Is speciaalbier gewoon geworden?

Transcriptie

1 Is speciaalbier gewoon geworden? Het speciaalbierfestival op de markt in Den Bosch was ieder jaar een stukje hemel op aarde voor de speciaalbierliefhebber. Allerlei kleine brouwers namen hun speciaalste brouwsels mee, alle bezoekers ging het om het proeven van biertjes: was je met z n vieren, dan bestelde je ook vier verschillende biertjes. Dit jaar was het publiek merkbaar anders, en daar hadden de brouwers ook op ingespeeld. Het halve aanbod was mainstream-speciaalbier, en er waren groepjes van zes tot acht zwaar aangeschoten hipsters met allemaal hetzelfde biertje in hun hand. What happened? Door: Odette Knappers

2 Biologische en lokale voedingsmiddelen zijn momenteel helemaal hip, vertelt biersommelier Tomas Schroën vanachter de bar bij Kafé België in Utrecht. En lokaal speciaalbier valt binnen die trend. Bij La Trappe merken ze ook dat de consumenten op zoek zijn naar lokale producten. Mensen hebben behoefte aan zuivere producten met een verhaal. Daar valt ons bier onder, zeker in combinatie met een bezoek aan de abdij. Dan zien mensen hoe en waar het product wordt gemaakt, en daar is vraag naar. Vandaar dat het op het terras of in het café van het Proeflokaal vrijwel altijd zoeken naar een plaatsje is. Het biologische karakter van speciaalbier is niet de enige reden voor het huidige succes. De consument is ook op zoek naar meer diversiteit. Dat zien ze bij Brouwerij De Molen uit Bodegraven, bekend van de uitgesproken biertjes zoals de rokerige Rook&Vuur. Bij de brouwerij hebben ze vanaf het allereerste begin in 2004 al een sterke groei doorgemaakt, Wanneer is een biertje speciaal? Een biertje is eigenlijk al een speciaalbiertje als het geen pils is, er zijn geen regels voor. Dat geldt wel voor de trappistenbieren, waar La Trappe en Westmalle de bekendste van zijn. Een bier mag alleen het trappistenbierkeurmerk voeren als de monniken van de abdij behoren tot de orde van de Cisterciënzers, en als het bier binnen de muren van de abdij wordt gebrouwen. Ook mag de abdij geen winst maken met de verkoop van bier, dus van de opbrengsten van het bier worden zaken als het levensonderhoud van de monniken en het onderhoud van de abdij betaald. maar de laatste tijd gaat het nog harder. Vorig jaar hadden we een groei van zo n 33 procent, voor dit jaar en voor volgend jaar verwachten we 50 procent. Mensen willen smaak, ze willen geen flauw pils meer. Volgens wetenschapper Jochem Kroezen speelt deze aversie van de consument ten opzichte van de grote commerciële brouwers een rol bij de toegenomen populariteit van speciaalbier. Kroezen is gepromoveerd op de opkomst van de Nederlandse speciaalbiercultuur. Het viel hem op dat voor een markt met veel dominante grote spelers toch veel kleine brouwerijen konden starten en bestaan. Dat komt dus vanwege de aantrekkelijkheid van het kleinschalige karakter van deze brouwerijen en de aantrekkingskracht die dat heeft op het publiek. Uit cijfers van het CBS blijkt dat de afgelopen jaren het aantal bierbrouwers inderdaad enorm is toegenomen. Waren er in 2007 nog 75 bierbrouwers in Nederland, halverwege 2015 zijn dat er al 200. Niet alleen brouwers springen in op de toegenomen vraag vanuit de klant, ook café-eigenaren zien hun kans schoon. Paul Leeyen Bron: CBS heeft 2,5 jaar geleden een speciaalbiercafé geopend in de Bossche binnenstad. De kracht van zijn café: het assortiment. Ik heb meer dan 400 bieren van de fles en de tap wisselt vaak, soms bijna wekelijks. Dat slaat aan bij het publiek, daar komen mensen voor terug. Het loopt boven verwachting goed, aldus Leeyen.

