Spirituele zorg in sociaal werk: relevant, maar taakopvatting niet eenduidig.
|
|
- Monique Lambrechts
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Spirituele zorg in sociaal werk: relevant, maar taakopvatting niet eenduidig. Resultaten van een online enquête onder Sozio-lezers. Inleiding Levensbeschouwing en spiritualiteit in de hulpverlening is weer in het nieuws (1,2). Het hebben van aandacht voor de levensbeschouwing en spiritualiteit van de cliënt wordt over het algemeen belangrijk en relevant gevonden (2-4), maar krijgt vaak onvoldoende plaats (5,6). Uit diverse onderzoeken blijkt dat er mogelijk een relatie is tussen de gezondheid van cliënten en hun spirituele functioneren (7,8). Maar wat is er te zien aan aandacht voor het spirituele functioneren van een cliënt in de praktijk? Het lectoraat Zorg en Spiritualiteit, verbonden aan de Gereformeerde Hogeschool in Zwolle, heeft als één van zijn doelstellingen het uitvoeren van praktijkgericht onderzoek naar het belang, de invloed en betekenis van spiritualiteit bij hulpvragers en hulpverleners in verschillende zorgcontexten en de factoren die daarop van invloed zijn. Deze enquête is daar een onderdeel van. We wilden achterhalen wat hulpverleners onder spiritualiteit verstaan. Wat vinden hulpverleners hun taak in het aandacht hebben voor de levensbeschouwing en spiritualiteit van de cliënt? En wat wordt er aan spirituele zorg gedaan in de praktijk? Wat zijn belemmerende factoren m.b.t. het aandacht hebben voor de levensbeschouwing en spiritualiteit van de cliënt? Genoeg vragen, en dan nu de antwoorden. Methode Op de website van dit vakblad heeft een enquête over Zorg en Spiritualiteit gestaan. U werd hierop geattendeerd d.m.v. de -nieuwsbrief en een berichtje in SoziO. De enquête was samengesteld uit vragen m.b.t. de spiritualiteit van de hulpverlener zelf, aandacht voor de levensbeschouwing en spiritualiteit van de cliënt in de praktijk, demografische en werkgegevens. De belemmerende factoren m.b.t. het hebben van aandacht voor de levensbeschouwing en spiritualiteit van de cliënt zijn overgenomen van McSherry (9). Antwoorden op de vragen uit de enquête worden aangegeven in percentages van het totaal aantal respondenten. Alle analyses werden uitgevoerd met SPSS versie 16. Resultaten 46 mensen hebben alle vragen van de enquête beantwoord. De persoonskenmerken van deze respondenten staan in tabel 1. Driekwart van de respondenten is vrouw en 87% heeft in het werk direct contact met cliënten. Zingeving, levensbeschouwing en levensvragen zijn de woorden die het meest genoemd worden als sterkste associatie met het begrip spiritualiteit (resp. 61, 46 en 37% van de respondenten noemde deze omschrijvingen), terwijl de omschrijvingen geesten, Astrologie en Winti nooit worden aangegeven. 91% van de respondenten noemde als één van de sterkste associaties met spiritualiteit levensbeschouwing, levensvragen, religie, geloof of zingeving : termen die overeenkomen met de door het lectoraat gebruikte definitie van spiritualiteit: het levensbeschouwelijk dan wel religieus functioneren van de mens, waartoe ook vragen van zingeving en zinervaring behoren. Tweederde van de respondenten vindt het zijn/haar taak om spirituele behoeften te signaleren. De helft van de respondenten vindt het bij het takenpakket horen om, indien nodig, cliënten door te verwijzen naar bv geestelijke verzorging of de cliënt zelf moet kunnen helpen bij spirituele problemen. Drie op de tien respondenten vindt het ook bij het takenpakket horen om zelf gericht te vragen naar spirituele problemen. Bijna iedereen is het erover eens dat er een taak voor hen ligt in de aandacht voor de spiritualiteit van de cliënt (slechts 4% van de respondenten vindt dat ze geen taak hebben op dit gebied). In tabel 2 zijn activiteiten m.b.t. aandacht voor de levensbeschouwing en spiritualiteit van de cliënt te zien. De activiteiten die het meest voorkomen zijn het luisteren naar spirituele vragen en behoeften van een cliënt en in een intake- of opnamegesprek vragen naar de wat de situatie voor de cliënt betekent. Bijna alle respondenten hebben in de afgelopen maand spirituele zorg gegeven, slechts 13% van de respondenten heeft aangegeven geen van de genoemde activiteiten te hebben uitgevoerd. 1
2 Uit de voorgelegde casussen blijkt dat men niet huiverig is om extra hulp te verlenen als reactie op vragen m.b.t. levensbeschouwing en spiritualiteit. Acht op de tien respondenten regelen een andere hulpverlener, wanneer een moslimcliënt om een hulpverlener van het gelijke geslacht zou vragen. Driekwart van de respondenten geeft aan dat ze een moslimcliënt vragen naar zijn/haar geloof en rituelen en of de cliënt hier moeiten in ondervindt. Tweederde van de respondenten zou ook met een cliënt bidden of bijbellezen, wanneer dit gevraagd zou worden. Meewerken aan een alternatieve behandeling zou minder vaak gedaan worden: vier op de tien respondenten zeggen mee te werken aan een alternatieve behandeling van een kind, wanneer ouders dit zouden vragen (bv ingestraalde kaartjes van Jomanda). In tabel 3 staan belemmerende factoren m.b.t. aandacht voor de levensbeschouwing en spiritualiteit van de cliënt. Hier is te zien dat zeven van de twaalf factoren hoog scoren (meer dan de helft van de respondenten geeft deze factoren aan). Het ontbreken van specifieke richtlijnen op spiritueel gebied blijkt de meest voorkomende barrière voor het verlenen van spirituele zorg te zijn. Conclusie We kunnen concluderen dat men spirituele zorg vanzelfsprekend vindt, maar dat deze zorg niet van zelf gaat. 96% van de respondenten vindt dat ze een taak hebben op dit gebied en 87% van de respondenten hebben in de afgelopen maand ook daadwerkelijk spirituele zorg gegeven, maar de barrières m.b.t. het hebben van aandacht voor de levensbeschouwing en spiritualiteit van de cliënt scoren hoog. Discussie Het lijkt er over het algemeen op dat de cliënt bepaalt of spiritualiteit ter sprake komt (2). De helft van de respondenten geeft aan in gesprek met