot viermaal hoger. Doorslaggevend voor het onderzoek zijn dus de aannames van Vereniging Eigen Huis en die zijn niet realistisch te noemen. Het is zeer de vraag of de consument veel wijzer wordt van een spaaralternatief voor een beleggingsverzekering, gaat het Verbond verder. Aannemende dat zo n alternatief aan dezelfde wettelijke, fiscale en toezichtseisen moet voldoen, is de verwachting gerechtvaardigd dat de kosten niet veel zullen afwijken van het bestaande productaanbod. Bovendien sluit de combinatie van risicodekking en kapitaalvorming in één product goed aan bij de behoefte van de eigenwoningbezitter. Jan Aikens nummer oktober

8 nieuws Brandbrief NVA over adviesmatch Vanaf 1 januari verandert de provisiestructuur voor het intermediair. Op die datum start de geleidelijke ombouw van afsluit- naar doorlopende provisie. Meermalen heeft Het VB de adviseurs ervoor gewaarschuwd dat deze wijziging ingrijpende consequenties kan hebben voor de bedrijfsvoering en dat het verstandig is om pro actief maatregelen te nemen. Daarvoor is echter wel nodig dat de aanbieders duidelijkheid verschaffen over de concrete invulling van hun beloningsbeleid. En hoewel het nu al oktober is, blijven verzekeraars en geldverstrekkers wat dat betreft nog steeds in gebreke. Geen enkele verzekeraar lijkt bereid hierin het voortouw te nemen. Nu zijn strategische schaakspelletjes wel eens leuk om te spelen, maar niet wanneer dat ten koste van gaat van een hele beroepsgroep. Het is dan ook onbegrijpelijk dat de aanbieders hun distributiekanaal op deze wijze in de kou laten staan. Dat is des te schrijnender omdat juist de verzekeraars de hoofdarchitecten zijn van het uiteindelijk branchebreed gedragen adviesmatch-compromis. Zij blijken niet bereid de laatste stap die voor de uitvoering van dat compromis noodzakelijk is, te zetten. In een brandbrief dringt de NVA er bij de aanbieders met klem op aan nu zo snel mogelijk naar buiten te komen met de nieuwe beloningstabellen. Al eerder, namelijk op 20 juni 2006, riep de NVA bij monde van voorzitter Bob Veldhuis verzekeraars en banken op het intermediair duidelijkheid te verschaffen over hun beloningsbeleid. Het is belangrijk dat het intermediair hier helderheid over krijgt. Nú moet je je zaken regelen met je buitendienst, nu moet je je liquiditeitsplanning voor het komende jaar maken. Als deze informatie niet snel op ons afkomt, veroorzaakt dit later dit jaar problemen bij veel ondernemers, zei hij terecht. Inmiddels zijn we vier maanden verder, zodat de NVA volledig in haar recht staat wanneer zij constateert dat het wat ons betreft te lang stil is gebleven aan de kant van de aanbieders. De branchevereniging kondigt aan dat zij de leden op zeer korte termijn gaat informeren over de manier waarop het nieuwe beloningsbeleid beoordeeld dient te worden. Daarbij stelt de NVA zich uitdrukkelijk op het standpunt dat de ombuigingsoperatie geen aanleiding mag zijn om de hoogte van de totale beloningen te wijzigen. Wij zien ons daarin gesterkt door de wetgever die ook aangeeft dat de beloningsregels geen betrekking hebben op de hoogte van de beloning. De leden zullen van de vereniging een rekentool ontvangen waarmee zij dit kunnen controleren. Delta Lloyd neemt Eurolloyd over Delta Lloyd Schadeverzekering en de directie van Eurolloyd Nederland /Eurolloyd België zijn overeengekomen dat Delta Lloyd per 1 januari 2007 de aandelen van de vennootschappen Eurolloyd overneemt. Delta Lloyd geeft hiermee versneld invulling aan haar strategie om haar positie in de zakelijke verzekeringsmarkt verder te versterken. enige eigenaar de directie van het assuradeurenbedrijf. Sinds 1970 staat de zevende generatie aan de leiding van het familiebedrijf: opnieuw een Hans Bastiaan van Ommen, die zijn onderneming niet zonder emotie, maar in vol vertrouwen afstaat aan Delta Lloyd één van de meest professionele partijen in de Nederlandse verzekeringsmarkt. Natuurlijk is sprake van enig gevoel van weemoed, maar toch ben ik bijzonder ingenomen met deze transactie omdat onze financiële producten complementair zijn aan die van Delta Lloyd. Deze maatschappij verwerft met het bedrijf, waarvan de naam in 2002 werd omgedoopt tot Eurolloyd, veel toegevoegde waarde. Het heeft zo n tweeduizend provinciale intermediairs in de boeken en is correspondent van Lloyds of London. Eurolloyd blijft onder de eigen naam opereren vanuit het bestaande pand aan het Minervaplein in Amsterdam. Van Ommen maakte naam in de branche door de wijze waarop hij bereid was platgetreden paden te verlaten. Dat manifesteerde zich in een aantal spraakmakende producten, waaronder de Carrière Stop Polis, de Catastrofe Risico Polis, de Voogdij Risico Polis, de Horeca Risico Polis en laatstelijk de Evenementen Risico Polis. Hans van Ommen kan nog niet zeggen of hij binnen afzienbare termijn functies zal vervullen binnen de bedrijfstak. Als je 37 jaar de kar getrokken hebt, komt er een moment dat je de aandacht wilt verplaatsen naar andere zaken die ook belangrijk zijn in het leven. Ik blijf in elk geval nog een jaar als adviseur aan het bedrijf verbonden. In een volgend nummer komen wij hier uitgebreider op terug. ABN AMRO Hypotheken wil bewustwording fraude vergroten ABN AMRO Hypotheken Groep gaat Friss E-Learning inzetten om de fraudebewustwording van haar medewerkers te vergroten. In het laatste kwartaal van 2006 worden alle medewerkers van de afdeling Verzekeringen getraind en getoetst om meer fraudegevallen op te sporen. Friss E-Learning, een product van Friss Fraudebestrijding, is een webgebaseerde leeromgeving waarmee medewerkers getraind worden in de bewustwording van fraude en de noodzaak van fraudebestrijding. Friss E-Learning is onlangs vernieuwd met bijdragen van Ben Hilberts (oud-liaison officer verzekeringsfraude van het Openbaar Ministerie) en Daan van Wijck (oud fraudecoördinator van Nationale- Nederlanden). ABN AMRO Hypotheken Groep heeft onder andere voor Friss E-learning gekozen omdat het systeem gemakkelijk bereikbaar is via internet en de meegeleverde bewustwordingstraining toegespitst kan worden op de eigen organisatie. Daarnaast biedt het de mogelijkheid om trainingen te herhalen. Ook biedt Friss E-learning rapportagemogelijkheden en voortgangsrapportages per medewerker. Hans van Ommen, directeur van Eurolloyd, gaf 37 jaar leiding aan het bedrijf dat in 1835 werd opgericht door Jan Lugt senior, koopman te Amsterdam. Jarenlang werd zaken gedaan onder de naam Lugt Sobbe & Co. Vanaf 1919 voerde een Van Ommen als 8

