AANSLUITING MBO-HBO GRAFIMEDIA NR. 3 OKTOBER 2006

Transcriptie

1 connect AANSLUITING MBO-HBO GRAFIMEDIA NR. 3 OKTOBER 2006 Doorstroming in beeld Routekaart mbo-hbo Samenwerken Met wie en hoe? Aansluitingstrajecten Mediacollege Amsterdam en zijn hbo-partners Schoolverlatersonderzoek Hbo of een baan Compententiegerichte kwalificatiestructuur De nieuwe mediaprofielen

2 Routekaart mbo-hbo: doorstroming in beeld Waar kun je welke opleiding volgen? Welke aansluitingstrajecten mbo-hbo zijn er in de mediabranche? Geen eindeloos gezoek meer. U vindt het antwoord op de Routekaart mbo-hbo op de website van Kenniscentrum GOC. De Routekaart mbohbo brengt mediaopleidingen en aansluitingstrajecten in Nederland overzichtelijk in beeld. Reacties van gebruikers Wat vinden gebruikers van de Routekaart? Drie reacties. Samenwerken: hoe doe je dat? Steeds meer mbo- en hbo-scholen willen graag samenwerkingsverbanden met elkaar opzetten. Maar welke school zou een geschikte partner kunnen zijn? Hermien Mijnen, projectcoördinator onderwijs van Kenniscentrum GOC, belicht de geheimen van een succesvolle samenwerking. Allereerst: Blijf realistisch. Interview. Vormen van samenwerking Af en toe even overleg of een hecht contact. Welke vorm van samenwerking de beste is, hangt af van het doel dat de partners nastreven. Elke vorm van samenwerking heeft zijn eigen kansen en valkuilen. De vier belangrijkste vormen van samenwerking overzichtelijk op een rijtje. 02

3 Meer overzicht in de mediabranche Voor u ligt de derde Connect-krant van Kenniscentrum GOC. Mensen die werken in de mediabranche zijn volop in beweging om de beroepskolom te vervolmaken. We stellen u in deze krant op de hoogte van de nieuwe ontwikkelingen, met als rode draad: overzicht. We besteden aandacht aan de Routekaart mbo-hbo, die een geografisch overzicht geeft van de opleidingen en doorstroommogelijkheden in de mediabranche. Daarnaast gaan we uitvoerig in op samenwerking tussen het mbo en het hbo. Hoe vind je als school een geschikte samenwerkingspartner, en hoe werk je precies samen? We presenteren daarbij een overzicht van mogelijke vormen van samenwerking. Ook kijken we hoe samenwerking in de praktijk vorm kan krijgen. We brengen in beeld hoe het Mediacollege Amsterdam samenwerkt met vier hbo-instellingen, die allemaal aan het woord komen. Al met al kunnen we concluderen dat alle inspanningen om de aansluiting mbo-hbo te verbeteren worden beloond met mooie resultaten. Goed nieuws dus voor leerlingen die willen doorstromen. En dat zijn er steeds meer! Op 14 december organiseren we weer een werkconferentie om samen verder te werken aan de verbetering van de doorstroming mbo-hbo in de mediabranche. Interessante sprekers doen verslag van hun ervaringen met samenwerking en praktijkopleiders houden presentaties. Natuurlijk is er ook ruime gelegenheid om te discussiëren en ervaringen uit te wisselen. Komt u ook? We zien u graag. We wensen u veel leesplezier! Femmy-Anne Snijders, projectleider aansluitingsproject mbo-hbo Hoe werken Mediacollege Amsterdam en vier hbo-instellingen samen? Alle partners werken op verschillende manieren aan verbetering van de aansluiting mbo-hbo: door samen doorstroommodules te ontwikkelen, door inhoudelijk af te stemmen, door de leerlingen te leren zelf verantwoordelijkheid te nemen, door te vertrouwen op een positief doorstroomadvies. De partners aan het woord over hun aansluitingstraject. Schoolverlatersonderzoek Grafiek: doorstroom naar het hbo Verdere vernieuwingen in het mbo Schema: competentiegerichte kwalificatiestructuur Kom naar de werkconferentie op 14 december 2006 Nieuws uit het land Colofon 03

4 Routekaart: doorstroming in beeld Mbo- en hbo-instellingen in de mediabranche werken steeds meer met elkaar samen. Ze zetten bloeiende trajecten op die de aansluiting mbo-hbo verbeteren. Na het mbo kunnen studenten naar tal van opleidingen in het hbo doorstromen. In de kunst, techniek, communicatie, economie. Het zijn er zoveel, dat docenten door de bomen het bos niet meer zien. Laat staan de leerlingen. Er is dus behoefte aan overzicht. Kenniscentrum GOC wil met de Routekaart mbo-hbo in die behoefte voorzien. De Routekaart brengt de doorstroommogelijkheden in ons land in beeld en is vooral bestemd voor docenten, coördinatoren en decanen van scholen. In de afgelopen jaren heeft Kenniscentrum GOC contacten gelegd met hboinstellingen in de mediabranche. We zijn begonnen met het in kaart brengen van opleidingen en doorstroommogelijkheden. Op de werkconferentie in 2005 hebben we voor het eerst met landkaarten gewerkt. Het idee voor de Routekaart is toen ontstaan. De vmbo-scholen met mediaopleidingen zullen nog worden toegevoegd, zodat de doorlopende leerlijn in de mediabranche compleet in beeld komt. Voor het echte werk gaat u naar 04