de cliënt te luisteren naar spirituele vragen en behoeften, terwijl één van de vijf respondenten in contact met de cliënt zelf een gesprek aangaat over spiritualiteit. Uit onderzoek blijkt dat gerichte aandacht voor de spiritualiteit van de cliënt zichtbaar positieve gezondheidsveranderingen teweegbrengt (7,8), dus dat actieve spirituele zorg erg belangrijk is. Zou het daarom wenselijk zijn wanneer het initiatief meer van de hulpverlener uitgaat? Verschillende auteurs pleiten in dit verband voor integratie van de geloofsdimensie in methodische zorgprocessen (10,11). Toch vinden maar drie van de tien respondenten het ook bij het takenpakket horen om zelf gericht te vragen naar spirituele problemen. Stel dat deze actieve spirituele zorg van hulpverleners gevraagd wordt, wat is er dan nodig voor deze zorg? Uit de opmerkingen die gemaakt werden aan het einde van de enquête bleek dat spirituele zorg ook te maken heeft met bewustwording (bv door na- en bijscholing), zodat er in het werk weer meer aandacht aan gegeven kan worden. Veel respondenten geven ook aan richtlijnen te missen, zoals ook elders wordt aangegeven (2,3,12). Maar ons inziens is spirituele zorg moeilijk te vangen in protocollen en standaarden. Spirituele zorg geven is vooral er voor de cliënt zijn, luisteren en persoonlijk contact maken met de cliënt. Dit lijkt wellicht (te) passief, maar vraagt een heel bewuste keuze van de professional. Het geven van spirituele zorg lijkt een kwestie van levenswijsheid en attitude en geen aangeleerd kunstje. Hogescholen moeten daarom nadenken over hun onderwijs, want de attitude van studenten m.b.t. het werk wordt gedurende deze leerjaren gevormd. Ook de zorgvisie van het management van zorginstellingen is belangrijk (2); geven ze ruimte voor spirituele zorg, hebben ze het op hun netvlies, geven ze de hulpverleners ook het idee dat spirituele zorg belangrijk is? Kortom, dit onderzoek roept veel vragen op. Reageren? lectoraatzorgenspiritualiteit@gh-gpc.nl. Auteurs Dr. AE Schep-Akkerman en dr. RR van Leeuwen, respectievelijk lid en lector van de kenniskring van het lectoraat Zorg en Spiritualiteit, Gereformeerde Hogeschool Zwolle 2
3 Referenties 1. Geloofwaardige hulp aan gelovige clienten. Stulp H. Zin in zorg 2009; 11(1): Geloof in hulpverlening. Onderzoek naar de wijze waarop zorg- en hulpverleners omgaan met het geloof van cliënten en de factoren die daarop van invloed zijn. GGZ-Eleos, HdS zorg en welzijn, Christelijke Hogeschool Ede, Gereformeerde Hogeschool Ook op: 3. Het spiritueel functioneren van zorgvragers en zorgverleners in de gezondheidszorg; een synthese. Tiesinga LJ, Post D. Verpleegkunde 2003; 18(4): God in Nederland Bernts T, Dekker G, de Hart J Ten Have/ RKK, Kampen, Nederland. 5. Spiritualiteit en zingeving in de gezondheidszorg. Bouwer J (red) Kok, Kampen, Nederland. 6. Zinervaring in de zorg. Over de betekenis van spiritualiteit in de gezondheidszorg. Jochemsen H, van Leeuwen E Koninklijke Van Gorcum, Assen, Nederland. 7. The relationship between a patient's spirituality and health experiences. McBride JL, Arthur G, Brooks R, Pilkington L. Fam Med. 1998; 30(2): Research on religion, spirituality, and mental health: a review. Koenig HG. Can J Psychiatry. 2009; 54(5): Barriers influencing the provision of spiritual care in Making sense of spirituality in nursing practice. An interactive approach. W. McSherry Harcourt Publishers Limited, London, England. 10. Geloven is gezond: zingeving en geloofsgroei in hulpverlening en pastoraat. De Vries-Schot M Boekencentrum, Zoetermeer, Nederland. 11. Geloof het of niet! Spiritualiteit als relevante dimensie in zorg- en hulpverlening. Lectorale rede lectoraat zorg en spiritualiteit. Van Leeuwen R Gereformeerde Hogeschool, Zwolle, Nederland. 12. Why is it so hard to talk about spirituality? Molzahn AE, Sheilds L. Can Nurse. 2008;104(1):
4 Tabel 1. Persoonskenmerken respondenten Persoonskenmerken Leeftijd Jaren werkervaring Werksector Levensbeschouwing Jonger dan 20 jaar jaar jaar Ouder dan 60 jaar Minder dan 5 jaar 5-10 jaar jaar Meer dan 15 jaar Jeugdzorg Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) Verstandelijk gehandicaptenzorg Anders Christelijk (rooms-kath., protestant, orthodox, evangelisch) Denk dat er meer is tussen hemel en aarde Atheïstisch Humanistisch Anders Percentage respondenten (n=46)
5 Tabel 2. Activiteiten m.b.t. aandacht voor de levensbeschouwing en spiritualiteit van de cliënt Activiteiten Percentage respondenten (n=46) In gesprek met de cliënt luisteren naar spirituele vragen en behoeften 54 In het intake/opnamegesprek vragen naar wat huidige situatie voor cliënt betekent 50 In het intake/opnamegesprek vragen naar de levensbeschouwing van de cliënt 39 In het behandelplan levensvragen van de cliënt opnemen 33 In het zorgdossier aantekeningen maken over de spiritualiteit van de cliënt 24 Bij spirituele problemen van de cliënt verwijzen naar een geestelijk verzorger 22 In het teamoverleg aandacht vragen voor de spiritualiteit van de cliënt 20 In het contact met de cliënt zelf een gesprek aangaan over zijn/haar spiritualiteit 20 Geen van bovenstaande mogelijkheden 13 5
6 Tabel 3. Belemmerende factoren m.b.t. aandacht voor de levensbeschouwing en spiritualiteit van de cliënt Factoren Percentage respondenten (n=46) Er zijn onvoldoende specifieke richtlijnen op dit gebied 82 Ken onvoldoende interventies op dit gebied 76 Onvoldoende onderwijs gehad op dit gebied 74 Onvoldoende vaardigheden op dit gebied 52 Niet gewend in gesprek te gaan over spirituele vragen 68 Onzeker over dit onderwerp, voor mezelf geen duidelijkheid 2 Bang in situatie te komen die ik niet aankan 0 Instelling geeft onvoldoende ruimte voor spirituele gesprekken 74 Cliënten worden niet lang genoeg gezien om hierover te praten 59 Onvoldoende privacy in werk voor spirituele gesprekken 48 In samenleving is spiritualiteit privé-zaak geworden 41 Zorgontwikkelingen belemmeren mogelijkheid spiritueel gesprek 39 6
Spirituele zorg: complex, of misschien toch ook simpel?