9 VB_2006_P :54 Pagina 9

10 nieuws Joint venture AEGON en Seguros Argos AEGON heeft de acquisitie van een belang van 49% in de Mexicaanse levensverzekeringsmaatschappij Seguros Argos afgerond. Seguros Argos is gespecialiseerd in de verkoop van individuele levensverzekeringen aan werknemers via hun werkplek. Gemeten naar marktaandeel op de individuele levenmarkt is Seguros Argos de zevende levensverzekeringsmaatschappij in Mexico. AEGON en Seguros Argos hebben verder een overeenkomst gesloten om samen een pensioenbeheerbedrijf op te zetten, dat gaat werken onder de naam Afore Argos. AEGON zal hierin een belang krijgen van 49%. De Mexicaanse pensioentoezichthouder CONSAR heeft toestemming gegeven voor deze joint venture. Argos is opgericht in Eind 2005 had het bedrijf meer dan polissen afgesloten. Het premie-inkomen bedroeg miljoen pesos (86,6 miljoen euro). Atradius verwerft verzekeraarslicentie in Hong Kong De Atradius-vestiging in Hong Kong heeft een operationele licentie gekregen waarmee de kredietverzekeraar zijn positie in Azië consolideert. De nieuwe vestiging in Hong Kong (Central Plaza, Harbour Road) wordt het regionale Aziatische hoofdkwartier van Atradius. Het bedrijf heeft al kantoren in Tokio, Sjanghai en Bombay. Later dit jaar wordt een kantoor geopend in Singapore. Peter Ingenlath, CEO van Atradius, beschouwt de opening als een mijlpaal in de geplande Aziatische expansie: Nu we een licentie hebben verworven in Hong Kong zijn we in staat ons aanbod naar onze klanten in Azië in een stroomversnelling te brengen. We kozen voor Hong Kong omdat het een strategisch centrale locatie is en als springplank kan fungeren voor onze regionale plannen. Niet alleen sleepten we een licentie in Hong Kong in de wacht; onlangs gingen we eveneens van start met binnenlandse kredietverzekering op het Chinese vasteland in samenwerking met China Continent Property and Casualty (CCIC). We hebben alle troeven in handen om het maximum te halen uit het potentieel van deze regio. Deze doorbraak is geen eindpunt voor Atradius. Vanuit de ontwikkelingsstrategie in Azië onderzoekt het bedrijf momenteel andere groeimogelijkheden in de regio. Markten als Korea, Taiwan, Thailand en Maleisië bieden onontgonnen mogelijkheden voor toekomstige ontwikkeling. Alun Sweeney, regionaal directeur voor Azië: We beschouwen Azië als één van de sleutelregio s voor economische groei. China en India effenen de weg, maar ook andere markten in de regio laten een forse groei zien. Het handelsverkeer binnen de regio en met andere minder ontwikkelde markten groeit voortdurend en Atradius streeft ernaar op het juiste moment op de juiste plaats aanwezig te zijn om klanten te helpen hun handelspotentieel maximaal te benutten. Vier genomineerden CRM Award 2006 De jury van de CRM Award heeft uit elf deelnemers vier bedrijven genomineerd: De Friesland Zorgverzekeraar, ING Mid Corporates, Robeco Direct en Wehkamp. De genomineerden zullen tijdens het congres over Customer Relationships Management dat aan de uitreiking van de CRM Award 2006 voorafgaat een presentatie over hun ingezonden CRM-traject verzorgen. De jury onder leiding van voorzitter prof dr Ed Peelen maakt s avonds tijdens het diner bekend naar welk bedrijf de CRM Award 2006 gaat. Dit evenement zal op 16 november a.s. in de Kloostersalons de Mariënhof te Amersfoort plaatsvinden. Tijdens het congres Klantgericht Ondernemen zullen niet alleen de genomineerden op de bühne staan. Ook oprichter van CRMguru.com Bob Thompson en hoogleraar Customer Based Marketing prof dr Peter Verhoef van Rijksuniversiteit Groningen, zullen het thema Trends in CRM belichten. Daarnaast presenteert drs Wil Wurtz, voorzitter van het CRM Genootschap, een samenvatting van de resultaten van het onderzoek naar CRM in Nederland. De Goudse concentreert verkoop reisverzekeringen De Goudse gaat de verkoop van reisverzekeringen concentreren in een beperkt aantal landen, waaronder Nederland, Denemarken, Zweden, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk. De verkoop in andere landen, waar De Goudse een verhoudingsgewijs lage omzet realiseert, wordt afgebouwd. Twee factoren spelen hierbij een belangrijke rol. Het internet is een belangrijk distributiekanaal geworden, terwijl tegelijkertijd de wet- en regelgeving in de vele landen waar De Goudse opereert sterk kostenverhogend werkt. De administratie van de betreffende reisverzekeringen vindt plaats in Gouda. In de loop van 2007 worden 26 medewerkers door het besluit boventallig. Zij vallen onder het bestaande Sociaal Plan. Per individuele werknemer wordt gezocht naar een oplossing, met als uitgangspunt van werk naar werk binnen of buiten De Goudse. De maatregelen hebben geen invloed op de verkoop van reisverzekeringen op de Nederlandse markt via het onafhankelijke intermediair. Daarmee worden goede resultaten geboekt. FinanCenter in zee met Hypobox FinanCenter, het voormalige Financium Deventer, heeft een overeenkomst gesloten met Intersoftware, leverancier van het adviespakket Hypobox. Hypobox wordt als gelabeld pakket FinAdvice aan het met FinanCenter samenwerkend intermediair (circa zeshonderd kantoren) tegen een lage fee aangeboden. De keuze op de software viel vanwege de gebruikersvriendelijkheid en flexibiliteit. Ketenintegratie is een belangrijk speerpunt binnen onze organisatie. Goede hypotheekadviessoftware is een onmisbaar hulpmiddel om de processen te optimaliseren. Volledige, correcte aanvragen en eenmalige invoer stimuleren snelheid en efficiency en daar is iedereen bij gebaat, aldus Menco van Deursen, directeur FinanCenter. De software kan twee weken op proef via onze website aangevraagd en direct gedownload worden. Menco van Deursen en Arthur Menke, directeur Intersoftware. 10