5 Reacties op de Routekaart Waar kun je welke opleiding volgen? U kunt alleen mbo-scholen bekijken, alleen hbo-scholen of allebei tegelijk. Als u een mbo- of hbo-opleiding kiest (of allebei), krijgt u te zien waar de scholen die deze opleiding(en) geven zich bevinden. De roze stippen zijn mbo-scholen die de opleiding Mediavormgever geven, de gele stippen zijn hbo-scholen die Media en Entertainment Management geven. Als u op een stip doorklikt, krijgt u te zien welke scholen er in die plaats zijn die de gekozen opleiding geven. Mbo-scholen in Utrecht die de opleiding Mediavormgever geven Hbo-school in Leeuwarden die de opleiding Media en Entertainment Management geeft Welke aansluitingstrajecten mbo-hbo zijn er? Als u een mbo-opleiding kiest, ziet u welke aansluitingstrajecten er zijn voor die opleiding. Als u een school aanklikt, krijgt u de bijbehorende gegevens te zien. Mbo-school in Eindhoven met aansluitingstrajecten voor Mediamanagement naar hbo-scholen Hbo-scholen in Rotterdam met aansluitingstrajecten voor Mediamanagement met mbo-scholen Alle aansluitingstrajecten De website biedt een overzicht van alle aansluitingstrajecten in de mediabranche. Let wel: alle aansluitingstrajecten die op dit moment bij Kenniscentrum GOC bekend zijn. Staat uw traject er niet bij? Meld het ons! Kijk op onder Beroepsonderwijs. Gebruiksvriendelijk en overzichtelijk De Routekaart is bruikbaar. Het sterke van dit systeem is dat je meteen een visueel overzicht krijgt van welke opleiding waar gegeven wordt. De aansluiting wordt ook visueel weergegeven met een doorkoppeling van wat het inhoudt. Dat laatste is wellicht het moeilijkst te interpreteren. Ik vind de site gebruiksvriendelijk en overzichtelijk. Ik denk dat de site met name door onze mbo-leerlingen gebruikt wordt om hbo-opleidingen te scannen. Ik denk niet dat buiten de lycea veel andere aspirant-leerlingen de site gebruiken. Ik geloof ook niet dat leerlingen op basis van doorstroom een opleiding kiezen. Met completering van het vmbo zou de verticale beroepskolom compleet zijn. Ruud Rabelink, directeur mbo, De Eindhovense School voor mediadesign-communicatie-technologie Scholen kunnen dienst verlening bij doorstroom verbeteren De Routekaart is een goed initiatief. Studenten en docenten kunnen zo zien welke mogelijkheden er zijn. Verder kunnen de scholen onderling informatie over trajecten uitwisselen, waarmee ze hun dienstverlening bij doorstroom kunnen verbeteren. De Routekaart is zeker bruikbaar. Een overzicht van scholen en trajecten wordt duidelijk. Contactgegevens van contactpersonen van opleidingen zou wel een aardige toevoeging zijn in het overzicht van de opleidingen. Op die manier kunnen studenten contact zoeken Uw school ook op de Routekaart? en ook tussen de opleidingen onderling verkort dat de communicatie. Ik kan er goed mee uit de voeten. Als begin. Ik ga ervan uit dat de functionaliteit gaandeweg wordt geoptimaliseerd, afhankelijk van het gebruik. Wietze Huitema, Curriculumontwikkelaar Grafimedia, ROC Friese Poort, afdeling Media, Kunst en Cultuur Leerlingen zullen zeker kijken naar hun mogelijkheden Ik vind dat de Routekaart er prachtig uitziet en het werkt super. Docenten, projectleiders en decanen kunnen daar prima mee uit de voeten. En nadat een docent heeft verteld over de Routekaart, zullen leerlingen zeker gaan kijken welke mogelijkheden ze hebben om door te stromen. Want nergens anders staat die informatie zo overzichtelijk op een rijtje. Wat mij betreft mag de kaart van Nederland schermvullend worden afgebeeld. Dat is lekker duidelijk. Ik heb ook nog een kritisch puntje. Bij een zoekopdracht klappen lijstjes open als je ergens op klikt. Soms staan er veel lijstjes open en moet je lang scrollen om iets te vinden. Het zou handig zijn als je lijstjes die je niet meer nodig hebt zelf alvast kunt wegklikken. Dat is ook overzichtelijker. De Routekaart moet natuurlijk wel goed bijgehouden worden. Want dingen veranderen, gaan verloren of worden uitgebreid. Nogmaals: ik vind het een hartstikke goed initiatief! Er is zeker behoefte aan zo n overzicht. Maria Wessels, projectleider onderwijsvernieuwing, Grafisch Lyceum Utrecht De Routekaart is nog in ontwikkeling. Uw aanvullingen zijn nodig om het overzicht compleet te maken. Wilt u de gegevens van uw school aan de Routekaart toevoegen? Neem dan contact op met Femmy-Anne Snijders, projectleider aansluiting mbo-hbo, f.snijders@goc.nl. 05

6 Samenwerken: hoe doe je dat? Begin klein. Met bescheiden middelen kun je mooie succesjes boeken met een groot effect. Steeds meer mbo-leerlingen stromen door naar het hbo. Het wordt voor beide typen onderwijs dus steeds interessanter om samenwerkingsverbanden op te zetten. Maar welke vorm kies je en wie zijn geschikte partners? Een interview met Hermien Mijnen over succesfactoren van samenwerking. 06

7 Voor leerlingen is het geweldig als ze soepel kunnen doorstromen van het mbo naar het hbo. De doorstroomcijfers nemen toe, en we zien dan ook dat mboen hbo-instellingen allerlei vormen van samenwerking zoeken. Hermien Mijnen, projectcoördinator onderwijs van Kenniscentrum GOC, vindt het geweldig als leerlingen die dat willen, ook echt de kans krijgen om zich verder te ontwikkelen. Ze vertelt dat het Kenniscentrum GOC scholen behulpzaam wil zijn door op de Routekaart een overzicht te bieden van alle samenwerkingsverbanden die scholen ontwikkelen. Want samenwerken is helemaal niet zo eenvoudig, benadrukt Mijnen. Overleg en zaken op elkaar afstemmen kost veel tijd en inspanning. Het mbo en het hbo zijn twee verschillende systemen, elk met hun eigen wettelijke structuur en regels. Dat maakt het niet gemakkelijk. Daar komt nog bij dat de beide systemen zelf