lezingen cursussen ontmoetingen ElckE r-ik c E ntrum

Transcriptie

1 Driemaandelijks tijdschrift - januari-februari-maart 2014 België - Belgique PB 2030 Antwerpen X 8/531 erkenningsnr.: P afgiftekantoor: Antwerpen x ElckE r-ik c E ntrum lezingen cursussen ontmoetingen winter 2014

2 40 jaar Elcker-Ik één feest zondag 23 maart 2014 première documentaire Elcker-Ik vroeger & nu vertoning om 15u & 18u Iedereen die zich ooit in Elcker-Ik als beroepskracht, lesgever of vrijwilliger engageerde, is van harte welkom. Men zegge het voort! Wij kunnen niet iedereen persoonlijk bereiken, daarom is dit uw uitnodiging: Breng zelf een hapje mee. Dan maken we samen één groot buffet. (want wij verwachten veel volk, en zijn nu met weinig) Graag een seintje - 03/ Breughelstraat 31-33,2018 Antwerpen

3 je kijkt over het land de ontelbaarste keer in je leven naar waar het ophoudt je zegt tegen ons dit is het grensland het laatste van de aarde hier om ons heen je zou willen weten wat voorbij daar is voorbij het steeds maar weer zichtbare zelfde je zoekt in de schimmige einder iets als een gezicht maar van wat of van waar je denkt aan je jeugd aan 1 Korintiërs 13 nu kijken we nog in een wazige Spiegel maar straks staan we oog in oog (Rutger Kopland) Hoe inschrijven? op het nummer 03/ info@elcker-ik.be of online: Vermeld in elk geval de cursuscode (drie cijfers en drie letters)! Praktisch Het onthaal is open op werkdagen van 10u tot 17u. Tijdens de schoolvakanties is het centrum gesloten. Tenzij anders vermeld gaan alle activiteiten door in de gebouwen van Elcker-Ik. Betalende parking op 2 min.: St-Vincentiusziekenhuis - Sint Vincentiusstraat Inschrijven, graag 10 dagen op voorhand. Betalen op rekening nummer: IBAN: BE BIC: GEBA BE BB

4 AR Welkom Vreemdeling ES Aprender neerlandés? Es posible NL DU EN TR Nederlands leren? Het kan! Niederländisch lernen? Das ist möglich Want to learn Dutch? It is possible! Flamanca öğrenmek mümkün mü? Tabi ki Er leven in Antwerpen 175 verschillende nationaliteiten. Met of zonder papieren. Sommigen zijn over de grens gezet en teruggekeerd. Ze willen leven, ver weg van de vuile miserie in hun thuisland. Ons land is voor hen een kans op een nieuwe toekomst. Ze willen hier een thuis bouwen voor hun kinderen en kleinkinderen. Er leven in Antwerpen tienduizenden lieve vrouwen en mannen die beseffen dat we morgen hoe dan ook leven in een gevarieerde samenleving, die een verrijkend contact willen hebben met mensen uit andere culturen. Elcker-Ik centrum is een plaats waar dagelijks Antwerpse vreemdelingen en vreemde Antwerpenaren elkaar ontmoeten. Aarzel niet om mee te doen met de vele vrijwillige medewerkers die lessen Nederlands geven, stadswandelingen begeleiden of gewoon een babbel doen in ons Bab(b)el-café. FR PL RU Apprendre le néerlandais? C est possible Nauczyć się języka niderlandzkiego? To możliwe! Выучить нидерландский? Это возможно TAAL-ONTHAAL Iedereen is dus welkom. We vragen nooit naar legitimatie-papieren. We vragen wel of ze op de hoogte zijn van de mogelijkheden die de officiële organisaties hun bieden. Want hoe dan ook moeten zij op middellange termijn daar terechtkomen. We zien onszelf dus als een soort opvangnet, of beter nog, een doorgeefluik. Taal-onthaal van vzw Samenleven.be is een project met steun van Taallabo Dinsdag en donderdag 10u tot 12u. Bijdrage: 10-beurtenkaart voor 8 euro. Dialoogklassen Dinsdag en donderdag 13u30 tot 16u. Bijdrage: 10-beurtenkaart voor 8 euro. Bab(b)elcafé Woensdag 13u30 tot 16u. Bijdrage: gratis Vrijwilligers blijken langer te leven dan mensen die geen vrijwilligerswerk doen. Ook hebben ze minder last van chronische ziekten, depressie of ander gezondheidsklachten. Vrijwilligers gevraagd! 2 ELCKER-IK CENTRUM

5 ABONNEMENT * Winter voor alle activiteiten * Studenten: abonnement aan 50% Geef een lezing cadeau! Vraag een geschenkenbon via het secretariaat 03/ of via info@elcker-ik.be ACTUALITEIT & GESCHIEDENIS Christel, oorlogsbrieven van een kunstenares Enige tijd geleden, ontving Sylvia Traey enkele bundels brieven van haar tante Christel Pfeiffer aan haar tweelingzus Sabine, de moeder van Sylvia. De brieven werden geschreven vanuit Leipzig en Berlijn gedurende de oorlogsperiode onder het toenmalige Duits nationaal socialistisch regime dat het gehele leven beheerste en opeiste, ook van de miljoenen mensen die daar niet in geloofden. De brieven tonen ons de microwerelden van een begenadigde kunstenares. Christel putte op wonderlijke wijze kracht uit haar muziek en ging haar weg. Na de bevrijding zwegen de mensen over hun oorlogservaringen, het was allemaal te erg geweest. De nabestaanden bleven achter met hun vragen. De brieven van Christel leveren een belangrijke bijdrage tot het inzicht in het dagelijkse leven van een kunstzinnige ooggetuige in Duitsland gedurende deze turbulente tijden en zet ons aan hierover na te denken en van gedachten te wisselen, wat tijdens deze lezing ook kan gebeuren. Datum 1 dinsdagnamiddag 14 januari om 13u30 Code ACT 246 Spreker Sylvia Traey, concertpianiste Dominant Duitsland. Economische reus, politieke dwerg? Duitsland gold tot voor de hereniging als een economische reus, maar een politieke dwerg. Een economische reus is het land meer dan ooit, maar op politiek heeft het aan gewicht gewonnen, zozeer dat het zelfs als dominant in Europa wordt bestempeld. Het boek Dominant Duitsland ( schetst de geschiedenis van de laatste twee eeuwen vanuit de wisselwerking tussen natievorming en groei van de democratie. Ook besteedt het boek de nodige aandacht aan de belangrijkste thema s die het debat in het huidige Duitsland beheersen, zoals het extremisme van rechts en van links, de verwerking van het naziverleden, buitenlands engagement, de relatie met de oosterburen, de Frans-Duitse tandem, het economische model en de aanpak van de eurocrisis. Datum 1 woensdagnamiddag 15 januari om 13u30 Code ACT 247 Spreker Dirk Rochtus, doceert Duitse geschiedenis en internationale politiek aan KU Leuven/Thomas More. Sylvia Traey ELCKER-IK CENTRUM 3

