Serious game. Speelse verleiding om Nederlands te leren. vakblad over internationalisering in het hoger onderwijs

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Serious game. Speelse verleiding om Nederlands te leren. vakblad over internationalisering in het hoger onderwijs"

Transcriptie

1 transfer 5 vakblad over internationalisering in het hoger onderwijs Serious game Speelse verleiding om Nederlands te leren interview Anje Dijk: Talencentra meer in beeld achtergrond Hoe geef je in het Engels les? reportage Wereldwijd samenwerken met Google hangout mei / juni 2015

2 2 inhoud Serious game Er hangt een paradox rond ralph internationale studenten, want rozema vaak zijn ze goed in talen, maar is Nederlandse taalvaardigheid er niet bij. Ik spreek geen Nederlands, zegt Daniela, een Mexicaanse die in Tilburg studeert. Ze zegt het foutloos en bijna zonder accent. Veel meer Nederlands kent ze niet. Het is lastig voor werkgevers die internationaal talent willen behouden voor sectoren met een tekort aan hoogopgeleide arbeidskrachten. Universiteiten spelen erop in en bieden met steeds meer succes cursussen Nederlands aan. Groningen spant de kroon met ruim dertigduizend inschrijvingen voor een online cursus die buitenlanders al voor hun studie kunnen beginnen. En nu is er ook een serious game waarmee je op je smartphone spelenderwijs de weg vindt in de Nederlandse taal en cultuur. De meeste internationale studenten volgen colleges en werkgroepen in het Engels, maar hoe staat het met het Engels van docenten? Internationale studenten mopperen er soms over. Nederlandse studenten zijn steeds kritischer nu steeds meer vwo-scholen tweetalig onderwijs op hoog niveau geven. De universitair docenten die tekort komen, gaan daarom op cursus. Maar niet alleen taalvaardigheid, didactiek is net zo belangrijk voor de effectiviteit van Engelstalig onderwijs, betogen betrokkenen in dit nummer van Transfer. Hoe snel het niveau van het Engels al in het funderend onderwijs omhoog gaat, merken studenten aan de pabo. Op stage zijn ze soms verrast hoe basisschoolleerlingen in het Engels kunnen praten. De Hogeschool Rotterdam en de Stenden Hogeschool laten zien hoe internationalisering en interculturele samenwerking bij hen een vaste plek hebben gekregen. In Maastricht werken studenten van de master Global Health virtueel samen met collega s in andere werelddelen. De opleiding kreeg een uitmuntende beoordeling. Studenten schrijven onder meer projectvoorstellen samen met counterparts elders in de wereld die ze nog nooit hebben ontmoet. Internationalisering leidt zo tot het opdoen van nieuwe, waardevolle vaardigheden voor de beroepspraktijk. 20 Dagboek zuidelijk Afrika Freddy Weima, directeur van EP-Nuffic, bezocht onderwijsinstellingen in Zuid-Afrika en Mozambique en opende het Neso-kantoor in Pretoria. Voor Transfer hield hij een dagboek bij. Pabo s internationaliseren De pabo, het laatste bastion waar ze niet verder kijken dan Nederland. Transfer nam een kijkje in Meppel en Rotterdam om dit veelgehoorde vooroordeel te ontzenuwen. rubrieken 22 4 nieuws 13 column Moeten universiteitsbladen in het Engels of Nederlands? 30 aanpakken Arie de Fijter, studentenpastor in Maastricht 31 sorry? pardon! In Macau lijkt alles normaal Transfer, een onafhankelijk vakblad voor internationale samenwerking in het hoger onderwijs en onderzoek, is een uitgave van EP-Nuffic en verschijnt zes keer per jaar. Redactie Ralph Rozema (hoofdredacteur), Ralph Aarnout, Els Heuts en Annelieke Zandvliet Aan dit nummer werkten mee Robert Coelen, Frank Nuijens, Martine Postma, Freddy Weima en Rineke Wisman. Redactieraad Ries Agterberg (DUB), Sebastiaan den Bak (Neth-ER), Klaartje van Genugten (Zuyd Hogeschool), Roos Hogenkamp (Tilburg University), Leonard van der Hout (Hogeschool van Amsterdam) en Erwin Ploeger (Unesco-IHE). Vormgeving en lay-out Sabrina Luthjens BNO en Christina Schürmann ( Druk Drukkerij Verloop, Alblasserdam Abonnementen aanmelden (gratis), opzeggen of wijzigen via Overname artikelen het overnemen en vermenigvuldigen van artikelen uit Transfer is slechts geoorloofd na schriftelijke toestemming van de redactie. Contact met de redactie via transfer@epnuffic.nl of Transfer 6, jaargang 22, verschijnt op 2 juli Foto omslag: Amber Beckers/Hollandse Hoogte, bewerking Making Waves

3 3 focus Engels en Nederlands in het hoger onderwijs Terwijl steeds meer opleidingen Engelstalig worden, wil Nederland buitenlandse studenten ook zoveel mogelijk in aanraking brengen met onze eigen taal Talenpractica zijn passé, de eerste MOOC Nederlands is een feit. Anje Dijk, voorzitter Nederlandstalige Universitaire Talencentra over de laatste ontwikkelingen: We komen weer meer in beeld. Spelenderwijs de Nederlandse cultuur en taal ontdekken. Er is nu een serious game die buitenlandse studenten daartoe verleidt. Door tulpjes te scoren leer je ongemerkt de taal. De opmars van Engels in het hoger onderwijs lijkt onstuitbaar. Om de kwaliteit op orde te houden, worden docenten soms op cursus gestuurd. Maar alleen het verbeteren van hun taalvaardigheid is niet voldoende, ontdekte Transfer. Didactische aspecten zijn minstens zo belangrijk voor effectief Engelstalig onderwijs Opinie: Internationalisering is nog niet goed doordacht Waar is internationalisering eigenlijk goed voor, vraagt Robert Coelen van Stenden Hogeschool zich af. Het wordt tijd eens duidelijke leerdoelen te formuleren. Gezondheidszorg wereldwijd Bij de master Global Health in Maastricht werken studenten uit alle delen van de wereld samen. Het is een onderdompeling in internationale samenwerking."

4 4 nieuws Foto: Yonhap News Agency/EPA vreugdesprong Een blij moment op een universiteit in de Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul. Studentes van de Seoul Women s University maken een vreugdesprong voor een selfie voor hun afstudeeralbum. Wetswijziging voor vereenvoudigen joint degree Minister Bussemaker heeft een wetsvoorstel gepubliceerd dat onder meer obstakels voor gezamenlijke opleidingen van meerdere instellingen in binnen- en buitenland moet wegnemen. Als het aan haar ligt, sluiten de betrokken instellingen voortaan een overeenkomst over onder meer het collegegeld, zodat studenten niet overal het volledige tarief betalen. De mogelijkheid studenten te verplichten tot een doorlopende inschrijving moet de administratieve rompslomp verminderen. Ook de procedure voor het toetsen en accrediteren van een joint degree wil de minister vereenvoudigen. Daarnaast wil Bussemaker regelen dat ook studenten met een vooropleiding in het buitenland in aanmerking komen voor soms verplichte - studiekeuzeactiviteiten en een daaraan gekoppeld studiekeuzeadvies. Vaak bestaan die activiteiten uit het invullen van een digitale vragenlijst en eventueel een gesprek. Dat kan ook best op afstand plaatsvinden, constateert de minister. Een andere wijziging die Bussemaker voorstelt, gaat over het profileringsfonds. Instellingen moeten dat kunnen gebruiken om beurzen beschikbaar te stellen aan buitenlandse studenten, zowel van binnen als buiten de Europese Economische Ruimte (EER). Verder wil Bussemaker het mogelijk maken dat iemand die in Nederland promoveert, de titel PhD krijgt - net als in het buitenland. Wie wil reageren op het wetsvoorstel 'Bevordering internationalisering hoger onderwijs', kan dat tot 24 mei doen via (AZ)