3 Ook in Den Haag merken ze dat speciaalbier een horecaspecialisatie is die aanslaat. Speciaalbiercafé Hoppzak opende op 2 mei haar deuren en het loopt nu al naar verwachting. Mensen hebben natuurlijk al een stamkroeg, dus daar moet je ze wel uit loskrijgen, vertelt mede-eigenaar Ira Hoppzak. Er zijn nu, na twee weken, al mensen die terugkomen, dus het gaat zeker de goede kant op. In de toegenomen vraag naar speciaalbier zag ook Albert Heijn kansen. De supermarktketen heeft haar assortiment aan speciaalbieren uitgebreid, en maakt daar ook driftig reclame mee. De populaire biersoorten zijn terug te vinden in de schappen, maar ook op de trend van lokaal bier heeft Albert Heijn ingespeeld. Nederland is opgedeeld in een aantal regio s, en per regio heeft Albert Heijn nu lokaal bier in de schappen staan. Zo is in de omgeving van Haarlem het Jopenbier verkrijgbaar, in Noord-Holland Texels bier en in het zuiden van het land kan de klant een flesje van Brouwerij De Molen met de wekelijkse boodschappen mee naar huis pakken. De populaire jongens Welke bieren wil de consument dan drinken? Ongeacht of je deze vraag stelt aan een slijter, een café-eigenaar of een brouwer, het antwoord is: een IPA. Dit is een biertje met een niet al te hoog alcoholpercentage, meestal met een hoppige smaak. Dit betekent dat het een beetje fruitig is, maar een bittere afdronk heeft. Volgens Jos van Niele, eigenaar van bierwinkel De Bierkoning in Amsterdam, is de IPA voor sommige mensen zelfs de vervanger geworden van pils. Naast de IPA is er nog een trend: de stout. Dit is een heel donker biertje met een gebrande, bittere smaak. Slijter Robin Berendsen uit Enschede: Vroeger had ik een Guinness en misschien nog een vergelijkbare stout in het rek staan. Nu heb ik een heel schap met 50 tot 60 van dit soort bieren. Ze gaan als warme broodjes over de toonbank. Paul Leeyen, eigenaar van biercafé t Paultje in Den Bosch, ziet nog een andere trend groeien: bier laten rijpen op vaten. Dubbels en Quadruppels laten rijpen gebeurde altijd al, maar dat gebeurt de laatste tijd nog meer dan eerst. Ook de stouts kunnen erg goed rijpen op vaten, vooral de smaak die whiskyvaten aan zo n bier geven is een goede combinatie met de bitterheid van een stout. Jos van Niele heeft in zijn winkel ook een aantal Oaked Aged in het schap staan. Omdat de bieren unieker zijn, is het ook moeilijker om er aan te komen. Bijvoorbeeld de la Trappe Quadruppel Oaked Aged is alleen bij de abdij zelf te verkrijgen. Van Niele haalt ze daar ook vandaan, maar wij dragen de btw over de verkoop vervolgens ook weer af aan de fiscus. Vandaar dat de prijs in de winkel behoorlijk hoog is. Maar gerijpte bieren zijn hun meerprijs zeker waard, aldus Van Niele. Het scala aan biersmaken is uiteraard nog breder dan deze populaire smaken. Café-eigenaar Leeyen: Het is soms wel even zoeken. Maar er is zo veel smaakvariatie in bier, er is altijd wel iets dat bij je past. Het pallet aan smaken van bier is zelfs uitgebreider dan dat van wijn, je kunt dus makkelijker een lekker biertje vinden dan een lekker wijntje. En een speciaalbiertje kost bij de slijter maar een paar losse euro s, met een Oaked Aged ben je wat duurder uit. Schaarste Dat Oaked Aged duurder is dan een gewoon speciaalbier, komt deels door de intensievere productie. Er moeten vaten gekocht worden en er moet een ruimte zijn waar het bier in de juiste omstandigheden kan liggen rijpen. Maar er speelt nog iets mee: Oaked Aged is schaarser.