6 Het grote taboe na de grote oorlog De Belgische staat vs. het adellijk geslacht Arenberg 11 november 1918: Wapenstilstand, het einde van de Eerste Wereldoorlog. Hoewel, einde? De grote oorlog bleef nog een hele tijd nazinderen. Zo besliste de Belgische staat al op die elfde november 1918 het sekwester uit te voeren tegenover alle vijandige ingezetenen in België. Een gebeurtenis waar de geschiedenisboeken over zwijgen, maar die grote gevolgen had. Bij een sekwester neemt de staat goederen in beslag van personen en instellingen die tijdens de oorlog een vijandelijke nationaliteit hadden. Een van de families die leden onder dat sekwester, was het adellijk geslacht Arenberg, een van de rijkste en meest invloedrijke families in Europa. Zij waren al eeuwen geïntegreerd in de Belgische samenleving, maar voor de overheid bleven zij Duits en dus vijandig. Jarenlang was het sekwester een taboe, waarover niet mocht worden gepraat of geschreven. Pas recent werd er een inventaris opgemaakt van alle goederen die in beslag werden genomen na de grote oorlog. Auteurs Monika Triest en Guido Van Poucke doorspitten de archieven en bespreken in dit boek voor het eerst de werking en de gevolgen van dat sekwester, concreet voor de familie Arenberg. Ze brengen op een boeiende wijze een voor velen tot nog toe onbekend stuk Belgische geschiedenis. Een fascinerende studie van een verborgen stuk oorlogsverleden. Datum 1 maandagavond 20 januari om 20u Code ACT 248 Spreker Monika Triest lic. klassieke filosofie en Guido Van Poucke Slachtoffers van misdrijven: wiens zorg? Sinds ruim 20 jaar is de aandacht voor slachtoffers van misdrijven, alsook voor na(ast)bestaanden heel sterk toegenomen, niet in het minst door de grote inzet van de v.z.w. van Ouders van Vermoorde en Verongelukte kinderen. We maken een wandeling door alle voorzieningen: Slachtofferbejegening, Slachtofferhulp en Slachtofferonthaal. Hoe krijgt dienstbaarheid hier vorm? Waar kan je terecht? Datum 1 maandagnamiddag 27 januari om 13u30 Code ACT 249 Spreker Anne-Mie Castelein Slachtofferonthaal en gids in het Vlinderpaleis Bezoek aan het Vlinderpaleis (nieuw Justitiepaleis op de Bolivarplaats) We maken kennis met dit postmodern gebouw van Richard Rogers, krijgen uitleg over het verloop van een rechtszaak, zoals: wie zijn de actoren? Welke rechtbanken? verschillende delicten... Tot slot gaan we nadien nog even een stukje correctionele zitting meemaken. Afspraak: in de wandelzaal aan het beeld Onrecht Datum 1 maandagochtend 10 februari om 9u30 Code ACT 250 Gids Anne-Mie Castelein Slachtofferonthaal en gids in het Vlinderpaleis Monika Triest Naar één wereld: de driesprong van de globalisering De huidige globalisering is de voorlopige climax van een historisch proces dat rond 1500 is gestart. Dat is het uitgangspunt voor deze lessenreeks. Doorheen de eeuwen is er als het ware en driesprong geweest. Dat impliceert dat we momenteel de derde globalisering beleven. De eerste globalisering was een mercantiele en koloniale globalisering (16de-18de eeuw). De tweede globalisering was een industriële en imperialistische globalisering (de lange 19de eeuw) en was onlosmakelijk verbonden met de twee industriële revoluties. De derde globalisering is een digitale en financiële globalisering (voor en na 2000). Doorheen dat globaliseringsproces van eeuwen valt de hoge mate van continuïteit en intensivering op. Dat kan geïllustreerd worden aan de hand van een aantal factoren: - technologische innovatie; - de verwevenheid van de continenten; - de 4 ELCKER-IK CENTRUM

7 rol van de staat(soverheid); - kern en periferie, m.a.w. in elke fase heeft de wereldeconomie een kerngebied en zijn er groeieconomieën. Opvallende vaststelling: in tegenstelling tot de vorige globaliseringen overheerst in de huidige globalisering de breuk, de discontinuïteit op de continuïteit. De impact van de nieuwe technologieën en de verwevenheid van de continenten is zo intens, dat de huidige generaties worden geconfronteerd met mondiale uitdagingen, waar die voortschrijdende globalisering aanleiding toe gegeven heeft. Iedereen kan die uitdagingen voor zichzelf oplijsten: de opwarming van het klimaat; de milieuproblematiek; de demografische explosie; de verstedelijking; internationale migraties; internationale criminaliteit (tot en met de financiële wereld); het internationale terrorisme; de mondiale armoede; mondiale pandemieën En er is dus dringend nood aan mondiale samenwerking in plaats van aan machtsstrijd. Het gaat immers om gemeenschappelijke belangen. Aan elke globalisering wordt een lezing gewijd. Elke lezing wordt ook gevisualiseerd met kaarten, prenten, foto s, cartoons, grafische voorstellingen Datum 3 maandagnamiddagen 20, 27 jan. en 3 feb. om 13u30 Code ACT 252 Bijdrage 30 euro Spreker Hugo Van De Voorde, historicus en publicist Naar een nieuw Midden-Oosten Het Midden-Oosten heeft decennialang een status-quo gekend. Het was (en is) een strategisch bijzonder cruciale regio. Geopolitiek is het uitzonderlijk belangrijk: door zijn ligging is het een brug tussen Europa, Afrika en Azië. En door zijn bodemrijkdommen is het een onontbeerlijke energieleverancier niet alleen voor de westerse economieën, maar ook voor China en Japan. Maar dat tijdperk van status-quo is voltooid verleden tijd. De westerse mogendheden (VS en EU) hebben hun dominantie moeten opgeven. En de volksopstanden van de Arabische Lente (vanaf 2011) hebben militaire dictators en familiedynastieën onderuit gehaald. Israël is al lang niet meer de enige grote zorg. De religieuze tegenstelling tussen soennieten en sjiieten heeft geleid tot een machtsstrijd tussen Iran en Saudi-Arabië. Daarenboven zijn de conservatieve regimes o.l.v. Saudi-Arabië allergisch voor democratisering en voor politiek islamisme. Kortom, de geest is uit de fles...er woedt in deze regio een machtsstrijd, zowel nationaal als regionaal. En dat heeft een fall-out effect op het internationale vlak. Er woeden momenteel drie sterk verweven crises: 1- De Egyptische kwestie; 2- de burgeroorlog in Syrië; 3- de nuclearisering van Iran. Het Midden-Oosten beleeft een transitieperiode. Maar niemand kan voorspellen wat de uitkomst zal zijn. De lezing wordt volledig gevisualiseerd via projectie van kaarten, spotprenten, foto s, grafische voorstellingen e.d.m. Data 1 maandagnamiddag 17 maart om 13u30 Code ACT 251 Spreker Hugo van de Voorde, historicus en publicist Antwerpen Boven! Leopold II, de Antwerpse Haven en de Vesting In de tweede helft van de 19e eeuw tot 1914 was de Antwerpse Kwestie een Leitmotiv in de Belgische politiek. Die kwestie ontstond toen Antwerpen werd uitgeroepen tot hoofdvesting van de landsverdediging (1859). Dat besluit had ook gevolgen voor de haven, die ook militair beschermd en dus binnen de omwalling moest liggen. Maar die omwalling, gebouwd door Brialmont (1865) was dertig jaar later te klein, want de stad én de haven barstten uit hun voegen. De bevolking van Antwerpen steeg van in 1830 naar meer dan in 1914, de haven verwerkte één miljoen ton in 1870 en meer dan 18 miljoen ton in En vooral: de artillerie kon 3km ver vuren rond 1860, maar bijna 12km in ELCKER-IK CENTRUM 5