5 5 Beroepsniveau van teruggekeerde en thuisgebleven alumni in China 6,2% 24,8% hoger management 33,8% 47% middelbaar management 50,5% 16,8% gewone werknemer 4,8% 5,4% ambtenaar 4,3% 3,4% ZZP'er 0,5% Beursstudent betaalt geen nieuwkomers taks in België Voor studenten uit ontwikkelingslanden die met een beurs naar België komen, geldt straks een uitzondering op de nieuwkomerstaks. Zo wordt het bedrag van 160 euro genoemd dat buitenlanders, onder wie internationale studenten, sinds maart moeten betalen als zij langer dan drie maanden in België willen verblijven. De taks dient ter financiering van het migratiebeleid. De Vlaamse interuniversitaire koepel voor ontwikkelingssamenwerking VLIR-UOS meldt dat de regering nu aan een wetswijziging werkt, zodat bursalen uit ontwikkelingslanden een vrijstelling kunnen krijgen. In afwachting daarvan betaalt de koepel de taks voor deze studenten. Voor een student in een ontwikkelingsland komt 160 euro vaak overeen met een maandloon, aldus de directeur van VLIR-UOS. Volgens de koepel staat Theo Francken, de staatssecretaris voor Asiel en Migratie, daarnaast open voor een gesprek over de bijdrage van andere buitenlandse studenten. Al zou hij ook hebben gezegd dat die in heel wat andere Europese landen een pak meer betalen voor hun studentenvisa. De invoering van de taks leidde tot veel protest vanuit het hoger onderwijs. Maar ook in de politiek staat die ter discussie. Een Vlaams parlementslid sprak de vrees uit dat de taks de internationale studentenmobiliteit naar België zal afremmen. (AZ) Zoveel keer werd de pagina over het Holland Scholarship op studyinholland.nl en de Neso-websites bijna bezocht tussen 16 februari en 31 maart. De eerste lichting bursalen arriveert in september in Nederland. 2,7% bron: 2013 Survey Report on Overseas Returnees Competitiveness in the Job Market via ChinaFile ondernemer

6 6 nieuws De beurs van Europees onderwijs moet digitaler Jaarlijks komen honderden studenten, promovendi en cursisten uit ontwikkelingslanden met een beurs naar Nederland. Wie zijn zij en wat doen zij? abdul busuulwa (45) promovendus bestuurskunde aan de universiteit twente Hoe kwam je in Twente terecht? Een vriend wees me op een krantenartikel over de IFP-beurs van de Ford Foundation. Er waren tweeduizend aanmeldingen. Van de zestien die overbleven, was ik de enige met een handicap. Ik ben blind. De studiefaciliteiten voor blinden zijn in Oeganda en in Nederland ongeveer hetzelfde, merkte ik trouwens. Net als de onwetendheid over het onderwerp. Waarover ging je onderzoek? Ik heb onderzocht wat een blind persoon in Oeganda nodig heeft om met ict te kunnen werken. Digitale communicatie biedt enorme kansen voor blinden en slechtzienden. Als de techniek, financiën en wetgeving maar op orde zijn. Maar er valt nog veel te verbeteren. Wat doe je sinds je promotie? Ik ben terug in Oeganda en zoek werk. Ik kan lesgeven, fondsen werven, schrijven en onderzoeken. Een PhD-titel opent deuren, maar het blijft lastig als visueel gehandicapte. Een beetje positieve discriminatie zou welkom zijn. Hopelijk vergroot mijn promotieonderzoek de bekendheid met het onderwerp en helpt het ook andere studenten op weg. (RW) Foto: Gijs van Ouwerkerk Wil Europa haar goede positie op de internationale studentenmarkt behouden, dan moet de erkenning van Europese diploma s verder verbeteren. Ook moeten landen gezamenlijk digitaal onderwijs ontwikkelen. Dat stelt een denktank van het Europees Parlement. In zijn rapport vat de denktank belangrijke trends samen. De Verenigde Staten verliezen al jarenlang terrein op de internationale studentenmarkt, maar blijven vooralsnog de favoriete studiebestemming. De populariteit van Europa neemt nog toe, onder meer omdat de collegegelden hier significant lager zijn. Technologische veranderingen kunnen ingrijpende gevolgen hebben voor het hoger onderwijs, aldus de denktank. Het is echter moeilijk te voorspellen hoe deze zullen uitpakken. Niettemin moeten de Europese lidstaten meer samenwerken bij het aanbieden van digitaal onderwijs, om te zorgen dat ze de boot niet missen. Het aanbod aan digitaal onderwijs is nu nog zeer ongelijk verdeeld over het continent. (RA) Vijf Nederlandse universiteiten in World Reputation Rankings De TU Delft, de Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Leiden, de Universiteit Utrecht en de Wageningen Universiteit hebben een plekje bemachtigd in de World Reputation Rankings Ze mogen zich daarmee één van de honderd universiteiten met de beste reputatie noemen, volgens onderwijsmagazine Times Higher Education. De ranglijst is gebaseerd op reputatie onder academici; andere indicatoren spelen geen rol. Harvard University staat sinds de introductie van de lijst in 2011 op de eerste plaats. De hoogst genoteerde Nederlandse universiteit is net als vorig jaar de TU Delft, die wel uit de top 50 is gezakt. De Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Leiden en de Universiteit Utrecht zijn in de lijst gestegen ten opzichte van vorig jaar. Wageningen Universiteit is een nieuwkomer bij de beste honderd. (RR) Veel corruptie bij onderwijsagenten in Australië Universiteiten in Australië, waaronder de prestigieuze University of Sydney en de Australian National University, zijn verwikkeld in een corruptieschandaal rond agenten die buitenlandse studenten werven. Dat blijkt uit onderzoek van het Australische televisiestation ABC. Onderwijsagenten vervalsten diploma s om te zorgen dat gerekruteerde jongeren worden aangenomen. Een documentaire van ABC toont hoe Chinese onderwijsagenten die werkten voor de University of Sydney vervalste transcripten aannamen over gevolgde opleidingen. Eerder luidde een onderzoekscommissie in de oostelijke staat New South Wales de noodklok over omstandigheden die leiden tot corruptie binnen universiteiten. De commissievoorzitter liet er geen twijfel over bestaan: Elke universiteit waarmee we spraken liet weten problemen te hebben met enkele agenten met vervalste documentatie. De Australische regering heeft een onderzoek aangekondigd naar de kwaliteit van onderwijsagenten. Dat moet uiteindelijk leiden tot een accreditatie- en beoordelingssysteem. (RR)

7 7 Groningen opent campus in China De Rijksuniversiteit Groningen (RUG) opent als eerste Nederlandse universiteit een branch campus in China. In samenwerking met de China Agricultural University (CAU) uit Beijing vestigt de RUG zich vanaf 2016 in de stad Yantai, zo n 700 kilometer van Beijing, op een leegstaande campus van de CAU. RUG-collegevoorzitter Sibrand Poppema ondertekende eind maart in Shanghai in het bijzijn van ministerpresident Mark Rutte een samenwerkingsovereenkomst met de stad Yantai en de CAU. De overeenkomst bouwt voort op gezamenlijk onderzoek met de CAU, Wageningen UR en Friesland Campina. Wageningen UR kreeg tweemaal een aanbod om in Yantai een campus te openen. Ook een Ierse universiteit legde een aanbod naast zich neer. De branch campus moet de internationale bekendheid van de RUG vergroten. Dit is een unieke kans voor de RUG om zich als eerste continentale universiteit te vestigen in Noord- China, zegt Poppema. China is een enorme groeimarkt voor universiteiten, met inmiddels ruim zeven miljoen nieuwe studenten per jaar, van wie ruim in het buitenland gaan studeren. De campus gaat eind 2016 open. Op termijn moeten zo n studenten Een delegatie van de RUG bezoekt de campus in Yantai. precies hetzelfde hoger onderwijs krijgen als in Groningen, in het Engels. Welke opleidingen de RUG in China gaat aanbieden is nog onduidelijk. Waarschijnlijk gaat het om vier tot zes programma s van de faculteiten Economie en Bedrijfskunde en Wiskunde en Natuurwetenschappen. Als Chinese studenten een Nederlands diploma willen halen, moeten ze ten minste een jaar in Groningen studeren. Hoeveel extra Chinese studenten dit naar Groningen brengt, durft woordvoerder Riepko Buikema van de RUG nog niet te voorspellen. De kans om in Yantai een campus te openen diende zich vrij plotseling aan. Veel details moeten nog uitgewerkt worden. Ook de vraag hoeveel Nederlandse diploma s er worden versterkt, is nog open. In de faculteitsraad Economie en Bedrijfskunde klinkt bezorgdheid over de snelheid waarmee de plannen tot stand komen. De raad is bezorgd over het gebrek aan informatie rond dit plan. Het heeft veel potentieel, maar we krijgen de indruk dat er voor de faculteiten ook veel risico s aan kleven, aldus raadslid Kees van Veen in de Groningse Universiteitskrant. (RA) Foto: Tjalling Halbertsma/RUG cv-beurzen robert schuddeboom dutch consul general in Dear Turkish Student: Studying in the Netherlands should be on your shortlist My new blog on studying in the NL beurs deadline start studie/onderzoek Japan, studie en onderzoek 20 jun apr /okt 2016 Duitsland, kort onderzoek 20 jul vanaf jan 2016 Mexico, studie en onderzoek 21 aug 2016 Meer informatie op