11 Getting you there. Maarten Thoonen, directeur GHW Assurantieadviseurs te Nijmegen Uit de praktijk gegrepen

12 nieuws Honderdste digitale aanvraag AOV Individueel bij Fortis Fortis ASR heeft binnen drie maanden ruim honderd digitale aanvragen voor een individuele arbeidsongeschiktheidsverzekering ontvangen. De honderdste aanvraag is ingestuurd door Intrada Adviesgroep BV uit Heerjansdam. Sinds eind juni jl. kan het intermediair voor AOV en WIA Individueel digitaal offertes maken en direct afsluiten via Fortis ASR Cockpit. Hans Ouwerkerk en Henk Tempelaar namens Intrada Adviesgroep BV: Volgens onze nieuwe buitendienstmedewerkster Barbara Steffens is het ideaal dat we nu ook AOV en WIA Individueel digitaal kunnen afsluiten. Die korte medische vragenlijst is daarbij erg handig. En wij begrijpen dat er nu inmiddels al weer meer producten op het gebied van Zorg Inkomen digitaal af te sluiten zijn. Wij hopen dat Fortis ASR verder gaat in deze digitaliseringsslag. Sinds 18 september kan het intermediair voor Collectief ongevallen op Cockpit een offerte opvragen en de polis direct digitaal aanvragen. Voor de WIA Aanvullingsverzekering uitgebreid is het mogelijk een offerte digitaal aan te vragen. Daarmee zijn nu via Cockpit voor alle collectieve Zorg Inkomensproducten offertes aan te vragen. Russische joint venture Fortis Investments en CIT Finance Fortis Investment Management N.V. en CIT Finance Investment bank hebben een overeenkomst gesloten over de vorming van een Russische joint venture voor vermogensbeheer: CIT Fortis Investment Management ( CIT Fortis Investments ). De bedoeling van de joint venture is om zowel Russische als internationale klanten beleggingsbeheerproducten in Rusland en de GOSmarkten (Gemenebest van Onafhankelijke Staten) aan te bieden. Via CIT Fortis Investments zullen de partners hun belangen en activiteiten in de bovengenoemde markten bundelen. Het Kazachstaanse vermogensbeheerbedrijf AO CIT Finance, een dochteronderneming van CIT Finance Asset Management Company, maakt deel uit van de overeenkomst. Fortis Investments en CIT Finance zullen een gelijk belang in de joint venture hebben en samen leiding geven aan het bedrijf, dat kantoren in Moskou en Sint-Petersburg zal openen. Organisatiestructuur Fortis gewijzigd De Raad van Bestuur van Fortis heeft een gewijzigde organisatiestructuur goedgekeurd. De huidige zes businesslines zijn samengevoegd tot drie kernactiviteiten: Retail Banking; Merchant, Corporate en Private (MCP) Banking (combinatie van Merchant Banking en Commercial & Private Banking); en Insurance (combinatie van Insurance Belgium, Insurance Netherlands en Insurance International). Naast Group Resources, Finance en Strategy, zijn binnen het Executive Committee nieuwe functies gecreëerd voor Risk en voor Investments. financiële langetermijndoelstellingen binnen de huidige strategie zouden worden aangepast tegen maart Het Executive Committee heeft de laatste twee jaar echt fantastisch werk geleverd en, gezien de sterke expertise binnen het huidige team, zijn wij van mening dat wij nog beter kunnen. Dit is het team dat verantwoordelijk wordt voor het bepalen van onze nieuwe businessinitiatieven en financiële langetermijndoelstellingen. Het zal ons helpen ons dienstenaanbod verder te verbeteren, aldus Votron. Door scherper te focussen op drie klantgerichte businesslines kunnen wij onze kerncompetenties beter benutten, onze middelen groeperen en grensoverschrijdende synergieën creëren. Bij Merchant, Corporate en Private Banking, bijvoorbeeld, zullen wij ons specifieke dienstengamma blijven aanbieden aan die geselecteerde klantensegmenten waarin wij een sterke concurrentiepositie hebben opgebouwd, zoals internationaal actieve middelgrote bedrijven, vermogende particulieren en specifieke industriële sectoren zoals de energie-, grondstoffen- en transportsector. Door de twee businesslines te combineren, kunnen onze klanten van Commercial Banking profiteren van onze meer complexe producten bij Merchant Banking, en dankzij een uniform IT-platform, zullen alle klanten van Merchant, Corporate en Private Banking toegang hebben tot ons wereldwijde distributienetwerk. Bij Insurance zullen wij, nu de lokale integratie in een voldoende gevorderd stadium is, werken aan de vorming van grensoverschrijdende efficiëntie en competenties. Funda wijst woningzoeker of -verkoper naar adviseur Funda heeft een funda Bedrijvengids gelanceerd. Hier kunnen woningzoekers online zien welke bedrijven in de buurt relevant zijn bij de aan- of verkoop van hun woning. Het gaat hierbij om lokale makelaars, notarissen, financieel adviseurs en verhuizers met adressen en telefoonnummers. Funda introduceert de Bedrijvengids om een breed publiek een middel te geven om allerlei aspecten rond aanen verkoop van de woning zo transparant mogelijk te maken. Voor de funda Bedrijvengids werkt funda samen met verschillende brancheorganisaties. Vanaf de start zijn er in totaal zo n vijfduizend bedrijven en organisaties beschikbaar op de site. De