ook volop in ontwikkeling zijn. De mediaopleidingen worden permanent vernieuwd. Veel scholen zitten in de verkennende fase, zegt Mijnen. Ze maken gebruik van hun netwerk, zoeken elkaar op, tasten af wat ze samen zouden willen en kunnen doen. Dat begint bijvoorbeeld met voorlichting over en weer, een bezoekje van mbo-leerlingen op de hbo-instelling. Daar doe je leerlingen al een enorm plezier mee, want ze klagen over het gebrek aan voorlichting over doorstroommogelijkheden. Die werkrelaties kunnen steeds verder uitgroeien. Na verloop van tijd kan dan de behoefte ontstaan om de contacten te formaliseren en vast te leggen. Uiteindelijk kan dat leiden tot een intensieve structurele samenwerking, waarbij de teams helemaal naar elkaar toe zijn gegroeid. Met als uiterste één doorlopende leerlijn in één organisatie. Inhoudelijk lenen de mediaprofielen van mbo en hbo zich daar goed voor, zoals onderzoek van Kenniscentrum GOC uitwees. Mijnen vertelt dat deze vorm van samenwerking echter alleen geschikt is bij een constante hoge doorstroom en grote overeenstemming tussen de beide instellingen. De samenwerking kan ook in de top van organisaties ontstaan. Mijnen: Dat leidt tot een procedurele samenwerking, met convenanten, afspraken over intakegesprekken, vrijstellingen. Dat speelt zich dus meer af op organisatorisch niveau. De scholen houden hun eigen programma, maar maken wel formele afspraken. Numerus fixus Het hoger kunstonderwijs heeft door de numerus fixus een eigen systeem van toelating. Daar zoeken mensen dan weer andere vormen van samenwerking. Die ligt meer in de inhoudelijke sfeer. Er wordt gediscussieerd over de selectie van de doorstromers en over hoe je leerlingen op het mbo al kunt voorbereiden op de hbo-aanpak die minder uitvoerend en meer conceptueel is. Deze vorm van samenwerking zie je in veel organisaties, ook buiten het kunstonderwijs, en is bijzonder lastig, zegt Mijnen. Want bij de programmatische samenwerking proberen de partners hun curriculum op elkaar af te stemmen: op het mbo anticipeer je op het hbo, op het hbo speel je in op de mbo-achtergrond. Doordat je in twee verschillende organisaties zit, kost dat bakken tijd en handenvol werk. Succesfactoren Hoe vind je een goede samenwerkingspartner? Blijf realistisch, adviseert Mijnen. Vraag je af om hoeveel leerlingen het eigenlijk gaat, een constante stroom doorstromers of af en toe een clubje? Maak een goede afweging van de kosten en de baten. Wat levert het ons op? Zijn de kosten meerjarig te verantwoorden? Want je verbindt je voor meer jaren en onderhoud is ook nodig. Mijnen noemt nog meer succesfactoren voor het opbouwen van een intensieve samenwerking: Scholen moeten allereerst bij elkaar passen in oriëntatie, je bent bijvoorbeeld allebei vakgeoriënteerd of juist ondernemersgericht. Er moet een gedeelde spirit zijn, je bent samen enthousiast over je samenwerkingsverband. Die klik maakt de inspanningen inspirerend. Ook heel belangrijk: begin klein. Vooral als het aantal doorstromers per jaar wisselt. In plaats van diepgaand met de programma s aan de slag te gaan, kun je dan beter bijvoorbeeld een onderzoekje doen naar hoe je een jaar vrijstelling kunt regelen. Met bescheiden middelen kun je zo al mooie succesjes boeken met een groot effect. Toekomst Voor de toekomst verwacht Mijnen dat scholen structurele samenwerkingsverbanden aangaan met een of twee partners. Daarnaast zijn er partners met wie ze alleen procedurele afspraken hebben of incidentele activiteiten organiseren. Dat contact is minder intensief en is een geschikte vorm van samenwerking bij een jaarlijks wisselend aantal doorstromers. Ze zien elkaar niet heel vaak, maar hebben wel een aantal zaken goed geregeld. Kortom, het kost veel voorwerk maar uiteindelijk gaat samenwerken voor alle partijen wat opleveren. Hermien Mijnen, projectcoördinator onderwijs Vormen van samenwerking Mbo- en hbo-scholen werken op verschillende manieren samen. Dat loopt uiteen van incidentele contacten tot een hechte samenwerking. Ook kan de samenwerking zich meer richten op de inhoud of juist meer op organisatorische zaken. Wat voor een school de beste vorm van samenwerking is, wordt bepaald door de doelen die de partnerscholen nastreven. Ook maakt het uit hoe groot en stabiel het aantal doorstromers is, of programma s al veel overeenkomen of niet, en welke faciliteiten men tot zijn beschikking heeft. In het overzicht staan de belangrijkste vormen van samenwerking weergegeven. Ze zijn op te vatten als fasen naar een steeds hechtere samenwerking. Toch is dit niet per definitie de ideale weg die elke school zou moeten gaan. Zo kan een goed lopende verkennende samenwerking meer vruchten afwerpen dan een moeizame programmatische samenwerking, ook al lijkt de laatste een verder gevorderde vorm van samenwerking. Iedere vorm van samenwerken heeft zijn eigen kansen en valkuilen en iedere vorm kan voor een school de beste zijn. verkennende samenwerking procedurele samenwerking programmatische samenwerking structurele samenwerking netwerkachtig overleg, partners zijn zelfstandig contract, convenant of andere overeenkomst met samenwerkingsafspraken; partners verbinden zich door formele afspraken afstemming van curricula, begeleidingsmodel en/of