Spirituele zorg: complex, of misschien toch ook simpel? Onderzoek uitgevoerd voor Dr. Annemiek Schep-Akkerman onderzoeker lectoraat Zorg en Zingeving, Hogeschool Viaa, Zwolle Special Interest Group Spirituele
Nadere informatieLevensbeschouwing, religie en zingeving in de zorgverlening. wat wel, wat niet? Workshop Week van de Reflectie René van Leeuwen 27 november 2012
Levensbeschouwing, religie en zingeving in de zorgverlening wat wel, wat niet? Workshop Week van de Reflectie René van Leeuwen 27 november 2012 ik werk bij elke patiënt volgens de principes van therapeutic
Nadere informatieInhoudsopgave. Woord vooraf 7. Over dit boek 8
Inhoudsopgave Woord vooraf 7 Over dit boek 8 Hoofdstuk 1. Om te beginnen 11 Spiritualiteit 13 Waarom zou ik deze vaardigheden willen leren? 14 Multiculturele aspecten 18 Niet alleen met woorden 19 Hoofdstuk
Nadere informatieGeloven binnen en buiten verband
Geloven binnen en buiten verband Joep de Hart Bijlagen Bijlage bij hoofdstuk 2... 1 Bijlage bij hoofdstuk 3...2 Bijlage bij hoofdstuk 4... 8 Bijlage bij hoofdstuk 2 Tabel B2.1 Deelname aan seculier vrijwilligerswerk,
Nadere informatieSpirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget
Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget Palliatieve zorg Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende
Nadere informatieVoorlopige resultaten van meting zorgverleners Als niet alles is wat het lijkt
Voorlopige resultaten van meting zorgverleners Als niet alles is wat het lijkt Enquête zorgverleners Doel van project Als niet alles is wat het lijkt Nagaan of zorgverleners minder handelingsverlegenheid
Nadere informatieDe Zorgagenda voor een gezonde samenleving
In gesprek over De Zorgagenda voor een gezonde samenleving VGVZ 19 maart 2018 Loek Winter Willemijn van der Zwaard Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) De Zorgagenda voor een gezonde samenleving
Nadere informatieEnquête: De spirituele dimensie in de palliatieve zorg
BIJLAGE 2 : ENQUÊTE Enquête: De spirituele dimensie in de palliatieve zorg Deel 1 : Persoonskenmerken Vooraleer we effectief met de vragen beginnen, had ik graag wat gegevens over u zelf vernomen : 1.
Nadere informatierouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014
rouw, verliesverwerking en spiritualiteit Oncologiedagen 2014 Jacqueline van Meurs: geestelijk verzorger/consulent spirituele zorg Gerda Bronkhorst: oncologieverpleegkundige/verpleegkundig consulent palliatieve
Nadere informatieDoodsangst door religie en de verpleegkundige taak
Doodsangst door religie en de verpleegkundige taak Tamara Blokland 0778265 Inhoudsopgave Inleiding 3 Analyse 4 Conclusie 8 Noten 9 Literatuur 10 Bijlage 1 11 Bijlage 2 12 2 Inleiding Tijdens mijn werk
Nadere informatieSpiritualiteit, meeervoudige religieuze betrokkenheid en zingeving. Groningen, Joantine Berghuijs,
Spiritualiteit, meervoudige religieuze betrokkenheid en zingeving Joantine Berghuijs 6-03-2015 Overzicht presentatie Trends in religiositeit/spiritualiteit in Nederland Breedte van het begrip spiritualiteit
Nadere informatieGEDEELDEZORG PRAKTIJK VOOR PSYCHOSOCIALE BEGELEIDING EN BEHANDELING
AANGESLOTEN BIJ: Btw nummer 086337798 B01 K.v.K. nr. 14096082 Maastricht PRODUCTBESCHRIJVING: GEDEELDEZORG PRAKTIJK VOOR PSYCHOSOCIALE BEGELEIDING EN BEHANDELING SPITITUAL CARE Januari 2009 1 Dit is de
Nadere informatieSpiritualiteit vanuit psychiatrisch verpleegkundig perspectief
Spiritualiteit vanuit psychiatrisch verpleegkundig perspectief Spiritualiteit Enkele kantlijnen: Het woord spiritualiteit houdt een risico in. Spiritualiteit als escape! Spiritualiteit als consumptie!