bedoeling is dat dat aantal de komende tijd sterk groeit, mede door toevoeging van meer relevante branches. De individuele bedrijven krijgen de mogelijkheid om zich op verschillende manieren te presenteren, net als in de bestaande (papieren) bedrijvengidsen. Ondernemers die ook vermeld willen worden, kunnen via de website een aanvraag indienen. De funda Bedrijvengids is zeer relevant voor bezoekers van onze website. Wanneer de woning op funda onder voorbehoud gekocht is, kun je in één oogopslag zien wie je dan het beste in de buurt kunt inschakelen als het gaat om financiering of verhuizing, aldus Marque Joosten, CEO van funda. Onze strategie levert sterke resultaten op en wij willen hierop voortbouwen. Met deze nieuwe organisatie zetten wij een volgende stap in de ontsluiting van het potentieel van Fortis, verklaart CEO Jean-Paul Votron. In augustus kondigde hij aan dat de businessplannen en 12

13 nieuws Update fraudeaanpak en inbraakpreventie voor co-assurantiemarkt Het fraudebewustzijn bij verzekeraars is groeiende, maar er is nog een lange weg te gaan. In feite staan we nog aan het begin. Met die woorden gaf mr Jan Westerbeek, projectleider van het Delta Plan Aanpak Fraude schadeverzekeringen, de aanwezige (vooral in de brandsector werkzame) medewerkers in de co-assurantiemarkt inzicht in de voortgang van de eerder dit jaar gestarte grootschalige aanpak van verzekeringsfraude. Westerbeek was op 3 oktober jl. één van de inleiders tijdens een door zo n 150 deelnemers bezochte kennisbijeenkomst, die door de Vereniging Nederlandse Assurantie Beurs (VNAB) en de beide beursbrandclubs ABBS en RBBC was georganiseerd in de Rotterdamse Doelen. Daarbij informeerde hij de aanwezigen over de aanleiding voor de branchebrede aanpak van het grootschalige gesjoemel met verzekeringspenningen. Uit een onderzoek hiernaar was naar voren gekomen dat er met 11% van alle particuliere polissen en 8% van alle bedrijfsmatige schadeverzekeringen wordt gefraudeerd. Het totale fraudebedrag uit alleen schadeverzekeringen wordt geraamd op zo n 900 miljoen euro per jaar. Behalve om bedrijfseconomische redenen is de aanpak van verzekeringsfraude ook wenselijk uit oogpunt van maatschappelijk verantwoord ondernemen en de integriteit van de bedrijfstak, aldus Westerbeek, volgens wie de in totaal 54 deelactiviteiten binnen het plan inmiddels allemaal in gang zijn gezet. Hij kondigde aan dat voor de coördinatie van al die fraudebeperkende inspanningen binnen het Verbond van Verzekeraars een centraal Centrum voor fraudebestrijding wordt opgezet. Met de projectmatige realisatie van het Delta Plan werd een klein half jaar geleden gestart. In het plan werden vier niveaus van fraudebeheersing vastgesteld: de ontkennings- en bagatelliseringsfase (niveau O), de bewustwordingsfase (niveau 1), de organisatorische vormgeving (niveau 2) en systematische en inhoudelijke vormgeving (niveau 3). Theo Korsten beantwoordt één van de vragen vanuit de zaal. Bij de start zat een aantal verzekeraars op niveau O, de meeste op niveau 1; nu we zes maanden verder zijn denk ik te kunnen stellen dat de branche nu gemiddeld tegen niveau 2 aanzit, aldus Westerbeek. Hij hield de aanwezigen tot slot voor dat het Verbond van Verzekeraars in 2008 de volgende drie doelen gerealiseerd wil hebben: een organisatorisch zichtbaar fraudebewustzijn bij verzekeraars en andere betrokken in de verzekeringsketen, een vertienvoudiging van de pakkans (in termen van fraudefrequentie van 0,5 promille naar 0,5 procent) en een verdubbeling van de gedetecteerde fraudeomvang tot 200 miljoen euro. De tweede inleider was de zich ervaringsdeskundige noemende Theo Korsten. Deze voormalig crimineel (inbraak en overvallen), onder meer bekend van het tv-programma De Inbreker, houdt zich met zijn bedrijf Crime-Eyes bezig met het geven van tips en adviezen aan bedrijven en organisaties op het gebied van diefstalpreventie. Aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden liet hij zien dat bedrijven en hun personeel het het dievengilde vaak wel erg makkelijk maakt om in te breken en goederen te stelen en dat doorgaans met op zich niets kostende organisatorische maatregelen veel inbraken en diefstallen voorkomen kunnen worden. Klaverblad verlaagt premies overlijdensrisicoverzekeringen Klaverblad Verzekeringen heeft met ingang van 15 oktober 2006 haar premies verlaagd voor gelijkblijvende, lineair dalende en annuïtair dalende overlijdensrisicoverzekeringen. Voor zowel verzekeringen op één als op twee levens is het nieuwe tarief beschikbaar. Op de website kunnen de nieuwe premies worden berekend. Hier is ook alle overige informatie over de overlijdensrisicoverzekeringen van Klaverblad te vinden. Jan Westerbeek licht de voortgang van het Delta Plan toe. nummer oktober

14 91,3% KANS DAT EEN LANGDURIGE ZIEKTE HET BEDRIJF VAN UW KLANT SCHAADT. DE ARBEIDSONGESCHIKTHEIDSVERZEKERINGEN VAN REAAL. REALIST IN VERZEKEREN. Arbeidsongeschiktheid is voor een ondernemer geen optie. Een ondernemer moet door. Werken. Voorwaarts.Toch bestaat er een realistische kans dat zij arbeidsongeschikt raken. Dat , ofwel 48%, van de ondernemers en DGA s geen arbeidsongeschiktheidsverzekering hebben afgesloten is dan ook op zijn minst alarmerend te noemen. Zeker omdat er een kans is van 91,3% dat een bedrijf schade oploopt als de eigenaar arbeidsongeschikt raakt. Gelukkig kunt u ze helpen. Bijvoorbeeld door uw klanten te wijzen op de arbeidsongeschiktheidsverzekeringen van REAAL. Uw klanten beperken het verlies aan inkomen en de noodzakelijke kosten voor her- of omscholing worden vergoed. En bij REAAL hoeft zo n oplossing niet duur te zijn. Grote kans dat dit een goede opening biedt bij uw eerstvolgende gesprek. Kijk op het extranet van REAAL voor meer informatie.