beoordeling/portfolio; partners verbinden zich door formele afspraken en zijn bij de invulling van hun programma afhankelijk van elkaar één leertraject; partners dragen de verantwoordelijkheid voor het geheel, er is één uitvoeringsorganisatie Wat doen de partners? uitwisselen van kennis en informatie, aftasten van mogelijkheden, kleine gezamenlijke activiteiten uitvoeren Met welk doel? basis leggen voor verdergaande samenwerking, contact onderhouden, met weinig inspanning doorstroming bevorderen (bijvoorbeeld via gerichte voorlichting) Geschikt in welke situatie? startfase beperkt aantal doorstromers doorstroom geeft geen problemen Valkuil veel praten, weinig doen Wat doen de partners? procedures rond instroom en vrijstellingen vaststellen, daaraan gekoppeld promotieactiviteiten Met welk doel? tijdwinst voor leerlingen Geschikt in welke situatie? jaarlijks wisselend aantal doorstromers programma s sluiten op hoofdlijnen goed aan Valkuil geen aandacht voor onderhoud, te geringe inhoudelijke afstemming, alleen top-down geregeld Wat doen de partners? leertraject zonder hiaten en overlap ontwikkelen, uitwisseling van docenten Met welk doel? goed afgestemde leertrajecten Geschikt in welke situatie? jaarlijks een groot, stabiel aantal doorstromers partners die grotendeels zelfstandig willen blijven Valkuil onvoldoende middelen voor permanente, grote hoeveelheid coördinatie- en afstemmingstaken Wat doen de partners? één programma aanbieden dat leidt tot hbo-diploma (en eventueel mbo-diploma) Met welk doel? meest efficiënte leertraject bieden Geschikt in welke situatie? jaarlijks een groot, stabiel aantal doorstromers geheel nieuwe opleiding Valkuil grote investering wordt niet terugverdiend, te veel mbo- of hbo-accent 07

8 Hoe werken Mediacollege Amsterdam en hbo-instellingen samen? Het Mediacollege Amsterdam werkt samen met vier hbo-instellingen: met de Hogeschool INHOLLAND en met drie instituten van de Hogeschool van Amsterdam. Hoe geven de partners hun samenwerking vorm? Vier manieren om de aansluiting mbo-hbo te verbeteren. Ron Hartman hoofddocent bij het Mediacollege Amsterdam Mediacollege Amsterdam Alle leerlingen voorbereiden op het hbo Logische leerweg We werken primair samen met het hbo om een verkorting van de leertijd van één of anderhalf jaar te bereiken, vertelt Ron Hartman, hoofddocent bij het Mediacollege Amsterdam. Er zit overlap tussen het laatste jaar van het mbo en het eerste jaar van het hbo. Daar maken we gebruik van. Hoe ziet het doorstroomprogramma eruit? Hartman: De doorstroommodules zijn bestemd voor vierdejaars mbo ers die doorstromen naar het Instituut voor Interactieve Media van de Hogeschool van Amsterdam, naar het Instituut voor Media en Informatie Management (MIM) van de Hogeschool van Amsterdam of naar de School of Communication, Media & Music Diemen en Haarlem van de Hogeschool INHOLLAND. Ze bestaan uit twintig dagdelen, hier op het Mediacollege, in de vakken economie, marketingcommunicatie, onderzoeksvaardigheden en taalvaardigheid. Deze drie hbo-scholen bieden de vierdejaars daarnaast een traject van tien dagen op de hbo-school. Als de leerlingen het doorstroomprogramma succesvol afsluiten, starten ze op het hbo in het tweede jaar. De doorstroommodules zijn niet voor alle opleidingen nodig: voor het Instituut voor Informatica van de Hogeschool van Amsterdam is alleen een zomercursus wiskunde vereist en een positief advies. Leerlingen komen op het hbo dan in de versnelde stroom: drie jaar in plaats van vier jaar. Het Mediacollege bereidt alle leerlingen voor op een mogelijke stap naar het hbo. Hartman legt uit: We werken in het vierde jaar al heel lang met projecten en bedrijfjes. Daardoor zijn leerlingen zelfstandiger. Multifunctioneel en interdisciplinair werken zijn ze hier al gewend. Dat is een succesfactor voor de doorstroming naar het hbo. Wat maakt de samenwerkingen tot een succes? Hartman: Een voortdurende dialoog met de hbo-partner. En interne communicatie is heel belangrijk bij het creëren van die dialoog. Met INHOLLAND zitten we heel frequent bij elkaar, met de programmamanager Lucas de Bruin (zie interview, red.), de twee doorstroomcoördinatoren en een aantal docenten. Het klikt, we geloven in elkaar. Er is drie jaar uitgetrokken voor het fijnslijpen van het doorstroomprogramma. Hartman: Het eerste jaar is achter de rug, hier trekken we lering uit. Je moet ook kijken naar wat je in je eigen winkel kunt verbeteren. Taalvaardigheid was bijvoorbeeld uit ons programma, maar dat komt weer terug. En met bedrijfskunde moeten we misschien al starten in de onderbouw, omdat het in zoveel hbo-opleidingen voorkomt. Verder kunnen we de voorlichting in het derde jaar verbeteren: wat kun je verwachten op het hbo? Wat is het ultieme doel? Hartman: Ik zou mbo en hbo in elkaar willen schuiven tot een logische leerweg. Samen één opleiding. Een vloeiende leerweg, die positieve verrassingen en uitdagingen biedt en niet herhaalt wat je al gedaan hebt op het mbo. 08