8 De vesting-brialmont was dus voorbijgestreefd maar hoe kon aan Antwerpen een nieuwe vesting worden verkocht? In Antwerpen was in de jaren 1860 een grote protestbeweging ontstaan die uitliep op de vorming van de Meetingpartij, die tot 1914 het arrondissement en de stad Antwerpen in het Parlement vertegenwoordigde. Ze leunde nauw aan bij de katholieke partij waaraan ze ook het antimilitarisme schonk. Een nieuwe vesting voor een stad met een antimilitaristisch kenmerk en een explosieve havengroei? Die kwestie was een politieke kwadratuur van de cirkel. Leopold II ( ), nog een vorst met reële machten, speelde in de ontwikkeling een centrale en cruciale, en niet altijd gelukkige rol. Data 2 dinsdagavonden 28 jan. en 4 feb. om 20u Code ACT 253 Bijdrage 20 euro Spreker Lode Hancké, gewezen politicus sp.a Tralies uit de weg De samenleving kent de genuanceerde verhalen van de mensen die in de gevangenis verblijven nauwelijks. Jan Modaal heeft doorgaans geen weet van wat gedetineerden doormaken tijdens hun verblijf in de gevangenis. Sommigen ondergaan naar aanleiding van de feiten en de daarop volgende straftijd als het ware een metamorfose: ze groeien als mens, kiezen voor andere waarden en levensdoelen. Andere gevangenen beleven hun detentietijd dan weer helemaal verschillend en veranderen nauwelijks. Sommigen geven na een detentie een nieuwe invulling aan hun zelfbeeld, zien de wereld anders. Heel wat mensen die in de gevangenis binnenkomen begrijpen niet wat hun overkomen is. Ze vragen zich af: Waarom heb ik dat gedaan? Ze hadden dit nooit verwacht Ze herkennen zichzelf niet meer. Na een periode van piekeren of soms van ontkenning gaan sommigen toch op zoek naar antwoorden. Ze gaan ook ruimere vragen stellen: wat betekent dit leven nog, wie ben ik, hoe denken anderen over mij? Hoe heeft het zover kunnen komen? Ze proberen te begrijpen wat er gebeurd is. Sommigen geven na een aantal jaren van detentie een nieuwe invulling aan hun zelfbeeld, zien de wereld anders of kiezen voor een heel ander bestaan. Datum 1 donderdagnamiddag 30 januari om 13u30 Code ACT 254 Spreker Leo De Weerdt s.j., Hoofdaalmoezenier Nederlandstalige Gevangenissen. Oorlog en de vrouw Vrouwen en oorlog. Het zit velen nog steeds niet lekker. Hoe zit het nou eigenlijk? Laten we eerst even door het verleden cruisen met o.a de Amazones, Jeanne d Arc en andere opmerkelijke fenomenen van strijdbare vrouwen. Ook de dienstplicht in Israël en het verhaal van de Abu Ghraid gevangenis in Irak zijn uiteraard interessant. Vervolgens hebben we het over de Wereldbond voor Vrouwenkiesrecht en de geschiedenis van moeder en dochters Pankhurst in Groot-Brittannië. Meer in het bijzonder kijken we naar de situatie in de Eerste Wereldoorlog: de aspecten van liefdadigheid en verpleging, vrouwen die nu mannenberoepen gaan uitoefenen en vrouwen in militaire dienst. Tenslotte lichten we er enkele befaamde, beruchte en minder bekende vrouwen uit; denk maar aan Edith Cavell, Mata Hari, maar ook Louise de Bettignies, Gabrielle Petit, Dorothy Lawrence en dichter bij ons Siska van Daelen. Zelfs mijn grootmoeder Alice krijgt een plaatsje. Met deze presentatie wil ik enkel even de aandacht vestigen op het feit dat oorlog niet enkel een mannenzaak is, maar dat vrouwen zij het vaak in andere omstandigheden en functies een even belangrijke rol spelen bij dit moordende spel. Essentieel is natuurlijk dat de oorlogen van de vorige eeuw ingrijpend de maatschappelijke positie van vrouwen hebben veranderd. Datum 1 donderdagnamiddag 6 februari om 13u30 Code ACT 255 Spreker Marc Becquaert 6 ELCKER-IK CENTRUM

9 Van kernfysicus tot communist Op zijn 80ste publiceerde Jef Turf zijn memoires. Het werd een boeiend verhaal van hoe een getalenteerd fysicus voorzitter van de Kommunistische (in de jaren 60 schreef men dat met een K) partij van België. Hij groeide op tijdens de naoorlogse anticommunistische hetze waarin communist een scheldwoord was en kerkgangers gewaarschuwd werden voor het goddeloos marxisme. De memoires van Jef Turf zijn meer dan herinneringen. Ze gaan niet alleen over het verleden, het relatieve succes van de KPB in de jaren zestig, de onwrikbare trouw aan Moskou, de onenigheid binnen de partij na de inval in Tsjecho-slovakije en tenslotte het roemloze einde van de KPB en de Rode Vaan. Zijn memoires gaan ook over de toekomst. Welke rol is voor de jeugd weggelegd in een tijd waar de ecologische en asociale bedreigingen elkaar bevestigen. Datum 1 vrijdagnamiddag 7 februari om 13u30 Code ACT 256 Spreker Jef Turf Jef Turf Wat valt er te zeggen over daders van zinloos geweld? Januari Een jongeman begeeft zich naar een kinderdagverblijf waar hij een nooit geziene ravage aanricht : 2 baby s en een kinderverzorgster komen om het leven en 22 andere personen raken ernstig gewond. Het land is met verstomming geslagen. Wie is daartoe in staat? Wat heeft deze jongeman, die nochtans nooit iets tekort heeft gehad en een goede opvoeding heeft genoten, bezield? Waarom toch? De mensen willen antwoorden. Wanneer blijkt dat de verdachte geen enkel motief verschaft dat deze daden begrijpelijk zou kunnen maken, neigt de samenleving ertoe zelf antwoorden te formuleren: hij doodde om te doden, en daartoe is alleen een monster in staat. Onbegrip verandert langs deze weg in woede en wraak. De publieke opinie eist, nog voor het proces begonnen is, een levenslange veroordeling van deze koelbloedige pleger van zinloos geweld. Het is in deze specifieke context van zogenaamd zinloos geweld, gepleegd door iemand die geen enkele subjectief doorleefde bekentenis aflegt, dat de disciplines die zich over de psyché buigen een enorme verantwoordelijkheid wacht : ze dienen, onafhankelijk van de publieke opinie en zonder haat en zonder vrees een deskundige verklaring te bieden voor dit niet gemotiveerd geweld. Datum 1 dinsdagavond 11 februari om 20u Code ACT 257 Spreker Nathalie Laceur, klinisch psycholoog. De Europese schipbreuk Voltaire schreef zijn Candide na de grote aardbeving van Lissabon in Dat drama ging als een schok door het Europa van de Verlichting. Al die nutteloze doden maakten elk geloof in God of rationele idealen dubieus, bedenkelijk, betrekkelijk. Ruim 250 jaar later verdrinken er voor de kust van Lampedusa tientallen bootvluchtelingen: mensen die op zoek zijn gegaan naar een beter leven in Europa. Ze dagen ons geloof in de welvaartstaat uit, ons vertrouwen in de rechtstaat en in de mogelijkheden van de huidige politieke concensus. Volstaat het om onze welvaart als een gesloten systeem te zien dat moet worden afgeschermd van indringers? Lukt het om voorbij onze behoudsgezinde welvaartstaat te denken, zonder te vervallen in universalistische platitudes en ethische clichés? Is er een manier om die nieuwe wereld onder ogen te zien, zonder dat we samen met Candide moeten besluiten 'il faut cultiver son jardin'? En is Europa in staat om deze wezenlijke problemen aan te pakken, of moeten we onze hoop op de natiestaat richten. We vragen het aan mensen als Hans Magnus Enzensberger, Luuk Middelaar, Marine Le Pen, Helmut Schmidt, Jacques Delors en Alain Finkielkraut. Datum 1 dinsdagavond 11 februari om 20u Code ACT 258 Spreker Harold Polis, Uitgever De Bezige Bij, Antwerpen ELCKER-IK CENTRUM 7

