Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? Eindrapport

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? Eindrapport"

Transcriptie

1 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? Eindrapport

2 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? Colofon April 2009 Uitgave en copyright: Postbus BN Utrecht NL info@natuurenmilieu.nl T. +31 (0) F. +31 (0) Auteur: Opmaak: drs. Yolanda Wagter Mathilde Witteveen en Juliette Uitdenbogaard De Nationale Postcode Loterij steunt 2

3 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? Inhoudsopgave Voorwoord Managementsamenvatting 7 Samenvatting 9 1 Inleiding 13 2 Duurzaam inkopen rijksoverheid Doelstelling duurzaam inkopen Betrokken partijen Inkoop dienstauto s: mantelcontracten 16 3 Milieukenmerken dienstauto s De vragenlijst Het wagenpark Energielabels Het innovatieve segment: kavel Personenauto s: energielabels en verdeling over ministeries Organisatie inkoopproces dienstauto s Conclusies 21 4 Nieuwe aanbesteding dienstauto s Criteria duurzaam inkopen dienstauto s Alternatieve criteria duurzaam inkopen dienstauto s 23 5 Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen 28 Bijlagen 1 Lijst geselecteerde importeurs 2 Cijfers ingekochte dienstauto s 2006 en 2007 In de tekst wordt verwezen naar het rapport van Ecofys, Duurzaam inkopen dienstauto s overheid januari Dit is te downloaden via 3

4 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? 4

5 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? Voorwoord Voor u ligt het eindrapport van het project Benchmark duurzaam inkopen dienstauto s rijksoverheid van. Het rijk wil in 2010 vele producten, waaronder dienstauto s, voor 100% duurzaam inkopen. Er is een aantal goede redenen voor het rijk om aandacht te besteden aan de duurzaamheid van dienstauto s zoals: o De voorbeeldwerking: men kan zich als minister, ministerie of agentschap profileren door in een echt zuinige en schone auto te rijden; o o o Het directe milieueffect: hoe meer zuinige auto s hoe minder CO 2 -uitstoot; Het bredere effect: als de overheid zelf een duurzaam wagenpark c.q. duurzaam mobiliteitsbeleid heeft, kan men ook eisen stellen aan het wagenpark/de mobiliteitsaspecten van leveranciers van producten en diensten; Beïnvloeding van de markt door het creëren van een grotere vraag naar duurzame mobiliteit. In dit rapport schetsen wij het huidige inkoopbeleid ten aanzien van dienstauto s en enkele scenario s voor een alternatieve invulling hiervan. Wij geven inzicht in de knelpunten bij het duurzaam inkopen en laten zien welke mogelijkheden er zijn om bij de nieuwe aanbesteding van dienstauto s die medio 2009 van start gaat, een extra slag te maken. Wij hopen dat de inkopers en beleidsmakers bij het rijk - maar natuurlijk óók degenen werkzaam bij andere overheden en bedrijven - de aanbevelingen goed kunnen gebruiken en dat ze bijdragen aan een meer duurzaam en innovatief inkoopbeleid van (dienst)auto s. 5

6 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? 6

7 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? Managementsamenvatting heeft in het project Benchmark duurzaam inkopen dienstauto s rijksoverheid onderzoek gedaan naar de praktijk van het duurzaam inkopen met betrekking tot dienstauto s van het rijk. Wij hebben hierbij gekeken naar de milieukenmerken van de dienstauto s die de departementen en rijksagentschappen in 2006 en 2007 hebben ingekocht en naar de mogelijkheden om bij de nieuwe aanbesteding van dienstauto s die medio 2009 van start gaat strengere duurzaamheidscriteria te gebruiken. Huidige praktijk In 2006 en 2007 zijn onder het geldende mantelcontract nieuwe dienstauto s gekocht. Dit zijn zowel personen-, bestel- als terreinauto s. Circa 67% hiervan voldoet aan het energielabel volgens de criteria die bij de aanbesteding golden, 10% van de auto s heeft een te hoog energielabel, namelijk 6% kleine auto s met een D-label en 4% met een E-, F- of G-label. Daarnaast is van 23% het energielabel onbekend. Voor een deel zijn de afwijkingen van de milieueisen die het rijk zelf hanteert verklaarbaar door de functionele eisen die aan de auto s worden gesteld of door het ontbreken van energielabels voor (een deel van de) bestelauto s en terreinwagens. Er zijn echter geen goede redenen aan te voeren voor het grote aandeel auto s met een D-label en het nog geringe aantal echt zuinige auto s. Eén van de oorzaken hiervan is dat het inkoopbeleid bij ministeries en agentschappen vergaand is gedecentraliseerd. Meer centrale aansturing rond inkoop van dienstauto s en een helder systeem waarbij uitzonderingen worden gerapporteerd geeft de ambtelijke en bestuurlijke top beter zicht op de praktijk van het inkopen en biedt de mogelijkheid om hogere ambities te stellen, deze te monitoren en te handhaven. Nieuwe aanbesteding dienstauto s In 2010 loopt het huidige mantelcontract voor dienstauto s af en medio 2009 gaat de nieuwe aanbesteding van start. Ook wordt gewerkt aan de vormgeving van nieuwe criteria voor inkoop van dienstauto s. Onderzoek in opdracht van Natuur en Milieu naar alternatieve criteria voor het inkoopbeleid van dienstauto s van het rijk laat zien dat er goede mogelijkheden zijn om bij de nieuwe aanbesteding scherpere duurzaamheidscriteria te hanteren. De besparing aan CO 2 -emissies lopen uiteen van 27% in het scenario waarin de huidige eisen voor duurzaam inkopen worden aangescherpt, 29% voor het hybride scenario en 99% voor het elektrisch scenario 1. Het hybride en elektrisch scenario dragen daarnaast ook flink bij aan de afname van PM10 en NO x emissies. Op basis van ons onderzoek komen wij tot de onderstaande aanbevelingen voor de nieuwe aanbesteding voor dienstauto s: - Kies uitsluitend A- of B-label auto s om het wagenpark over de hele linie zuiniger te maken. In alle categorieën, incl. auto s voor ministers, zijn relatief zuinige auto s beschikbaar 2. De gemeente Amsterdam is het rijk hier al in voorgegaan; - De mantelcontracten lopen vier jaar. Maak het mogelijk dat gedurende de looptijd nieuwe schone en zuinige auto s toegevoegd kunnen worden zoals dat ook in het huidige kavel 11 het geval is; - Stimuleer de aanschaf van hybride en geheel elektrische auto s door per ministerie een taakstellend contingent vast te stellen. Handhaaf kavel 11 waarin alleen echt vernieuwende technieken zoals elektrische auto s een plaats krijgen. Hier kan de overheid een belangrijke rol spelen als launching customer ; - Stel per ministerie streefcijfers op voor CO 2 -reductie in g/km. Indien men per ministerie op basis van de gemiddelde uitstoot van het eigen wagenpark een jaarlijks afnemende norm hanteert, sluit men niet alleen goed aan bij Europese regelgeving, ook is er absolute CO 2 - winst te bereiken. 1 Op basis van groene stroom en tank-to-wheel. 2 Excl. 4x4-auto s en excl. eventuele beveiligingsmaatregelen. 7

8 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? 8

9 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? Samenvatting Het rijk heeft de ambitie om in 2010 voor 100% duurzaam in te kopen. Dit geldt voor 80 productgroepen waaronder dienstauto s. Natuur en Milieu heeft in het project Benchmark duurzaam inkopen dienstauto s rijksoverheid onderzoek gedaan naar de praktijk van het duurzaam inkopen met betrekking tot dienstauto s van het rijk. Dit met als doel om een bijdrage te leveren aan een (nog) duurzamer en meer innovatief inkoopbeleid van het rijk. In dit project zijn wij nagegaan hoe duurzaam de ingekochte auto s van de ministeries zijn, welke ministeries het best presteerden en welke alternatieve inkoopcriteria tot een schoner en zuiniger wagenpark kunnen leiden. Dit laatste met het oog op de nieuwe aanbesteding van dienstauto s die medio 2009 van start gaat. Na een inventarisatie waarin wij de wereld van het inkopen - incl. het duurzaam inkopen - nader hebben verkend, hebben wij een vragenlijst uitgezet bij alle ministeries om een goed beeld te krijgen van: - de omvang en (milieu)kenmerken van de ingekochte dienstauto s in 2006 en 2007; - het overige beleid en maatregelen om een schoner en zuiniger wagenpark te verkrijgen; en - het inkoopproces. Hierbij hebben wij verzocht om een uitsplitsing van gegevens naar directoraten-generaal en agentschappen. In gesprek met enkele vertegenwoordigers van het rijk bleek dat dit, mede door de decentralisatie van het inkoopbeleid en de vele budgethouders, niet goed realiseerbaar was. Om die reden hebben wij onze vraag beperkt tot de vraag naar aantallen ingekochte dienstauto s in 2006 en 2007, de energielabels en de verdeling hiervan over de grootteklasse van de auto s. Ook hebben wij gevraagd naar het aantal auto s dat betrokken is uit het milieuvriendelijke kavel, het zgn. kavel 11. De huidige praktijk van duurzaam inkopen dienstauto s Sinds 2006 geldt voor het inkopen van dienstauto s een mantelcontract. Dit betekent dat er een lijst is vastgesteld met auto s waaruit men kan kiezen, uiteenlopend van kleine personenauto s, tot auto s met chauffeur voor de minister, bestelauto s en terreinwagens. Bij de aanbesteding in 2005 zijn ook milieu-eisen gesteld. De auto s moeten minimaal aan de euro-4 norm voldoen, dieselauto s moeten een roetfilter hebben en afhankelijk van de grootte van de auto moeten ze voorzien van een energielabel A, B of C (de grote personenauto s mogen ook een D-label hebben). Daarnaast is er een zgn. milieukavel (kavel 11) waarin een aantal auto s met alternatieve brandstof of aandrijving is opgenomen. Het totaal aantal dienstauto s bij het rijk bedroeg per 1 januari 2008 ruim auto s. Het aantal auto s per ministerie (incl. agentschappen) loopt sterk uiteen. Defensie heeft er 5.200, VenW 2.000, Financiën 1.500, Justitie 1.000, LNV en SZW heeft 345 auto s. Naar schatting maken personenauto s circa 2/3 deel uit van het totaal. In 2006 en 2007 zijn onder het geldende mantelcontract nieuwe dienstauto s gekocht. Circa 67% hiervan voldoet aan het energielabel volgens de criteria die bij de aanbesteding zijn gesteld (A, B, C, deels D 3 ), van 23% is het energielabel onbekend en 10% van de auto s heeft een te hoog energielabel, namelijk een E-, F-, G- of deels D-label. Hoewel het een positieve ontwikkeling is dat het aandeel auto s met een A-label toeneemt maakte deze in 2006 en 2007 toch nog slechts 6% deel uit van het totaal aantal ingekochte auto s. Voor een deel betreft dit kleine en zuinige auto s, voor een deel zijn dit auto s uit het zgn. milieukavel zoals hybrides of auto s op aardgas. Het aantal aangeschafte auto s uit dit milieukavel verschilt sterk per ministerie waarbij met name VenW, de Belastingdienst en het ministerie van VROM er positief uitspringen. Het ministerie van VROM heeft in 2006 en 2007 weinig auto s ingekocht maar vervult wel een voorbeeldfunctie; 13 van de 27 ingekochte dienstauto s zijn hybride of aardgasauto s. De overige ministeries hebben geen of slechts enkele auto s uit dit kavel aangeschaft. Het geringe aantal echt duurzame auto s dat is ingekocht, laat zien dat, naast het bieden van de mogelijkheid 3 Het gaat hier om grotere personenauto s (met chauffeur) met D-label voor directeuren, (p)sg s en bewindslieden, kleinere auto s mogen geen D-label hebben. 9