8 8 nieuws Ministers praten in Jerevan over Bologna-proces Foto: RIA Novosti De staatsuniversiteit van Jerevan. Het is een nieuwe stap in het Bologna-proces: de ministersconferentie in Jerevan in Armenië die op 14 en 15 mei plaatsvindt. Onderwijsministers van bijna vijftig Europese landen komen dan bijeen. De bedoeling is om het Bologna-proces te verstevigen en tegelijkertijd de dialoog te versterken binnen en buiten de European Higher Education Area, zei de Armeense onderwijsminister Armen Ashotyan vooruitlopend op de conferentie. Het Bologna-proces loopt sinds In die tijd is afgesproken universiteiten meer op elkaar af te stemmen, onder meer door invoering van de Bachelor-Master structuur. Belangrijke thema s in Jerevan zijn de Europese accreditatie voor joint programmes, de samenwerking met onderwijsinstellingen buiten Europa en de toegankelijkheid van het Europese onderwijssysteem. Joint programmes waarbij universiteiten in verschillende landen samenwerken, bestaan al. Maar een Europese accreditatie is er nog niet. De hoop is dat daardoor nog meer van zulke initiatieven van de grond komen, zegt José Ravenstein van het Nationaal Agentschap Erasmus+. De Armeense minister Ashotyan onderstreept dat hoger onderwijs voor iedereen toegankelijk moet worden. De European Higher Education Area moet een platform zijn waar minderheden gelijke kansen hebben. Iedereen moet toegang kunnen krijgen. Nu zijn er op de Europese kaart nog steeds gebieden waar mensen van dat recht geen gebruik kunnen maken. (RR) Websites universiteiten vaak ongeschikt voor smartphones Westerse universiteiten weten potentiële buitenlandse studenten lang niet altijd te bereiken, omdat de websites van hun opleidingen niet geschikt zijn voor smartphones. Dat blijkt uit onderzoek van de University of Salford Business School bij Manchester en SI News studyinternational.com. De onderzoekers analyseerden 121 websites van universiteiten in Groot-Brittannië, Australië, Canada en de Verenigde Staten. Daarvan bleek bij 40 procent dat de pagina s voor potentiële buitenlandse studenten niet op een mobieltje konden worden bekeken. Tegelijkertijd, zo constateren de onderzoekers, zoeken jongeren steeds vaker op hun smartphone. In 2013 gebeurde dat wereldwijd in 12 procent van de gevallen; in 2014 lag dat op 27 procent. Jongeren in ontwikkelingslanden hebben lang niet altijd toegang tot pc s, maar hebben wel een mobiele telefoon. Vooral in Afrika gaan de ontwikkelingen snel. Voor 2017 is de verwachting dat daar dan 334 miljoen mensen over een smartphone beschikken. De downloadsnelheid ligt in ontwikkelingslanden vaak wel lager dan in westerse landen. Universitaire sites die wel geschikt zijn voor de smartphone zijn daardoor niet altijd goed te bekijken, bijvoorbeeld als ze te ingewikkeld zijn. Ook daar houden universiteiten niet altijd rekening mee. (RR)

9 9 Rusland wil achterstand inlopen Foto: istock Moscow State University, de best scorende universiteit van Rusland. Rusland gaat zijn hoger onderwijs drastisch hervormen. Voor het einde van 2016 moeten zo n honderd universiteiten hun deuren sluiten. Momenteel telt Rusland bijna elfhonderd universiteiten, circa één instelling per inwoners. Ter vergelijking: in Nederland bedient een hogeronderwijsinstelling gemiddeld inwoners. Veel Russische instellingen zijn in de roerige jaren negentig opgericht; de kwaliteit van een flink aantal is volgens minister van Onderwijs Livanov onder de maat. De hervormingen maken deel uit van een al langer lopend programma dat voorziet in de sluiting van veertig procent van de universiteiten. Livanov wil een aantal private instellingen laten opgaan in federale universiteiten, die hierdoor beter moeten scoren in internationale rankings. Geen enkele Russische instelling heeft vooralsnog de top honderd van een internationale ranking weten te halen. De plannen worden mede ingegeven door een teruglopend aantal studenten. Een deel van die daling hoopt de regering op te vangen door meer buitenlandse studenten aan te trekken. Daartoe worden meer beurzen verstrekt. De aansluiting met het buitenlandse hoger onderwijs wordt bemoeilijkt door de koersval van de roebel. Omdat studeren in het buitenland duurder is geworden, neemt de belangstelling ervoor af. Het afgelopen jaar is het aantal studenten dat zich oriënteert op een studie in het buitenland met meer dan een kwart afgenomen. Volgens het Russische ministerie van onderwijs studeren er momenteel zo n studenten in het buitenland. Een deel van hen zou zelfs vervroegd willen terugkeren naar Rusland, om daar verder te studeren. Volgens Jerke Verschoor, directeur van Nuffic Neso Russia, is het nog te vroeg om iets te zeggen over afnemende belangstelling voor een studie in Nederland. Met de devaluatie van de roebel is het voor Russische studenten inderdaad duurder geworden om in het buitenland te studeren. Maar de interesse voor onze Study in Holland-activiteiten verflauwt nog niet. Integendeel, we zien begin dit jaar zelfs een toename. Verschoor merkt op dat de euro voor Russen minder duur is geworden dan de Amerikaanse dollar en het Britse pond. Studeren in de eurozone is nu voor Russen aantrekkelijker dan studeren in de VS of het VK. Daarmee biedt deze crisis ook kansen voor Nederlandse instellingen. (RA) agenda datum organisator evenement locatie meer informatie 3 jun o.a. EP-Nuffic Nationale buddydag Zwolle onderwijspromotie/make-itin-the-netherlands jun ACA Annual conference 2015 Internationalisation: from strategy to implementation Brussel sep EAIE Annual conference A wealth of nations Glasgow conference/glasgow.html

10 10 de taal van ons onderwijs anje dijk, voorzitter nederlandstalige universitaire talencentra Taal heeft de wind weer mee april/mei 2015 transfer