10 Willem van Oranje. Held van de Hollandse natie en verrader van Vlaanderen en de Zuidelijke Nederlanden? Willem van Oranje of Willem de Zwijger geldt voor onze Noorderburen onbetwist als de vader des vaderlands. Hij werd nochtans heboren in het Duitse Dillenburg, maar hij werd in 1584 vermoord in Delft. En al de Oranjevorsten liggen daar sindsdien naast hem begraven.. Een verhaal met een mythische rand dus. Maar ook weer begrijpelijk. Want er wordt in het algemeen van uitgegaan dat Willem van Oranje in 1572, na de landing van de zogenaamde geuzen in het stadje Dn Briel, het Nederlandse vaderland, de Nederlandse natie heeft gesticht. De figuur van Willem van Oranje laat ook ons als Vlamingen historisch correcter verwoord: als Zuidelijke Nederlanders natuurlijk ook niet onverschillig. Integendeel. Velen beschouwen de scheiding der Nederlanden - die Willem van Oranje zeker trachtte te verhinderen - nog steeds als de gemiste kans voor de ontplooiing van de Zuidelijke Nederlanden, het later België dus. Sommigen, met Louis-Paul Boon in zijn Geuzenboek voorop, beschouwen Willem van Oranje eerder als en soort laffe held, die maar al te graag verbleef in de warme schaduw van de machtige feodale heren en als een zwakkeling, als een lafaard bijna, de Vlamingen in de steek liet en hen daardoor veroordeelde tot armoede en achterlijkheid. Datum 1 vrijdagnamiddag 14 februari om 13u30 Code ACT 259 Bijdrage Spreker 10 euro Frans-Jos Verdoodt, em. prof. geschiedenis, wijsbegeerte en letteren Je leven in eigen handen nemen, tot op het einde Wij kijken uit naar de lente. We kijken uit naar het begin van een leven. Het is echter niet zo vanzelfsprekend uit te kijken naar het levenseinde. Misschien moet er minder taboe en schroom zijn over het einde van een leven, over je levenseinde. Is het niet zo dat de dood bij het leven hoort zoals geboren worden erbij hoort en al die andere ondernemingen tussen leven en dood? In België zorgt onze ethische wetgeving ervoor dat je eigen keuze centraal staat. Je kan niet ervoor kiezen geboren te worden, maar vanaf dan ligt er een waaier van mogelijkheden open: trouwen of niet, zelfs het geslacht van je grote liefde doet er niet toe. Kinderen krijgen of niet, zelfs al ben je onvruchtbaar. Wat ons land zo speciaal maakt is dat je je dood in eigen handen kan nemen. Natuurlijk binnen de krijtlijnen van een wet op de patiëntenrechten en een euthanasiewet. Wat kan en niet kan. Wat zou moeten kunnen en wat zal kunnen, daarover meer op deze lezing. Datum 1 donderdagnamiddag 20 februari om 13u30 Code ACT 260 Spreker Jacinta De Roeck, directeur Humanistisch Vrijzinnige Vereniging Opkomst van het precariaat: mensen in precaire leef- en werkomstandigheden Willem de Zwijger Jacinta De Roeck Wie is die onderstroom? Waarom creëert de economie een precariaat? Welke concrete problemen met het Antwerpse OCMW? Inclusie of exclusie? Hoe de onderstroom empoweren? Datum 1 maandagnamiddag 24 februari om 13u30 Code ACT 261 Bijdrage gratis Spreker: Dr. Dirk Van Duppen, Geneeskunde voor het Volk, OCMW-raadslid PVDA Datum 1 woensdagavond 2 april om 20u Code ACT 262 Bijdrage gratis Spreker: Dr. Dirk Van Duppen, Geneeskunde voor het Volk, OCMW-raadslid PVDA Dirk Van Duppen 8 ELCKER-IK CENTRUM

11 The Hunger Project: hoe vrouwenpower een einde maakt aan chronische honger Welk mensbeeld hebben wij van onze partners in de derde wereld? Kunnen ze iets? Willen ze iets? Of zijn ze alleen hulpbehoevend? Onze neiging om misstanden meteen te willen oplossen met concrete acties laat ons wel eens voorbijgaan aan wat er werkelijk speelt. The Hunger Project vzw richt zich op mensen met chronische honger. 92% van de honger in de wereld is chronische honger. Bij chronische honger zien we dat mensen vaak in gelatenheid en fatalisme beland zijn door sociale conditionering. Het vraagt bekendheid met de lokale omstandigheden om onder de oppervlakte van het probleem te kijken. Hoe werkt het systeem, welke belangen zijn er om een toestand in stand te houden? Dat weten alleen de lokale mensen zelf. Honger en armoede zijn systemische problemen. Hun oplossing vraagt dat een hele gemeenschap ervoor kiest om belemmerende patronen te doorbreken en eigenaarschap van het probleem op te nemen. The Hunger Project is een wereldwijde organisatie van vrijwilligers. We zijn geen politici of lobbyisten die in staat zouden zijn om te wegen op de grote internationale machtsstructuren die een almachtseffect hebben op de honger in de wereld. Dat betekent niet dat we in on-macht moeten blijven. Het is net dàt wat we de mensen willen aanreiken: empowerment!! Geloof in eigen kracht, in eigen ondernemerschap. Wij zijn partners, geen weldoeners. In de projectlanden zijn vrouwen dé sleutelfiguren, microkredieten een middel. Hoe The Hunger Project dat met succes aanpakt en wat jij hierin kunt betekenen - verneem je in de lezing. Datum 1 woensdagavond 26 februari om 20u Code ACT 263 Bijdrage gratis Spreker Rie Compeers, voorzitter The Hunger Project Belgium vzw. Rie Compeers Augustinus, kerkvader van het Westen Aurelius Augustinus ( ) werd geboren te Tagaste in Romeins Africa. Als jongeman zag hij in het christelijke geloof van zijn moeder, de H. Monica, geen weg naar de waarheid. Hij kreeg een hogere opleiding en werd hoogleraar (rhetor) in de retorica. Hij zocht zijn toevlucht in het manicheïsme, werd daarna scepticus en ontdekte uiteindelijk via het neoplatonisme van Plotinus de bevrijdende boodschap van het christendom. In 387 werd hij in Milaan gedoopt, keerde terug naar Africa, werd priester en in 396 bisschop van Hippo. Daar stierf hij in 430 terwijl de stad werd belegerd door de Vandalen. In zijn Confessiones (Belijdenissen) geeft hij een aansprekend en hartstochtelijk relaas van zijn ontdekking van en ontmoeting met God: Gij hebt ons geschapen tot U, en ons hart is onrustig tot het rust vindt in U. De civitate Dei (De stad Gods) was een antwoord op de inname van Rome door Alarik in 410, een schokkende gebeurtenis voor de antieke wereld. Augustinus overstijgt de angst en de vertwijfeling van zijn tijd en ontwerpt de theologie van de geschiedenis: de worsteling van de mens in deze aardse stad (civitas terrena) om zijn hemelse bestemming te bereiken. Augustinus was een scheppend genie en met uitzondering van Paulus heeft geen enkele theoloog meer invloed op het Westen gehad dan hij. Ook de huidige en de vorige paus zien in hem als bisschop een lichtend voorbeeld en putten inspiratie uit zijn inzicht dat Gods genade de kerk en ieder mens leidt. Datum 1 donderdagnamiddag 27 februari om 13u30 Code ACT 264 Spreker Herman De Kuyffer, dr. in de oude geschiedenis Aurelius Augustinus ELCKER-IK CENTRUM 9