Nadere informatiePsycho-oncologisch therapeut
Psycho-oncologisch therapeut Neem een leeg blad A4 Teken jouw eigen innerlijk huis Wat is het eerste dat jij laat zien, wat het laatste, wat niet? Wat kenmerkt jouw kamer, keuken, zolder, garage, etc Wat
Nadere informatieGeestelijke verzorging
Geestelijke verzorging Zorg met aandacht - Aandacht voor wat u gelooft Onlangs bent u opgenomen in het Havenziekenhuis. Opname in een ziekenhuis kan vragen en emoties oproepen. Het kan prettig zijn om
Nadere informatieEuthanasie/hulp bij zelfdoding. Hoe gaan we hier mee om?
Euthanasie/hulp bij zelfdoding Hoe gaan we hier mee om? Inhoudsopgave 1. Samenvatting... 2 2. Onze missie en visie... 3 3. Ons standpunt over euthanasie / hulp bij zelfdoding... 3 4. Ons handelen bij een
Nadere informatieAls niet alles is wat het lijkt
Als niet alles is wat het lijkt praten met patiënten en naasten over zingeving en betekenisgeving Merijn van der Werf, huisarts i.o. Joep van de Geer geestelijk verzorger, onderzoeker spirituele zorg MCL
Nadere informatieAlgemene inleiding Inleiding bij het theoretisch deel Hoofdstuk I: Definities Inleiding... 11
INHOUDSTAFEL Algemene inleiding... 8 Inleiding bij het theoretisch deel... 10 Hoofdstuk I: Definities... 11 Inleiding.... 11 1. Definitie palliatieve zorg... 11 2. Holistische benadering in de palliatieve
Nadere informatieDe Beroepsstandaard wordt aangepast op de volgende punten.
BESLUIT VAN DE ALGEMENE LEDENVERGADERING VAN DE VGVZ (7 JUNI 2010) inzake het advies van de Commissie Spiritualiteit en Beroepsstandaard vastgesteld te Amsterdam door de Algemene Leden Vergadering van
Nadere informatieErvaren problemen door professionals
LVG en Verslaving Lectoraat GGZ-Verpleegkunde Ervaren problemen door professionals Kennisdeling 11 november 2010, Koos de Haan, deel 2 1 Wat komt aan bod? Onderzoek naar problemen door professionals ervaren
Nadere informatieBoekenpodium Avondconferentie: Zingeving en spiritualiteit: een uitdaging voor therapie en zorg
Boekenpodium Avondconferentie: Zingeving en spiritualiteit: een uitdaging voor therapie en zorg Walter Krikilion Garant Antwerpen 16 oktober 2012 Zingeving en spiritualiteit: een uitdaging voor therapie
Nadere informatieDe vierde dimensie van palliatieve zorg: Hoe pakken wij het aan in Nederland? Palliatieve zorg. Problemen met spiritualiteit. Wat is spiritueel?
De vierde dimensie van palliatieve zorg: Hoe pakken wij het aan in Nederland? Brugge, 13 oktober 2009 Dr Carlo Leget, UHD Zorgethiek Universiteit van Tilburg www.zorgethiek.nu Palliatieve zorg Palliatieve
Nadere informatieTwijfelonderzoek. uitgezet onder christelijke jongeren. door EO BEAM & Alpha - Youth. Twijfelonderzoek 1
Twijfelonderzoek uitgezet onder christelijke jongeren door EO BEAM & Alpha - Youth Twijfelonderzoek 1 Inhoud onderzoek Inleiding Met dit onderzoek willen EO BEAM en Alpha - Youth in kaart brengen welke
Nadere informatieInzetten van ervaring
Inzetten van ervaring 26 februari 2016 Bart Debyser Marijke Deman Bart Robbrecht Annelies Verkest 1 Perso presentatie Overzicht 1. Wat is ervaringsdeskundigheid? 2. Ons verhaal 3. Ervaringswerkers en inzetbaarheid
Nadere informatieBijeenkomst Geestelijk Verzorgers Sint Maartenskliniek, Nijmegen
Bijeenkomst Geestelijk Verzorgers Sint Maartenskliniek, Nijmegen Religieuze coping in relatie tot het revalidatieresultaat 25 september 2013 Frans van Oosten Geestelijk verzorger 1 Waar gaat het eigenlijk
Nadere informatieGeloof het of niet...!
Geloof het of niet! Geloof het of niet...! Spiritualiteit als relevante dimensie in zorg- en hulpverlening Spiritualiteit als relevante dimensie in zorg- en hulpverlening Lectorale rede, in verkorte vorm
Nadere informatieCasus Seksuele handelingen als zorgvraag: directe aanpassing beroepscode?
Casus Seksuele handelingen als zorgvraag: directe aanpassing beroepscode? 1. Inleiding In de media was de afgelopen weken uitgebreid aandacht voor de casus van de studente verpleegkunde die geacht werd
Nadere informatieHOOFDSTUK VII: PRAKTIJKONDERZOEK INLEIDING
HOOFDSTUK VII: PRAKTIJKONDERZOEK INLEIDING In dit praktijkonderzoek bespreken we achtereenvolgens de methode van ons onderzoek, de bevraagde thema s en de resultaten, en we formuleren enkele specifieke
Nadere informatieSKILLS, BRAINS AND GUTS
Governance & Clinical Leadership: Wat is nodig om adviesraden en staven de agenda te laten bepalen? SKILLS, BRAINS AND GUTS VAR netwerkdag 2017 Vrijdag 24 november 2017 UMCU Utrecht Dr. Pieterbas Lalleman,
Nadere informatieIedere tijd heeft zijn handvatten. Ultieme huisartsenzorg? Palliatieve zorg. Hoe noemen we het?