10 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? om deze auto s te kopen, een extra stimulans nodig is om deze auto s ook daadwerkelijk aan te schaffen. Sommige ministeries hebben veel auto s met bijzondere taken zoals Rijkswaterstaat met terreinwagens en Justitie met cellenbussen. Deze auto s hebben deels nog geen energielabels of kunnen niet (makkelijk) aan de energielabels voldoen. Om die reden hebben wij voor een goede onderlinge vergelijking van de ministeries gekeken naar de prestaties van de ministeries ten aanzien van de energielabels van alleen de personenauto s 4. Indien wij alleen naar de personenauto s kijken, voldoet 82% hiervan aan het energielabel dat gold bij aanbesteding, namelijk een A-, B- of C-label en nog eens 2% had een D-label dat volgens de eisen was. Opvallend is het grote aantal auto s met een D-label. Een nadere beschouwing van deze auto s laat zien dat bij circa 240 van de 285 auto s met een D-label dit energielabel te hoog is. De overige 45 auto s betreffen auto s van directeuren, SG s of ministers die wel een D-label mogen hebben. Het ministerie van VenW scoort hier slecht: zo n 25% van de ingekochte auto s heeft ten onrechte een D-label. Ook Justitie komt er niet goed uit. Defensie en LNV scoren het best. De A- labels laten een heel ander beeld zien. Hier steekt VenW juist met kop en schouders boven de andere ministeries uit, want ruim een kwart van de in 2006 en 2007 gekochte personenauto s heeft een A-label. Veelal zijn dit hybrides. Tot slot een opmerking over het aantal auto s met een C-label. Van de personenauto s die in 2006 en 2007 zijn aangeschaft, hebben er 760 een C-label, dat is zo n 30%. Dit is toegestaan volgens de rijksnormering die gold bij aanschaf van deze auto s. Inmiddels zijn er door SenterNovem nieuwe criteria voor het duurzaam inkopen van dienstauto s vastgesteld. Deze zullen bij de volgende aanbesteding uitgangspunt zijn. De minimale vereisten voor de meeste personenauto s is dan een A- of B-label. Een C-label is alleen toegestaan voor de grotere personenauto s. Gezien het grote aantal C-label auto s op dit moment zullen de ministeries hun aanpak fors moeten bijstellen. De conclusie over de duurzaamheid van de ingekochte dienstauto s in 2006 en 2007 is dat het grootste deel voldoet aan de milieueisen die bij de aanbesteding golden. Zo n 10% voldoet niet aan de eisen waarbij met name het relatief grote aandeel auto s met een energielabel D opvalt en er teleurstellend weinig auto s uit kavel 11 en met een A-label zijn gekocht. Organisatie duurzaam inkopen en rol van het rijk Het inkoopbeleid bij ministeries en agentschappen is vergaand gedecentraliseerd. Er zijn veel budgethouders die, binnen bepaalde randvoorwaarden, zelf kunnen beslissen over de aanschaf van dienstauto s. Voor zover wij hebben kunnen nagaan zijn er geen streefcijfers voor het terugdringen van het aantal dienstauto s of de aanschaf van bijvoorbeeld een bepaald percentage auto s uit het milieukavel of met een A-label. Bij een dergelijk gedecentraliseerd systeem van inkoop is het afhankelijk van de ambitie van de betrokken budgethouder of ambtelijke top hoe duurzaam het inkopen van dienstauto s wordt ingevuld. Een minimale invulling is het voldoen aan de eisen die het rijk zelf heeft geformuleerd ten aanzien van grootteklasse en energielabel. Men kan ook meer ambitie tonen door bijvoorbeeld te streven naar: - het aanschaffen van zo min mogelijk auto s; - het inkopen van, gezien de functionaliteitseisen, zo klein mogelijke auto s; - het binnen een categorie auto s te kiezen voor de schoonste en/of zuinigste variant of voor - een auto uit het milieukavel. De cijfers laten zien dat dit bij ministeries verschillend wordt opgepakt. Zo blijkt dat van de ministeries met een relatief groot wagenpark, het ministerie van VenW er positief uitspringt. Tijdens ons project bleek ook dat er geen makkelijk toegankelijk administratiesysteem met alle relevante (milieu-)informatie over dienstauto s voor de hele rijksoverheid beschikbaar is en dat registratie van uitzonderingen (exception reporting) niet gebruikelijk is. De nieuwe aanbesteding dienstauto s Het huidige mantelcontract voor dienstauto s loopt eind 2009 af. Medio 2009 gaat dan ook de nieuwe aanbesteding van start. Bij deze aanbesteding zullen de criteria duurzaam inkopen voor 4 Wij hebben ons beperkt tot de ministeries met de grootste wagenparken: Defensie, VenW, LNV, SZW, Financiën en Justitie. 10

11 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? dienstauto s zoals deze door SenterNovem zijn opgesteld de leidraad zijn. Hierin zijn zowel minimumeisen opgenomen waar de auto s in ieder geval aan moeten voldoen, als gunningcriteria die men bij de aanbesteding desgewenst kan gebruiken. Natuur en Milieu heeft het onderzoeksbureau Ecofys opdracht gegeven om na te gaan welke alternatieve criteria mogelijk zijn bij de nieuwe aanbesteding. Op basis van de gegevens van één van de ministeries, namelijk het ministerie van SZW, zijn vijf scenario s doorgerekend waarbij is gekeken naar de effecten op emissies, kosten en haalbaarheid. De vijf onderzochte scenario s zijn: 1. Schoon & zuinig (aanscherping van huidige SenterNovem-criteria dienstauto s). 2. Aardgas. 3. Hybride & puur elektrische voertuigen. 4. Een gemiddelde CO 2 -uitstoot van 130 g/km voor het hele wagenpark Alternatieve vervoersconcepten voor auto s bestemd voor functionarissen uit de rijksnormering categorie A en B. De analyse van de verschillende scenario s kan worden samengevat in de onderstaande tabel. In deze tabel is een score gegeven aan de prestaties van elk scenario op de drie duurzaamheidscriteria, de kosten en haalbaarheid. Tabel 1: Beoordeling scenario s op verschillende criteria Scenario Klimaat Luchtkwaliteit Geluid Kosten Haalbaar 2010 Schoon & zuinig Aardgas Hybride Elektrisch = neutraal De conclusie is dat uit duurzaamheidsoogpunt met name elektrische en hybride auto s de beste keuzes zijn. In het elektrische scenario bedragen de emissies van CO 2, PM10 en NO x voor dit ministerie slechts enkele procenten van het business as usual -scenario 6. Ook het hybride scenario is een goede optie en op korte termijn wat betreft kosten en techniek beter haalbaar dan het geheel elektrische scenario. Voor het onderzochte wagenpark levert het hybride scenario ten opzichte van het business as usual -scenario een winst op van 29% aan CO 2 -emissies, 28% voor PM 10 en 77% voor NO x. Uit dit onderzoek blijkt ook dat bij de nieuwe aanbesteding aanscherping van de huidige eisen (scenario schoon en zuinig ) voor dienstauto s mogelijk is; een verdere beperking van het aantal C-label auto s door het hanteren van een maximale CO 2 -uitstoot, een verplichting tot het aanschaffen van het meest zuinige model per voertuigklasse uit de Top 10 Zuinige Auto s, banden met lage rolweerstand en het hanteren van een minimum van euro-5 norm 7 is zeker voor de personenauto s niet alleen haalbaar, maar ook goedkoper dan het business as usual -scenario en het levert een CO 2 -winst op van 22%. Daarnaast is voor alle onderzochte scenario s nog meer milieuwinst mogelijk door slimmer gebruik te maken van verschillende modaliteiten. Conclusies Het rijk heeft zich voorgenomen dienstauto s in 2010 voor 100% duurzaam in te kopen. In ons onderzoek hebben wij gekeken naar de stand van zaken van het inkoopbeleid met betrekking tot dienstauto s over 2006 en 2007 en naar alternatieven voor de huidige invulling van de criteria voor 100% duurzaam inkopen voor dienstauto s. De praktijk in de onderzochte periode is dat van alle ingekochte auto s circa 10% niet voldoet aan de milieueisen die men zichzelf voor 2006 en 2007 heeft gesteld en van nog eens 23% is het energielabel onbekend. Hoewel dit voor een deel verklaarbaar is door de specifieke eisen die aan sommige auto s worden gesteld of het ontbreken van energielabels mag men, gezien de voorbeeldfunctie die de overheid heeft en de mogelijkheden die er zijn om ook binnen het huidige mantelcontract de meest schone en/of zuinige auto aan te schaffen, een groter aandeel A-label 5 Aangezien voor het onderzochte wagenpark geldt dat in alle alternatieve scenario s de gemiddelde CO 2 - emissie per kilometer lager ligt dan 130 gram per kilometer is dit scenario niet verder uitgewerkt. 6 Dit op basis van groene stroom en tank-to-wheel. 7 De euro-5 norm geldt m.i.v. najaar 2009 en zal dan ook in deze criteria worden opgenomen. 11