11 11 Laat buitenlandse studenten wat Nederlands leren, zo klinkt het de laatste jaren. En zorg dat de kwaliteit van Engelstalig hoger onderwijs voldoende is. Koren op de molen van de talencentra, zegt Anje Dijk, voorzitter van de landelijke vereniging daarvan en directeur van het Talencentrum in Groningen. Maar we moeten onze positie blijven bevechten. Foto: Henk Veenstra De volle flexkamer van het Talencentrum van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) is veelzeggend. Goed, de Letterenfaculteit had er ruimer bij kunnen zitten als nieuwbouw van de universiteit niet door de problemen als gevolg van de gaswinning was vertraagd. Maar het Talencentrum groeit ook uit zijn jasje en schakelt veel tijdelijke krachten in, zonder vaste werkplek. Het is voor ons belangrijk om flexibel te blijven, legt directeur Anje Dijk op haar kamer uit. Want talencentra in het hoger onderwijs hebben niet alleen te maken met pieken en dalen tijdens het collegejaar, maar ook met langere golfbewegingen. Dat heeft Dijk, die het Talencentrum sinds 2004 leidt, ondervonden. Vooral in het begin was het moeilijk, vertelt ze. De universiteit moest bezuinigen en deed dat ook op taal. In Groningen is het Talencentrum ondergebracht bij de Letterenfaculteit, maar het moet zichzelf bedruipen. Elders maken talencentra deel uit van bijvoorbeeld de universiteitsbibliotheek of student services. Ook de precieze taken en financiering verschillen per instelling. Dijk, die voorzitter is de Nederlandstalige Universitaire Talencentra (NUT), kan daarom geen algemeen beeld schetsen. Wel weet ze dat taal de laatste jaren de wind mee heeft. Er is veel aandacht voor Engels, allerlei universiteiten zijn bezig een taalbeleid te vormen. Daardoor komen talencentra weer meer in beeld. Ook het actieplan Make it in the Netherlands, bedoeld om meer internationaal talent aan te trekken en te behouden voor de arbeidsmarkt, heeft een positief effect. Onder de noemer Alles begint met taal is de ambitie geformuleerd om het voor buitenlandse studenten eenvoudiger en aantrekkelijker te maken Nederlands te leren. Dat kan natuurlijk niet zonder de talencentra, al denkt Dijk dat het goed was dat de NUT het ministerie van Wat doe je in de klas, wat kan op afstand? En hoe faciliteer je dat optimaal? Daar is nog wat te winnen. Onderwijs en de VSNU bezocht toen het actieplan tot stand kwam. Gratis De RUG biedt studenten sinds enkele jaren gelegenheid om op kosten van de universiteit een cursus Nederlands volgen. Dat leidde vorig jaar tot ongeveer duizend cursisten, in het eerste kwartaal van dit jaar al zeshonderd. Studenten wilden graag Nederlands leren, maar ze konden de cursus niet altijd betalen of hadden het geld er niet voor over, stelt Dijk vast. Zodra de cursus gratis werd, kwamen ze. Inmiddels is ook een vervolgcursus gratis. Dat heeft natuurlijk alles te maken met het beleid: wil je zorgen dat mensen zich hier thuis voelen en de weg weten te vinden, dan is het handig als ze begrijpen wat er wordt gezegd bij het kopieerapparaat of op de markt. Tijdgebrek kan studenten er eveneens van weerhouden om Nederlands te leren, heeft Dijk gemerkt. Aanvankelijk moesten studenten de gratis cursus in het eerste jaar van hun opleiding doen. Elke week twee keer twee uur Nederlands, plus nog eens vier uur huiswerk, bleek vaak een te zware belasting naast de studie. Dus hebben wij goed nagedacht hoe we de studenten allemaal door de cursus heen kunnen loodsen. We doen nu één les per week en lassen pauzeweken in als er tentamens zijn. Bovendien mogen studenten de cursus nu in elke fase van hun opleiding doen, dat geeft ook wat lucht. Sprong in het diepe Zoeken naar de juiste formule was ook aan de orde bij het opzetten van de MOOC (Massive Open Online Course) Nederlands, waarmee de RUG dit voorjaar een primeur had. Oorspronkelijk zou de Nuffic een MOOC ontwikkelen, in het kader van Make it in the Netherlands, maar die koos uiteindelijk voor een

12 12 Ook hogescholen bij universitair netwerk De vereniging van Nederlandstalige Universitaire Talencentra (NUT, heeft 24 leden. Daar behoren talencentra van vier hogescholen toe, en zes van Vlaamse instellingen. Het Language service centre van de Anton De Kom Universiteit in Suriname is geassocieerd lid. De leden profileren zich via de NUT, wisselen informatie uit, delen kennis en ervaringen, en bundelen expertise. Zo ontwikkelden enkele talencentra samen een toets en testten verschillende leden welke online tools bruikbaar zijn in het taalonderwijs. (AZ) serious game [zie p. 14]. De RUG had intussen een potje voor e-learning-activiteiten, vertelt Dijk. Het Talencentrum diende een aanvraag in voor een online cursus Nederlands, waarna werd geopperd er een MOOC van te maken. Dat was voor ons een sprong in het diepe. Het platform waarop de MOOC wordt gepubliceerd, FutureLearn, heeft een vrij strikte vorm en wij waren de eerste die er een taalverwervingscursus vanaf nul op ging aanbieden. De drieweekse MOOC werd een groot succes, zegt Dijk stalend. Ze pakt de cijfers erbij: meer dan aanmeldingen, deelnemers uit de hele wereld die de cursus voltooiden. We wilden cursisten het idee geven: Nederlands klinkt wel moeilijk, maar misschien valt het toch mee. Te oordelen naar de positieve feedback is dat gelukt. Een ander doel van de MOOC was studenten te interesseren voor een opleiding in Groningen. In hoeverre dat is gehaald, is volgens Dijk niet goed te evalueren. Wel weet ze dat het merendeel van de 65 inschrijvingen voor de online cursus Nederlands die het Talencentrum sinds kort aanbiedt, en waarvoor wel moet worden betaald, voortkomt uit de MOOC. De technologische ontwikkelingen vindt Dijk op dit moment de grootste uitdaging voor de talencentra. Wat doe je in de klas, wat kan online en op afstand? Wat vroeger in een talenpracticum gebeurde, kunnen studenten nu zelf thuis doen. Hoe faciliteer je dat optimaal? Daar is nog wel wat te winnen. Ondergesneeuwd Minister Bussemaker zag eind vorig jaar geen heil in het VVD-plan om elke buitenlandse student verplicht Nederlands te laten leren. Anje Dijk is het met haar eens. Een verplichting vind ik wat ver gaan, als iemand hier een opleiding in het Engels volgt. De noodzaak wordt steeds minder groot, nu de ene na de andere universiteit Engels als voertaal kiest of tweetaligheid nastreeft. Zo ook de RUG. Je merkt wel dat er heel veel aandacht naar het Engels gaat, zegt Dijk. Maar ons taalbeleid geeft ook duidelijk aan dat wij graag willen dat buitenlandse studenten en medewerkers in elk geval een basis van het Nederlands kennen. De directeur van het Talencentrum vindt het jammer dat meertaligheid ondergesneeuwd dreigt te raken. Terwijl wij er wel voor pleiten dat mensen uit andere landen hier komen, die vaak ook een of meer talen naast het Engels beheersen. Aandacht voor die meertaligheid kan het onderwijs een extra dimensie geven. In het Europese project MAGICC, waarin haar Talencentrum heeft geparticipeerd, is een model ontwikkeld voor lessen waarin de focus ligt op academische vaardigheden, interculturele vaardigheden en meertaligheid. Zo proberen we ook die andere talen meer een rol te laten spelen, zegt Dijk. Om meertaligheid te bevorderen heeft het Talencentrum Café de las Lenguas geïnitieerd, vertelt ze verder, waar bezoekers wekelijks in onderlinge gesprekken hun kennis van verschillende talen in de praktijk kunnen brengen. Aan belangstelling geen gebrek. Puzzeltje De ambitie uit Make it in the Netherlands om de Engelse taalvaardigheid van docenten te verbeteren, pakt de NUT op door een symposium te organiseren. Daarbij gaat het niet alleen om de taal, maar ook om didactische en interculturele vaardigheden, benadrukt Dijk. Ook interculturele vaardigheden horen bij uitstek tot de expertise van de talencentra, maar dat kunnen we nog beter neerzetten. Talencentra bieden steeds meer cursussen aan over interculturele communicatie, en sinds kort houdt een speciale werkgroep binnen de NUT zich daarmee bezig. Genoeg te doen dus voor de talencentra. Er ontstaat een mooi puzzeltje waarin wij allerlei stukjes kunnen leggen, stelt Dijk tevreden vast. Maar zij rekent zich niet rijk. Als de universiteit nu ineens zou besluiten geen geld meer in taal te steken, dan zijn wij zo weg. Wij hebben een kwetsbare positie, die we voortdurend moeten bevechten. We moeten steeds laten zien wie we zijn en wat we kunnen, zodat we niet worden vergeten. Bij de eigen instelling, maar ook op landelijk niveau. annelieke zandvliet De MOOC gaat in juni weer van start. Aanmelden kan via futurelearn.com/courses/dutch

Het gaf mij veel energie om een eigen evenement te organiseren.