Ultieme huisartsenzorg? Iedere tijd heeft zijn handvatten NHG, 23 Mei 2013 Prof dr Carlo Leget, Universiteit voor Humanistiek www.zorgethiek.nu Palliatieve zorg Hoe noemen we het? Palliatieve zorg is een
Nadere informatieAan: Richtlijncommissie Oncologische revalidatie. Betreft: reactie in de commentaarronde namens de VGVZ. Geachte richtlijncommissie,
Aan: Richtlijncommissie Oncologische revalidatie Betreft: reactie in de commentaarronde namens de VGVZ Geachte richtlijncommissie, Met interesse hebben wij, geestelijk verzorgers namens de beroepsvereniging
Nadere informatieZingeving, spiritualiteit en verpleegkundige zorg
Zingeving, spiritualiteit en verpleegkundige zorg Annemieke Kuin humanistisch geestelijk verzorger Westfriesgasthuis, Hoorn Spiritualiteit / Zingeving Aandacht voor eigen spiritualiteit In gesprek gaan
Nadere informatieSpiritualiteit in de laatste levensfase
Spiritualiteit in de laatste levensfase Tilly de Kruyf Wout Huizing Congres palliatieve zorg voor mensen met dementie Ede 4 april 2016 Trainingswinkel www.netwerklevensvragen.nl/trainingswinkel Presentaties
Nadere informatieWorkshop communicatie
Workshop communicatie Feedback is collegiale ondersteuning of toch niet? Wat wil de beroepsvereniging betekenen voor Verzorgenden en Verpleegkundigen? Wij willen onze beroepsgroepen in staat stellen hun
Nadere informatiePalliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries
Saskia Danen Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries Laatste levensfase Patiënten met dementie bevinden zich allen in een chronisch progressief proces. Palliatieve zorg bij dementie Laatste
Nadere informatieDominiek Lootens.
Dominiek Lootens Vormingsbeleid in organisaties Voorwaarden voor een goed leerklimaat Interesse voor het thema bij zorgverleners Bijbelse visie op spiritualiteit Transformatie van de context Vormingsconcepten
Nadere informatieUtrecht Symptoom Dagboek Applicatie (USD app)
Utrecht Symptoom Dagboek Applicatie (USD app) Het gebruik van een ehealth applicatie voor het in kaart brengen van de symptoom last als de basis voor symptoom management in hospice zorg. Sanneke Heij,
Nadere informatieIn gesprek over digitale zorg
In gesprek over digitale zorg Ervaringen en meningen van cliënten en zorgprofessionals met digitale zorg. 2 oktober 2015 Programma Welkom Brengen en halen Wat weten we al? Wat vind jij? Nagesprek 2 cliënten
Nadere informatieInhoud Inleiding Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding Een nieuwe start bouwt voort op het voorgaande Relaties aangaan Omgaan met gevoelens
Inhoud Inleiding 9 1 Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding 11 1.1 Het beroep Social Work 11 1.2 Beelden over leren mentale modellen 15 1.3 Competentiegericht leren 16 1.4 Een open leerhouding 17 1.5 Leren
Nadere informatieRobert is een man van 79 jaar, terminaal ziek (prognose max. maand). Hij is nog heel helder. Zijn echtgenote verzorgt hem De palliatief equipe is
Robert is een man van 79 jaar, terminaal ziek (prognose max. maand). Hij is nog heel helder. Zijn echtgenote verzorgt hem De palliatief equipe is ingeschakeld Er kan met Robert niet over het naderende
Nadere informatieBrochure voor ouders/verzorgers en begeleiders van kinderen met het Foetaal Alcohol Syndroom (FAS).
Brochure voor ouders/verzorgers en begeleiders van kinderen met het Foetaal Alcohol Syndroom (FAS). Deze brochure richt zich op kinderen met FAS tussen de 4 en 14 jaar. Hierin worden vooral de begeleidingsbehoeften
Nadere informatieALS GEESTELIJK VERZORGERS SIGNALEREN. Spiritualiteit & dementie. Onderzoek naar verandering van spiritualiteit bij ouderen met beginnende dementie
Spiritualiteit & dementie Onderzoek naar verandering van spiritualiteit bij ouderen met beginnende dementie Dementie tast op een heel persoonlijke manier de beleving van spiritualiteit aan. De geïnterviewden
Nadere informatie14.6. De Dienst Geestelijke Verzorging. Drs W.v.d.Wouw. Samenvatting
696 14.6. De Dienst Geestelijke Verzorging Drs W.v.d.Wouw Samenvatting De wijze, waarop de Dienst Geestelijke Verzorging is geprofileerd, is sterk afhankelijk van de eigen aard van dit werkveld. Mensen
Nadere informatiePalliatieve zorg? Problemen met spiritualiteit. Spiritualiteit in de zorg. Psychologisch
In het voorbijgaan Van psychosociaal naar spiritueel: moet dat nou? Palliatieve zorg? Cuijk 30 maart 2009 psycho- sociaal Carlo Leget, UHD Zorgethiek Universiteit van Tilburg c.j.w.leget@uvt.nl Spiritualiteit
Nadere informatieZingeving en spiritualiteit in de palliatieve fase: enkele kaders en gespreksmodellen
Zingeving en spiritualiteit in de palliatieve fase: enkele kaders en gespreksmodellen Venray, 16 november 2017 Prof dr Carlo Leget Twee kaders voor spirituele zorg 1. Het kwaliteitskader palliatieve zorg
Nadere informatieOnderzoekscentrum maatschappelijke zorg
Waarom dit onderzoek? Als we praten over zingeving merk je al gauw dat verschillende mensen er verschillende dingen onder verstaan. Het gaat bijvoorbeeld over praktische zaken zoals lid zijn van een voetbalvereniging.