12 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? auto s en auto s uit het milieuvriendelijke kavel verwachten. Dit aandeel neemt wel toe maar maakt toch nog slechts 6% van het geheel uit. Wil men in 2010 aan de eis 100% duurzaam (volgens de huidige criteria van SenterNovem) voldoen dan moet er bij het rijk nog een flinke slag worden gemaakt, waarbij met name het aantal C- en D-label auto s moet worden teruggebracht. Aanbevelingen 1. Organisatie en beleid Wij vinden het belangrijk dat de overheid goed zicht heeft op de omvang en samenstelling van het eigen wagenpark om hierop te kunnen sturen. Wil het rijk komen tot een echt duurzaam en innovatief inkoopbeleid ten aanzien van dienstauto s en een voorbeeldfunctie vervullen dan is nodig: 1. Meer centrale aansturing van het inkoopbeleid: ontwikkelingen bij het rijk rond categoriemanagement die tot een meer centrale aansturing rond (duurzaam) inkopen leiden zien wij als een positieve ontwikkeling; 2. Een goed monitoringsysteem met registratie en verantwoording van afwijkingen van het beleid; 3. Streefcijfers voor duurzame mobiliteit/duurzaam inkopen dienstauto s: om ervoor te zorgen dat men kiest voor aanschaf van de meest schone en zuinige auto van de lijst beschikbare auto s is het nodig dat dit door de ambtelijke en bestuurlijke top gestimuleerd wordt door het opstellen van streefcijfers; 4. Ontwikkelen positieve stimulansen: om bij alle betrokkenen, zowel inkopers als automobilisten, het draagvlak voor maatregelen rond het duurzaam inkopen van dienstauto s te vergroten, is het van belang om positieve stimulansen te ontwikkelen, bijvoorbeeld een beloningssysteem voor laag brandstofverbruik; 5. Mobiliteitsmanagement. Maak inkoop een integraal onderdeel van duurzame bedrijfsvoering. Ontwikkel met leasemaatschappijen nieuwe mobiliteitspakketten waarbij te denken valt aan - combinaties met - OV, fiets, deelauto s, elektrische scooters, kleinere auto s en inhuur milieuvriendelijke auto s/taxi s. Voorkom onnodig transport door bijvoorbeeld de bestelfrequentie te verlagen of bevorder alternatieve vervoersmiddelen. 2. Nieuwe aanbesteding dienstauto s Medio 2009 gaat de aanbesteding van dienstauto s van start die moet leiden tot nieuwe mantelcontracten in Hierbij kunnen de huidige criteria voor dienstauto s aangescherpt worden. Onze aanbevelingen hiervoor zijn: 6. Kies uit A- of B-label personenauto s. In alle categorieën 8 zijn relatief zuinige auto s beschikbaar. De gemeente Amsterdam is het rijk hier al in voorgegaan. Hiermee wordt bereikt dat het wagenpark over de hele linie zuiniger wordt; 7. De mantelcontracten lopen vier jaar. Maak het mogelijk dat gedurende de looptijd nieuwe schone en zuinige auto s toegevoegd kunnen worden zoals ook in het huidige kavel 11 het geval is; 8. Stimuleer de aanschaf van hybride en geheel elektrische auto s door per ministerie een taakstellend contingent vast te stellen. Handhaaf kavel 11 waarin alleen echt vernieuwende technieken zoals elektrische auto s een plaats krijgen; 9. Stel voor dienstauto s per ministerie streefcijfers op voor CO 2 -reductie in g/km. Indien men per ministerie op basis van de gemiddelde uitstoot van het eigen wagenpark een jaarlijks afnemende norm hanteert, sluit men niet alleen goed aan bij Europese regelgeving, ook is er absolute CO 2 -winst te bereiken. 8 Excl. 4x4-auto s, en excl. eventuele veiligheidsmaatregelen. 12

13 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? 1 Inleiding De rijksoverheid heeft als doelstelling om in 2010 voor 100% duurzaam in te kopen. Dit geldt voor 80 productgroepen waaronder dienstauto s. Dit is een ambitieus streven waar Natuur en Milieu zeer positief tegenover staat. Wel rijzen er een aantal vragen. Wat wordt er eigenlijk verstaan onder 100% duurzaam inkopen van dienstauto s? Hoe ziet het inkoopbeleid er nu uit: hoe duurzaam is dit en wat is er eventueel nodig om de 100% te halen? Zijn er verschillen tussen ministeries? Doet het ene ministerie of agentschap het veel beter dan de andere en wat valt daar van te leren? Om antwoord op deze en andere vragen te vinden hebben wij onderzoek gedaan naar de praktijk van het (duurzaam) inkopen van dienstauto s bij alle ministeries met als doel om te komen tot aanbevelingen voor de betrokken beleidsmakers en wagenparkbeheerders waarmee zij een (meer) duurzaam en innovatief inkoopbeleid van dienstauto s bij rijksoverheden gestalte kunnen geven. Aangezien medio 2009 de nieuwe aanbesteding voor dienstauto s van start gaat die moet leiden tot nieuwe mantelcontracten met importeurs per 1 januari 2010, kunnen de resultaten van dit project goed worden gebruikt bij het formuleren van de milieu-eisen bij deze aanbesteding. In de eerste fase van dit project hebben wij, op basis van enkele gesprekken en beschikbare schriftelijke informatie, de organisatie rond het (duurzaam) inkopen van dienstauto s in kaart gebracht. Vervolgens hebben wij een vragenlijst opgesteld om een overzicht te krijgen van onder meer: - de aantallen duurzame/innovatieve dienstauto s per ministerie/agentschap; - de organisatie van het inkoopproces en de wijze waarop duurzame inkoop gestimuleerd wordt. Hierbij hebben wij ons beperkt tot de dienstauto s die sinds het ingaan van het nieuwe mantelcontract in 2006 zijn aangeschaft. Tevens hebben wij een extern onderzoek uit laten voeren naar mogelijke alternatieve duurzaamheidscriteria voor het inkoopbeleid. Daarbij is voor een aantal scenario s gekeken naar de haalbaarheid, milieuwinst en de kosten. In dit rapport vindt u: - achtergrondinformatie over duurzaam inkopen van dienstauto s bij het rijk; - de resultaten van het onderzoek van Natuur en Milieu naar (milieu)kenmerken van dienstauto s ingekocht door het rijk in 2006 en ; - een schets van enkele alternatieve scenario s voor het inkoopbeleid van dienstauto s; - conclusies en aanbevelingen. 9 Duurzaam inkopen dienstauto s overheid, Ecofys, januari

14 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? 2 Duurzaam inkopen rijksoverheid 2.1 Doelstelling duurzaam inkopen Jaarlijks besteden overheidsorganisaties meer dan 40 miljard euro aan inkopen en diensten. Door duurzaam in te kopen geeft de overheid niet alleen het goede voorbeeld aan bedrijven en consumenten maar krijgt ook de markt voor duurzame producten een stevige impuls. Eén van de doelstellingen van het kabinet is om als rijk in 2010 voor 100% duurzaam in te kopen. Ook andere overheden hebben ambities op dit terrein. Provincies en waterschappen streven naar 50% duurzaam inkopen in 2010 en gemeenten naar 75% in 2010 en 100% in Om het verloop hiervan te kunnen monitoren heeft het kabinet toegezegd de Tweede Kamer elke twee jaar te informeren over het resultaat van het Programma Duurzame Bedrijfsvoering Overheden. In maart 2009 is de tweede rapportage aan de Kamer aangeboden. Naast de ambitie om duurzaam in te kopen heeft het kabinet in 2004 ook een taakstelling geformuleerd voor interdepartementaal gecoördineerde inkoop. Achtergrond van dit Programma Inkoop Taakstelling (PIT) was het realiseren van bezuinigingen. Met het inkopen van een groter volume kan de overheid een betere prijs bedingen en omdat de departementen maar één keer de aanbesteding hoeven uit te voeren kunnen de inkoopkosten omlaag. Als bijkomend voordeel werd aangegeven dat door het bundelen van kennis en ervaring de professionaliteit omhoog kon en er beter rekening kon worden gehouden met onderwerpen als duurzaamheid. Interdepartementaal gecoördineerde inkoop houdt in dat er per productgroep raamcontracten worden gesloten. Deze worden vervolgens decentraal (per departement) uitgevoerd. Het is dus niet zo dat één departement of inkoper alles voor de hele rijksoverheid inkoopt. Eén van de productgroepen waarvoor deze taakstelling gold, is die van de dienstauto s. In het kader van het PIT heeft het Ministerie van VenW regie gevoerd over de inkoop van dienstauto s. 2.2 Betrokken partijen Er zijn diverse partijen betrokken bij het duurzaam inkopen door het rijk: Ministerie van VROM Het ministerie van VROM is de trekker van het duurzaamheidsbeleid van de gezamenlijke overheden. Om het duurzaam inkopen een extra impuls te geven is per 1 oktober 2007 de Programmadirectie Duurzaam Inkopen bij het ministerie van VROM gestart. Deze programmadirectie heeft een belangrijke rol bij het uitdragen van duurzaam inkopen en houdt zich onder meer bezig met de ontwikkeling van criteria, de ondersteuning van overheden, monitor Duurzame Bedrijfsvoering Overheden en de internationale agendering van duurzaam inkopen. Regiebureau/DGOBR Daarnaast is er ten aanzien van duurzaam inkopen een rol weggelegd voor het Regiebureau Inkoop Rijksoverheid waarvan de taken sinds najaar 2008 zijn ondergebracht bij het Directoraat-Generaal Organisatie en Bedrijfsvoering Rijk (DGOBR) van het ministerie van BZK. Het regiebureau richtte zich op het bevorderen van de samenwerking tussen de ministeries en moest een bijdrage leveren aan een efficiëntere overheid, het realiseren van belangrijke beleidsdoelstellingen zoals het bevorderen van duurzaamheid, het stimuleren van innovatie en het aanhalen van de betrekkingen met het bedrijfsleven. Het nieuwe DGOBR omvat het beleid op het gebied van personeel en organisatie, ICT/Informatievoorziening, inkoop (procurement), huisvesting en facility management. Om meer structuur in de samenwerking te brengen is men bezig met categoriemanagement : per categorie zoals dienstauto s, wordt een inventarisatie uitgevoerd naar de contracten die er lopen, hoe de markt eruit ziet en naar de wensen die de behoeftestellers hebben. Op basis van deze gegevens stelt de categoriemanager een meerjarige strategie op. Eén van de vragen die hierbij aan de orde komt is óf er wel tot inkoop overgegaan moet worden. SenterNovem SenterNovem heeft de opdracht gekregen duurzaamheidscriteria te formuleren voor 80 productgroepen waaronder dienstauto s. De criteria worden vastgesteld door een stuurgroep bestaande uit vertegenwoordigers van de rijksoverheid, gemeenten, provincies 14