15 nieuws Leergang Arbeidsdeskundige van NIBE-SVV Particuliere verzekeraars spelen een steeds grotere rol bij arbeidsongeschiktheidsverzekeringen. Daarmee neemt ook de rol van de arbeidsdeskundige in de particuliere verzekeringssector toe. Het bieden van een passende verzekering en het vaststellen van de mate van arbeids(on)geschiktheid vereisen maatwerk. Daarom organiseert NIBE-SVV van 11 januari t/m 29 november 2007 de leergang Arbeidsdeskundige. Deelnemers leren: In het kader van een acceptatieonderzoek het risico van het sluiten van de AOV in te schatten; veelal in het kader van de schadelastbeheersing van de verzekeraar de mate van arbeidsongeschiktheid te bepalen; hoe inkomensschade ontstaat en hoe groot deze is; inschatten of, en zo ja hoe, een arbeidsongeschikte weer (gedeeltelijk) kan reïntegreren, hierbij rekening houdend met lichamelijke beperkingen en psychische, sociale en economische aspecten. De leergang vindt plaats in Breukelen en bestaat uit 26 bijeenkomsten en minimaal tien stagedagen. De kosten voor deelname bedragen Meer informatie en/of inschrijving: NIBE-SVV Cursistendesk, tel , Ombudsman Verzekeringen onderzoekt nog premierestitutie WAO-hiaat De Ombudsman Verzekeringen is nog bezig is met de behandeling van een aantal zaken rond de kwestie van premierestitutie WAO-gatverzekeringen, waarbij verschillende verzekeraars betrokken zijn. Dit in tegenstelling tot wat naar aanleiding van de tv-uitzending van VARA-Kassa in de media werd verondersteld. In het tv-programma werd aandacht besteed aan het onderwerp kosteninhouding op premierestitutie WAO-gatverzekeringen. Het Klachteninstituut Verzekeringen is daarin uitdrukkelijk genoemd als mogelijkheid om kosteloos klachten in te dienen. Deze berichtgeving was overigens niet afkomstig van het Klachteninstituut. De ombudsman heeft aan de betrokken verzekeraars gevraagd om een toelichting op het ingehouden kostenpercentage. De ombudsman heeft zich op dit moment nog geen definitief oordeel gevormd over de redelijkheid van de hoogte van die inhouding. Een enkele verzekeraar heeft naar aanleiding van de interventie van de ombudsman al een aanvullende uitkering toegezegd en een specificatie verstrekt. Die reacties worden bestudeerd en actuarieel nagerekend. De in de media genoemde brief van de ombudsman is een vertrouwelijk schrijven in het kader van de bemiddeling in een voorgelegde individuele zaak, maar nu deze in de openbaarheid is gebracht, hecht de ombudsman eraan te benadrukken dat de kern van deze brief is dat aan een verzekeraar een toelichting is gevraagd op de inhouding van administratiekosten op de premieteruggave, waarbij enkele aspecten aan de orde zijn gesteld, zoals de vraag of al dan niet risico is gelopen en welke premie daarvoor in redelijkheid in rekening kan worden gebracht, de provisie die aan de assurantietussenpersoon is toegekend en de hoogte van de kosten voor het in de boeken houden van de polis, voor het incasso van de premies en voor het terugbetalen van deze premies over 2004 en Ferd Crone (PvdA) bezoekt VvHN Tweede Kamerlid Ferd Crone (PvdA) was op 9 oktober te gast op het kantoor van de Hypotheekshop te Haarlem, één van de leden van de Vereniging van Hypotheekadviseurs in Nederland. Hij was daar door de VvHN uitgenodigd om kennis te nemen van de ontwikkelingen binnen het hypotheekintermediair en te ervaren hoe de praktijk van een hypotheekadvieskantoor eruit ziet. In het gesprek werd de nadruk gelegd op het economische nut van het hypotheekintermediair in Nederland. De VvHN stelde hierbij dat het hypotheekintermediair primair verantwoordelijk is geweest voor de marktwerking op de hypotheekmarkt met als gevolg lagere prijzen voor de consument. Daar waar binnen de politiek wordt gesproken over meer concurrentie en marktwerking, maakte de VvHN duidelijk dat juist het hypotheekintermediair reeds voor die concurrentie zorgt. Ook de opkomst van buitenlandse geldverstrekkers die via het intermediaire kanaal de Nederlandse consument bereiken, speelt daarbij een rol. Daarnaast heeft de VvHN aan de heer Crone duidelijk willen maken dat het voor een goede marktwerking van groot belang is dat er een zo uitgebreid en toegankelijk distributiekanaal als het intermediair in Nederland werkzaam is. Ferd Crone zei ook te hechten aan een laagdrempelig en professioneel hypotheekintermediair. De VvHN heeft ook gewezen op de sterk toegenomen administratieve lasten als gevolg van nieuwe regelgeving. Ook het creëren van een level playing field op de markt voor hypotheekadvies is voor de VvHN zeer belangrijk. Ferd Crone vond ook dat er voor alle marktpartijen gelijke uitgangspunten zouden moeten gelden. De VvHN heeft verder onder meer gesproken over de ontwikkelingen op het gebied van de hypotheekrenteaftrek, de uitvoering van de Wfd en de praktische uitwerking van de nieuwe beloningsregels. De heer Crone gaf aan graag meer inzicht te willen in de manier waarop professionele hypotheekadvisering plaatsvindt en de wijze waarop de kwaliteit ervan gewaarborgd is. Aan de hand van een praktijkvoorbeeld werd getoond hoe een hypotheekadvies bij een gemiddeld VvHN-kantoor tot stand komt. Ferd Crone (links) met Fred de Jong en Karel Pauw (VvHN) Hoofdkantoor VVAA naar Papendorp Financieel dienstverlener voor de gezondheidszorg VVAA verhuist in oktober naar bedrijventerrein Papendorp in Utrecht. De groei van VVAA in de afgelopen jaren heeft tot deze keuze geleid. Naast VVAA worden ook de bedrijfsonderdelen Bureau Hufen en FBS Bankiers medio 2007 in het nieuwe pand gehuisvest. Bij VVAA werken negenhonderd medewerkers waarvan ongeveer zeshonderd in het nieuwe hoofdkantoor. De nieuwe adresgegevens zijn: Orteliuslaan 750, Postbus 8153, 3503 RD Utrecht, telefoon nummer oktober