Het gaf mij veel energie om een eigen evenement te organiseren. Het Cruyff Foundation Community Program De Johan Cruyff Foundation wil jongeren langdurig binden aan het Cruyff Court en de wijk. Wij willen jongeren meer zelfvertrouwen geven, kansen bieden om hun talent

Nadere informatie

Studeren in Nederland

Studeren in Nederland Studeren in Nederland Annekee de Jager Kaj Temme Nederlandse Ambassade Brussel Leuven, 27 oktober 2015 Inhoud 1. Nederland 2. Waarom studeren in Nederland? 3. Onderwijs in Nederland 4. Nederlandse studentensteden

Nadere informatie

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A INLEIDING Ik heb vandaag een cadeautje meegenomen. Niet voor jullie, maar voor mijzelf. Het cadeautje staat voor de verrassingen

Nadere informatie

Wat Chinese studenten willen

Wat Chinese studenten willen Wat Chinese studenten willen Kansen en uitdagingen voor het Nederlandse HO in China Charles Hoedt Robert van Kan Kees Kouwenaar 2 Openingsvraag: Bent u tevreden over de bestaande relatie van uw instelling

Nadere informatie

Arbeidsmarkt. Bedrijfskunde. Technische bedrijfskunde

Arbeidsmarkt. Bedrijfskunde. Technische bedrijfskunde wo bedrijfskunde Goede managers komen altijd aan de bak, ook in tijden van crisis. Maar nu het herstel tegen lijkt te vallen moet je wel voorbereid zijn op verrassingen. Veel bedrijfskunde-opleidingen

Nadere informatie

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële uitingen. Als startend ondernemer is alles nieuw. De boekhouding,

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

Dag! kennismaken. Ik ben Eric.

Dag! kennismaken. Ik ben Eric. Vocabulaire Oefening 1 Woordweb Dag! Waar kom je vandaan? groeten Goedemorgen! de ontmoeting Hoe heet je? kennismaken Hoi! mensen Hallo! Ik ben Eric. nieuw Ik kom uit Engeland. Hallo, ik ben Mila. Ik ben

Nadere informatie

Business Lounge: uw klant aan de bestuurstafel!

Business Lounge: uw klant aan de bestuurstafel! Gaby Remmers: senior onderzoeker Blauw Research Drijfveer: organisaties helpen inzicht te krijgen in de kansen op een nog klantgerichtere dienstverlening Andre Heeling: onderzoeker Blauw Research Drijfveer:

Nadere informatie

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te

Nadere informatie

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren

Nadere informatie

U levert maatwerk, wij ook. Zakelijke taaltrainingen op maat.

U levert maatwerk, wij ook. Zakelijke taaltrainingen op maat. Klantbeoordelingen 2015 - zakelijke taaltrainingen januari t/m december 2015, n = 1.247 Klantenwaardering Vraagstelling Uitstekend Goed Voldoende Onvoldoende Slecht Wat vindt u van het gebruikte lesmateriaal?

Nadere informatie

Allereerst wil ik de organisatoren van deze dag, de Stichting Lezen en Schrijven

Allereerst wil ik de organisatoren van deze dag, de Stichting Lezen en Schrijven Toespraak staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid tijdens het bedrijvencongres Samen scholen, pure winst! op 11 september 2009 in Eindhoven. Dames en heren, Allereerst wil ik de

Nadere informatie

Get out of the building! Studie en stage in het buitenland

Get out of the building! Studie en stage in het buitenland Get out of the building! Studie en stage in het buitenland Programma 10:00 11:00 uur Inleiding / Mattijs Blekemolen Studie in het buitenland / Kim Voogdt Stage in het buitenland / Anne-Marleen Olthof Ruimte

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

2. Beter nu dan later

2. Beter nu dan later Daarom Duits 1. Engels is niet voldoende Natuurlijk is kennis van de Engelse taal essentieel, maar: Englisch ist ein Muss, Deutsch ist ein Plus. Uit een enquête onder bedrijven die actief zijn in Duitsland

Nadere informatie

Public Administration Arbeidsmarkt

Public Administration Arbeidsmarkt Public Administration Maar liefst 33 masters staan voor je klaar als je je bachelor politicologie, bestuurskunde of internationale betrekkingen hebt gehaald. Maak daar maar eens een keuze uit. Ga je voor

Nadere informatie

talencentrum Het Talencentrum helpt u verder

talencentrum Het Talencentrum helpt u verder Het Talencentrum helpt u verder 1 Het Talencentrum Succesvol communiceren begint met taal. Of u nu naar een congres in Atlanta gaat, een vergadering hebt in Beijing, op stage gaat in Rio de Janeiro of

Nadere informatie

Gap Year onderzoek. 1. Uitkomsten Jongeren

Gap Year onderzoek. 1. Uitkomsten Jongeren Samenvatting Gap Year onderzoek Mei 2012 Gap Year onderzoek In april 2012 hebben het Europees Platform en de Nuffic onderzoek gedaan naar de toekomstplannen van leerlingen na hun eindexamen. De focus van

Nadere informatie

Dat ze klaarstaat voor haar vrienden. Als ze samen is met haar vriendinnen, is er veel gein

Dat ze klaarstaat voor haar vrienden. Als ze samen is met haar vriendinnen, is er veel gein Oefening 5 Persoon 1: Annet Kok (moeder) Talent: Prestatiegericht Betrouwbaar Humoristisch Optimistisch Vasthoudend Concreet voorbeeld: Tijdens de hockeywedstrijden Dat ze klaarstaat voor haar vrienden

Nadere informatie

GEZOCHT. denkers & doeners. studereninduitsland.nl

GEZOCHT. denkers & doeners. studereninduitsland.nl GEZOCHT denkers & doeners studereninduitsland.nl Weleens gedacht aan studeren in Duitsland? Studeren in Duitsland, nog niet zo veel Nederlanders doen het. Toch heeft Duitsland enorm veel te bieden: aan

Nadere informatie

Rapportage Competenties. Bea het Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 16.06.2015. Email:

Rapportage Competenties. Bea het Voorbeeld. support@meurshrm.nl. Naam: Datum: 16.06.2015. Email: Rapportage Competenties Naam: Bea het Voorbeeld Datum: 16.06.2015 Email: support@meurshrm.nl Bea het Voorbeeld / 16.06.2015 / Competenties (QPN) 2 Inleiding In dit rapport wordt ingegaan op de competenties

Nadere informatie

GRATIS content TIPS & ideeën die jij zelf kan gebruiken voor je eigen (bedrijfs)website! #SchrijvenVoorBedrijven JasperVerelst.be

GRATIS content TIPS & ideeën die jij zelf kan gebruiken voor je eigen (bedrijfs)website! #SchrijvenVoorBedrijven JasperVerelst.be GRATIS content TIPS & ideeën die jij zelf kan gebruiken voor je eigen (bedrijfs)website! #SchrijvenVoorBedrijven JasperVerelst.be - Ik schreef al meer dan 100 commerciële bedrijfswebsites voor ondernemingen

Nadere informatie

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, hergebruikt, openbaar gemaakt in welke vorm dan ook zonder mijn persoonlijke voorafgaande

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, hergebruikt, openbaar gemaakt in welke vorm dan ook zonder mijn persoonlijke voorafgaande Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, hergebruikt, openbaar gemaakt in welke vorm dan ook zonder mijn persoonlijke voorafgaande INHOUDSOPGAVE WELKOM! 5 1. EEN LEERPLATFORM KIEZEN 7 2. E-LEARNING

Nadere informatie

BRUSSEL t. Master in het tolken. Faculteit Letteren

BRUSSEL t. Master in het tolken. Faculteit Letteren BRUSSEL t Master in het tolken Faculteit Letteren Welkom aan de KU Leuven, de grootste en oudste universiteit van België. Je kunt hier je studietraject verderzetten en verrijken, ook als je elders een

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG >Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Hoger Onderwijs en Studiefinanciering Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375

Nadere informatie

2.4 Tekstopbouw In deze paragraaf oefen je in het schrijven van een tekst met een indeling in inleiding, kern en slot.

2.4 Tekstopbouw In deze paragraaf oefen je in het schrijven van een tekst met een indeling in inleiding, kern en slot. Fase.4 Tekstopbouw In deze paragraaf oefen je in het schrijven van een tekst met een indeling in inleiding, kern en slot. 1 1 Lees onderstaande tekst. Daarna ga je zelf een soortgelijke tekst schrijven.