15 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? en waterschappen. De Chief Procurement Officer (CPO) van het rijk zit deze stuurgroep voor. De criteria vormen bij de volgende monitor Duurzame Bedrijfsvoering Overheden de toetssteen of er duurzaam ingekocht is of niet. In september 2007 zijn de nieuwe criteria voor dienstauto s vastgesteld 10. Deze nieuwe, strengere criteria zullen bij de nieuwe aanbesteding en het afsluiten van mantelcontracten voor dienstauto s uitgangspunt zijn. De politiek Sinds 2006 wordt bij de rijksaankopen en investeringen duurzaamheid als zwaarwegend criterium meegenomen. Het betreft een resultaatsverplichting: wanneer op het moment van aanbesteden milieu- en sociale criteria beschikbaar zijn, worden deze gehanteerd. De minister van VROM rapporteert elke twee jaar aan de Tweede Kamer over de voortgang van de duurzame bedrijfsvoering van de overheden. In maart 2009 zijn de resultaten van het tweede monitoringsonderzoek aan de Kamer aangeboden. Er zijn in 2007 twee keer kamervragen gesteld over dienstauto s waarbij de auto s van bewindslieden centraal stonden. Uit de beantwoording van deze vragen door de minister van VROM blijkt dat men hecht aan de milieueisen, maar dat hier onder bepaalde voorwaarden van afgeweken kan worden. Daarnaast is aangegeven dat de prijs van innovatieve auto s hoger mag zijn om de aanschaf hiervan mogelijk te maken. Onderstaande citaten maken dit duidelijk: Mijn collega Eurlings en ik zullen gezamenlijk op korte termijn een plan maken hoe de verduurzaming van het rijkswagenpark versneld kan worden door optimaal in het aanbestedingsproject innovatieve en duurzame auto s op te nemen. 11 Tevens geeft de minister aan dat de intentie van alle bewindslieden is om in een zo duurzaam mogelijke auto te rijden. De auto s die binnen het mantelcontract vallen gelden als duurzaam. Het mantelcontract ( ) is voor bewindslieden gebaseerd op energielabel D of beter en is in beginsel verplicht. Er zijn echter veiligheids-, ARBO-technische of gezondheidsspecifieke redenen om hiervan af te wijken. Een aantal bewindslieden bezit bijvoorbeeld een gepantserde auto en deze heeft om die reden geen A- t/m D-label. Maar, stelt de minister, wanneer bewindslieden voor hun dienstauto s de afweging maken tussen duurzaamheid en specifieke kenmerken met beperkte keuzevrijheid (bijv. veiligheid, ARBOtechnische of gezondheidsspecifieke redenen) is dit onderwerp van gesprek in het kabinet, mede op grond van de voorbeeldfunctie van bewindslieden. De minister rijdt overigens zelf in een Mercedes-Benz E 200 NGT. 12 Ook geeft de minister aan dat de prijs van duurzame auto s eventueel hoger mag liggen: Omdat duurzame en innovatieve auto s wat mij betreft prioriteit dienen te krijgen bij het aankopen van dienstauto s maar de prijs iets hoger zou kunnen zijn, wordt nu bezien of een aanpassing van het Voorzieningenbesluit wenselijk is. In de ministerraad van 23 november 2007 is hierover besloten. Dit betekent dat de maximaal toelaatbare kilometerprijs voor milieuvriendelijke auto s omhoog gaat van 54 cent per km naar 62 cent per km. Ook voor het ingaan van het huidige mantelcontract voor dienstauto s was de vergroening van het eigen wagenpark al een thema. Zo heeft in 2005 de toenmalige staatssecretaris van EZ in antwoord op kamervragen van lid Duyvendak over dienstauto s aangegeven dat Door nader op te stellen streefcijfers voor het innovatieve segment aantoonbaar kan worden gemaakt hoe vergroening van het wagenpark van het rijk de komende jaren gestalte krijgt. Deze streefcijfers zijn tot op heden niet vastgesteld. 10 Zie SenterNovem, Duurzaam Inkopen, criteria voor Dienstauto s. Versie 20 september Uit: beantwoording kamervragen Duyvendak over dienstauto s ministers ingezonden 1 maart Uit: beantwoording kamervragen Duyvendak over dienstauto s ingezonden 23 april

16 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? 2.3 Inkoop dienstauto s: mantelcontracten In het kader van het PIT zijn er twee aanbestedingen uitgevoerd voor dienstauto s. Onder dienstauto s verstaat men: motorvoertuigen voor maximaal 9 personen, al dan niet geschikt gemaakt voor het uitvoeren van specifieke taken. De bestuurder is minimaal in het bezit van een rijbewijs B. Het gaat dan om gewone personenauto s, bestelbusjes en terreinwagens (4x4 voertuigen). Deze aanbesteding heeft geleid tot twee mantelcontracten voor de periode (verlengd tot 2010) voor de gehele rijksoverheid, dus voor alle ministeries en agentschappen: de aanbesteding van de aanschaf voertuigen door het ministerie van Defensie die geleid heeft tot contracten met diverse importeurs; de aanbesteding van het wagenparkbeheer door het ministerie van VenW die heeft geleid tot contracten met enkele leasemaatschappijen. Alle departementen moeten de aanschaf via deze externe wagenparkbeheerder laten plaatsvinden. Bij de aanbesteding van de dienstauto s is onder meer aandacht besteed aan milieu-aspecten. Dit is in de toelichting normering rijkspersonenauto s opgenomen: alle aangeboden voertuigen moeten aan de euro-4 norm voldoen; dieselvoertuigen moeten zijn voorzien van roetfilter; kleine en middengrote personenauto s van de categorie A en B van de rijksnormering moeten voorzien zijn van energielabel A-, B-, C-label; grote personenauto s van de categorie C, D en E (auto s met chauffeur) mogen ook D-label hebben. E-label is niet toegestaan; alle aangeboden voertuigen moeten een signalering van het brandstofverbruik hebben. Er is bij deze aanbesteding een onderscheid gemaakt in kavels. De kavels 1 t/m 5 bevatten personenauto s (van klein tot groot, kavel 5 betreft auto s van bewindslieden), kavels 6 t/m 8 bevatten bestelwagens en de kavels 9, 10, 12 en 13 de 4x4- voertuigen. Tot slot is er kavel 11. Dit vormt het milieusegment en bestond in 2006 en 2007 uit twee hybride auto s, drie op aardgas en één op ethanol. Dit milieukavel wordt steeds voor 2 jaar aanbesteed in tegenstelling tot de overige kavels die voor vier jaar zijn aanbesteed. De hogere frequentie van aanbesteden van kavel 11 is bedoeld om nieuwe innovatieve voertuigen sneller op te kunnen nemen in het mantelcontract. Inmiddels is dit kavel 11 dan ook opnieuw aanbesteed en is voorjaar 2008 ingegaan. Dit kavel bevat nu 23 auto s, bestaande uit personenauto s, SUV s en bestelauto s met als brandstof aardgas of E85 of hybride auto s. Het mantelcontract voor de aanschaf van nieuwe dienstauto s geldt sinds 1 januari Elk ministerie kan auto s kiezen uit de vastgestelde lijst met geselecteerde importeurs (zie bijlage 1) en deze via de externe wagenparkbeheerder bestellen (Athlon CarLease of Leaseplan). In de categorieën normering Rijkspersonenauto s is vastgelegd wie uit welke kavel mag kiezen. Men onderscheidt auto s in de categorie A t/m E. Daarvoor gelden de volgende uitgangspunten: A Auto s bestemd voor functionarissen die regelmatig dienstreizen maken naar bestemmingen die niet, of niet doelmatig met openbaar vervoer zijn te bereiken. B Auto s bestemd voor het vervoer van meerdere en wisselende personen (pool-auto s) en voor functionarissen dicht onder het niveau van categorie C met een zeker representatief karakter. C D E Auto s bestemd voor directeuren die beschikken over een auto met chauffeur. Auto s bestemd voor (plv.) directeuren-generaal, (plv.) secretarissen-generaal en (plv.) inspecteurs-generaal. Auto s voor ministers en staatssecretarissen. Elk ministerie kan zelf bepalen of de auto s ook privé mogen worden gebruikt. Dit zijn de zgn. persoonsgebonden voertuigen. 16

17 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? Alle auto s op de lijst met geselecteerde importeurs voldoen aan de milieu-eisen die gesteld zijn bij de aanbesteding en worden dan ook als duurzaam beschouwd. Op basis van zijn/haar functie en de benodigde functionaliteitseisen kan een ambtenaar bij een ministerie of agentschap een dienstauto (die bij sommige ministeries dus ook privé mag worden gebruikt) uit één van de kavels betrekken. Hiermee worden mensen niet gestimuleerd om de kleinste en/of meest schone of zuinige auto te kiezen. Om dit te bereiken zullen er nadere kaders moeten worden gesteld en moeten er bijvoorbeeld streefcijfers komen voor het aantal in te kopen dienstauto s of het aantal kleine auto s. 17

18 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? 3 Milieukenmerken dienstauto s 3.1 De vragenlijst Natuur en Milieu heeft onderzoek gedaan naar de dienstauto s die in 2006 en 2007 zijn ingekocht. Wij hebben een vragenlijst verstuurd aan alle ministeries met het verzoek om per ministerie, uitgesplitst naar directoraat-generaal en agentschap, de onderstaande gegevens te leveren: a. het merk b. het model/type c. de brandstof d. aanwezigheid roetfilter 13 e. het energielabel f. CO 2 -uitstoot in gram/km g. aanwezigheid signalering brandstofverbruik h. aanwezigheid stille banden Tevens hebben wij vragen gesteld over: a. het stimuleren van een schoner/zuiniger wagenpark door bijvoorbeeld beperken aanschaf dienstauto s, aanschaf kleinere auto s, aanpassen huidige wagenpark, cursus Nieuwe Rijden, en b. het inkoopproces rond dienstauto s zoals de verdeling van verantwoordelijkheden. In een gesprek met het ministerie van VenW bleek dat de gevraagde informatie deels niet voorhanden was, deels te gedetailleerd was om makkelijk te leveren. De gedecentraliseerde organisatie van het inkopen en het grote aantal budgethouders, namelijk circa 100, speelt hierbij een rol. Wij hebben onze vraag vervolgens beperkt tot de vraag naar aantallen ingekochte dienstauto s in 2006 en 2007, de energielabels en de verdeling hiervan over de grootteklasse van de auto s. Bovendien hebben wij gevraagd naar het aantal auto s uit het milieuvriendelijke kavel, het zgn. kavel 11. Het aanleveren van de gegevens heeft lang op zich laten wachten. Aangezien er inmiddels ook meer gegevens over een deel van 2008 beschikbaar waren, hebben wij die informatie in de analyse meegenomen. 3.2 Het wagenpark 14 Per bedroeg het totaal aantal dienstauto s bij het rijk auto s. Het aantal auto s per ministerie loopt sterk uiteen. De ministeries, incl. agentschappen, met de grootste wagenparken zijn: Defensie met ongeveer auto s, VenW met 2.000, Financiën met 1.500, Justitie met 1.000, LNV met auto s en SZW met 345. Naar schatting maken personenauto s circa 2/3 deel uit van het totaal. In de jaren 2006 en 2007 zijn onder het mantelcontract, dat 1 januari 2006 is ingegaan, in totaal dienstauto s gekocht. Enkele ministeries hebben slechts weinig auto s ingekocht, namelijk OCW, VWS, VROM, AZ, EZ en BZK (dit loopt uiteen van 0 tot 40 auto s). Ministeries die relatief veel auto s hebben gekocht zijn: SZW, LNV, VenW, Financiën, Justitie en Defensie (van 306 tot 1039 auto s). Opvallend is dat in 2007 minder auto s gekocht zijn dan in 2006 (1.661 in 2007 tegen in 2006). Of dit toeval is of beleid is ons niet bekend. 13 In het geval van dieselauto s. 14 Zie bijlage 2. 18