12 De Spaanse Burgeroorlog ( ) Spanje nam dan wel geen deel aan beide Wereldoorlogen, maar vanaf het begin van de negentiende eeuw bestond de Spaanse geschiedenis voor een gedeelte uit staatsgrepen en burgeroorlogen: geweld als beslissende factor in de verhoudingen tussen reactionairen en progressieven. Bij gebrek aan steun voor de monarchie verlaat Alfons XIII (Bourbon) in 1931 het land en de Tweede Republiek wordt uitgeroepen (14 april). Tussen 1931 en 1936 werden de tegenstellingen steeds scherper tussen enerzijds het rechtse kamp van conservatieven, katholieken en autoritaire nationalisten en anderzijds de verdeelde linkerzijde van communisten, socialisten, anarchosyndicalisten, republikeinen en regionalisten. Op de verkiezingsoverwinning van het Volksfront op 16 februari 1936 volgt in juli de putsch van een aantal generaals en hun bondgenoten. Op 1 april 1939 beëindigt generalissimo Franco als overwinnaar de burgeroorlog en blijft aan de macht tot aan zijn dood in Er werd gestreden met een ongekende inzet, passie, haat en wreedheid. Er was niet alleen het Spaanse verleden. Na de Russische Revolutie van 1917 dachten steeds meer mensen in Europa dat de zegenrijke klasseloze maatschappij nabij was, mits een deel van de samenleving werd geliquideerd. Al wie zich bedreigd voelde zocht dan zijn toevlucht bij autoritaire en fascistische regimes. Wantrouwen en haat werden door de propaganda nog verhevigd. De Spaanse Burgeroorlog werd dus een internationaal slagveld met interventies van Stalin, Mussolini, Hitler en de Internationale Bigades. Datum 1 donderdagnamiddag 3 april om 13u30 Code ACT 265 Spreker Herman De Kuyffer, dr. in de oude geschiedenis België : een geschiedenis van onderuit Duizenden jaren lang schreven kroniekschrijvers en andere historiografen bijna uitsluitend over koningen, vorsten, edellieden en andere machthebbers. Hun genie! Hun verfijnde smaak! Hun tralala! Er zijn heelder bossen voor gesneuveld. Wat een verschil met de geringe aandacht voor de kleine man. Bertolt Brecht dichtte het al: Die im Dunkeln sieht man nicht, wie in de duisternis staat, ziet men niet. Tenzij... je het perspectief van je camera verandert en de geschiedenis van onderuit belicht. Daar sluit België. Een geschiedenis van onderuit naadloos bij aan. Beleef mee hoe de dertiende-eeuwse handwerkers uit Damme een greep naar de macht doen. Pieker mee met een zestiende-eeuwse metserdiender uit Gent die driekwart van zijn loon aan eten spendeert. Loop mee naar een school in het negentiende-eeuwse Luik waar de leerkracht ook barbier is. Dans mee met de Zinneke Parade de 21ste eeuw binnen. Kortom: luister naar de stem van de stemlozen. Want zij maakten onze geschiedenis. Datum 1 maandagavond 10 maart om 20u Code ACT 266 Spreker Jan Dumolyn, Prof. middeleeuwse geschiedenis, UGent Strijd in de Sahara: chaos in Noord-Mali Het credo van de democratische staat Mali is sinds de onafhankelijkheid in 1960: Eén volk, één doel en één geloof. De kostbare nationale eenheid komt echter hoe langer hoe meer in het gedrang. Reden daarvoor is de politieke, economische en sociale chaos die heerst in het noorden van Mali. Begin 2012 begon de Toeareg-beweging MNLA (Mouvement National de Libération de l'azawad) een gewapende opstand voor een onafhankelijke Toearegstaat. Reeds meer dan 50 jaar strijden groepen Toeareg voor meer autonomie, erkenning van hun taal en cultuur en economische ontwikkeling van hun gebied. Hun eisen vinden nog steeds geen gehoor bij de Malinese regering en een groot deel van de bevolking. Datum 1 dinsdagavond 11 maart om 20u Code ACT 267 Sprekers Ahmed Ag Mohamed Ali, economist, en Anneline Geerts, socioloog 10 ELCKER-IK CENTRUM

13 FILOSOFIE Leesclub Streven Het tijdschrift Streven presenteert zich al 80 jaar op de intellectuele markt als een Cultureel Maatschappelijk Maandblad Het brengt per maand vier à vijf uitgebreide artikels over allerhande maatschappelijke onderwerpen, een vijftal kortere analyses, een zeer gewaardeerde poëziecolumn en boekbesprekingen. Streven is een goudmijn (cfr. voor wie op de hoogte wil blijven van de laatste ontwikkelingen in zake filosofie, theologie, spiritualiteit, wetenschap en cultuur in het algemeen. Elke auteur tracht zijn/haar bijdrage te bren gen in verstaanbare en ook dat, in goed Nederlandse taal. Dit wil zeggen dat gespecialiseerde thema s toegankelijk worden gemaakt voor een breed intellectueel publiek. Dit jaar starten we met een maandelijkse Leesclub. Bij deze wordt u uitgenodigd. Na aanmelding kunt u in het begin van elke maand een gratis exemplaar van het laatst verschenen nummer op het onthaal van Elcker-Ik afhalen. Ter plekke op de bijeenkomst zijn ook exemplaren beschikbaar. We overleggen samen welk artikel zal besproken worden. Bij gelegenheid trachten we ook de auteur in huis te krijgen. We beginnen telkens om 10.00u en eindigen rond 12.00u met een korte pauze. Datum 1 woensdagvoormiddag 8 januari om 10u Code FIL 241 Bijdrage gratis Datum 1 woensdagvoormiddag 5 februari om 10u Code FIL 242 Bijdrage gratis Datum 1 woensdagvoormiddag 12 maart om 10u Code FIL 243 Bijdrage gratis Datum 1 woensdagvoormiddag 2 april om 10u Code FIL 244 Bijdrage gratis Begeleiders: Een van de volgende personen: Anne Marie Estor, André Truyman, Joppy Schiltz, Hugo Ongena. Dante over hoogmoed en trots Dante doet zich vaak voor als een godvruchtig persoon, die de mensen bijvoorbeeld in alle nederigheid waarschuwt tegen hoogmoed. Hoogmoed wordt door hem zelfs gebrandmerkt als de grootste zonde van allemaal, waaraan ook Lucifer zich schuldig had gemaakt, door tegen God in opstand te komen. Maar al even vaak is Dante er trots op dat hij als dichter mag verkeren in het gezelschap van Homerus en Vergilius, die hem eerbiedig in hun kring opnemen. Brutaalweg gaat hij er prat op dat hij in zijn eentje de Italiaanse poëzie op een hoger plan heeft gebracht. Soms heeft het er zelfs de schijn van dat Dante als scheppend kunstenaar met God denkt te kunnen concurreren, al is hij zich wel bewust van het gevaar dat dat inhoudt: een jaloerse God kan je van je troon stoten. Allemaal tekenen van hoogmoed, zou je zeggen. Dit roept de vraag op: hoe gaat de godvruchtig-nederige Dante samen met de doldrieste? Datum 1 donderdagnamiddag 9 januari om 13u30 Code FIL 245 Spreker Frans Jacobs, prof. em. wijsgerige ethiek Univ. Amsterdam ELCKER-IK CENTRUM 11