16 nieuws Royal & SunAlliance wil omzet verviervoudigen Royal & SunAlliance heeft grootse plannen. De in Capelle aan den IJssel gevestigde industriële verzekeraar wil niet alleen gezien worden als leidende verzekeraar in het grootzakelijk segment, maar streeft naar een verdrie- tot verviervoudiging van de omzet in Ad Boekraad, die als managing director leiding geeft aan het vier personen tellende managementteam van Royal & SunAlliance, spreekt van een ambitieuze, doch reële toekomstverwachting. Wij zijn ervan overtuigd dat we onze huidige omzet van ongeveer 50 miljoen euro de komende vier jaar met 200 à 300% kunnen verhogen, zonder daarbij in de op zich concurrerende industriële verzekeringsmarkt als prijsvechter op te treden, zo hield hij onlangs de vele tientallen makelaars voor op de informatieve bijeenkomst in de Van Nelle Ontwerpfabriek in Rotterdam, waar zijn maatschappij haar toekomstplannen ontvouwde. Royal & SunAlliance denkt die forse groei de komende jaren enerzijds te kunnen verwezenlijken door uitbreiding van de doelgroep aan ondernemingen en anderzijds door verbreding van zijn lines of business. Behalve op multinationals en andere internationaal opererende ondernemingen richten we ons nu ook op grote nationale bedrijven bovenkant MKB tot industrie die een duidelijk riskmanagementbeleid voeren, zoals bedrijven die zijn aangesloten bij de NARIM, aldus Boekraad, volgens wie zijn maatschappij daarnaast expansie zoekt door uitbreiding van haar productenaanbod. Naast de brand- en aansprakelijkheidstekening gaat Royal & SunAlliance zich ook begeven op de markt voor transport- en CARverzekeringen. Daardoor kunnen we zowel internationale als nationale accounts vrijwel de gehele range aan producten en dus een totaalpakket aanbieden. Wij denken daarbij te kunnen profiteren van de goede naam die we door onze knowhow en klantgerichte service hebben opgebouwd op het gebied van property & casualty. De eerste reacties vanuit de markt op onze verbreding van activiteiten zijn dan ook positief te noemen, aldus Boekraad, die samen met commercial director Eric Niesen, underwriting director Jeroen van der Zanden en financial director Peter Tramper het managementteam van Royal & SunAlliance vormt. Vanwege de verwachte groei zal het personeelsbestand bij de industriële verzekeraar de komende jaren verder groeien van 28 naar ca. 50 medewerker in SNS REAAL neemt Bouwfonds Property Finance over SNS REAAL zal van ABN AMRO voor 810 miljoen euro aandelen Bouwfonds Property Finance (BPF) overnemen. De transactie wordt naar verwachting voor het einde van het jaar afgerond, behoudens goedkeuring door de toezichthoudende autoriteiten. SNS REAAL verwacht dat de acquisitie direct zal bijdragen aan de winst per aandeel en het rendement op het eigen vermogen van de groep. Daarnaast zal het naar verwachting een positief effect hebben op de efficiency ratio van SNS Bank. In 2005 heeft BPF een nettowinst behaald van 87 miljoen euro en in het eerste halfjaar van miljoen euro. SNS REAAL verwerft met BPF een leidende positie op de markt voor vastgoedfinanciering in Nederland. Deze acquisitie betekent een belangrijke versterking en past in onze groeistrategie, aldus bestuursvoorzitter Sjoerd van Keulen. BPF zal ons vastgoedfinancieringsbedrijf omvormen van een kleine tot een toonaangevende speler. Door deze overname krijgen wij schaalgrootte, herkenbaarheid en de geloofwaardigheid die onze groei zal ondersteunen bij klanten in het midden- en kleinbedrijf, een van onze strategische doelen. Als onderdeel van SNS REAAL zal BPF ook haar internationale activiteiten selectief uitbreiden. Wij zijn van plan het bestaande vastgoedfinancieringsbedrijf van SNS Bank te integreren in BPF. Het gecombineerd bedrijf wordt na afronding van de transactie onder de nieuwe naam SNS Property Finance in de markt gezet. Het management team van BPF blijft in functie en het is de bedoeling dat Marius Menkveld, die sinds 1999 lid is van de hoofddirectie van de SNS Bank, de nieuwe onderneming zal leiden. Overeenkomst Yarden en Pensioendesk Ad Boekraad licht de ambitieuze plannen van Royal & SunAlliance toe. Pensioendesk Nederland en Yarden Uitvaartorganisatie hebben een samenwerkingsovereenkomst getekend. Hiermee wordt het assortiment van Pensioendesk uitgebreid met de uitvaartverzekering van Yarden. Diana de Munnik, Salesmanager ATP van Yarden: Wij zijn met onze nieuwe natura-uitvaartverzekering een zeer interessante partner voor partijen als de Pensioendesk. Wij hebben deze nieuwe Yarden Uitvaartverzekering ontwikkeld voor het intermediair, dat vanuit Yarden ondersteuning en een snelle afhandeling krijgt, mede door de bijbehorende webtools. Fol van Krieken van de Pensioendesk: De samenwerking met Yarden biedt ons de mogelijkheid onze dienstverlening uit te breiden. In Yarden zien wij dan ook een uitvaartverzekeraar, die duidelijk toegevoegde waarde kan leveren in ons totaaladvies naar onze klanten. 16

17

18 interview Ik heb aan Bos gevraagd wat zijn je alternatieven en wat ga je nou terugdraaien. En dan vind ik dat hij eerlijk moet zijn. Je ziet in zijn verkiezingsprogramma dat relatief weinig van de hervormingen structureel worden teruggedraaid. Kijk, als je zo n verkiezingsprogramma presenteert, moet je niet tijdens een lezing ergens zeggen dat je de levensloopregeling zodanig gaat veranderen dat die niet voor deeltijd of prepensioen gebruik kan worden. Als je niet in je verkiezingsprogramma hebt staan dat je daar vanaf wilt, dan moet je erop kunnen rekenen dat je de regeling onverkort handhaaft. Ik vind dat je die zekerheid en dat vertrouwen moet geven. Wij zijn voor 100% private uitvoering van de WGA door Jan Aikens foto s: Ton Oosterhout De afgelopen kabinetsperiode hebben we een aantal belangrijke nieuwe wetten en stelselhervormingen doorgevoerd, die grote kansen bieden voor de verzekeringsbranche. Kansen die in elkaars verlengde liggen en het maatschappelijk belang van arbeid en zorg combineren, kijkt Maxime Verhagen, fractievoorzitter van het CDA in de Tweede Kamer, terug op de afgelopen regeringsperiode van de kabinetten-balkenende. Ik beschouw dat echt als een wapenfeit, waardoor het mogelijk is om echt nieuwe producten op de markt te brengen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de levensloopproducten. En