19 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? 3.3 Energielabels Volgens de rijksnormering mogen dienstauto s een energielabel A, B of C hebben, auto s met chauffeur mogen ook een D-label hebben. Auto s met E-, F- of G-label zijn niet toegestaan. Zoals uit onderstaande tabel blijkt is van het totaal aantal ingekochte dienstauto s van circa 23% het energielabel onbekend en heeft in ieder geval 4% een te hoog energielabel (E, F of G). Een nadere beschouwing van de 458 auto s met een D-label laat zien dat circa de helft hiervan bestaat uit kleine auto s (kavel 1 en 2), die in beginsel geen D-label mogen hebben. Daarmee heeft circa 10% een te hoog energielabel (D, E, F of G). Het grote aantal onbekende energielabels en de (te) hoge energielabels kunnen voor een deel worden verklaard door: - de bijzondere eisen die aan de voertuigen worden gesteld (zoals veiligheidsmaatregelen of het uitvoeren van bijzondere taken); - het ontbreken van energielabels resp. hogere energielabels bij vele bestelauto s en 4x4- auto s. Voor het aantal auto s met een D-labels is geen goede verklaring te geven. Hoewel het aantal nog klein is, is het positief is dat het aantal auto s met een A-label toeneemt. De gegevens over 2008 laten zien dat deze toename doorzet. Tot en met september 2008 zijn er 212 A-label auto s aangeschaft. Tabel 2: Aangeschafte dienstauto s in 2006 en 2007 in relatie tot energielabels Label A Label B Label C Label D Label E/F/G 15 Onbekend 16 Totaal Totaal Het innovatieve segment: kavel 11 In 2006 en 2007 zijn er in totaal 182 auto s uit kavel 11 aangeschaft. In 2006 waren dit er 49, in 2007 zijn 133 auto s uit kavel 11 aangeschaft en de cijfers tot en met september 2008 laten zien dat er tot dat moment in kavel 11-auto s zijn gekocht. Het ministerie van VenW springt er uit met 102 auto s uit dit kavel. Dit zijn m.n. hybrides. Daarnaast heeft ook de Belastingdienst relatief veel kavel 11-auto s gekocht (50). De overige ministeries hebben geen of slechts enkele auto s uit dit kavel aangeschaft. Hoewel het ministerie van VROM in totaliteit weinig auto s heeft ingekocht, namelijk 27, verdient dit ministerie hier wel vermeld te worden. Er zijn namelijk 13 auto s uit kavel 11 aangeschaft. 3.5 Personenauto s: energielabels en verdeling over ministeries Naast de omvang lopen ook de samenstelling van de wagenparken van de ministeries sterk uiteen. Er zijn ministeries met voornamelijk personenauto s, zoals SZW, anderen hebben een groot aandeel bestelbussen zoals Justitie (cellenbussen) of vele terreinwagens zoals RWS. Omdat deze bestelauto s en terreinwagens minder makkelijk aan de energielabels kunnen voldoen of (nog) geen energielabel hebben, hebben wij voor goede onderlinge vergelijking van de ministeries gekeken naar de prestaties van de ministeries ten aanzien van de energielabels van alleen de personenauto s. In tabel 3 zijn gegevens opgenomen van de ministeries met de grootste wagenparken, namelijk SZW, LNV, VenW, Financiën, Justitie en Defensie. De overige ministeries laten wij hier buiten beschouwing. Wij kunnen geen onderverdeling maken tussen kerndepartement, diensten en agentschappen. In het algemeen echter hebben kerndepartementen weinig auto s in hun bezit. De gunstige locatie van vele ministeries ten opzichte van het openbaar vervoer zal daarbij een rol spelen. 15 Betreft alle kavels incl. 4x4 voertuigen. 16 Bij levering nog niet geregistreerd en gerelateerd aan energielabel. 19

20 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? Tabel 3 laat zien dat 82% van de personenauto s voldoet aan de eisen die golden bij aanbesteding, namelijk een A-, B- of C-label. Daarnaast heeft nog 2% een D-label dat volgens de normen is. Tabel 3 : Aangeschafte personenauto s 17 in 2006 en 2007 in relatie tot energielabels, incl. kavel 11 Label A Label B Label C Label D Label E/F/G Onbekend Totaal Justitie LNV VenW Belastingdienst SZW Defensie Totaal Opvallend is het aantal auto s met een D-label. Een nadere beschouwing van deze auto s laat zien dat circa 240 van de 285 D-label auto s een te hoog energielabel heeft aangezien dit kleinere auto s zijn (kavel 1 en 2). De overige 45 auto s betreffen auto s van directeuren, SG s of ministers die wel een D-label mogen hebben. Het ministerie van VenW scoort slecht: zo n 25% van de ingekochte personenauto s heeft ten onrechte een D-label. Ook Justitie komt er niet goed uit. Defensie en LNV scoren het best. De A-labels laten een heel ander beeld zien. Hier steekt VenW juist met kop en schouders boven de andere ministeries uit, want ruim een kwart heeft een A-label. Veelal zijn dit hybrides. Wat verder opvalt is dat van de personenauto s er 760 (30%) een C-label hebben. Dit is toegestaan volgens de rijksnormering die gold bij aanschaf van deze auto s. Inmiddels zijn er door SenterNovem nieuwe criteria voor dienstauto s vastgesteld. Deze zullen bij de volgende aanbesteding uitgangspunt zijn. De minimale vereisten voor de meeste personenauto s zijn dan een A- of B-label. Een C-label is alleen toegestaan voor de grotere personenauto s. Gezien het grote aantal C-label auto s op dit moment kan dit nog wel eens als een grote opgave gezien worden door de ministeries. 3.6 Organisatie inkoopproces dienstauto s Naast kwantitatieve gegevens over dienstauto s hebben wij ook geprobeerd inzicht te krijgen in het beleid en inkoopproces rond dienstauto s bij de departementen. Op basis van de diverse gesprekken die wij tijdens dit project hebben gevoerd en de schriftelijke informatie die wij hebben gekregen, valt er een aantal zaken op. In de eerste plaats bleek het lastig de gevraagde gegevens van alle ministeries te krijgen. Voor zover wij hebben kunnen nagaan is er niet bij alle ministeries een goed toegankelijk administratiesysteem is waarmee men snel een overzicht heeft van alle (milieu)gegevens van de dienstauto s. Daarmee heeft men ook weinig zicht op eventuele afwijkingen van de afspraken rond het (duurzaam) inkopen van dienstauto s. Het rijk heeft zich sinds 2006 te houden aan een mantelcontract voor dienstauto s en de rijksnormering waarin onder meer milieu-eisen zijn opgenomen. Uit de cijfers die wij hebben ontvangen, blijkt een deel van de auto s toch buiten de kavels te vallen (73 terreinwagens bij de Belastingdienst) en zijn er auto s gekocht die niet aan de energielabels voldoen (zie vorige paragrafen). Voor een deel is dit te verklaren door de specifieke eisen die aan de auto s worden gesteld (specifieke taken, veiligheidsaspecten of ARBO-redenen) en door het ontbreken van energielabels voor bestelauto s en terreinwagens. Voor een deel wordt dit veroorzaakt doordat monitoring en handhaving ontbreekt. 17 Kavel 1 t/m Incl. 5 dienstauto s van het kerndepartement Financiën. 20

21 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? Het beeld is dat van een overheid waar op veel verschillende afdelingen keuzes worden gemaakt met betrekking tot de auto s die worden ingekocht. Het inkoopbeleid is in het algemeen versnipperd waardoor er onvoldoende sturing en regie is. Daarnaast lijken er geen streefcijfers te zijn om bijvoorbeeld het aantal auto s terug te dringen of om de inkoop van kleine zuinige/schone auto s te bevorderen. Er zijn ook positieve ontwikkelingen. Een korte rondgang langs enkele ministeries laat zien dat sommigen bezig zijn de organisatie van het inkoopproces aan te passen waarbij uitzonderingen op de afspraken gemeld en verantwoord moeten worden. Bij een aantal departementen is in 2008 het inkopen van dienstauto s meer centraal georganiseerd. Dit heeft eraan bijgedragen dat in 2008 minder dienstauto s met een D-label zijn aangeschaft. 3.7 Conclusies Onze conclusie uit bovenstaande cijfers is dat het grootste deel van het totaal aantal dienstauto s het juiste energielabel heeft. Zo n 10% van alle auto s voldoet niet aan de eisen en van 23% is het energielabel onbekend. Deels is dit verklaarbaar doordat het ook bestel- en terreinwagens betreft, deels doordat ze bijzondere taken vervullen. Voor een deel, namelijk in ieder geval voor het grootste deel van de personenauto s met D-label, is er geen goede reden aan te geven. Het gaat hierbij om circa 6% van het totaal aantal aangeschafte auto s. Hoewel het aantal A-label en innovatieve auto s ( kavel 11 ) nog niet hoog is, is er wel een stijgende lijn te zien is. VenW springt er hierbij goed uit. Tegelijkertijd is dit ook het ministerie met de meeste D-label auto s. Aangezien het m.n. de kleinere personenauto s betreft (kavel 1 en 2) is dit echt te hoog. Zoals hiervoor al gezegd is, heeft het ministerie van VenW in een brief van 12 maart 2009 aangegeven dat er in 2008 relatief minder voertuigen met een energielabel-d zijn aangeschaft. Dit heeft o.a. te maken met het centraal organiseren van de bestelfunctie voor de aanschaf van dienstvoertuigen bij een aantal departementen. 21

22 Dienstauto s rijksoverheid: duurzaam ingekocht? 4 Nieuwe aanbesteding dienstauto s 4.1 Criteria duurzaam inkopen dienstauto s In de vorige hoofdstukken hebben wij laten zien hoe het huidige inkoopbeleid ten aanzien van dienstauto s er bij de ministeries uitziet. In dit hoofdstuk gaan wij in op de mogelijkheden om scherpere criteria aan het inkoopbeleid van dienstauto s te stellen. Tevens besteden wij aandacht aan de haalbaarheid en de milieuwinst die dit op kan leveren. Dit is relevant omdat in 2010 de huidige mantelcontracten aflopen en medio 2009 de nieuwe aanbestedingsronde voor dienstauto s van start gaat. Bij de nieuwe aanbesteding gelden de nieuwe criteria voor duurzaam inkopen van dienstauto s die door SenterNovem zijn vastgesteld 19. De minimumeisen zijn: De te leveren voertuigen moeten tenminste zijn voorzien van het energielabel energieverbruik personenauto s: Voertuigklasse A - Mini s of stadsauto s Voertuigklasse B Kleine middenklasse Voertuigklasse C Middenklasse Voertuigklasse D Grote middenklasse Voertuigklasse E Luxe klasse Voertuigklasse F Top klasse Voertuigklasse G Sportauto of roadster Voertuigklasse H Supersportauto Voertuigklasse I - Buitencategorie Voertuigklasse J Midi MPV Voertuigklasse K MPV Voertuigklasse L Kleine terreinauto Voertuigklasse M - Grote terreinauto Energielabel A of B A of B A of B A, B, of C A, B, of C A,B of C A,B of C A,B of C A,B of C A, B, of C A, B, of C A, B, of C A, B, of C De te leveren voertuigen voldoen aan de Europese emissiestandaard euronorm-4. (In september 2009 wordt de euro 5-norm van kracht) Te leveren diesel voertuigen beschikken over de volgende voorziening voor beperking van emissie van fijnstof: o o Roetfilter affabriek. Indien roetfilter affabriek niet leverbaar is: retrofit roetfilter of een installatie met een tenminste gelijkwaardige werking ten aanzien van fijnstofemissie. De te leveren voertuigen zijn voorzien van een voor de berijder duidelijk zichtbare indicator die het brandstofverbruik aanduidt. In het criteriadocument staan naast de minimumeisen ook algemene aanbevelingen om het inkoopproces zo duurzaam mogelijk te krijgen en is in de gunningcriteria aangegeven welke strengere criteria men kan gebruiken en welke aspecten men nog meer mee kan nemen in het inkoopproces (bijvoorbeeld stille banden). Deze gunningcriteria zijn vrijwillig. 19 per september