Nadere informatie

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Permanente educatie in Smallingerland Allemaal in ontwikkeling Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Van cursussen professioneel Engels, kennis opdoen bij een andere afdeling tot vierjarige

Nadere informatie

World leader in international education

World leader in international education World leader in international education BESTE OUDER, Wat een spannend jaar gaat u tegemoet: uw zoon of dochter zit in het eindexamenjaar! Het maken van een goede studiekeuze is niet altijd makkelijk en

Nadere informatie

Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding

Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Inleiding De checklist Gesprek voeren 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een gesprek moeten kunnen voeren op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht hoe de

Nadere informatie

2. Beter nu dan later

2. Beter nu dan later Daarom Duits 1. Engels is niet voldoende Natuurlijk is kennis van de Engelse taal essentieel, maar: Englisch ist ein Muss, Deutsch ist ein Plus. Onderzoek wijst uit dat 86 procent van de Nederlandse ondernemers

Nadere informatie

Rapportage Enquête StudieKeuze 2015

Rapportage Enquête StudieKeuze 2015 Rapportage Enquête StudieKeuze 2015 www.qompas.nl Februari 2016 Surrounded by Talent Inleiding In deze rapportage laten we de resultaten zien van een enquête onder eerstejaars studenten welke met de Qompas

Nadere informatie

Deze brochure schetst de onderwijsvisie van onze universiteit op hoofdlijnen. De doelen die horen bij die visie kunnen we alleen samen bereiken.

Deze brochure schetst de onderwijsvisie van onze universiteit op hoofdlijnen. De doelen die horen bij die visie kunnen we alleen samen bereiken. ONDERWIJSVISIE OP HO OFDLIJNEN Geachte collega s, 1 Deze brochure schetst de onderwijsvisie van onze universiteit op hoofdlijnen. De doelen die horen bij die visie kunnen we alleen samen bereiken. We

Nadere informatie

Zeg het voort. Werkboek

Zeg het voort. Werkboek Zeg het voort Werkboek In het werkboek Zeg het voort komen verschillende soorten oefeningen voor. De onderstaande plaatjes maken duidelijk om welke oefeningen het gaat. Deze les gaan we... Speel het spel

Nadere informatie

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb hoofdstuk 8 Kernovertuigingen Kernovertuigingen zijn vaste gedachten en ideeën die we over onszelf hebben. Ze helpen ons te voorspellen wat er gaat gebeuren en te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.

Nadere informatie

INTRO LOES THIERRY MARK

INTRO LOES THIERRY MARK INZICHTEN INTRO In dit document staan acht inzichten die de resultaten zijn van het onderzoek dat drie studenten van de Hogeschool Utrecht hebben gedaan naar de leden van WattsNext. De inzichten zijn

Nadere informatie

Nota Universiteitsraad

Nota Universiteitsraad Nota Universiteitsraad UR nummer 15/073 Aan : College van Bestuur Van : Universiteitsraad Onderwerp : Engelse spreekvaardigheid van docenten Status : Ter bespreking Behandeling in : Commissie OOS, 9 juni

Nadere informatie

Doelgroep Onderzoek Projekt Unyon Groep 12

Doelgroep Onderzoek Projekt Unyon Groep 12 Doelgroep Onderzoek Projekt Unyon Max Veeke VoexHRO@hotmail.com Jacky Tsang (weggevallen) Jacko o@hotmail.com Sean Wijntjes Sean_wijntjes@hotmail.com Groep 12 V 1.03 23 09 2008 Doelgroep : Buitenlandse

Nadere informatie

Verslaglegging workshop VSNU Conferentie

Verslaglegging workshop VSNU Conferentie Verslaglegging workshop VSNU Conferentie 14-12-2017 Titel Workshop: Niet voor elkaar, maar met elkaar: leraren samen verder opleiden in één regionaal onderwijscentrum Workshop gevers: Klaas van Veen: voorzitter

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

LinkedIn Simpel: Je Profiel. EBoekje voor starters Annet van Betuw

LinkedIn Simpel: Je Profiel. EBoekje voor starters Annet van Betuw LinkedIn Simpel: Je Profiel EBoekje voor starters Annet van Betuw 25 september en 8 oktober 2014 Over dit boekje Dit Eboekje is de weergave van de webinars LinkedIn Simpel: Je Profiel van24 september en

Nadere informatie

EEN LEVEN LANG LEREN

EEN LEVEN LANG LEREN EEN LEVEN LANG LEREN Martin van der Dong, 48 allround operator mengvoeder Agrifirm, Meppel Waarom ben je een EVC-traject gaan volgen? Wat was je motivatie? Mijn werkgever Agrifirm besloot om voor alle

Nadere informatie

Ondernemen is een vak... bij Hogeschool INHOLLAND Den Haag!

Ondernemen is een vak... bij Hogeschool INHOLLAND Den Haag! Ondernemen is een vak... bij Hogeschool INHOLLAND Den Haag! Ondernemen zie jij het al helemaal voor je? Droom jij van je eigen bedrijf? Of heeft je moeder een bedrijf en wil je dat graag overnemen? Misschien

Nadere informatie

En, wat hebben we deze les geleerd?

En, wat hebben we deze les geleerd? Feedback Evaluatie Team 5 En, wat hebben we deze les geleerd? FEED BACK in de klas En, wat hebben we deze les geleerd? Leerkracht Marnix wijst naar het doel op het bord. De leerlingen antwoorden in koor:

Nadere informatie

Master in de meertalige communicatie

Master in de meertalige communicatie BRUSSEL t Master in de meertalige communicatie Faculteit Letteren Welkom aan de KU Leuven, de grootste en oudste universiteit van België. Je kunt hier je studietraject verderzetten en verrijken, ook als

Nadere informatie

Case study: Service en sales gaan samen voor beter klantcontact

Case study: Service en sales gaan samen voor beter klantcontact Case study: Service en sales gaan samen voor beter klantcontact Sales als basis voor klantcontact stimuleert klanttevredenheid Meer dan 900 medewerkers van Transcom Nederland verzorgen dagelijks facilitaire

Nadere informatie

Verslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief

Verslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief Verslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief Datum: Plaats: Gespreksleiding: Gastsprekers: Participanten: Bezoekers: Thema: vrijdag 17 oktober 2014, 15:00-17:00 uur De Gouden Zaal van DROOMvilla

Nadere informatie

Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan

Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan 08540 LerenLoopbaanBurgerschap 10-04-2008 08:28 Pagina 1 ontwikkelingsproces 1+2 1 2 3 4 5 6 7 Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan Leren, Loopbaan en Burgerschap Wat laat

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Marketing en Media 2015/2016

Marketing en Media 2015/2016 novacollege.nl/marketingmedia Communicatie Evenementenorganisatie Marketing Junior accountmanagement Media Marketing en Media 2015/2016 Ik heb hiervoor al twee andere opleidingen gedaan: ik ben al lasser

Nadere informatie

Beursdagboek 12 September 2013.