14 Kloneren van mensen: zijn de bezwaren gegrond? Op 5 juli 1996 kwam Dolly ter wereld. Het gekloneerde schaap veroorzaakte wereldwijd enorme controverse en zelfs paniek. Voor velen was Dolly een wolf in schaapsvacht: ze representeerde een eerste en gevaarlijke stap naar het reproductief kloneren van mensen. Ook het kloneren voor onderzoek en therapie (kloneren met de bedoeling embryonale stamcellen te produceren die genetisch identiek zijn aan de patiënt) riep ethische vragen op. Men vreesde onder meer dat dat dit automatisch zou leiden tot reproductief kloneren. Maar zijn de bezwaren tegen het kloneren van mensen wel ethisch gegrond? En zelfs al zouden sommige bezwaren gerechtvaardigd zijn, wegen deze bezwaren voldoende op tegen eventueel goede redenen om mensen te kloneren? Datum 1 woensdagavond 15 januari om 20u Code FIL 246 Spreker Katrien De Volder, doctor Wijsbegeerte, Instituut voor Bio-ethiek, UGent Hegel en het absolute In zijn magnum opus Fenomenologie van de geest uit 1807 tracht Hegel aan te tonen hoe het denken via een moeizaam ervaringsproces uiteindelijk uitmondt in dat absoluut weten. Hij laat daarin aan de lezer zien hoe het natuurlijke (nog niet filosofisch geschoolde) bewustzijn slechts via een opeenvolging van onware of half ware voorstellingen tot een adequaat begrijpen van de werkelijkheid kan komen. Op die wijze is de Fenomenologie te beschouwen als een inleiding, of liever een toegangsweg tot Hegels systeem. Twijfel en scepsis zijn belangrijke aspecten van het ervaringsproces dat het bewustzijn doormaakt. In het licht van huidige discussies omtrent de vraag wat bewustzijn is en of wij wel vrij zijn is het heel interessant om de weg van Hegels Fenomenologie te hernemen. Dat werk geldt voor Hegel namelijk ook als het bewijs (voor de serieuze scepticus) dat de geest werkelijk is. In de meest eenvoudige gestalten van het bewustzijn schemert het begrip van de geest reeds door. In de opeenvolgende gestalten wordt het steeds concreter en complexer. De vrijheid van de geest is slechts te ontkennen wanneer men aan de naïeve, abstracte voorstellingen van het bewustzijn vast blijft houden. Datum 1 woensdagnamiddag 22 januari om 13u30 Code FIL 247 Spreker Herman van Erp, Prof. Filosofie & Ethiek U Tilburg, U. Fort Hare Zuid-Afrika Georg Wilhelm Friedrich Hegel Op zoek naar geluk Iedereen is op zoek naar geluk, zegt men. Jarenlang geloofde men dat dat geluk op aarde niet te bereiken was, of althans zeer broos was. Geluk was alleen weggelegd voor wie zijn hemel verdiende in een leven na de dood. Door de secularisering zijn in de twintigste eeuw stilaan studies ontstaan over geluk en hoe mens en gemeenschap ertoe kunnen bijdragen. Vooral vanaf de jaren 1990 verschenen er talrijke werken. Zonder het belang van die studies in twijfel te trekken schets ik in de lezing toch eerder een filosofische benadering die uitgaat van het mensbeeld. De mens staat in relatie tot zichzelf, de materiële werkelijkheid, de anderen en wat hem overstijgt. Mijn stelling is dat geluk te maken heeft met harmonie in die relaties, waarbij geluk meer is dan een goed gevoel. Bepaalde houdingen zijn vruchtbaar voor geluk, anderen bedreigen het. Deze invalshoek biedt mij ook de gelegenheid om het belang van de monastieke traditie beter te begrijpen. Datum 1 woensdagnamiddag 29 januari om 13u30 Code FIL 248 Spreker Guido Dekeyser, lic. Germaanse filologie en filosofie 12 ELCKER-IK CENTRUM

15 Max Stirner: Het abyssale denken en het einde van de filosofie In de eerste helft van de negentiende eeuw bracht Duitsland een generatie van lompenintellectuelen voort. Ze zouden de geschiedenis ingaan als de zogenaamde jonghegelianen. Aanvankelijk probeerden ze zich -in het verlengde van Hegel- nog enigszins te schikken naar de bestaande maatschappelijke orde, maar nadat enkelen onder hen (Ludwig Feuerbach en Bruno Bauer) uit hun academische functie werden ontzet, lag de weg open voor een veralgemeende maatschappijkritiek. Vanuit de filosofie werden de maatschappelijke machtsverhoudingen in vraag gesteld en opzoek gegaan naar een politiek subject dat in het verloop van de geschiedenis zou kunnen ingrijpen. Concepten als vrijheid en emancipatie kregen een nieuwe invulling en werden consequent gekeerd tegen het samengaan van religieus dogmatisme en absolutistische staatsmacht. In hun midden bevond zich echter ook Max Stirner, die zich in Der Einzige und sein Eigentum (1844) tegen àlle bestaande mens- en wereldbeelden zou keren. Met zijn non-conceptualisme daagde hij nadrukkelijk de horror vacui van de filosofie uit. Inmiddels geldt hij tegen wil en dank als één van de voorlopers van het anarchisme en existentialisme. Toch kan zijn hoofdwerk op verschillende manieren gelezen worden en onderscheidt het zich van de vigerende denksystemen door op geen enkel moment een alternatief voor het bestaande te postuleren en het tegelijk genadeloos onderuit te halen. De lezer die van begin tot einde een fijne glimlach om zijn lippen voelt spelen, is zeker niet immuun geworden voor bepaalde denksystemen, maar kan toch zeggen: Ich hab' Mein Sach' auf Nichts gestellt. Datum 1 donderdagnamiddag 30 januari om 13u30 Code FIL 249 Spreker Widukind De Ridder, dr. in de geschiedenis, auteur Democratieën sterven liggend. Kritiek van de tactische rede Democratieën sterven liggend. Kritiek van de tactische rede verschijnt in maart 2014 bij Houtekiet, Antwerpen/Baarn. Het is het vijfde en laatste essay van de reeks die begon met Intelligente Emotie (2001), gevolgd door De Verlichting vandaag (2007), De haan van Asklepios (2010) en Gewoon volk eerst (2012). Dit boek begint met een aantal reflecties over de inhoud en betrouwbaarheid van onze kennis (Kant: Wat kunnen we in feite weten? ), gevolgd door een verkenning van twee mens en wereldbeelden die er in slagen, ondanks de globalisering en de algemene vermarkting het beste uit de traditie van de emancipatie tegelijkertijd op te heffen en te bewaren, met name het christendom en het communisme. ( Waarop mogen we hopen? ) In de geest van Ernst Bloch verdedig ik een christendom zonder God en in navolging van de anarchisten een communisme zonder Leiders. Het moeilijkste gedeelte van dit essay is het schetsen van een geloofwaardige en praktisch haalbare tactiek die ons in staat stelt een stap in de richting van een dergelijk project te zetten ( Wat kunnen we en moeten we dus doen? ). De lezing, bedoeld als een inleiding tot een discussie, zal zich concentreren op de voorstelling van dit concreet utopische streefdoel en, vooral, op de vraag of de mensen, met al hun beperktheden, in staat zijn de van binnenuit dodelijk bedreigde democratie opnieuw uit te vinden. Met een parafrase op een bekende politieke uitspraak: La démocratie sera vraiment collective ou ne sera pas. Datum 1 dinsdagnamiddag 25 februari om 13u30 Code FIL 250 Spreker Ludo Abicht, dr. Germaanse letteren, filosoof, publicist, dichter en activist ELCKER-IK CENTRUM 13