Autoleasemarkt in cijfers 2012

Autoleasemarkt in cijfers 2012 www.vna-lease.nl Autoleasemarkt in cijfers 2012 samenvatting Mobiliteit verandert; autoleasing ook 1. Lease-auto s in Nederland Mobiliteit verandert. Zakelijke reizigers kunnen kiezen uit een steeds breder

Nadere informatie

Duurzaam Inkopen. Ric Hettinga. Programmadirectie Duurzaam Inkopen. Ministerie van VROM

Duurzaam Inkopen. Ric Hettinga. Programmadirectie Duurzaam Inkopen. Ministerie van VROM Duurzaam Inkopen Ric Hettinga Programmadirectie Duurzaam Inkopen Ministerie van VROM Wat is duurzaamheid? Relevante concepten: People, planet, profit Cradle to cradle (C2C) Duurzame bedrijfsvoering Wat

Nadere informatie

DUURZAAM INKOPEN DIENSTAUTO S OVERHEID

DUURZAAM INKOPEN DIENSTAUTO S OVERHEID Ecofys the Netherlands BV P.O. Box 8408 NL-3503 RK Utrecht Kanaalweg 16-G NL-3526 KL Utrecht The Netherlands www.ecofys.nl T +31 (0)30 280 83 00 F +31 (0)30 280 83 01 E info@ecofys.nl DUURZAAM INKOPEN

Nadere informatie

Duurzaam contractmanagement

Duurzaam contractmanagement Duurzaam contractmanagement Samenvatting Hoe wordt de duurzaamheid van de ingekochte producten en diensten ondergebracht in facilitaire contracten en wat betekent dat voor het contractmanagement? Inleiding

Nadere informatie

Quickscan. Een overzicht van openbare inkoopcijfers van de Rijksoverheid. Significant B.V. Eva Hoffmann. 22 februari 2010

Quickscan. Een overzicht van openbare inkoopcijfers van de Rijksoverheid. Significant B.V. Eva Hoffmann. 22 februari 2010 Quickscan Een overzicht van openbare inkoopcijfers van de Rijksoverheid Significant B.V. 22 februari 2010 Eva Hoffmann Achtergrond en aanleiding De projectgroep Innovatiegericht Inkopen van het ministerie

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456

Nadere informatie

De doelstellingen luidt: 4% reductie veroorzaakt door elektraverbruik door het geheel over te stappen naar groene stroom in 2017.

De doelstellingen luidt: 4% reductie veroorzaakt door elektraverbruik door het geheel over te stappen naar groene stroom in 2017. Twee maal per jaar voert Rail Partner Holland een review uit m.b.t. de stand van zaken aangaande CO2- reductiedoelstellingen. Tijdens deze halfjaarlijkse evaluatie worden alle genoemde maatregelen gecheckt.

Nadere informatie

Energie management actieplan 2016

Energie management actieplan 2016 Pagina : 1/7 Energie management actieplan 2016 In dit hoofdstuk wordt de doelstelling beschreven in het kader van de CO2-reductie, inclusief de reductiemaatregelen, die Oosterhuis BV vanaf het jaar 2016

Nadere informatie

NAAR EEN DUURZAMER WAGENPARK VAN DE GEDEPUTEERDE STATEN. Een onderzoek naar de milieuvriendelijkheid van de dienstauto s van de Gedeputeerde Staten

NAAR EEN DUURZAMER WAGENPARK VAN DE GEDEPUTEERDE STATEN. Een onderzoek naar de milieuvriendelijkheid van de dienstauto s van de Gedeputeerde Staten NAAR EEN DUURZAMER WAGENPARK VAN DE GEDEPUTEERDE STATEN Een onderzoek naar de milieuvriendelijkheid van de dienstauto s van de Gedeputeerde Staten Colofon Opdrachtgever CNG Net Dhr. A. (Antwan) van Echtelt

Nadere informatie

Verbruikte diesel Verbruikte benzine. Gasverbruik (M3) Elektraverbruik (kwh)

Verbruikte diesel Verbruikte benzine. Gasverbruik (M3) Elektraverbruik (kwh) Twee maal per jaar voert Rail Partner Holland een review uit m.b.t. de stand van zaken aangaande CO2- reductiedoelstellingen. Tijdens deze halfjaarlijkse evaluatie worden alle genoemde maatregelen gecheckt.

Nadere informatie

Scope 1 doelstelling Scope 2 doelstelling Scope 1 en 2 gecombineerd 5% CO 2- reductie. 30% CO 2- reductie in 2016 6% CO 2 -reductie in 2016 ten

Scope 1 doelstelling Scope 2 doelstelling Scope 1 en 2 gecombineerd 5% CO 2- reductie. 30% CO 2- reductie in 2016 6% CO 2 -reductie in 2016 ten B. Kwantitatieve doelstellingen & beleid 1 INLEIDING Verhoef wil concreet en aantoonbaar maken dat we ons inspannen om CO 2 te reduceren. Daarvoor hebben wij dit reductiebeleid opgesteld. 2 HET CO 2 REDUCTIE

Nadere informatie

Deelsessie 11. Lonen financiële tools bij Duurzaam Inkopen? Esther Veenendaal Martin Blijerveld. >> Als het gaat om milieu en leefomgeving

Deelsessie 11. Lonen financiële tools bij Duurzaam Inkopen? Esther Veenendaal Martin Blijerveld. >> Als het gaat om milieu en leefomgeving Deelsessie 11 Lonen financiële tools bij Duurzaam Inkopen? Esther Veenendaal Martin Blijerveld Kennisnetwerk Duurzaam Inkopen Voor en door inkopers Aanleiding: workshop 21 januari 2010 Financiële aspecten

Nadere informatie

De 15 meest gestelde vragen over zakelijk rijden in 2016.

De 15 meest gestelde vragen over zakelijk rijden in 2016. De 15 meest gestelde vragen over zakelijk rijden in 2016. Bijtelling, investeringsaftrek, bpm, motorrijtuigenbelasting en btw. Wie de belastingen rondom mobiliteit een beetje wil volgen, heeft er bijna

Nadere informatie

ENERGIE ACTIEPLAN. Van der Wiel Holding BV. Conform NEN 50001 Oktober 2015 ENERGIE ACTIEPLAN VAN DER WIEL HOLDING B.V.

ENERGIE ACTIEPLAN. Van der Wiel Holding BV. Conform NEN 50001 Oktober 2015 ENERGIE ACTIEPLAN VAN DER WIEL HOLDING B.V. ENERGIE ACTIEPLAN Van der Wiel Holding BV Conform NEN 50001 Oktober 2015 Verantwoordelijke voor dit verslag is de consultant van AMK Inventis Versie 2.0 Pagina 1 van 6 Scope 1 gasverbruik 1 Inregelen cv

Nadere informatie

CO2- en energiereductieplan feb CO2- en ENERGIEREDUCTIEPLAN

CO2- en energiereductieplan feb CO2- en ENERGIEREDUCTIEPLAN CO2- en ENERGIEREDUCTIEPLAN INHOUDSOPGAVE Pag. 1. INLEIDING... 3 2. ORGANISATIE... 4 2.1. Stuurgroep... 4 2.2. Organisatie grens... 4 3. CO2-REDUCTIE SCOPE 1... 5 3.1. Reductie maatregel energielabel auto

Nadere informatie

Vebruikte diesel Verbruikte benzine. Gasverbruik (M3) Elektraverbruik (kwh)

Vebruikte diesel Verbruikte benzine. Gasverbruik (M3) Elektraverbruik (kwh) Twee maal per jaar voert Rail Partner Holland een review uit m.b.t. de stand van zaken aangaande CO2- reductiedoelstellingen. Tijdens deze halfjaarlijkse evaluatie worden alle genoemde maatregelen gecheckt.

Nadere informatie

Naar een schoner wagenpark. Auto voor Auto

Naar een schoner wagenpark. Auto voor Auto Naar een schoner wagenpark Auto voor Auto Gestart in 2010 234.000 auto s in 2013 besparen 258.000 ton CO 2 -emissie, 82 mio liters brandstof en 129 mio euro Die wij niet hoeven te betalen Cleaner Car Contracts

Nadere informatie

Mobiliteit & duurzaamheid Leaserijder wordt steeds duurzamer. www.alphabet.com

Mobiliteit & duurzaamheid Leaserijder wordt steeds duurzamer. www.alphabet.com Mobiliteit & duurzaamheid Leaserijder wordt steeds duurzamer www.alphabet.com Duurzame mobiliteit. Onderzoek naar gedrag en keuzes van leaserijders op gebied van duurzaamheid. Leaserijders steeds milieubewuster.

Nadere informatie

ENERGIE ACTIEPLAN Datum: CO2 -Prestatieladder ENERGIE ACTIEPLAN. Conform NEN 50001

ENERGIE ACTIEPLAN Datum: CO2 -Prestatieladder ENERGIE ACTIEPLAN. Conform NEN 50001 ENERGIE ACTIEPLAN Conform NEN 50001 Versie -1 (halfjaarlijkse voortgangrapportage) / December Algemeen Ten minste jaarlijks, na afloop van een, wordt dit document beoordeeld en aangepast. De vertegenwoordiger

Nadere informatie

CO2 Emissies & voortgang van doelstellingen Nieuwsbrief 2 van 2017

CO2 Emissies & voortgang van doelstellingen Nieuwsbrief 2 van 2017 Inleiding CO 2 prestatieladder Sinds 2013 is Gebr. Beentjes gecertificeerd voor de CO2 prestatieladder. Een van de onderdelen van het CO2 beleid is het periodiek communiceren over de CO2 uitstoot alsmede

Nadere informatie

Maatschappelijk Verantwoord Inkopen

Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Auteurs: Bettina Blok, Frieda den Heyer Goedgekeurd door: Karin Cornet Datum: 14.06.2017 Versie: 0.2 Actieplan: MVI - MVS Pagina 1 Aanleiding Meerdere gemeenten,

Nadere informatie

3.C.1 Communicatie over de voortgang van CO 2 bij Prins Bouw.