Nadere informatieWerkgroep Spirituele Zorg binnen de Palliatieve Zorg Regio Zuid-Gelderland
September 2011 Werkgroep Spirituele Zorg binnen de Palliatieve Zorg Regio Zuid-Gelderland Beleidsplan : Samenwerken aan Spirituele Zorg binnen de Palliatieve Zorg I. Achtergrond De palliatieve zorg ontwikkelt
Nadere informatiewelkom Symposium Spirituele Zorg
welkom Symposium Spirituele Zorg Een van de uitkomsten v/d jaarbijeenkomst: 50% van de aanwezige organisaties heeft een visie op palliatieve zorg waar spirituele zorg een onderdeel van is. Spiritualiteit
Nadere informatieBeroepskrachten missen in hun opleiding aandacht voor kindermishandeling
Beroepskrachten missen in hun opleiding aandacht voor kindermishandeling Van de twaalfhonderd beroepskrachten die reageerden op een enquête van het Tijdschrift Kindermishandeling vermoedde liefst 83 procent
Nadere informatieEEN RUIME MEERDERHEID van de ambulante. Geestelijke verzorging en e-health: Gewoon doen. Een praktijkbeschrijving
Geestelijke verzorging en e-health: Gewoon doen Een praktijkbeschrijving Nu bijna iedereen online is, gaan ook meer behandelingen online. E-health is volop in ontwikkeling in de GGZ-instellingen. Voor
Nadere informatieA.J.E. de Veer, R. Verkaik & A.L. Francke. Stagiairs soms slecht voorbereid op praktijk. Zorgverleners over de aansluiting
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (A.J.E. de Veer, R. Verkaik & A.L. Francke. Stagiairs soms slecht voorbereid op praktijk. Zorgverleners over de aansluiting
Nadere informatieStichting Geestelijke Verzorging binnen de Palliatieve Zorg thuis
Stichting Geestelijke Verzorging binnen de Palliatieve Zorg thuis Beleidsplan 2019-2024 Inleiding In de regio Zuid-Gelderland zetten de geestelijk verzorgers van de Stichting zich in om de patiënt en diens
Nadere informatieShared Decision Making met ROM: Het gezamenlijke proces van cliënt en behandelaar. Tim Kreuger, Margot Metz
Shared Decision Making met ROM: Het gezamenlijke proces van cliënt en behandelaar Tim Kreuger, Margot Metz Inhoud Shared Decision Making (SDM): wat is het? Samenhang SDM & herstelvisie. Meerwaarde en mate
Nadere informatieDe spirituele begeleiding van mensen aan het eind van hun leven
De spirituele begeleiding van mensen aan het eind van hun leven Marie-José Gijsberts, Specialist Ouderengeneeskunde Consulent Palliatief Team Midden Nederland Promovenda VUmc: spirituele Levenseindezorg
Nadere informatieTime to shine Zorgen voor verbinding. Enige straaltjes
Time to shine Zorgen voor verbinding Enige straaltjes WAARDEVOL: BEST MOGELIJKE SPIRITUELE ZORG Spiritual screening Spiritual assessment Spiritual history Diagnostiek en selectie Uitwerken vraag en aanbod
Nadere informatieZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN
ZELFMANAGEMENTONDERSTEUNING IN DE CHRONISCHE ZORG COMPETENTIES BIJ (STUDENT)VERPLEEGKUNDIGEN Veerle Duprez Prof. dr. Ann Van Hecke AANLEIDING Beroeps- & opleidingsprofiel Mensen met chronische aandoening
Nadere informatieChristen zijn in de zorg het onderzoek: details en discussie
Christen zijn in de zorg het onderzoek: details en discussie Workshop Congres Geloof in Zorg De Werelt - 5 oktober 2012 Bart Cusveller & René van Leeuwen Steekproef % (n=672) Leeftijd Geslacht Opleiding
Nadere informatieProfessionele ruimte. - onderzoek onder werknemers binnen zorg en welzijn. Den Haag Mei 2015
Professionele ruimte - onderzoek onder werknemers binnen zorg en welzijn Den Haag Mei 2015 Mei 2015 Inhoud Inleiding... 3 Algemene gegevens... 4 Richtlijnen... 6 Reflectie... 8 Conclusies... 10 2 Inleiding
Nadere informatieMaatschappelijke betekenis van PZ: de kunst van het verbinden. Dr. Marc Desmet Eenheid en Supportteam PZ Jessa Ziekenhuis Hasselt België
Maatschappelijke betekenis van PZ: de kunst van het verbinden Dr. Marc Desmet Eenheid en Supportteam PZ Jessa Ziekenhuis Hasselt België Wij staan voor iets Zelfreflectie, teruggeven aan onszelf 10 betekenissen,
Nadere informatieDieteren, CM, Veer, AJE de, Groot, K de. Cliëntgebonden samenwerking over de grenzen van organisaties. Tabellen. Utrecht: NIVEL, 2017.
Dieteren, CM, Veer, AJE de, Groot, K de. Cliëntgebonden samenwerking over de grenzen van organisaties. Tabellen. Utrecht: NIVEL, 07. CONTACTADRES NIVEL Dr. Anke J.E. de Veer Postbus 568 500 BN Utrecht
Nadere informatieGeestelijk verzorger in zorginstellingen: kerntaken en kernkwaliteiten.
Geestelijk verzorger in zorginstellingen: en kernkwaliteiten. * geeft aan dat deze beroepskwalificaties/kwaliteiten in voldoende mate verworven dan wel gerealiseerd moeten zijn tijdens de initiële opleiding.
Nadere informatieBeroepscode doktersassistent. Nederlandse Vereniging van Doktersassistenten
Beroepscode doktersassistent Nederlandse Vereniging van Doktersassistenten Beroepscode Doktersassistent Wat is een beroepscode? Een beroepscode bevat ethische en praktische normen en waarden van het beroep.
Nadere informatieOuderenzorg als waardengemeenschap
Ouderenzorg als waardengemeenschap R.Ruard Ganzevoort In: C. Smits, M. Hettinga & A. Mulder (red.), Communities van en voor ouderen. Een wereld van kansen. Zwolle: Windesheim (2010), 42-51. Hoewel er in
Nadere informatieOuderenzorg in 2025?