9 Robert Vermeulen projectmanager van het Instituut voor Media en Informatie Management Lucas de Bruin projectmanager School of Communication, Media & Music Marjan Freriks directeur Instituut voor Informatica Hogeschool van Amsterdam, Instituut voor Informatica mbo hbo Mediatechnologie Informatica Mediatechnologie Technische informatica Talent ontwikkelen en stimuleren in de regio Groot vertrouwen Marjan Freriks, directeur Instituut voor Informatica, Hogeschool van Amsterdam, vertelt hoe de samenwerking met het Mediacollege Amsterdam ontstaan is. In het regionaal arrangement ict en nieuwe media in Amsterdam onderzoeken we samen met Almere, Hilversum en Utrecht of het mogelijk is om verbindingen te leggen op alle terreinen rond ict en nieuwe media. Dat doen we met het bedrijfsleven, de gemeentelijke overheid en het onderwijs. De samenwerking met het Mediacollege is daaruit voortgekomen. Anders hadden we elkaar niet gevonden. Wij hebben een route gametechnology en gamedesign en die sluit heel nauw aan bij de ontwikkelingen rond gaming waar het Mediacollege mee bezig is. Freriks heeft een groot vertrouwen in het advies van het Mediacollege. Als leerlingen een positief advies krijgen en ze kunnen bij ons bewijzen dat ze wiskunde voldoende beheersen, dan kunnen ze in de versnelde stroom instromen. Dat houdt in dat de doorstromer de propedeuse in een jaar kan doen in plaats van in anderhalf jaar. En hij krijgt een half jaar stagevrijstelling na een ict-relevante praktijk(stage) op het mbo. Hij kan het dus in drie jaar doen in plaats van vier. De uitvoering start in 2006/2007. Succesfactoren? Een actieve houding en inzicht in wiskunde geeft voldoende garantie voor succes. Onze ervaring wijst uit dat dit de twee succesfactoren zijn voor studenten met mbo niveau 4 van een verwante richting. Uitgangspunt is het ontwikkelen en stimuleren van talent. Freriks: Wij willen dat jonge mensen het beste uit zichzelf halen. Op deze manier is dat goed mogelijk. Ik zie onderwijs als een mogelijkheid om mensen toegang tot de samenleving te geven. Het is mijn drive om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van deze regio door mensen kansen te geven. Freriks: Mijn ambitie is dan ook steeds meer studenten de kans te geven om ook via het mbo in het wetenschappelijk onderwijs terecht te komen. Dat is niet voor iedereen weggelegd, maar volgens mij voor meer studenten dan wij denken. Ook het wetenschappelijk onderwijs staat daar nu voor open. Wij hebben samen met de Universiteit van Amsterdam twee eenjarige masters ontwikkeld die zonder schakelprogramma voor excellente hbo ers toegankelijk zijn. Hogeschool van Amsterdam, Instituut voor Media en Informatie Management mbo Mediavormgever hbo Goede relatie opbouwen met aanleverende mbo-scholen Inhoudelijke aansluiting Media, Informatie en Communicatie Mediamanagement Media, Informatie en Communicatie Het Instituut voor Media en Informatie Management van de Hogeschool van Amsterdam (MIM) hanteert hetzelfde doorstroomconcept voor verschillende mbo-scholen. Robert Vermeulen, projectmanager, heeft het afgelopen jaar de inhoud van het programma met elke school afzonderlijk bepaald: het Mediacollege Amsterdam, het Grafisch Lyceum Utrecht, SintLucas te Boxtel en het ROC van Amsterdam. De uitvoering start in 2006/2007. De aansluiting vindt plaats op moduleniveau. Vermeulen vertelt waarom: We kiezen voor een heel precieze, inhoudelijke afstemming. Op competentieniveau kwamen we er niet uit: de mbo-competenties waren te algemeen beschreven. Daarom hebben we ons gericht op de modules. Beide partners nemen een deel van het programma voor hun rekening. Vermeulen: De mbo-opleidingen bepalen zelf of zij hun deel van het doorstroomprogramma in het vierde jaar aanbieden of verdelen over de hele mbo-opleiding. De mbo-docent die marketing of bedrijfseconomie geeft, kan het stuk uit de hbo-propedeuse ook wel geven, zoveel meer zal dat niet zijn. Het is t meest efficiënt om dergelijke algemene vakken op de eigen school te geven. Vermeulen: Voor het hbo-deel van het programma bieden we in het vierde jaar mbo een gecomprimeerd programma van tien weken aan. We ontdoen de colleges en practica van alle ballast, we bieden precies aan wat studenten nodig hebben. Bijvoorbeeld databasebouw, multimediapresentatie, schrijven voor het web, media en cultuur. Studenten komen een aantal dagdelen per week naar het MIM. Vermeulen: Leerlingen van verschillende mbo-scholen zitten bij elkaar. Als studenten dit traject succesvol afsluiten, kunnen ze het eerste jaar hbo overslaan. Nou ja, overslaan doen ze niet echt, want ze moeten een zwaar jaar doorlopen in het vierde jaar. Vermeulen is ervan overtuigd dat het haalbaar is: Het Mediacollege heeft positieve ervaringen met INHOLLAND. Bij ons op het MIM zal het niet anders gaan, want ons programma lijkt sterk op dat van INHOLLAND. De studenten van het Mediacollege doorlopen het algemene programma, of ze nou naar het MIM gaan of naar INHOLLAND. Alleen die tweede, opleidingsgebonden fase wijkt af. Wat wil het MIM bereiken? Vermeulen: We willen de aansluiting bevorderen, studenten de mogelijkheid geven het versnelde traject te doorlopen. Om de kwantiteit is het in eerste instantie niet te doen, het gaat ons om de kwaliteit: een goede relatie opbouwen met de aanleverende mbo-school. Hogeschool van Amsterdam, Instituut voor Interactieve Media mbo Emilie Randoe directeur Instituut voor Interactieve Media hbo Mediavormgever Communication & Multimedia Design Meetlat tussen hart en hoofd