3.C.1 Communicatie over de voortgang van CO 2 bij Prins Bouw. 3.C.1 Communicatie over de voortgang van CO 2 bij Prins Bouw. Datum: 12-05-2016 Versie: 1 1. Inleiding Middels deze rapportage wil Prins Bouw de voorgang op de CO 2 reductiedoelstellingen laten zien, door

Nadere informatie

CO2 reductiedoelstellingen 2020. Conform de CO2-prestatieladder 2.2

CO2 reductiedoelstellingen 2020. Conform de CO2-prestatieladder 2.2 CO2 reductiedoelstellingen 2020 Conform de CO2-prestatieladder 2.2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1. Doelstellingen 3 2 Subdoelstellingen 4 2.1. Subdoelstelling kantoren 4 2.2. Subdoelstelling lease-auto

Nadere informatie

Duurzaam Inkopen langs de maatlat

Duurzaam Inkopen langs de maatlat Duurzaam Inkopen langs de maatlat Kees Clement Programmadirectie Duurzaam Inkopen 5e PIANOo-congres 27 mei 2010 Duurzaam Inkopen Maatschappelijk doel is de verduurzaming van produceren en consumeren Overheden

Nadere informatie

CO₂ Prestatieladder Energiemanagement actieplan

CO₂ Prestatieladder Energiemanagement actieplan 2015 CO₂ Prestatieladder Energiemanagement actieplan Goedgekeurd door: H. van Wijk Auteurs: Y. van der Vlies & L. van Wijk Bedrijf: H. van Wijk transport- en Handtekening: aannemersbedrijf & H. van Wijk

Nadere informatie

CO2 prestatieladder. Het CO2-verbruik reduceren binnen de gehele organisatie. Inzicht. Doelstelling CO2-reductie

CO2 prestatieladder. Het CO2-verbruik reduceren binnen de gehele organisatie. Inzicht. Doelstelling CO2-reductie CO2 prestatieladder Het CO2-verbruik reduceren binnen de gehele organisatie Inzicht De CO2-emissie (footprint) van J. van Etten Holding geeft de totale hoeveelheid CO2- productie die vrijkomt onder andere

Nadere informatie

Energie management actieplan

Energie management actieplan Energie management actieplan Conform 3.B.2 Op basis van de internationale norm ISO 50001 4.4.3, 4.4.4, 4.4.5, 4.4.6, 4.6.1 en 4.6.4 Gebr. Dalmulder Infra Auteur(s): C.J.J. Dalmulder, directeur & CO 2-functionaris

Nadere informatie

Milieu jaarverslag 2013-Q4

Milieu jaarverslag 2013-Q4 Milieu jaarverslag 2013-Q4 1. Inleiding In dit verslag worden gegevens gepubliceerd ten aanzien van energie met daaraan gekoppeld de CO 2 footprint. De dataverzameling en rapportage voor CO 2 gebeurt conform

Nadere informatie

Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Gemeente Zaanstad. Juli 2017

Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Gemeente Zaanstad. Juli 2017 Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen Gemeente Zaanstad Juli 2017 Aanleiding Zaanstad wil zo maatschappelijk verantwoord inkopen als mogelijk. De gemeente kijkt bij inkoop naar belangrijke maatschappelijke

Nadere informatie

Review CO2 reductiedoelstellingen. Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0

Review CO2 reductiedoelstellingen. Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 Review CO2 reductiedoelstellingen Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Voortgang subdoelstellingen 4 2.1. Voortgang subdoelstelling kantoren 4 2.2. Voortgang subdoelstelling

Nadere informatie

CO 2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2018

CO 2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2018 CO 2 Prestatieladder Voortgangsrapportage 2018 Periode: 1 januari t/m 31 december 2018 Datum: 24-06-2019 Versie: 3 Opgesteld door: Will2Sustain Will2Sustain: Adviesbureau in Duurzaam Ondernemen 1 Inhoudsopgave

Nadere informatie

MILIEU EN CO2 PROGRAMMA C.Q. HET PLAN

MILIEU EN CO2 PROGRAMMA C.Q. HET PLAN Pagina 1 van 5 MILIEU EN CO2 PROGRAMMA C.Q. HET PLAN VAN AANPAK CALCHIN FINANCE B.V. 2018-2021 Pagina 2 van 5 Hoofdstuk 1 INLEIDING Voor u ligt het Milieu en Co2 programma c.q. het Plan van Aanpak, waarin

Nadere informatie

Hoe kan innovatie helpen?

Hoe kan innovatie helpen? Themabijeenkomst 16 december: Luchtvervuiling, en hoe houden wij Nederland mobiel? Verkeer Toenemende en invloed luchtvervuiling: van milieu-eisen op de sector hoe kan 2 Inhoud Waar komen verkeersemissies

Nadere informatie

Review CO2 reductiedoelstellingen. Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0

Review CO2 reductiedoelstellingen. Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 Review CO2 reductiedoelstellingen Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Voortgang subdoelstellingen 4 2.1. Voortgang subdoelstelling kantoren 4 2.2. Voortgang subdoelstelling

Nadere informatie

Evaluatierapport sloop- en terugkoopregeling Gemeente Rotterdam

Evaluatierapport sloop- en terugkoopregeling Gemeente Rotterdam Evaluatierapport sloop- en terugkoopregeling Gemeente Rotterdam Sarah Boer Özcan Erdem Onderzoek en Business Intelligence (OBI) Februari 2017 In opdracht van cluster Stadsontwikkeling- Ruimte en Wonen

Nadere informatie

Groene bedrijfsvoering

Groene bedrijfsvoering Groene bedrijfsvoering Emissie-inventaris DWA 2011 2 DWA installatie- en energieadvies (DWA) is een adviesbureau met ambitie. Met meer dan honderd collega s werken wij aan de verduurzaming van onder meer

Nadere informatie

Inkoop en contractmanagement

Inkoop en contractmanagement Syllabus Inkoop en contractmanagement Een inspirerende bundeling van theorie en praktijk, tips en ervaringen, kansen en bedreigingen. Inclusief best practices bij onder meer Universiteit Twente, ING, provincie

Nadere informatie

Energiebeoordeling C Q1-Q2

Energiebeoordeling C Q1-Q2 M Energiebeoordeling C02 2018 Q1-Q2 Versie 1.0 Datum 9 oktober 2018 Copyright 2018 ASSET Rail Alle rechten voorbehouden. Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd

Nadere informatie

CO 2 Voortgangsrapportage 2016 Prins Bouw B.V.

CO 2 Voortgangsrapportage 2016 Prins Bouw B.V. CO 2 Voortgangsrapportage 2016 Prins Bouw B.V. Datum: 31 maart 2017 Versie: 2 1. Inleiding Prins Bouw B.V. wil via dit rapport de voorgang op haar CO 2-reductiedoelstellingen beschrijven. Hierbij wordt

Nadere informatie

Jansma Drachten B.V. ENERGIE ACTIEPLAN Datum: CO2 -Prestatieladder ENERGIE ACTIEPLAN. Conform NEN Versie / Juni 2016

Jansma Drachten B.V. ENERGIE ACTIEPLAN Datum: CO2 -Prestatieladder ENERGIE ACTIEPLAN. Conform NEN Versie / Juni 2016 ENERGIE ACTIEPLAN Conform NEN 50001 Versie -1 / Juni Algemeen Ten minste jaarlijks, na afloop van een boekjaar, wordt dit document beoordeeld en aangepast. De vertegenwoordiger CO2 Prestatieladder is verantwoordelijk

Nadere informatie

38,6. CO 2 (ton/jr) 2014

38,6. CO 2 (ton/jr) 2014 Carbon footprint Op basis van de diverse soorten CO 2 -emissies is de totale CO 2 -emissie van Den Ouden Groep berekend. 9,8 38,6 51,6 Diesel personenwagens Diesel combo's en busjes Hybride personen wagens

Nadere informatie

Voortgang doelstellingen 2015/2016 CO2-prestatieladder 18 november 2016

Voortgang doelstellingen 2015/2016 CO2-prestatieladder 18 november 2016 Voortgang doelstellingen 2015/2016 CO2prestatieladder 18 november 2016 CO2prestatieladder niveau 3. Voortgang reductiemaatregelen Breukelen, 18 november 2016 Akkoord namens directie Datum: 25112016 Handtekening:

Nadere informatie

Minder emissies, betere bereikbaarheid. Afscheid Frans v.d. Steen, 26 juni 2014 Huib van Essen, manager Verkeer, CE Delft

Minder emissies, betere bereikbaarheid. Afscheid Frans v.d. Steen, 26 juni 2014 Huib van Essen, manager Verkeer, CE Delft Minder emissies, betere bereikbaarheid Afscheid Frans v.d. Steen, 26 juni 2014 Huib van Essen, manager Verkeer, CE Delft CE Delft Onafhankelijk, not-for-profit consultancy, opgericht in 1978 Ca. 40 medewerkers

Nadere informatie

CO 2 -Voortgangsrapportage 2017 H1

CO 2 -Voortgangsrapportage 2017 H1 CO 2 -Voortgangsrapportage 2017 H1 Datum: 20 december 2017 Versie: 1 In samenwerking met: Will2Sustain: Adviesbureau in Duurzaam Ondernemen 1. Inleiding Prins Bouw B.V. wil via dit rapport de voorgang

Nadere informatie

V.o.f. transportbedrijf G.L. De Haan

V.o.f. transportbedrijf G.L. De Haan Datum: Oktober 2015 versie 4 Pagina 1 van 10 3.B.1_1 CO 2 reductiedoelstellingen 2017 V.o.f. transportbedrijf G.L. De Haan te Nijkerk Datum: Oktober 2015 versie 4 Pagina 2 van 10 Inhoud 1 Doelstellingen

Nadere informatie

Vragen van de fractie D66 aan het College van Gedeputeerde Staten op grond van artikel 43 van het Reglement van Orde

Vragen van de fractie D66 aan het College van Gedeputeerde Staten op grond van artikel 43 van het Reglement van Orde `s-hertogenbosch, 20 oktober 2015 Aan het College van Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant Brabantlaan 1 5216 TV 's-hertogenbosch Vragen van de fractie D66 aan het College van Gedeputeerde Staten op grond

Nadere informatie

Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van. Post. Versie 8 april 2015

Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van. Post. Versie 8 april 2015 Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van Post 1. Scope/afbakening De productgroep Post omvat de uitbesteding van postdiensten voor verspreiding van drukwerk (schriftelijk berichtenverkeer)

Nadere informatie

Energie Beoordeling Co2 reductie

Energie Beoordeling Co2 reductie Energie Beoordeling Co2 reductie Opgesteld door: Cheryl de Vette VGMK coördinator 2.A.3 Energie Beoordeling 2016 Van Beek Infra Groep B.V. Conform Co2 Prestatieladder 3.0 Datum: 13-5-2016 Inhoud 1. Inleiding...