Ouderenzorg in 2025? https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=vo9 wlawhe3e Niemand gaat actief de gang naar het verpleeghuis, je wordt opgenomen, ik had geen inspraak 1 IDENTITEIT: wie
Nadere informatieSpirituele zorg in de verschillende werkvelden van de palliatieve zorg: resultaten van een online enquête onder leden van V&VN Palliatieve Zorg
Spirituele zorg in de verschillende werkvelden van de palliatieve zorg: resultaten van een online enquête onder leden van V&VN Palliatieve Zorg dr. A.E. Schep-Akkerman 1 (a.schep@viaa.nl ), J.J. Voskuilen
Nadere informatieSamen werken aan betere palliatieve zorg in de eerste lijn 22 september 2016
Samen werken aan betere palliatieve zorg in de eerste lijn 22 september 2016 18.00 18.05 Opening en welkom door David Koetsier, bestuurslid HKA 18.05 18.15 Inleiding door Bart Schweitzer, initiatiefnemer
Nadere informatieSocial Work under construction: transformeren in onderwijs
Social Work under construction: transformeren in onderwijs Saxion, Lectoraat Community, Care & Youth, Ingrid Verbeek, Med Zuyd Hogeschool, Lectoraat Sociale Integratie, Drs. Peggy Duckers WELKOM Voorstellen
Nadere informatieHet gebruik van e-mental health door behandelaren in de GGZ. De barrières en mogelijke oplossingen inzichtelijk
Het gebruik van e-mental health door behandelaren in de GGZ De barrières en mogelijke oplossingen inzichtelijk De dagelijkse praktijk van e-health in de GGZ Deze brochure is bestemd voor iedereen die inzicht
Nadere informatieGodsbeeld en persoonlijkheidsproblematiek Onderzoek lectoraat Zorg en Zingeving Henk Stulp
Godsbeeld en persoonlijkheidsproblematiek Onderzoek lectoraat Zorg en Zingeving Henk Stulp Onderzoek Hanneke Schaap-Jonker (2002): Godsconcept en Godsbeeld (steunende God; God als rechter, passieve God;
Nadere informatieGids voor de leraar rooms-katholieke godsdienst
Gids voor de leraar rooms-katholieke godsdienst 1 1 Waarom heet dit vak Rooms-katholieke Godsdienst? Niet neutraal Specifiek mensbeeld Stevige vorming vereist Kennis van de Spreken vanuit eigen levensbeschouwing,
Nadere informatieHet Generieke model Zelfmanagement. Aandachtsgebieden bij Zelfmanagement
Disclosure belangen Ronald Visser (potentiële) belangenverstrengeling Geen Ronald Visser, onderzoeksverpleegkundige Thuisdialyse: Hoe het kan Veldhoven, 27 maart 2018 Aandachtsgebieden bij Zelfmanagement
Nadere informatieResultaten Gezondheidszorg
Resultaten Gezondheidszorg Conclusies Onbekendheid social media in de gezondheidszorg is groot; treffend is een quote van een zorggebruiker die stelt dat als je als patiënt nog niet of nauwelijks met een
Nadere informatiePlatform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION
Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION Leven met epilepsie: Zelfmanagement Loes Leenen, MANP PhD trainee zelfmanagement Inleiding Achtergrond Zelfmanagement Zelfmanagement & Kwaliteit van leven
Nadere informatieWorkshop Positieve gezondheid in hbo-onderwijs Hélène van den Nieuwenhoff
Workshop Positieve gezondheid in hbo-onderwijs Werkconferentie Positieve gezondheid in opleiding en praktijk Zorgacademie Midden-Brabant, 25 oktober 2017 Hélène van den Nieuwenhoff Fontys Hogeschool Mens
Nadere informatieHet meten van angst: verpleegkundigen aan het woord!
Het meten van angst: verpleegkundigen aan het woord! H. Veldhuisen RN, MSc; D. Zweers RN, MSc; Prof. S. Teunissen RN PhD Diakonessenhuis Utrecht hveldhuisen@diakhuis.nl Angst Waarom meten? Zonder meten
Nadere informatieDienst Geestelijke Verzorging
Dienst Geestelijke Verzorging Een gesprek U komt als patiënt naar het Gemini Ziekenhuis. Ons ziekenhuis biedt u naast medische deskundigheid ook professionele geestelijke verzorging. Wij gaan ervan uit,
Nadere informatieDr. Hilde Verbeek 15 april 2014. Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1
Dr. Hilde Verbeek 15 april 2014 Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1 Doelstelling Nurses on the Move Bijdragen aan verbetering kwaliteit van zorg in verpleeg- en
Nadere informatieKatholiek anno 2005. Religiositeit, identiteit en houding ten aanzien van de KRO. Rapport nr. 544 december 2005. drs. Joris Kregting dr.
Katholiek anno 5 Religiositeit, identiteit en houding ten aanzien van de KRO Rapport nr. 544 december 5 drs. Joris Kregting dr. Ton Bernts KASKI onderzoek en advies over religie en samenleving Toernooiveld
Nadere informatieGeestelijke verzorging
Geestelijke verzorging Welke begeleiding kunt u krijgen? Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding In het ziekenhuis komt er veel op u af. Soms herkent u zichzelf niet
Nadere informatieDe Familieervaringsdeskundige
De Familieervaringsdeskundige Ondersteuning voor familie en naasten Informatie voor cliënten en hun naasten Informatie voor medewerkers Bij GGz Breburg kunnen familieleden/ naasten en teams gebruik maken
Nadere informatieUITGANGSPUNTEN. Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op palliatieve zorg UITGANGSPUNTEN
Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op Marieke Groot Expertisecentrum Palliatieve Zorg Helen Dowling Instituut Het perspectief door de ogen van een onderzoeker (en verpleegkundige) voorjaar 2014
Nadere informatiePalliatieve zorgafdeling. Kwaliteit van leven, ook in de laatste levensfase
Palliatieve zorgafdeling Kwaliteit van leven, ook in de laatste levensfase V 1.0_ 2013 Het is belangrijk een mens Om je heen te hebben... die je niet alleen hoort, maar ook naar je luistert die niet alleen
Nadere informatieGeestelijke verzorging
Dienst Geestelijke Verzorging Geestelijke verzorging Algemene informatie >> Levens- en geloofsvragen Het gaat steeds om dezelfde kernvragen: wat maakt het leven de moeite waard? Wat maakt het leven zinvol?
