Meneer Dijkstra, dames en heren, Het doet me veel plezier hier vanmorgen te zijn tijdens dit lustrumcongres van de VBDO.

Transcriptie

1 Speech van de staatssecretaris van Economische Zaken, drs. G. Ybema, lustrumcongres Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO), Amsterdam, 15 februari 2001 Meneer Dijkstra, dames en heren, Het doet me veel plezier hier vanmorgen te zijn tijdens dit lustrumcongres van de VBDO. Tijdens bijeenkomsten als deze moet ik nog wel eens terugdenken aan mijn eerste maanden als staatssecretaris. Vanaf het prille begin was maatschappelijk verantwoord ondernemen een van de prioriteiten in mijn beleid. Maar in die begintijd voelde ik me nog wel eens een roepende in de woestijn als ik over dat onderwerp sprak. Die tijd is echt voorbij. Ik voel me langzamerhand alsof ik deel uitmaak van een groot koor. En van een woestijn is ook al lang geen sprake meer. We bevinden ons niet in een dorre vlakte, maar juist in uiterst vruchtbaar gebied. Ik wil u graag mijn ideeën geven over wat we als overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties kunnen doen om maatschappelijk verantwoord ondernemen te stimuleren. Daarbij zal ik ook iets zeggen over het advies dat de SER daarover onlangs op mijn verzoek heeft uitgebracht. Op dit moment bereiden we een kabinetsreactie voor op dat advies. Dat wordt volgende maand aan de Kamer aangeboden. Ik kan daar nog niet tot in detail op vooruitlopen. Maar mijn collega s vinden het vast niet erg als ik u alvast iets vertel. Daarbij zal ik ook ingaan op het in mijn ogen cruciale begrip transparantie. Dames en heren, naar mijn overtuiging is maatschappelijk verantwoord ondernemen - naast de opmars van ICT - momenteel de belangrijkste trend in het bedrijfsleven. Veel mensen denken bij het woord trend aan iets dat voorbijgaat. Aan een modeverschijnsel dat vanzelf weer overwaait. Maar daarvan is bij MVO geen sprake. Sommige modes gaan niet over. Kijk maar naar de spijkerbroek. Die is ook al 150 jaar in de mode. Je zou MVO kunnen zien als de spijkerbroek onder de trends in de economische wereld. Niet kapot te krijgen. De aanwijzingen worden steeds sterker dat bedrijven die maatschappelijk verantwoord ondernemen, ook financieel-economisch beter presteren. En daarmee worden die bedrijven interessante objecten om in te investeren. Duurzame fondsen blijken niet alleen goed voor het geweten, maar ook voor de portemonnee. 1

2 Het is dus niet voor niets dat duurzaam sparen en beleggen een groeimarkt is. In 12 jaar tijd is het bedrag dat in die markt omgaat bijna vertienvoudigd. Van elke 100 gulden die de Nederlander spaart, is inmiddels bijna 2 gulden duurzaam. Dat lijkt misschien nog weinig, maar 10 jaar geleden ging het nog maar om twee kwartjes. Het aandeel van het duurzaam belegd vermogen groeide in die tijd nog veel sneller; van slechts enkele promilles tot 1,2 procent. En de groei is er echt nog niet uit; in de VS zitten ze al boven de 10 procent. U als duurzame beleggers bent natuurlijk geïnteresseerd in de mate waarin duurzaam ondernemen wortel schiet in het bedrijfsleven. Daar hebben we als EZ onderzoek naar gedaan. De resultaten zijn heet van de naald en u krijgt van mij de primeur. Uit het onderzoek blijkt dat iets meer dan de helft (51%) van de bedrijven zich op dit moment al op een of andere manier met MVO bezighoudt. Het gaat dan om het gemiddelde van alle bedrijven; groot en klein. Grote bedrijven houden zich overigens meer met MVO bezig dan kleinere bedrijven. Maar kleinere bedrijven besteden er relatief wel meer geld aan. Bij het grootbedrijf gaat het om 0,63% van de omzet; bij het kleinbedrijf om 0,86%. Ondernemers vinden MVO belangrijk. 87% zegt er een groot of redelijk belang aan te hechten. De rest vindt het onbelangrijk of weet het niet. Overigens: ruim 12% van de ondernemers zegt ronduit dat MVO leidt tot een verhoging van hun omzet. Bijna de helft van de ondernemers (46%) denkt dat het belang van MVO in de toekomst nog zal toenemen. 42% denkt dat het belang gelijk blijft. Opvallend is dat ondernemers niet met hun maatschappelijke houding te koop lopen. 13% geeft er in enige of grote mate bekendheid aan. Nog eens 21% doet dat in geringe mate. De rest geeft er niet actief ruchtbaarheid aan. Ik kom op dit punt van transparantie later nog terug. Dames en heren, uit dit onderzoek blijkt dat maatschappelijk verantwoord ondernemen in veel bedrijven wortel heeft geschoten. Voor een groot aantal ondernemers maakt het gewoon deel uit van een eigentijdse, slimme bedrijfsvoering. De SER gaat in haar advies nog een stapje verder en noemt het een van de kerntaken van een onderneming. Een kerntaak die bedrijven overigens allemaal op hun eigen manier oppakken. 2