Eigen verantwoordelijkheid Emilie Randoe, directeur Instituut voor Interactieve Media, Hogeschool van Amsterdam, vertelt hoe ze te werk gaat in de samenwerking met het Mediacollege Amsterdam. Ons onderwijsconcept van zelf verantwoordelijkheid nemen sluit heel goed aan op de manier waarop het Mediacollege werkt. Ik zeg: laten we het gewoon doen. Je kunt eindeloos curricula met elkaar vergelijken, maar dat zegt weinig over wat de studenten feitelijk kunnen. Laten we dus ervaring opdoen met de studenten die er echt voor gaan. We starten in 2006/2007. Randoe: Onze opleiding wil bij de studenten een professionele meetlat aanbrengen tussen hart en hoofd. Ze moeten uiteindelijk zelf kunnen beoordelen of wat ze gedaan hebben, goed is. Leren de balans te vinden tussen het rationele en hun passie en ambitie. Wat wordt er nu van me gevraagd? Hoe ga ik dat doen? Wat heb ik daarvoor nodig en wanneer is de opdrachtgever tevreden? Zelf verantwoordelijkheid leren nemen, is een ongelooflijke succesfactor. Studenten die daarin slagen, komen uiteindelijk altijd goed terecht. Randoe is positief over mbo-instromers. Veel mbo ers doen het bij ons goed. Ze hebben een voorsprong op de instroom vanuit havo, vwo of switchers. Ze kennen de tools, Photoshop, Flash, actionscripting. Ze kunnen vaak ook aardig samenwerken in projecten, hebben al wat ervaring met projecten voor echte opdrachtgevers. En dat creëert voor hen de ruimte om te werken aan waar ze nog aan moeten wennen. De hele sprong van denken voordat je iets gaat doen, de context zien van waar je mee bezig bent. De culturele context, de economische context. Docenten noemen dat algauw theorie. Boeken, vakbladen, kranten lezen en daar iets mee doen. Dat kost mbo ers vaak wat meer moeite. Wat is jullie ambitie? Randoe: Samen met het mbo en hopelijk ook met de universiteit willen we de dialoog met het bedrijfsleven aangaan. Wat ziet u nu eigenlijk in uw glazen bol? Wat voor soort mensen hebt u in 2012 nodig? Bedrijven blijken het leuk te vinden als we ze in een tijdmachine plaatsen. Ze komen daar vaak niet aan toe door de hectiek van het ondernemerschap. Dat zou ik ook in de keten willen doen. Op de lange termijn wil ik een situatie creëren waarin opleiders en onderzoekers dat gezamenlijk doen in groot regionaal verband. Hogeschool INHOLLAND, School of Communication, Media & Music Diemen en Haarlem mbo Mediavormgever Mediavormgever hbo Communicatie Media en Entertainment Management Mediamanagement Communicatie Mediamanagement Media en Entertainment Management Een eigen studieloopbaanbegeleider Geleidelijke overgang Lucas de Bruin, projectmanager School of Communication, Media & Music, Hogeschool INHOLLAND, vertelt over de eerste lichting studenten die de doorstroommodules heeft gevolgd. We zijn het gewoon gaan doen en nu zijn er negen studenten die in aanmerking komen voor vrijstelling van de hbo-propedeuse. Docenten van beide scholen hebben samen de doorstroommodules ontwikkeld. De Bruin: We sluiten zoveel mogelijk aan bij het onderwijs van het Mediacollege. Docenten wisselen informatie met elkaar uit over het programma. We betrekken de docenten van het Mediacollege bij de inrichting van het INHOLLAND-deel van het doorstroomprogramma. Tegelijk kijken onze docenten al vooruit naar de rest van het hbo-programma. Mbo- en hbo-docenten leggen dus samen de verbindingen tussen praktijk en theoretische verdieping. De Bruin: Of het nu om een marketingproduct of een tv-programma gaat, bij het Mediacollege leer je hoe je het product moet maken. Bij ons leer je hoe je dat maken moet managen. Voor die omslag van uitvoering naar management is een verdieping van de opgedane kennis nodig. Docenten hebben wekelijks contact met elkaar. De Bruin vindt die contacten essentieel: We kunnen snel met elkaar bellen, en. Problemen lossen we samen op. Zo hadden docenten van INHOLLAND en het Mediacollege verschillende verwachtingen van het programma. De Bruin vertelt hoe ze tot elkaar zijn gekomen door te praten over het programma. Je moet het steeds afzetten tegen wat je de studenten normaal gesproken in het eerste jaar vraagt. Die niveaubewaking is heel belangrijk. De Bruin legt uit hoe INHOLLAND het succes van het doorstroomprogramma meet. We moeten nu voortdurend blijven borgen of onze inspanningen ook werkelijk de beoogde revenuen opleveren. Een soort van plando-check-act. Daarom krijgt de groep doorstromers een eigen studieloopbaanbegeleider. We gaan kijken hoe het de student in het tweede jaar vergaat nu hij dat eerste jaar op een andere manier heeft ingevuld. En of dat betekent dat we ons doorstroomprogramma moeten aanpassen. Wat levert het de leerling op? De Bruin: Door deze werkwijze gaat er geen talent verloren. Je laat de overgang van mbo naar hbo geleidelijker verlopen. Je geeft meer mbo ers kansen om hbo-onderwijs te volgen, omdat je ze beter voorbereidt en ze bewust maakt van wat het inhoudt. 09