Nadere informatieHOOFDSTUK 1: INLEIDING
168 Samenvatting 169 HOOFDSTUK 1: INLEIDING Bij circa 13.5% van de ouderen komen depressieve klachten voor. Met de term depressieve klachten worden klachten bedoeld die klinisch relevant zijn, maar niet
Nadere informatieRegio Noord. stichting voor gereformeerde zorg en ondersteuning aan mensen met een handicap
Regio Noord stichting voor gereformeerde zorg en ondersteuning aan mensen met een handicap Mensen met mogelijkheden Sprank is een landelijke stichting voor zorg, begeleiding en ondersteuning aan mensen
Nadere informatieGeestelijke verzorging
Dienst Geestelijke Verzorging Geestelijke verzorging Algemene informatie >> wie ben ik? waarom gebeurt dit? wat maakt mijn leven zinvol? Wie dit soort vragen heeft of met zijn ziel onder de arm loopt,
Nadere informatie> HELPENDE ZORG & WELZIJN > VERZORGENDE > MBO-VERPLEEGKUNDIGE
> gereformeerd mbo Zwolle 2015-2016 Heb jij: talent voor organiseren, een flexibele instelling en hart voor mensen? Kom dan bij ons studeren! Gezondheidszorg > HELPENDE ZORG & WELZIJN > VERZORGENDE > MBO-VERPLEEGKUNDIGE
Nadere informatieGeestelijke verzorging kan niet zonder theologie Een reactie op Pitstra & Zock
Geestelijke verzorging kan niet zonder theologie Een reactie op Pitstra & Zock R.Ruard Ganzevoort In: Een van de auteurs van het boek Zorg voor het verhaal reageert op het voorgaande artikel van Pitstra
Nadere informatieHandboek. voor ouderlingen en oudsten. Peter van de Kamp (red.) Ad Heystek Willem van der Horst Sake Stoppels
Handboek voor ouderlingen en oudsten Peter van de Kamp (red.) Ad Heystek Willem van der Horst Sake Stoppels Buijten & Schipperheijn Motief - Amsterdam Inhoud Inleiding 7 Deel 1: De basis 1 Waarom eigenlijk
Nadere informatieTwee vliegen in één klap
Twee vliegen in één klap Onderzoek als middel tot zichtbaarheid en financiering VGVZ Symposium Kijk de geestelijk verzorger! 27 juni 2016 Charlotte Molenaar Programma Praktijkgericht onderzoek - negenstappenplan
Nadere informatieZin in Vrijwilligerswerk. Vrijwilligers ondersteunen bij het omgaan met levensvragen
Zin in Vrijwilligerswerk Vrijwilligers ondersteunen bij het omgaan met levensvragen Meneer Boskoop is vrijwilliger. Elke week komt hij bij een oudere heer die blind geworden is. Deze man praat telkens
Nadere informatieKennis en ervaringen met e-health van mensen met een chronische longziekte
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Kennis en ervaringen met e-health van mensen met een chronische longziekte, J. Hofstede & M. Heijmans, NIVEL, november
Nadere informatieHERSTELLEN KAN JE ZELF Hoopvol leven met een psychische kwetsbaarheid
HERSTELLEN KAN JE ZELF Hoopvol leven met een psychische kwetsbaarheid Prof. dr. Chantal Van Audenhove Dr. Joke Vanderhaegen KU Leuven, LUCAS, Centrum voor zorgonderzoek en consultancy Gent, 18 november
Nadere informatieIeder leven is van waarde ONZE VISIE OP ZORG EN VERZEKEREN
Ieder leven is van waarde ONZE VISIE OP ZORG EN VERZEKEREN Ieder leven is van waarde Het leven is een wonder, een geschenk van God. Het ontstaan en het einde van het leven ligt altijd in Zijn hand. Ook
Nadere informatieWELZIJN OP RECEPT inhoud en kwaliteit.
WELZIJN OP RECEPT inhoud en kwaliteit. Werkconferentie Movactor, Nieuwegein,16 februari, 2017. Jan Auke Walburg 3-3-2017 1 1. WOR als onderdeel van positieve gezondheid 2. Kwaliteit en effectiviteit WOR
Nadere informatieDe opleider als rolmodel
De opleider als rolmodel De opleider als rolmodel programma 14.00 welkom 14.15 voorstelronde/verwachtingen 14.35 excellent teacher en excellent rolemodel 14.55 groepswerk 15.10 plenaire rapportage 15.35
Nadere informatieHogeschool Windesheim Zwolle Aandacht voor jeugdzorg en jeugd- en opvoedhulp in hbo-opleidingen en onderzoek.
Hogeschool Windesheim Zwolle Aandacht voor jeugdzorg en jeugd- en opvoedhulp in hbo-opleidingen en onderzoek. WGV Oost Deventer, 20 maart 2013 Attie Valkenburg van Roon, projectleider Master Zorg voor
Nadere informatieInhoud Deel I Wat is sociologie? Sociologie, een eerste omschrijving Sociologie als wetenschap Weerstanden tegen sociologie
Inhoud I Deel I 1 Wat is sociologie?.... 3 1.1 Sociologie, een eerste omschrijving.... 4 1.2 Sociologie als wetenschap... 6 1.3 Weerstanden tegen sociologie.... 8 1.4 Sociologie en verpleegkunde... 9 1.5
Nadere informatieProducten COiL. Het COiL biedt momenteel de volgende producten aan:
Producten COiL Het COiL biedt momenteel de volgende producten aan: Voor zorgprofessionals en vrijwilligers 1. Trainingen Omgaan met levensvragen 2. Begeleide intervisie, moreel beraad 3. Train- de- trainers
Nadere informatiePalliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering
Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering In deze presentatie Palliatieve zorg bij Stichting Prisma Definitie van palliatieve zorg Kenmerken van de palliatieve
Nadere informatie