3 Je ziet dan ook een enorme diversiteit ontstaan. Elke onderneming kiest de vorm die bij haar past. Voedingsconcern Unilever werkt samen met het Wereld Natuur Fonds aan de doorbraak van duurzame visserij. ICT-bedrijf Ordina laat zijn medewerkers wis- en natuurkunde geven op middelbare scholen. En modeontwerpster Cora Kemperman betaalt mee aan een project om kinderen van productiemedewerksters in India naar school te laten gaan. Wat me zo aanspreekt in het advies van de SER, is dat het oog heeft voor die diversiteit. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is maatwerk, zegt de SER. Het is iets dat binnen individuele ondernemingen moet opbloeien. De SER spoort ons als overheid aan om zoveel mogelijk ruimte te geven aan de verantwoordelijkheid en het initiatief van ondernemers. Dat is een lijn die ik onderschrijf. We moeten uitkijken met strakke regels het enthousiasme van ondernemers in de kiem te smoren. En waarom zouden we ook, als het draagvlak binnen het bedrijfsleven al zo sterk is. Ik kies ervoor actief mee te werken aan verdere versteviging van dat draagvlak, in plaats van regels uit te vaardigen vanuit een ivoren toren. Laten we niet vergeten dat forse krachten mééduwen in de goede richting. De media zijn tegenwoordig uiterst kritisch als bedrijven zich minder netjes gedragen. Wereldwijd houden zo n non-gouvernementele organisaties het doen en laten van bedrijven scherp in de gaten. Ik hoorde laatst een ondernemer quasi-serieus verzuchten dat er tegenwoordig zelfs een actiegroep voor de ethische behandeling van insecten bestaat. En dat die heeft gepleit voor een bezinningsperiode van vijf dagen bij de aankoop van een vliegenmepper. Miljoenen consumenten laten hun aankopen afhangen van de maatschappelijke opstelling van bedrijven. Uit een recent onderzoek van researchbureau MORI bleek dat al een kwart van de Europese consumenten daarmee sterk rekening houdt. En u als beleggers wordt steeds kritischer. Ook op het terrein van duurzaam ondernemen geldt: money talks. Dames en heren, ik wil actief meewerken aan de verdere doorbraak van maatschappelijk verantwoord ondernemen. En daar ben ik ook al druk mee bezig. Ik wil u kort een indruk geven hoe. Bijvoorbeeld door maatschappelijke organisaties nadrukkelijk te betrekken bij handelsmissies. Zo heb ik voor mijn laatste reis naar China Amnesty International uitgenodigd om voor de deelnemende bedrijven een voordracht te houden over de 3