Beursdagboek 12 September 2013. Beursdagboek 12 September 2013. De Amerikanen lieten tijdens de herdenking van 9-11 de markten voor de derde achtereenvolgende dag fors stijgen. Gisterenavond Tijd 22:10 uur. Zoals ik al schreef in mijn

Nadere informatie

Een goede loodgieter, daar zit iedereen om te springen

Een goede loodgieter, daar zit iedereen om te springen Gemeente Den Haag Een goede loodgieter, daar zit iedereen om te springen Den Haag werkt aan betere aansluiting onderwijs op arbeidsmarkt Bedrijfsleven, onderwijs en bestuurders in de regio Den Haag slaan

Nadere informatie

Mijn manier Onze wereld uitgedaagd. Welke rol speelt de ondernemer? - Bilderbergconferentie 2016

Mijn manier Onze wereld uitgedaagd. Welke rol speelt de ondernemer? - Bilderbergconferentie 2016 Mijn manier Onze wereld uitgedaagd. Welke rol speelt de ondernemer? - Bilderbergconferentie 2016 Hasmik Matevosyan, mode-onderzoekster Mode-industrie zonder verspilling Hasmik Matevosyan (1987) studeerde

Nadere informatie

Eindverslag SLB module 12

Eindverslag SLB module 12 Eindverslag SLB module 12 Marthe Verwater HDT 3C 0901129 Inhoudsopgave: Eindreflectie.. Blz.3 Reflectieverslag les 1.. Blz.4 Reflectieverslag les 2.. Blz.6 Reflectieverslag les 3.. Blz.8 2 Eindreflectie

Nadere informatie

ONDERZOEK VOOR JE PROFIELWERKSTUK HOE DOE JE DAT?

ONDERZOEK VOOR JE PROFIELWERKSTUK HOE DOE JE DAT? ONDERZOEK VOOR JE PROFIELWERKSTUK HOE DOE JE DAT? Wim Biemans Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit Economie & Bedrijfswetenschappen 4 juni, 2014 2 Het doen van wetenschappelijk onderzoek Verschillende

Nadere informatie

Kees Boele DE DROOM VAN. De droom van Kees Boele

Kees Boele DE DROOM VAN. De droom van Kees Boele 12 magazine Juni 2015 De droom van Kees Boele DE DROOM VAN Kees Boele CVB-voorzitter van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en onderwijsman in hart en nieren, Kees Boele, doet een appèl op leidinggevenden

Nadere informatie

www.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was.

www.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was. www.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was. Benjamin Plant student Aardrijkskunde Ik weet wat ik wil Het leukste moment van mijn stage is wanneer leerlingen mij uit zichzelf aanspreken

Nadere informatie

Trends in onderwijs. Interview met Coen Free

Trends in onderwijs. Interview met Coen Free Trends in onderwijs Interview met Coen Free Welke trends doen er toe? Trends in het onderwijs: welke zijn van belang en welke niet? Waar kan uw onderwijsinstelling haar voordeel mee doen en welke kun je

Nadere informatie

Werken in een andere sector of branche: iets voor u?

Werken in een andere sector of branche: iets voor u? Werken in een andere sector of branche: iets voor u? Uw hele loopbaan blijven werken in dezelfde sector of branche? Voor veel werknemers is het bijna vanzelfsprekend om te blijven werken in de sector of

Nadere informatie

Vroeg vreemd (buur)taalonderwijs

Vroeg vreemd (buur)taalonderwijs Vroeg vreemd (buur)taalonderwijs in het basisonderwijs met ELENA Ellen Rusman & Stefaan Ternier Welten instituut, Open Universiteit 7 november 2014 Evoluon, Eindhoven http://www.elena learning.eu/ Programma

Nadere informatie

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument

Nadere informatie

Toespraak staatssecretaris H.A.L. van Hoof bij de opening van de miniconferentie O&O-fondsen op 10 september 14.00u in Den Haag

Toespraak staatssecretaris H.A.L. van Hoof bij de opening van de miniconferentie O&O-fondsen op 10 september 14.00u in Den Haag Toespraak staatssecretaris H.A.L. van Hoof bij de opening van de miniconferentie O&O-fondsen op 10 september 14.00u in Den Haag Welkom, blij dat u er bent. Uit het feit dat u met zovelen bent gekomen maak

Nadere informatie

Online leren dat is wat we willen! Online trainingen overtuigend op nummer 1-positie in Nederland GoodHabitz

Online leren dat is wat we willen! Online trainingen overtuigend op nummer 1-positie in Nederland GoodHabitz Online leren dat is wat we willen! Online trainingen overtuigend op nummer 1-positie in Nederland. 2016 GoodHabitz Over het onderzoek Populatie: 960 respondenten in de leeftijd van 25 t/m 55 jaar met een

Nadere informatie

Centrum voor Onderwijsinnovatie en Onderzoek. Fontys Hogescholen. Ivonne Jürgens Click Coaching&Consult

Centrum voor Onderwijsinnovatie en Onderzoek. Fontys Hogescholen. Ivonne Jürgens Click Coaching&Consult Fontys Hogescholen Ivonne Jürgens Click Coaching&Consult Praktijkbeschrijving studiekeuzegesprekken DEEL 1 Context beschrijving DEEL 2 Redeneerketen op basis van het algemene onderzoeksmodel DEEL 3 Operationali

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

lesmateriaal Taalkrant

lesmateriaal Taalkrant lesmateriaal Taalkrant Toelichting Navolgend vindt u een plan van aanpak en 12 werkbladen voor het maken van de Taalkrant in de klas, behorende bij het project Taalplezier van Stichting Wereldleren. De

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 32379 1 oktober 2015 Besluit van de Minister van Buitenlandse Zaken van 22 september 2015, nr. DVB/CU-BPZ-329/15, tot

Nadere informatie

Winnen en behouden van nieuwe cliënten

Winnen en behouden van nieuwe cliënten Winnen en behouden van nieuwe cliënten Dat is de kracht van het zelfstandig ondernemerschap in tegenstelling tot de grote bedrijven. Alles draait om het vertrouwen van jouw cliënt in jouw professionaliteit.

Nadere informatie

Proefhoofdstuk Gitaar. www.centrumvoorafstandsonderwijs.be. www.centrumvoorafstandsonderwijs.be. info@centrumvoorafstandsonderwijs.

Proefhoofdstuk Gitaar. www.centrumvoorafstandsonderwijs.be. www.centrumvoorafstandsonderwijs.be. info@centrumvoorafstandsonderwijs. Proefhoofdstuk Gitaar Kom je cursus inkijken: Antwerpen, Frankrijklei 127, 2000 Gent, Oude Brusselseweg 125, 9050 Hasselt, Simpernelstraat 27, 3511 Brussel, Timmerhoutkaai 4, 1000 +32 3 292 33 30 Maak

Nadere informatie

Bezoekadres Kenmerk Uw brief Bijlage(n) Maatschappelijke diensttijd, kansen en uitdagingen

Bezoekadres Kenmerk Uw brief Bijlage(n) Maatschappelijke diensttijd, kansen en uitdagingen > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

Belbin Teamrollen Vragenlijst

Belbin Teamrollen Vragenlijst Belbin Teamrollen Vragenlijst Lindecollege 2009 1/ 5 Bepaal uw eigen teamrol. Wat zijn uw eigen teamrollen, en die van uw collega s? Deze vragenlijst kan u daarbij behulpzaam zijn. Zeven halve zinnen dienen

Nadere informatie

Uw brief van Ons kenmerk Contactpersoon Zoetermeer. 5 april 2002 IB/02/ april 2002

Uw brief van Ons kenmerk Contactpersoon Zoetermeer. 5 april 2002 IB/02/ april 2002 OC enw De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's GRAVENHAGE Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschappen Europaweg 4 Postbus 25000 2700 LZ Zoetermeer Telefoon

Nadere informatie

Master in het vertalen

Master in het vertalen BRUSSEL t Master in het vertalen Faculteit Letteren Welkom aan de KU Leuven, de grootste en oudste universiteit van België. Je kunt hier je studietraject verderzetten en verrijken, ook als je elders een

Nadere informatie

Taal: de sleutel naar echt meedoen

Taal: de sleutel naar echt meedoen Taal: de sleutel naar echt meedoen Leren en participeren, hoe doe je dat? www.wmoradar.nl Bewoners die moeite hebben met de Nederlandse taal, kunnen bij Radar Wmo diensten een taalcursus volgen in hun

Nadere informatie

Enquêteresultaten QSK & studiekeuzetevredenheid

Enquêteresultaten QSK & studiekeuzetevredenheid Enquêteresultaten QSK & studiekeuzetevredenheid www.qompas.nl Januari 2015 Enquêteresultaten QSK & studiekeuzetevredenheid 1 Oordeel studenten/scholieren over Qompas en tevredenheid met betrekking tot

Nadere informatie

op een gebrek aan kennis berustende mening of afkeer

op een gebrek aan kennis berustende mening of afkeer op een gebrek aan kennis berustende mening of afkeer stellen: geef ik iedereen een gelijke kans of staan er misschien onbewust vooroordelen in de weg? Ook in Den Haag worden kansen gemist, waardoor bijvoorbeeld

Nadere informatie

A1) Kennismakingsgesprek over sociale media en internetgebruik

A1) Kennismakingsgesprek over sociale media en internetgebruik Mediawijsheid A1) Kennismakingsgesprek over sociale media en internetgebruik Ik heb samen met de kinderen een gesprek gevoerd over de sociale media en het internet gebruik. Ik heb voor mezelf thuis een

Nadere informatie

9 redenen waarom jouw website geen klanten oplevert.