er is een heel grote slag gemaakt als je kijkt naar de twee grote verzekeringsstelsels. Zijn constatering dat de afgelopen jaren sinds het CDA weer meeregeert - de zeer belangrijke Wia- en zorgverzekeringsdossiers die al tientallen jaren op de plank lagen, tot wetgeving zijn verheven, is natuurlijk onweerlegbaar. Evenals het feit dat de wetgever het daarbij niet heeft gelaten, getuige bijvoorbeeld de financiële toezichtwetgeving, de Pensioenwet, het nieuwe verzekeringsrecht en de VPL. Hij begrijpt dat de lawine van regelgeving een grote druk heeft gelegd op de bedrijfstak en dat dit ook aanleiding heeft gegeven tot kritiek van sommige marktpartijen. Drs Maxime Verhagen (50 jaar, gehuwd, 3 kinderen; geboren en tot zijn 18de getogen in Maastricht) kwam van jongs af aan al in aanraking met de politiek aangezien zijn vader jarenlang gemeenteraadslid, fractievoorzitter en wethouder was voor de KVP en het CDA in Maastricht en later gedeputeerde in de Provinciale Staten van Limburg. Op zijn achttiende verhuisde hij naar Oegstgeest om geschiedenis te gaan studeren aan de Universiteit van Leiden. Daar werd hij actief in het CDA. Eerst in het afdelingsbestuur van het CDA Oegstgeest, en als persoonlijk medewerker van een Tweede Kamerlid. Landelijk was hij in die tijd ook actief in het CDJA, de CDA-jongerenvereniging. In zijn studie besteedde hij veel aandacht aan de hedendaagse geschiedenis en hij studeerde af op de opbouw van de sociale zekerheid in Nederland. In 1986 werd Verhagen lid en meteen fractievoorzitter van de gemeenteraad van Oegstgeest en in 1989 werd hij gekozen in het Europees Parlement, welke functie hij tot 1994 vervulde. In dat jaar ging hij als nummer 32 deel uitmaken van de 34 zetels tellende CDA-Tweede Kamerfractie. In 2002 volgde hij Jan Peter Balkenende op als fractievoorzitter. Zorgstelsel Wij hebben geëist dat het nieuwe zorgstelsel een private uitvoering zou krijgen, weliswaar met publieke randvoorwaarden. Wij hebben daar heel bewust voor gekozen. Waarom zijn die randvoorwaarden zo gedetailleerd in de wet vastgelegd, zoals vrijwel alle wetgeving zo dichtgetimmerd wordt? Aan de ene kant hechten wij als CDA aan publieke waarborgen zoals de acceptatieplicht om de solidariteit tussen zieke en gezonde mensen in het nieuwe stelsel te garanderen. Aan de andere kant was het nodig, omdat anders andere politieke partijen überhaupt niet met het private karakter ingestemd zouden hebben. Je merkt in de politiek dat het nodig is om de publieke waarborgen vrij groot te maken, wil je een meerderheid krijgen voor private uitvoering. Vergeet niet, memoreert Verhagen, dat het 18

19 interview idee van een private uitvoering niet alleen op de weerstand stuitte van de Partij van de Arbeid, maar ook van minister Hoogervorst. Ik herinner me nog goed, dat de fractie in mijn eerste jaar als fractievoorzitter heel lang het hoofd heeft gebogen over de vraag hoe we een mammoettanker als het Ministerie van Volksgezondheid een andere kant om konden krijgen. Het ministerie wilde een publiekrechtelijke uitvoering. Ik kan mij goed voorstellen dat verzekeraars het eerste jaar vooral bezig zijn geweest met het opstellen van polissen en andere administratieve zaken. Ze hebben daarbij moeten wachten op de precieze inhoud van de wet, dat begrijp ik. Maar daarbij mag niet vergeten worden, dat Hoogervorst en zijn ministerie lange tijd hebben volgehouden dat privaat niet kon; dat Brussel dat verbood vanwege de publieke waarborgen. We hebben toen als CDA zelf onderzoek moeten doen en daaruit bleek dat die combinatie wel degelijk Europaproof was. Nu de startproblemen achter de rug zijn, kunnen verzekeraars veel meer tijd vrijmaken om met zorgaanbieders te gaan onderhandelen, en dat is, zo vindt Maxime Verhagen, één van de belangrijke redenen voor de keuze van de private uitvoering. Een verzekeraar is daardoor in staat om na te gaan waar hij de beste producten tegen de laagste prijs kan krijgen, zodat hij de polissen nu zo aantrekkelijk mogelijk kan maken. Dat is ook voor de samenleving essentieel, want zonder die marktwerking zullen de zorgkosten stijgen en daarmee de hoogte van de premies zonder dat dit een betere kwaliteit van de zorg oplevert. Die zorgkosten moeten beter in de hand gehouden worden. Ik begrijp niet dat bijvoorbeeld een dotteroperatie in België 1500 euro kost en hier Het is onontkoombaar dat de zorgkosten zullen stijgen, maar de premieverhoging van dit jaar valt op zich nog wel mee, vindt Verhagen. We hebben bij de invoering ingezet op 1136 euro en dat is toen zo n 1000 euro geworden. Ik denk dat we dit jaar net boven het niveau uitkomen van wat we vorig jaar hadden. De zorg als zodanig zal alleen maar duurder worden, ook door de technologische ontwikkelingen, als je behandelingen die vroeger niet mogelijk waren, nu wel wil vergoeden. Niet alleen door de vergrijzing nemen de zorgkosten toe, maar ook door de technologische ontwikkelingen. Verzekeraars zullen alleen geld en energie steken in hun nieuwe rol als ze mogen rekenen op politieke stabiliteit en continuïteit. Aan de linkerkant worden immers vraagtekens gezet bij het zorgstelsel in deze vorm.. Wie weet dus wat er na de verkiezingen zo maar zou kunnen veranderen. Dat geldt voor alles in de politiek, is de reactie van Maxime Verhagen. En dat is de reden uiteraard dat wij voor de winst gaan. Ik ben ervan overtuigd dat dit stelsel goed is. Niet alleen voor verzekeraars, maar voornamelijk voor de samenleving in zijn totaliteit. Juist als je zegt dat zorg een primaire behoefte is, is het een slechte gedachte dat je inkomenspolitiek wil gaan bedrijven met de zorg. Zoals ik zeer sterk hecht aan de private uitvoering, hecht ik aan een nominale premie die voor iedereen gelijk is. Daarom was het CDA voor invoering van de fiscale zorgtoeslag om lagere inkomens te compenseren. Inkomensbeleid voer je via de belastingen en niet via de zorg. Wouter Bos pleit voor een systeem van inkomensafhankelijke premie. Die is dus wel bezig om via de gezondheidszorg inkomensbeleid