10 Schoolverlatersonderzoek Multimedia vormgever Naar welke hbo-studies stromen gediplomeerde mbo-schoolverlaters grafimedia door? IT mediaproductie Grafisch vormgever Grafisch intermediair Bedrijfsvoeren Totaal Kunsten Bedrijfskunde Informatietechnologie Communicatie Overige studies 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 46% 39% 54% 43% 42% 43% Bron: GOC schoolverlatersonderzoek 2002/2003 Bijna de helft van de schoolverlaters grafimedia met een opleiding mbo-niveau 4 stroomt door naar het hbo. En dat zijn evenveel jongens als meisjes. Een blik op de nieuwste onderzoeksresultaten van Kenniscentrum GOC. In 2005 verlieten 1925 leerlingen het mbo met een grafimediadiploma op zak. Van deze schoolverlaters heeft 62% een opleiding op niveau 4 gedaan, waarmee ze dus kunnen doorstromen naar het hbo. Bijna de helft (46%) van deze schoolverlaters kiest na het mbo voor een voltijds vervolgopleiding aan een hbo. Tussen de verschillende studierichtingen bestaat in dit opzicht weinig verschil. Uit de cijfers van het schoolverlatersonderzoek van Kenniscentrum GOC blijkt dat meisjes het bij de mbo-niveau 4 opleidingen iets beter doen dan jongens. Bij de doorstroom naar een voltijds hboopleiding zijn er geen verschillen tussen jongens en meisjes. Arbeidsmarkt Het schoolverlatersonderzoek wijst uit dat de economie invloed heeft op de keuze om na een mbo-opleiding te gaan werken of verder te studeren. De afgelopen jaren waren er weinig vacatures op de arbeidsmarkt voor mediaopgeleiden. We zien dan ook dat het percentage doorstromers naar een vervolgstudie toeneemt, en dat de schoolverlaters die zich op de arbeidsmarkt begeven meer moeite hebben om een baan te vinden. De werkloosheid onder mbo-schoolverlaters is de afgelopen jaren ook toegenomen. Gelukkig blijkt uit het vacatureonderzoek van Kenniscentrum GOC dat de arbeidsmarkt voor grafimediapersoneel aan het aantrekken is. Hbo of baan De hbo-vervolgstudies die leerlingen kiezen liggen meestal in het verlengde van hun mbo-opleiding. Het meest gekozen worden opleidingen in kunstzinnige vormgeving, bedrijfskundige opleidingen, commerciële en communicatieve opleidingen en in mindere mate ook ITopleidingen. Uit het schoolverlatersonderzoek blijkt dat mbo ers die gaan werken, niet direct op functies terechtkomen die ze wel degelijk blijken te ambiëren. Zij moeten via werkervaring een loopbaanroute volgen om de begeerde baan te krijgen. Degenen die kiezen voor een vervolgopleiding kunnen na afloop wel direct op deze functies terechtkomen. Bovendien hebben doorstromers meer kans op een verder doorlopende loopbaan omdat ze breder zijn opgeleid. Kwaliteit mbo-opleiding Mbo ers stromen niet door naar een hbo-vervolgstudie omdat zij ontevreden zijn over de kwaliteit van hun mboopleiding. Doorstromers naar een baan en naar een vervolgopleiding zijn even tevreden over hun opleiding. Het genoten middelbaar onderwijs is wel van invloed. Schoolverlaters met een diploma mbo-niveau 4 met een vmboachtergrond (basisberoepsgerichte leerweg, kaderberoepsgerichte leerweg en gemengde leerweg) stromen minder vaak door naar het hbo dan degenen met vmbo theoretische leerweg of havo. Dit betekent ook dat er niet zo heel veel verschil bestaat tussen de doorstromers die direct vanuit de middelbare school doorstromen naar het hbo en de doorstromers vanuit het mbo. 10

11 Verdere vernieuwingen in Verschillende mbo-scholen experimenteren al enkele jaren met de competentie gerichte kwalificatieprofielen. In de experimenteertijd die duurt tot 2008 liggen de profielen nog het mbo niet geheel vast. Op grond van ervaringen in de praktijk worden de profielen jaarlijks bijgesteld. Een overzicht van de stand van zaken. Gestandaardiseerde beroepscompetenties De beschrijving van de kwalificatieprofielen blijkt landelijk behoorlijk uiteen te lopen. Dat geldt voor de invulling van begrippen (kerntaken, kernopgaven, competenties) en ook voor de breedte en diepgang van de profielen. Dat maakt een onderlinge vergelijking van de kwalificatieprofielen moeilijk. De stuurgroep competentiegericht beroepsonderwijs heeft daarom besloten het format dat nu gebruikt wordt om de kwalificatieprofielen te beschrijven, te vernieuwen. De inhoud van de kwalificaties zal anders worden vormgegeven. Voor alle duidelijkheid: de kwalificaties, de uitstromen en de te behalen diploma s in de communicatie- & mediabranche blijven wel hetzelfde. In het vernieuwde format staan 25 gestandaardiseerde beroepscompetenties. Deze zogenoemde SHL-lijst bevat competenties als analyseren, leiden en beslissen, vakdeskundigheid toepassen, en organiseren en uitvoeren. Dit vernieuwde format levert uniformiteit op: elk kenniscentrum beschrijft het beroep in werkprocessen en vinkt bij elk werkproces de relevante SHL-competenties aan. Dat biedt voordelen bij het switchen van opleidingen, bij het erkennen van eerder verworven competenties, bij verdere professionalisering in een beroep en bij het switchen van beroep. Opsplitsing in B en C: meer vrijheid voor scholen De vernieuwde kwalificatiedossiers bestaan uit drie delen: deel A, B en C. Deel A is een verplichte inleidende algemene beschrijving. Deel B is ook verplicht. In dit deel wordt het beroep op hoofdlijnen beschreven in kerntaken en werkprocessen. Ook wordt vermeld welke ontwikkelingen in het beroep spelen en welke gestandaardiseerde competenties leerlingen moeten beheersen om het beroep te kunnen uitoefenen. Deel C is niet verplicht. In dit aparte deel worden de competenties en de taken voor het ontwikkelen en uitvoeren van opleidingen zoals ze beschreven zijn