4 mensenrechtensituatie. Ik kan u verzekeren dat er voor dat soort informatie-uitwisseling grote belangstelling is. Een ander punt: de vernieuwde richtlijnen voor multinationale ondernemingen die de OESO-ministerraad vorig jaar heeft vastgesteld. Bedrijven die internationaal zaken doen, hebben nu een goed internationaal referentiekader voor zaken als corruptie, mensenrechten, milieu en arbeidsomstandigheden. We moeten zorgen dat die richtlijnen ook echt bij het bedrijfsleven gaan leven. Samen met VNO-NCW werk ik hard aan een goede voorlichting. Maar er is meer mogelijk. Ik wil maatschappelijk verantwoord ondernemen ook verankeren in de instrumenten die we als overheid hebben om export en investeringen te bevorderen. Het lijkt me niet onredelijk om van ondernemers die van die instrumenten gebruikmaken te vragen de OESO-richtlijnen in acht te nemen. En om subsidie- en kredietaanvragen van ondernemers te toetsen op omkoping, milieuconsequenties en sociale omstandigheden. Dat moeten we natuurlijk op een goede, eerlijke manier organiseren. Dat luistert nauw en daar moeten we goed naar kijken. Momenteel bereid ik daarover een brief aan de Tweede Kamer voor. Een belangrijke rol bij de toepassing van de OESO-richtlijnen zal het Nationaal Contactpunt voor Multinationale Ondernemingen spelen, dat bij mijn ministerie is ondergebracht. Ik ben blij dat de SER die rol ook ondersteunt. Bedrijven die vragen hebben over de OESO-richtlijnen kunnen bij het Nationaal Contactpunt te rade gaan. Het Contactpunt is ook een platform voor het uitwisselen van praktijkervaringen. En wie meent dat een bedrijf de richtlijnen overschrijdt, kan bij het Contactpunt een klacht indienen. Die wordt vervolgens serieus onderzocht. Daar zal een sterke preventieve werking van uitgaan. Dames en heren, er is binnen het bedrijfsleven en de overheid een enorme drive rond maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dat uit zich in allerlei initiatieven Maar de sleutel tot succes zit hem toch uiteindelijk in transparantie en openheid. De durf om te laten zien wat je doet, om informatie uit te wisselen en de dialoog aan te gaan. Terecht legt de SER daar in haar advies ook de nadruk op. Uit een recent onderzoek van PriceWaterhouse Coopers en Nyenrode blijkt dat inmiddels een derde van de 2500 grootste ondernemingen in Nederland een gedragscode heeft. Nog eens de helft is bezig er een te ontwikkelen. Dat beschouw ik als een goed begin. 4

5 Zelf heb ik vorig jaar een checklist gemaakt als ruggensteun voor bedrijven die een eigen gedragscode willen opstellen. Vooral kleinere bedrijven ervaren dat als een welkome handreiking. Er is erg veel vraag naar. Ik verwacht dat voor steeds meer bedrijven een volgende stap zal zijn om open over hun maatschappelijke effecten te gaan rapporteren. Dat is geen bedreiging, maar juist een kans om je als bedrijf te profileren en positief te onderscheiden bij je stakeholders. Die stakeholders en u als beleggers bent zeker niet de minst belangrijke - willen openheid. Ik wil me ten volle inzetten om die openheid verder te vergroten. En om te bereiken dat de verstrekte informatie voor u en voor de andere stakeholders zo goed mogelijk vergelijkbaar is. De SER adviseert het kabinet om de Raad voor de Jaarverslaglegging te vragen daar aanbevelingen voor te doen. Ik vind dat een hele interessante optie. De Raad heeft immers enorm veel expertise op het gebied van de externe verslaglegging van bedrijven. Daarnaast adviseert de SER om een onafhankelijk Kennis- en informatiecentrum rond maatschappelijk verantwoord ondernemen op te richten. Ik vind dat idee zeer de moeite waard. Vooral als dat kenniscentrum een soort netwerkstructuur krijgt, zodat we een olievlek-werking krijgen. Dames en heren, ik heb u gezegd dat maatschappelijk verantwoord ondernemen geen mode is, maar een structureel verschijnsel. Ik heb u laten zien dat veel bedrijven er al enthousiast mee bezig zijn. Ik heb betoogd dat we zoveel mogelijk ruimte moeten laten aan het eigen initiatief van bedrijven, zonder in vrijblijvendheid te vervallen. Ik heb u geschetst hoe we als overheid met het SER-advies als steun in de rug - maatschappelijk ondernemen actief stimuleren. En dat transparantie daarbij een cruciaal begrip is. Als we samen doorgaan op de ingeslagen weg, groeit maatschappelijk verantwoord ondernemen uit tot de normaalste zaak van de wereld. Niets bijzonders. En zo hoort het ook. Rest mij om u een vervolg van deze dag toe te wensen met veel duurzaam rendement. Dank u wel. 5