te voeren en ik vind dat net zo verwerpelijk als het niet toegankelijk zijn van de gezondheidszorg voor de hele samenleving. Zal dit onderwerp bij de formatieonderhandelingen een belangrijke rol spelen? Ja, het behouden van het huidige zorgstelsel zal bij de onderhandelingen zeker een belangrijke rol spelen. Al is het alleen maar omdat wij berekend hebben dat juist de middeninkomens mensen met een inkomen tussen de en euro - dus de groep die niet in aanmerking komt voor zorgtoeslag, in het plan van de PvdA honderden euro s meer premie gaan betalen voor dezelfde zorg die zij nu krijgen. Dus de PvdA voert ook nog eens een inkomensbeleid dat de middeninkomens pakt. U kunt de verzekeringsbranche dus wat dat betreft gerust stellen? Absoluut! Voor 100% privatisering WGA Ook WGA heeft CDA bewust gekozen voor private uitvoering, pakt Verhagen de tweede grote stelselwijziging bij de kop. Op onze reactie: noem de huidige uitvoering maar privaat, preciseert hij: Het CDA is voor geheel private uitvoering. De Wia gaat uit van arbeidsgeschiktheid in plaats van het vroegere begrip arbeidsongeschiktheid. Dan zijn preventie, reïntegratie en arbeidsbemiddeling juist in veel betere handen bij private uitvoerders. Het is in het belang van degene die de verzekering aanbiedt om Ik vond het verbazingwekkend, bijna verbijsterend, dat Bos enerzijds op het Museumplein ging demonstreren tegen afschaffing van de fiscale faciliëring van prepensioen terwijl hij vervolgens twee jaar later zegt, dat hij levensloop niet meer wil laten gebruiken voor prepensioen of deeltijdpensioen. nummer oktober

20 interview De levensloopregeling was bij de start een regeling ten behoeve van het spitsuur van het leven. Maar daarna is er natuurlijk veel gebeurd, waaronder de maatregelen met betrekking tot VUT en prepensioen, de hele VPL-wetgeving. In dat kader past het natuurlijk niet om als overheid betuttelend te verbieden dat iemand het aanwendt om later vier of drie dagen te gaan werken. een totaalpakket aan te bieden waarbij preventie en reïntegratie een dusdanige rol spelen dat zo min mogelijk uitgekeerd hoeft te worden op basis van de inkomensverzekering. Dat belang is heel groot bij private verzekeraars. Daarom zijn wij voor 100% private uitvoering. Ook hier was vreemd genoeg de VVD op tegen. Dat heeft me buitengewoon verbaasd. De VVD wilde de zaak alleen op heel korte termijn bekijken en kwam tot de conclusie dat het creëren van een gelijk speelveld door het wegnemen van de rentehobbel een te kostbare zaak zou zijn. Wij hadden uitgerekend dat al op een iets langere termijn, namelijk na drie jaar, de totale kosten omlaag zouden gaan. Maar erger vind ik het dat de VVD met dit standpunt geheel voorbijgaat aan het langetermijnperspectief van de mensen die van de regeling gebruik moeten maken. Maxime Verhagen vertelt dat het voor hem best haalbare het compromis was dat hij in zijn werkkamer kon sluiten met Zalm, Dietrich, Van Aartsen en De Geus. Dat was het uitstel van een jaar onder de voorwaarde dat er dan een gelijk speelveld zou zijn. Daar zijn we uiteindelijk ook op uitgekomen en dat betekent dat per 2007 gelijk speelveld is met UWV en private spelers. Dat was het meest haalbare wat ik er toen uit kon krijgen, herhaalt hij. Zelf voelde ik het meest voor een geheel private uitvoering want ik vind dat het UWV te weinig perspectief biedt op de lange termijn. Nu we een gelijk speelveld hebben gecreëerd, is het ook hier aan verzekeraars zelf om hun waarde in de praktijk te bewijzen. Ook hier gold weer net als bij andere grotere wetten dat de markt tot op het laatste moment moest wachten op de finale regelgeving. Dat probleem zie ik ook, beaamt Verhagen, maar dat had ook te maken met de tegenstand die privatisering bij sommige groeperingen oproept. Maar nu breekt het moment aan dat de verzekeraars adequate producten kunnen neerzetten. Als het aan het CDA ligt zal het op termijn geheel privaat uitgevoerd worden zonder concurrentie met een publieke instelling. Levensloopregeling ook voor deeltijd- en prepensioen We hebben dankzij het CDA een nieuwe WGA en een nieuwe zorgverzekeringswet, maar door de onvermijdbare compromissen hebben die nog niet de ideale vorm. Datzelfde geldt voor de levensloopregeling, stapt Maxime Verhagen over op wat zijn geesteskind genoemd mag worden. Die regeling kan en moet nog verbeterd worden. Dat is in het belang van de samenleving omdat je met de levensloopregeling de arbeidsparticipatie verhoogt. Mensen die er eerder voor zouden kiezen om te stoppen met werken of om niet te gaan werken, zullen nu wel aan het arbeidsproces gaan deelnemen. De regeling maakt de combinatie van werken en zorgen eenvoudiger. Ik vond het verbazingwekkend, bijna verbijsterend, dat Bos enerzijds op het Museumplein ging demonstreren tegen afschaffing van de fiscale faciliëring van prepensioen terwijl hij vervolgens twee jaar later zegt, dat hij levensloop niet meer wil laten gebruiken voor prepensioen of deeltijdpensioen. Misschien heeft hij een punt, als hij bedoelt dat dit haaks staat op het participatiebeginsel? Nee, dat betwijfel ik. Want, ten eerste legt deze regeling geen last op de samenleving, maar heb je er zelf voor gespaard. Dat is de financiële kant. De maatschappelijke kant is dat de mensen eerder ervoor zullen kiezen ook op hogere leeftijd nog actief te zijn in deeltijd of in een functie die niet zoveel van hen vergt. Het inkomen uit deeltijd of na demotie zullen zij kunnen aanvullen met de gelden uit de levensloopregeling. Ik ben ervan overtuigd dat dat gaat gebeuren. Men vult liever het inkomensverlies aan, dan te kiezen voor het alternatief en dat is, dat je op je zestigste in de WAO terecht zou komen. De levensloopregeling heeft dus een stimulerend effect op de arbeidsparticipatie. Mensen die nu nog afhaken of niet langer doorwerken, kunnen straks met de levensloopregeling in elk geval voor een deel actief blijven. Kunt u zich voorstellen dat het cynische deel van de bedrijfstak zegt: het moet niet te succesvol worden want 20