in deel B verder uitgewerkt in concreet gedrag en benodigde kennis en vaardigheden. Deel C is bestemd voor ontwikkelaars en opleiders, en heeft een adviserende en ondersteunende functie. De opsplitsing in B en C heeft het grote voordeel dat scholen in samenwerking met betrokkenen in de regio de inhoud van deel C op hun situatie kunnen afstemmen terwijl de kern van het beroep hetzelfde blijft. Voor mbo-scholen betekent het dus meer vrijheid bij de inrichting van hun onderwijs. Leer- en burgerschaps competenties De leer- en burgerschapscompetenties zijn niet meer integraal ingevlochten in de kwalificatieprofielen, maar worden als apart document opgeleverd. Onderwijsinstellingen verantwoorden bij elk kwalificatiedossier wat ze aan leer- en burgerschapscompetenties hebben gedaan. Wanneer? We streven ernaar al onze (nieuwe) kwalificatiedossiers voor de mediabranche gereed te hebben in december U kunt deze gebruiken vanaf augustus Dossiers die dit jaar niet afkomen, worden een jaar later ingediend. Alle dossiers die in beheer zijn van kenniscentrum GOC, staan op de website Zodra de huidige dossiers zijn omgezet in het vernieuwde format, vindt u ze op onze website. Ook vindt u er de namen van de contactpersonen die u verder kunnen helpen als u nog vragen hebt over de profielen. De kwalificaties van de competentiegerichte kwalificatiestructuur van de communicatie- & mediabranche AV-productie (1) Artiest (1) 3 Dtp-er (1)

12 Samen werken aan samenwerken Kom naar de werkconferentie mbo-hbo op donderdag 14 december 2006 Voor wie is de werkconferentie bedoeld? Het programma is gericht op vertegenwoordigers van mbo- en hbo-instellingen die werken aan verbetering van de doorstroming van mbo naar hbo. Wat kunt u verwachten? Het programma bestaat uit de volgende onderdelen: Vormen van samenwerking: ervaringen van inleiders aan de hand van de vier vormen van samenwerking (zie p. 6-7, red). Bedrijven met mbo ers en hbo ers als stagiairs: presentaties van praktijkopleiders. Discussie en uitwisseling van ervaringen Wensen voor het komende jaar Gelegenheid tot het aanleveren van gegevens voor de Routekaart mbo-hbo Borrel Het programma duurt van uur. Er zijn geen kosten aan verbonden. Waar vindt de werkconferentie plaats? Café Brasserie Dudok Koningstraat DH Arnhem Inschrijven Wilt u zich opgeven voor de werkconferentie? Stuurt u dan een naar Sierkina van der Gugten, s.gugten@goc.nl. U ontvangt een inschrijfformulier retour. Telefonisch aanmelden kan ook: (0318) , vraag naar Sierkina van der Gugten. Ruim vóór 14 december 2006 ontvangt u een uitnodiging met het definitieve programma. Nieuws uit het land Studenten informeren elkaar De docenten van het Grafisch Lyceum Rotterdam (GLR) en de opleiding Industrieel Product Ontwerpen (IPO) van de Haagse Hogeschool hebben al geruime tijd contact met elkaar over het doorstroomtraject mbo-hbo Verpakkingsontwikkeling. Het GLR startte in 2005 binnen de opleiding Grafisch Vormgeven de studierichting Packaging Design. Bij de ontwikkeling daarvan werd al snel contact gezocht met de IPO. Mede door de afstudeerrichting Verpakkingsontwikkeling bleek een samenwerking goed mogelijk. Het onderwijs werd op elkaar afgestemd en het verkorte doorstroomtraject werd een feit. Uitnodiging voor bezoek Nu de curricula van de opleidingen op elkaar zijn afgestemd, hebben de IPOdocenten de tweedejaarsstudenten Packaging Design van het GLR uitgenodigd voor een bezoek aan de hbo-opleiding. Na de informatieve rondleiding woonden de studenten de projectpresentaties van de derdejaars IPO-studenten bij. Zo kregen ze direct een indruk van het hboonderwijs. Voor de IPO-studenten werden de presentaties door het publiek extra realistisch en dus spannend. Tijdens de lunch konden de studenten van de IPO en het GLR elkaar informeren en van gedachten wisselen over studeren en hun toekomstige beroepspraktijk. Negen mbo-eindexamenleerlingen in één keer geslaagd voor zware hbo-modules Ook wij zijn dit jaar welgemoed aan een doorstroommodule begonnen om mboscholieren te laten doorstromen naar het tweede jaar van een hbo-opleiding. Een experiment met een prettig verloop. Skateboard Ik herinner me goed dat onze eindexamenleerlingen zonder gêne met een skateboard in de hand vroegen of er op het hbo ook creatieve leraren waren. Soms nukkig maar vaak ook spontaan begonnen ze aan zware waren er negen in één keer geslaagd. Het Mediacollege Amsterdam heeft er daarbij voor gezorgd dat dit handjevolleerlingen kon doorstromen naar het tweede jaar van Hogeschool INHOLLANDopleidingen: naar de afdeling Communicatie van Hogeschool INHOLLAND in Diemen en naar de afdeling Media en Entertainment Management van Hogeschool INHOLLAND in Haarlem. Met daarbij de meer dan aangename samenwerking met collega s in het hbo. Proficiat aan allen. Henny Heima, docent doorstroom mbo-hbo, Mediacollege Amsterdam Marjoke Schulten, hbo-modules zoals economie, onderzoek en hoofddocent Grafisch Lyceum Rotterdam taalvaardigheid. Aan het eind van het jaar Colofon Connect is een speciale uitgave van Kenniscentrum GOC. Postbus 347, 3900 AH Veenendaal. T: (0318) E: info@goc.nl I: Redactie Joke van der Kamp, Hermien Mijnen, Femmy-Anne Snijders Concept & design Heat merkenbouwers, Haarlem Druk Nefli, Haarlem 12