16 Atheïsme als basis van de moraal In de loop van de geschiedenis is de mens erin geslaagd om de aardrijkskunde, de geneeskunde, de wiskunde, de scheikunde, de natuurkunde en de astronomie los te koppelen van religieuze dogma s. Dat gebeurde nadien ook met het recht en de biologie. Het wordt hoog tijd om nu de ethiek te ontdoen van religieuze ballast. Vandaar dit pleidooi voor atheïsme als basis voor de moraal. Dat betekent niet dat mensen ongelovig moeten worden. Elke mens gelooft wat hij wil, maar niemand mag zijn of haar geloof opdringen aan een ander. De auteur wijst op de negatieve houding van religies ten aanzien van andersgelovigen, ongelovigen, vrouwen, homoseksuelen, seksualiteit, wetenschap en burgerlijke wetgeving. Hij toont aan dat de basis van de moraal niet stoelt op godsdienstige bepalingen maar op de rede en dat de wereld daardoor menselijker en dus beter wordt. Hij ontwikkelt bovendien zelf Tien Seculiere geboden die moreel hoogstaander zijn dan de Tien Geboden van de Bijbel. Vele deugden, die door godsdiensten werden gekaapt en zelfs misbruikt, zoals hoop, liefde, barmhartigheid, eerlijkheid en rechtvaardigheid plaatst hij in een seculier humanistische context. De auteur sluit hiermee aan bij de eeuwenlange strijd voor emancipatie en zelfbeschikkingsrecht van elke mens, wat in het verlengde ligt van de strijd tegen alle vormen van onderdrukking in het verleden, zoals het verzet tegen het kastensysteem in India, tegen racisme in Amerika en elders, tegen de Jodenvervolging in Duitsland, tegen de Apartheid, tegen de onderdrukking van de vrouw in tal van landen, ook in onze contreien. Atheïsme als basis voor de moraal is een oproep voor een nieuwe Verlichting tegen het obscurantisme van radicale gelovigen. Datum 1 dinsdagavond 25 februari om 20u Code FIL 251 Spreker Dirk Verhofstadt, professor Media & Ethiek UGent, auteur Julia Kristeva in dialoog met Jean Vanier. Een persoon is meer dan zijn handicap Julia Kristeva is een zeer bekende Franse psychoanalytica, de partner van de al even befaamde Franse auteur Ph. Sollers. Ze is een overtuigd humanist. Toch onderstreept ze dat mensen niet zinnig kunnen leven zonder in zich een fundamentele behoefte aan geloven te onderkennen. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat ze als enige niet-religieuze persoon door Paus Benedictus XVI tijdens de XXVste interreligieuze conferentie in Assisi in 2011 uitgenodigd werd om over haar humanisme te getuigen. Ze stelde toen haar tien principes voor een humanisme van de 21ste eeuw voor. Minder bekend is dat ze de moeder is van David, die omwille van een zeldzame neurologische ziekte, psycho-motorisch gehandicapt is. Daarom heeft ze zich in Frankrijk geëngageerd als voorzitster van de Conseil National Handicap. Zo ontstond ook een diepe vriendschap tussen haar en de Canadese katholiek Jean Vanier, oprichter van de Arkgmeenschap, waar mensen met of zonder verstandelijke handicap elkaars leven delen. Tijdens deze lezing wordt aan de hand van de briefwisseling tussen Julia Kristeva en Jean Vanier in de jaren nader ingegaan op de wijze waarop gelovigen en humanisten elkaar kunnen vinden rond de zorg voor mensen met een handicap. Datum 1 dinsdagnamiddag 11 maart om 13u30 Code FIL 252 Spreker Mark Lambrechts, jurist en filosoof Julia Kristeva 14 ELCKER-IK CENTRUM

17 Kolakowsky Over secularisatie, transcensdentie enz. Guido Van Heeswijck en Jacques De Visscher zijn bezig aan het schrijven van een boek over de Poolse filosoof Leszek Kolakowsky ( ). Deze bij ons nog relatief onbekende filosoof heeft in de 2dehelft van de 20ste eeuw een uitzonderlijke plaats ingenomen door zijn scherpe kritiek op de totalitarismen (onder meer het communisme dat hij van binnenuit heeft gekend), op het atheïstische secularisme dat de Europese identiteit uitholt en op de ontkenning van het kwaad en van de grote metafysische vragen. Kolakowsky behoorde tot het steeds maar kleiner wordende college der omnipratici in de filosofie. Guido Van Heeswijck neemt de lezing voor zijn rekening en Jacques De Visscher die in Vlaanderen vrijwel het meest bekend is met het gedachtegoed van Kolakwosky zal als aandachtige toehoorder aanvullende vragen stellen en antwoorden suggereren. Datum 1 dinsdagnamiddag 18 maart om 13u30 Code FIL 253 Spreker Guido Van Heeswijck, Prof. Metafysica, Cultuur & Godsdienstfilosofie UA/KUL Kritische analyse van de westerse vooruitgangsideologie De oplossing voor de globale economische crisis ligt volgens velen in het opnieuw creëren van duurzame groei. De vooruitgangsidee geldt als één van de belangrijkste motoren van het kapitalisme. Waar liggen echter de wortels van dit vooruitgangsdenken? In deze lezing analyseren we met de Joodse filosoof Karl Löwith de Griekse, christelijke en moderne opvatting van de geschiedenis. Löwith noemt de moderniteit een bastaardkind van het christendom, en de vooruitgangsidee een illegitieme secularisering van de christelijke hoop. We bespreken ook de belangrijkste filosofische tegenstander van Löwiths ideeën, Hans Blumenberg. We besteden ook aandacht aan het denken van Max Weber, die in de protestantse ethiek de fundamenten ziet voor het kapitalistische systeem. Naast deze denkers bespreken we ook specifiek de doorwerking van de vooruitgangsidee in de twintigste eeuw. De idee van vooruitgang overleeft vandaag nog steeds in het neoliberalisme. We confronteren kort Fukuyama s opvatting over het einde van de geschiedenis met Huntingtons these van de botsing der beschavingen. Datum 1 maandagnamiddag 24 maart om 13u30 Code FIL 254 Spreker dr. Stijn Latré, Centrum Pieter Gillis, Centrum voor Cultuurfilosofie, UA Karl Löwith Vrije wil in het oosten Onder de westerse wetenschappers heerst er een polemiek rond het thema vrije wil. Er zijn er die vrije wil aanzien als niet bestaande en aan andere kant zijn er die voorstanders zijn van vrije wil. Vanuit het oosten zullen we trachten een standpunt te schetsen dat filosofisch en religieus gezien, aanvaard wordt als een menselijke en existentiële realiteit. Datum 1 donderdagavond 3 april om 20u Code FIL 255 Spreker dr. Jamnadas Gohil, indoloog ELCKER-IK CENTRUM 15