9 redenen waarom jouw website geen klanten oplevert. 9 redenen waarom jouw website geen klanten oplevert. Introductie Een goed ingerichte website met een goed uitgevoerde marketingstrategie is het ideale marketing tool voor ondernemers. Een goede website

Nadere informatie

LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK!

LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! In dit E-book leer je hoe je door het inzetten van je eigen netwerk je bedrijf kan laten groeien. WAAROM DIT E-BOOK? Veel ondernemers beginnen

Nadere informatie

LinkedIn Simpel: Je Profiel. EBoekje voor starters Annet van Betuw

LinkedIn Simpel: Je Profiel. EBoekje voor starters Annet van Betuw LinkedIn Simpel: Je Profiel EBoekje voor starters Annet van Betuw 11 juni 2015 Over dit boekje Dit Eboekje is de weergave van het webinar LinkedIn Simpel: Je Profiel van 11 juni 2015 en gebaseerd op eerdere

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL

Bijlage VMBO-GL en TL Bijlage VMBO-GL en TL 2017 tijdvak 1 maatschappijleer 2 CSE GL en TL Bronnenboekje GT-0323-a-17-1-b Analyse maatschappelijk vraagstuk: werkstress 5 10 15 tekst 1 Beroepsrisico nummer 1: werkstress Stress

Nadere informatie

Nationaal Onderzoek Over Het Nieuwe Werken 2012

Nationaal Onderzoek Over Het Nieuwe Werken 2012 Nationaal Onderzoek Over Het Nieuwe Werken 2012 Alle feiten en cijfers Gegevens Datum : 20 juni 2012 Auteur : Redactie Inhoud Inleiding... 4 Onderzoek... 4 Verantwoording... 4 Belangrijkste conclusies...

Nadere informatie

ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN

ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN EXCLUSIEF PROGRAMMA OVERZICHT 2016 LEF IN ACTIE Ontdek waarom het zo moeilijk is je hart te volgen en heb het lef dit toch te doen! De achtergrond van het programma Jij weet dat

Nadere informatie

Cultuur is een eerste levensbehoefte

Cultuur is een eerste levensbehoefte 10 Cultuur is een eerste levensbehoefte Interview Tekst Kelly Bakker Foto s Tessa Wiegerinck Journalist, cultuurkenner en ondernemer in één Je stapt in die achtbaan en kan dan eigenlijk niet meer anders

Nadere informatie

Aan de orde is het debat naar aanleiding van een algemeen overleg op 20 december 2007 over het wapenexportbeleid.

Aan de orde is het debat naar aanleiding van een algemeen overleg op 20 december 2007 over het wapenexportbeleid. Wapenexportbeleid Aan de orde is het debat naar aanleiding van een algemeen overleg op 20 december 2007 over het wapenexportbeleid. Voorzitter. Voor het kerstreces hebben wij met de staatssecretaris van

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

BIJ DIE WERELD WIL IK HOREN! HANS ROMKEMA 3 MAART 2010, DEN HAAG

BIJ DIE WERELD WIL IK HOREN! HANS ROMKEMA 3 MAART 2010, DEN HAAG BIJ DIE WERELD WIL IK HOREN! HANS ROMKEMA 3 MAART 2010, DEN HAAG STUDENTEN DOEN UITSPRAKEN OVER DE ACADEMISCHE WERELD, HET VAKGEBIED EN HET BEROEPENVELD.. onderzoek niet zo saai als ik dacht werken in

Nadere informatie

Geld verdienen op internet

Geld verdienen op internet Geld verdienen op internet Zonder enige kosten en/of moeilijkheden. Copyright 2009: Niets in deze uitgave mag worden gekopieerd/overgenomen worden zonder toestemming van de auteur. 1 Hee! Leuk dat je mijn

Nadere informatie

Naam opleiding: Life Science & Technology. Toelating

Naam opleiding: Life Science & Technology. Toelating Naam opleiding: Life Science & Technology Toelating Is de studie moeilijk? De studie is pittig; zorg er daarom voor dat je er aan het begin van je studie direct vol voor gaat. Gas terugnemen kan altijd

Nadere informatie

nieuwe media battle succes op social media tlekkerst restauratief

nieuwe media battle succes op social media tlekkerst restauratief 48 Sushi nieuwe media battle succes op social media tlekkerst restauratief 49 Een rood-actie, een sushibattle - zomaar enkele succesvolle socialmedia-acties van Japas in Ermelo. De tijd van strooien met

Nadere informatie

Maurice Jongmans is Adviseur Social Media en Zoekmachineoptimalisatie bij Webtechniek in Delft.

Maurice Jongmans is Adviseur Social Media en Zoekmachineoptimalisatie bij Webtechniek in Delft. Maurice Jongmans is Adviseur Social Media en Zoekmachineoptimalisatie bij Webtechniek in Delft. Webtechniek is gespecialiseerd in technische oplossingen voor internet en applicaties. Sinds 2000 is het

Nadere informatie

Onderzoek Stress. 5 Juni 2014. Over het 1V Jongerenpanel

Onderzoek Stress. 5 Juni 2014. Over het 1V Jongerenpanel Onderzoek Stress 5 Juni 2014 Over het onderzoek Aan dit online onderzoek, gehouden van 20 mei tot en met 5 juni 2014 in samenwerking met 7Days, deden 2.415 jongeren mee. Hiervan zijn er 949 scholier en

Nadere informatie

Meer kansen door internationaal basisonderwijs

Meer kansen door internationaal basisonderwijs Meer kansen door internationaal basisonderwijs Initiatiefvoorstel D66, VVD en Groenlinks Oktober 2013 Amsterdam is een wereldstad en de meest internationale stad van het land. De haven, het toerisme, de

Nadere informatie

Knabbel en Babbeltijd.

Knabbel en Babbeltijd. Knabbel en Babbeltijd. (zorg ervoor dat je deze papieren goed leest, uitprint en meeneemt naar de VBW) Het thema van deze VBW-week is Zeesterren. Het thema is de titel van de week (dus geen kreet of korte

Nadere informatie

Scriptie over Personal Branding en Netwerking

Scriptie over Personal Branding en Netwerking Scriptie over Personal Branding en Netwerking 1e versie - 16 november 2012 Jana Vandromme Promotor: Hannelore Van Den Abeele 1. Inhoudstafel 1. Inhoudstafel 2. Onderzoeksvragen 2.1 Onderzoeksvraag 1 2.2

Nadere informatie

Mijn 7 grootste inzichten in ICT in de zorg uit de afgelopen 15 jaar

Mijn 7 grootste inzichten in ICT in de zorg uit de afgelopen 15 jaar Mijn 7 grootste inzichten in ICT in de zorg uit de afgelopen 15 jaar Gebaseerd op ervaringen die ik opdeed in meer dan 10 verschillende ziekenhuizen Mirjan van der Meijden Zorginformatisering Vooraf In

Nadere informatie

HANDLEIDING AAN DE SLAG MET 50 CLUB

HANDLEIDING AAN DE SLAG MET 50 CLUB HANDLEIDING AAN DE SLAG MET 50 CLUB Introductie Welkom bij 50 Club! Leuk dat we u als nieuw lid mogen verwelkomen. In deze handleiding vindt u alle informatie die u nodig hebt om uw profiel in 50 Club

Nadere informatie