4 Die schaarste, dat is bij veel speciaalbieren ook de charme. Neem het trappistenbier Westvleteren, volgens de toonaangevende site ratebeer.com het beste bier ter wereld. Er is daardoor amper aan het bier te komen, behalve voor hoge prijzen. We hebben het dan over meer dan een tientje voor een flesje van 33 centiliter. Ze brouwen niet nog meer bier, omdat ze van de huidige opbrengst kunnen voorzien in het benodigde levensonderhoud. Daarnaast leven de monniken volgens strikte regels van acht uur slapen, acht uur bidden en acht uur werken per dag: ze zouden niet eens meer uren mogen werken als ze zouden willen. Om een andere reden schaars en dus duur: geuze van Cantillon, uit Brussel. Het is een van de weinige brouwerijen die nog authentieke geuze brouwen. Een geuze is een heel zuur lichtbruin bier, je moet er echt van houden. Kenmerkend voor geuze is dat de gist in het bier heel specifiek is: in een bepaalde streek in België zit deze gist in de lucht. Het bier wordt tijdens het brouwproces dus bewust blootgesteld aan de buitenlucht: op de zolder ligt het bier in een koperen bak en staan de ramen open. Wel met gaas ervoor, zodat er geen ongewenste zaken in het bier terecht komen. Cantillon houdt ook voor de rest van het brouwproces het authentieke recept aan en werkt met puur biologische ingrediënten. Dit maakt het bier zo populair, dat het amper aan te slepen is. Maar de productie is vanwege de brouwerij beperkt. Jos van Niele heeft toch een aantal flessen in zijn winkel staan: Ik heb al een jarenlange relatie met de brouwerij, daarom mág ik iedere keer een paar kratjes komen ophalen. Zo ernstig is het tegenwoordig. Zundert Ook in Nederland zijn er veel brouwerijen die kleinschalig brouwen, zoals brouwerij De Kievit in Zundert. Dat kleinschalige, dat past bij ons, vertelt broeder Christiaan. De arbeid die wij verrichten, moet in evenwicht zijn met onze abdij. De Kievit brouwt sinds 2013 bier, maar de bedrijvigheid rondom het brouwen is al een aantal jaren daarvoor begonnen, zo vertelt broeder Christiaan van de abdij. In 2008 zijn we gaan brainstormen wat we gingen doen. Het was duidelijk geworden dat we op termijn een extra inkomstenbron nodig hadden. Toen kwamen we op bierbrouwen uit, omdat het brouwen van bier voor trappisten ook een stukje traditie is. Bij ons in de abdij staat het leven volgens de regels van Benedictus hoog in het vaandel, en daar valt arbeid onder. Dat is dus voor ons het bierbrouwen geworden, gaat broeder Christiaan verder. We wilden een bier brouwen dat bij ons past, we wilden geen kopie maken van een bestaand biertje. Uiteindelijk zijn we zeker twee jaar bezig geweest om de juiste receptuur te vinden. We wilden een niet al te zwaar biertje brouwen, we wilden dat de smaak niet te extreem was maar ook weer niet te vlak, en we wilden een biertje met een mooie kleur.

5 De drinker Wie is nou eigenlijk die speciaalbierdrinker die de markt zo heeft aangezwengeld? Vroeger was dat de wat oudere man met bierbuik. Maar de laatste tijd is het publiek zichtbaar aan het verjongen, ziet biersommelier Tomas Schroën. Ook Van Niele ziet deze jongere, hippere klant terug in zijn winkel. En die laten eens een biertje aan hun vrienden proeven, en zo gaat het balletje aan het rollen. Is speciaalbier nog steeds een mannendrankje? Nee. Café-eigenaar Paul Leeyen ziet ook steeds meer vrouwen in zijn café aan het bier zitten. Die zijn begonnen met een commercieel zoet fruitbiertje, waarna ze via de specialere fruitbieren uiteindelijk uitkomen bij de zachte bruine bieren zoals de dubbels. Ook slijter Robin Berendsen ziet tegenwoordig ook meer vrouwen aan het bier, en dan niet alleen aan het fruitbier, ook aan de dubbels en de tripels. De klandizie van Brouwerij t IJ is niet veel veranderd. Ons bier is altijd al voor iedereen geweest, voor alle lagen van de bevolking. Je kunt ons bier vinden in een oude bruine kroeg en in een luxueus hotel. Wel zien we steeds meer vrouwen aan het bier, vooral ons IJwit is bij hen erg in trek. Dat is een fruitig witbier, niet te bitter. Ook heeft de bierdrinker van nu meer kennis dan de bierdrinker van een paar jaar geleden. Regelmatig wordt er naar specifieke bieren gevraagd, bij slijterij Berendsen gebeurt dit zelfs dagelijks. Maar naast de haast geleerde bierkenner, heb je dus ook de hipster. Thomas Schroën: Het is te vergelijken met als je favoriete band ineens populair wordt. Het is leuk dat je die overal hoort, maar er is ook een stukje van de charme af. Als de populariteit van speciaalbier voor een groot deel samenhangt met de trend van biologische voeding, dan zou die populariteit over enige tijd misschien wel weer wat kunnen afnemen. Dan wordt het speciaalbiertje minder mainstream, maar dan wordt het speciaalbierfestival misschien wel weer zoals het was. Gewoon, met speciale speciaalbiertjes.