18 Filosoferen als zingeving Wellicht is elke interessante en aantrekkelijke cultuur een uniek mengsel van levenskunst, liefdeskunst en stervenskunst. Elke mens beantwoordt op een unieke manier, individueel en samen met anderen, de drievoudige vraag: Wat is levenskunst? Wat is liefdeskunst? Wat is stervenskunst? We maken een tocht door de geschiedenis van het leven op zoek naar mogelijk interessante bouwstenen voor onze zingeving, vandaag. Hierbij spelen de verborgen kaders, van ons denken en van onze zingeving een beslissende rol. In dit lenteaanbod reflecteren we in het spoor van Jacques Derrida. Van de deconstructie naar een ethiek van de gastvrijheid Het denken en het leven van Jacques Derrida, een aanzet tot anders denken en anders leven. Datum 1 vrijdagnamiddag 31 januari om 13u30 Code FIL 256 Jacques Derrida Het dier dat ik dus ben ( L animal que donc je suis ) Derrida postuum, over de tegenstelling mens-dier, als catastrofaal misverstand. Datum 1 vrijdagnamiddag 21 februari om 13u30 Code FIL 257 Het dier en de heerser ( La Bête et le Souverain ) Derrida postuum, uitgave van zijn seminarie (academiejaar ). In dit seminarie zet hij zijn onderzoek verder naar de betekenis en de rol van het begrip souvereiniteit. Dit in samenspel met een reflectie over de praktische en theoretische behandeling van het dier in naam van het eigene van de mens. Datum 1 vrijdagnamiddag 4 april om 13u30 Code FIL 258 Spreker Jules Debroux, prof. em. filosofie St. Lucas Brussel En als jij eens Tele-Onthaal wilt bellen? Elk jaar bellen er zo n mensen naar het nummer 106. Dat is het nummer van Tele-Onthaal Antwerpen. Ze willen met iemand praten, over hun angsten en zorgen. Wij bellen nu naar jou. Kan je ongeveer zes uur per week vrij maken om te luisteren naar de mens aan de andere kant van de lijn? Wij vragen geen diploma s. Wel eerlijke betrokkenheid en serieuze inzet. Wil je eerst eens kennismaken via een persoonlijk gesprek: bel dan het nr.van ons secretariaat 03/ of schrijf naar: Tele-Onthaal Antwerpen, postbus 246, 2000 Antwerpen of mail naar antwerpen@tele-onthaal.be 16 ELCKER-IK CENTRUM

19 Kopstukken Filosofie Luc Ferry Luc Ferry (Colombes, 1 januari 1951) is een Franse filosoof en een belangrijke voorstander van seculier humanisme. Vanaf 2002 tot 2004 was hij Frans minister van Onderwijs in het kabinet onder leiding van de conservatieve premier Jean-Pierre Raffarin. Tijdens zijn ambtsperiode was hij belast met de uitvoering van de Franse wet op secularisatie en opvallende religieuze symbolen in scholen. Ferry s filosofisch werk gaat over de Grieken naar het christendom en via het modernisme naar Nietzsche: de eerste postmodernist die afrekende met de belofte van humanisme en rationalisme dat we dankzij de vooruitgang van de Verlichting eindelijk vrijer en gelukkiger zouden worden. Ferry verdedigt een visie, die hij een post-nietzscheaans humanisme noemt. Datum 1 maandagnamiddag 13 januari om 13u30 Code FIL 259 Spreker Willy Coolsaet Luc Ferry Hannah Arendt Hannah Arendt (Linden bij Hannover, 14 oktober 1906 New-York, 4 december 1975) legt aan haar politiek-filosofische opvattingen een theorie van het menselijke handelen ten grondslag. Menselijk handelen omvat alle intermenselijke activiteiten die zijn gericht op een omvorming van het bestaande. Op de uitdaging van het totalitarisme van haar tijd reageert Arendt met een politiek van verbondenheid met de wereld. Zij onderzocht de persoonlijke verantwoordelijkheid onder een dictatuur. Bij het grote publiek is zij vooral bekend door haar geruchtmakende verslag van het Eichmannproces. Alle pogingen om het grimmige heden te vergeten - hetzij door nostalgisch weg te vluchten naar een ongerept verleden, hetzij door onder te duiken in een betere toekomst - zijn tevergeefs. Datum 1 maandagnamiddag 10 februari om 13u30 Code FIL 260 Spreker Johan Moyaert Hannah Arendt Antonio Gramsci Antonio Gramsci (Ales, Cagliari, 23 januari 1891 Rome, 27 april 1937) schreef tijdens zijn gevangenschap in het fascistische Italië zijn Quaderni del carcere (Gevangenisgeschriften). Deze behoren tot de belangrijkste teksten van het twintigste-eeuwse marxistische denken. In Gramsci s filosofie van de praxis staat het hegemoniebegrip centraal. Gramsci bepleit de relatieve autonomie van de ideologie, en dus ook van de politiek, ten opzichte van de economische onderbouw. Hij beklemtoont juist de noodzaak van een nieuw bewustzijn voor de antikapitalistische revolutie de revolutie is een proces dat begint lang voor de werkelijke machtsovername plaatsvindt; die machtsovername heeft ook geen zin als niet al de kern van een nieuw bewustzijn en van een nieuwe organisatie is gecreëerd. Datum 1 maandagnamiddag 31 maart om 13u30 Code FIL 261 Spreker Guy Quintelier In samenwerking met IMAVO,en Masereelfonds Antwerpen Antonio Gramsci ELCKER-IK CENTRUM 17

20 WETENSCHAP Relativiteitstheorie: wat is dat en wat doet dat? Relativiteitsprincipes beschrijven hoe waarnemers de wetten van de natuurkunde waarnemen. De bekendste zijn wellicht deze van Newton en Einstein. We gaan niet in op de wiskundige opbouw van de relativiteitstheorieën (alhoewel ), maar verkennen hoe we die ervaren, welke effecten die voorspellen, en of deze meetbaar zijn en mogelijk een praktische invloed hebben op onze dagdagelijks leven. En nu maar hopen dat we er wijzer door worden. Datum 1 vrijdagnamiddag 17 januari om 13u30 Code WET 272 Spreker Jean-Pierre De Greve, Prof. Astrofysica, VUB Is er buitenaards leven? 24 oktober 2013: 755 bevestigde ex planeten; 7 worden beschouwd als potentieel bewoonbare planeten voor leven zoals wij dat kennen, terwijl verschillende andere op de wachtlijst staan. Maar hoe goed is onze wetenschappelijke kennis van ex planeten, van de mogelijke kansen op leven buiten de Aarde, en vooral, hoe snel groeit die kennis aan? Is contact mogelijk met leven buiten ons zonnestelsel? En hoe wordt er vandaag gespeurd naar leven buiten de Aarde? In de lezing wordt over deze boeiende vragen een stand van zaken gegeven. Datum 1 dinsdagnamiddag 1 april om 13u30 Code WET 273 Spreker Jean-Pierre De Greve, Prof. Astrofysica, VUB Het unieke parcours van de Westerse rationaliteit: van speculatief denken tot nuttige wetenschap De geschiedenis van de Westerse beschaving onderscheidt zich van die van andere culturen door het accent van de rationaliteit. Alhoewel gebleken is dat de vermogens van het menselijke brein onafhankelijk zijn van ras en plaatscoördinaten en dat dus alle mensen logisch kunnen denken, is de faculteit van het redeneren toch nooit uitdrukkelijk op de voorgrond getreden in antieke beschavingen voorafgaand aan die van de Grieken. Was dit uitzonderlijke parcours van het Westen dan een evidentie? Waarom heeft het zich niet in andere culturen voorgedaan? Deze vragen zijn niet zo maar eenvoudig te beantwoorden. Waarom komt er in Griekenland rond zeshonderd jaar voor onze tijdrekening iets op gang dat in de geschiedenis van de mensheid uniek is gebleken? Waarom hebben noch de Romeinen, noch de Mohammedanen en de Christelijke scholastici wat kunnen of willen toevoegen aan de speculatieve visies van de Grieken op kosmos en mens? Datum 1 maandagavond 27 januari om 20u Code WET 274 Spreker Rik Verhulst, voormalig docent KDG, auteur In de ban van de wiskunde 18 ELCKER-IK CENTRUM