Nadere informatie

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen 3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen Samen zorgen voor minder CO2 Veenendaal, 30 mei 2018 Dhr. D. van Dam Akkoord directie: Datum: Handtekening: Pagina 1 van 7 1 Inleiding Dit CO2-reductieplan heeft, net zoals

Nadere informatie

Actieplan CO2-reductie

Actieplan CO2-reductie Actieplan CO2-reductie 2019 Project Actieplan CO2-reductie Auteur Marjolein Hoefsloot Opdrachtgever MT Datum 18-04-2019 Versie 5.0 Status Definitief Aantal pagina s 6 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Akkoordverklaring...

Nadere informatie

Duurzame voordelen van Volkswagen

Duurzame voordelen van Volkswagen Duurzame voordelen van Volkswagen Wat betekenen de fiscale regelingen voor u? Vanwege uiteenlopende factoren is de regelgeving vanuit de overheid omtrent autogebruik en -bezit nogal aan veranderingen onderhevig.

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2003 2004 29 200 VII Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (VII) voor het jaar 2004 Nr. 35

Nadere informatie

Voortgangsrapportage CO2-emissiereductie.

Voortgangsrapportage CO2-emissiereductie. Augustus 2018 Voortgangsrapportage CO2-emissiereductie. Graag informeren wij jullie weer over de voortgang van onze CO 2-emissies. Met de CO 2-Prestatieladder en de CO 2-Footprint zijn de hoeveelheden

Nadere informatie

FACTSHEET: Rijksbrede inkoopanalyse (concept, mei 2008)

FACTSHEET: Rijksbrede inkoopanalyse (concept, mei 2008) FACTSHEET: Rijksbrede inkoopanalyse (concept, mei 2008) De Chief Procurement Officer - met zijn staf, het Regiebureau Inkoop Rijksoverheidheeft als opdracht de professionalisering van de inkoop binnen

Nadere informatie

CO2 reductiedoelstellingen 2020

CO2 reductiedoelstellingen 2020 CO2 reductiedoelstellingen 2020 Conform niveau 3 op de CO 2-prestatieladder 3.0 Auteur(s) Roberto de Miranda Document CO2 Reductiedoelstellingen 2020 Datum 31-8-2015 Versie 2.0 Status Definitief Inhoudsopgave

Nadere informatie

CO 2 -uitstootrapportage 2011

CO 2 -uitstootrapportage 2011 Programmabureau Klimaat en Energie CO 2 -uitstootrapportage 2011 Auteurs: Frank Diependaal en Theun Koelemij Databewerking: CE Delft, Cor Leguijt en Lonneke Wielders Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding

Nadere informatie

Derde voortgangsrapportage CO2-emissiereductie.

Derde voortgangsrapportage CO2-emissiereductie. Derde voortgangsrapportage CO2-emissiereductie. Graag informeren wij u over de uitkomsten van onze Carbon Footprint en de derde CO 2 Emissie-inventarisatie, dit alles over 2014. Hierin zijn de hoeveelheden

Nadere informatie

5.B.1 CO2-reductiedoelstellingen + voortgang

5.B.1 CO2-reductiedoelstellingen + voortgang 5.B.1 CO2-reductiedoelstellingen + voortgang Samen zorgen voor minder CO2 Drunen 20 juli 2018 Dhr. R. Buijs Akkoord directie: Datum: Handtekening: Pagina 1 van 9 1 Inleiding Dit CO2-reductieplan heeft,

Nadere informatie

CO 2 -Voortgangsrapportage 2016 Prins Bouw B.V.

CO 2 -Voortgangsrapportage 2016 Prins Bouw B.V. CO 2 -Voortgangsrapportage 2016 Prins Bouw B.V. Datum: 9 mei 2017 Versie: 5 1. Inleiding Prins Bouw B.V. wil via dit rapport de voorgang op haar CO 2-reductiedoelstellingen beschrijven. Hierbij wordt ingegaan

Nadere informatie

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen + voortgang

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen + voortgang 3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen + voortgang Samen zorgen voor minder CO2 Moerkapelle, 06-02-2019 dhr. A. van der Spek Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO 2 -reductieplan heeft, net

Nadere informatie

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen 3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen Samen zorgen voor minder CO2 Moerkapelle, 26 april 2018 dhr. A. van der Spek Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO 2 -reductieplan heeft, net zoals

Nadere informatie

CE Delft. Notitie. A. (Arno) Schroten F. (Femke) de Jong. milieu, en technolog. tel: 015 2 150 150 tel: 015 2 150 150. .nl. .nl Besloten Vennootschap

CE Delft. Notitie. A. (Arno) Schroten F. (Femke) de Jong. milieu, en technolog. tel: 015 2 150 150 tel: 015 2 150 150. .nl. .nl Besloten Vennootschap Op CE Delft CE lossingen Delft voor Oplossingen milieu, econom voor ie milieu, en technolog economie ie en technologie Oude Delft 180 Oude 2611 Delft HH 180 Delft 2611 HH Delft tel: 015 2 150 150 tel:

Nadere informatie

ENERGIE ACTIEPLAN Datum: CO2 -Prestatieladder ENERGIE ACTIEPLAN. Conform NEN 50001

ENERGIE ACTIEPLAN Datum: CO2 -Prestatieladder ENERGIE ACTIEPLAN. Conform NEN 50001 ENERGIE ACTIEPLAN Datum: 26-04- ENERGIE ACTIEPLAN Conform NEN 50001 Versie 2016-2 (halfjaarlijkse voortgangrapportage) / April ENERGIE ACTIEPLAN Datum: 26-04- Algemeen Ten minste jaarlijks, na afloop van

Nadere informatie

W & M de Kuiper Holding

W & M de Kuiper Holding 2 januari t/m juni 2018 2 Pagina 2 van 6 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Overzicht -emissie gegevens 3 Vergelijking met voorgaande jaren 4 3 -gerelateerd gunningsvoordeel 5 4 Doelstellingen 5 Reductiedoelstellingen

Nadere informatie

Reductiebeleid en (kwantitatieve) doelstellingen (3.B.1)

Reductiebeleid en (kwantitatieve) doelstellingen (3.B.1) Reductiebeleid en (kwantitatieve) doelstellingen (3.B.1) Directie: K.J. de Jong Handtekening: KAM-Coördinator: D.T. de Jong Handtekening: Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Het CO 2 -reductiebeleid van

Nadere informatie

Eerste voortgangsrapportage CO 2 -emissiereductie. Carbon Footprint 2010

Eerste voortgangsrapportage CO 2 -emissiereductie. Carbon Footprint 2010 Eerste voortgangsrapportage CO 2 -emissiereductie. Graag informeren wij u over de uitkomsten van onze eerste Carbon Footprint over 2010 en 2011, en de eerste Carbon Footprint Analyse over 2011. Daarin

Nadere informatie

CO2 reductiedoelstellingen 2024

CO2 reductiedoelstellingen 2024 Revisiedatum: 25-06- CO2 reductiedoelstellingen 2024 Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 2.2 3.B.1_1 CO 2 reductiedoelstellingen 2024 1/14 Revisiedatum: 25-06- Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1. Doelstellingen

Nadere informatie

AUTOLEASE & BIJTELLING 2016

AUTOLEASE & BIJTELLING 2016 ALD WHITEPAPER AUTOLEASE & BIJTELLING 2016 VOORWOORD MATTHIEU VAN TELLINGEN Beste wagenparkverantwoordelijke, HR-, Finance- of andere professional, Mogelijk heeft u er al over gelezen of misschien bent

Nadere informatie

Groen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory.

Groen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory. Groen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory. Een uitdagend klimaat 20 20 2020 In 2020 moet de uitstoot van CO 2 in de EU met 20% zijn teruggebracht ten opzichte van het 1990 niveau.

Nadere informatie

Bestuurlijke nota. Effectiviteit van Duurzaam inkopen

Bestuurlijke nota. Effectiviteit van Duurzaam inkopen Bestuurlijke nota Effectiviteit van Duurzaam inkopen November 2018 Onderzoek Effectiviteit van Duurzaam Inkopen Aanleiding De gemeenteraad van Zoetermeer heeft uitgesproken ambities ten aanzien van duurzaam

Nadere informatie

CO 2 Nieuwsbrief Eerste voortgangsrapportage scope 3 doelstellingen

CO 2 Nieuwsbrief Eerste voortgangsrapportage scope 3 doelstellingen Eerste voortgangsrapportage scope 3 doelstellingen September 2017 Eerste voortgangsrapportage CO 2 -emissiereductie. Graag informeren wij u over de voortgang van onze scope 3 doelstellingen. Recent hebben

Nadere informatie

CO 2 Reductie doelstellingen

CO 2 Reductie doelstellingen CO 2 Reductie doelstellingen Gebr. Griekspoor BV Innovatief Proactief Duurzaam Betrokken Nieuw-Vennep 5 november 2013 Dilia van der Want. Afdeling KAM Akkoord directie: Datum: Handtekening: 0.0 Inhoudsopgave

Nadere informatie

De maatregelen bestaan in hoofdlijnen uit: Betrekken medewerkers bij reduceren energieverbruik en reduceren CO2-uitstoot

De maatregelen bestaan in hoofdlijnen uit: Betrekken medewerkers bij reduceren energieverbruik en reduceren CO2-uitstoot Beleidsverklaring Co2 Deze beleidsverklaring met betrekking tot de CO2 uitstoot is onderdeel van het door M, van der Spek Hoveniersbedrijf B.V. gevoerde milieubeleid. M. van der Spek Hoveniersbedrijf B.V.

Nadere informatie

MEMO. Aan: Rosemarie Bisseling. Van: Hero Boonstra. Kopie aan: Antonie Langelaan HSE Kernteam. Blad: 1 van 7. Onderwerp: CO2 Reductieplan

MEMO. Aan: Rosemarie Bisseling. Van: Hero Boonstra. Kopie aan: Antonie Langelaan HSE Kernteam. Blad: 1 van 7. Onderwerp: CO2 Reductieplan MEMO Aan: Rosemarie Bisseling Van: Hero Boonstra Kopie aan: Antonie Langelaan HSE Kernteam Onderwerp: CO2 Reductieplan Datum: 16-11-2014 Blad: 1 van 7 Plaats: Bunnik CO2 Reductieplan 2015-2020 Zoals gevraagd

Nadere informatie

CO 2 en energiereductiedoelstellingen

CO 2 en energiereductiedoelstellingen CO 2 en energiereductiedoelstellingen t/m 2012 N.G. Geelkerken Site Manager International Paint (Nederland) bv Januari 2011 Inhoud 1 Introductie 3 2 Co2-reductie scope 4 2.1. Wagenpark 4 3 Co2-reductie

Nadere informatie

FLEET131 Zakelijk rijden VW 297x210 v6.indd 1 20-01-15 12:01

FLEET131 Zakelijk rijden VW 297x210 v6.indd 1 20-01-15 12:01 FLEET131 Zakelijk rijden VW 297x210 v6.indd 1 20-01-15 12:01 De 15 meestgestelde vragen over zakelijk rijden in 2015. Bijtelling, investeringsaftrek, bpm, motorrijtuigenbelasting en brandstofaccijns. Wie

Nadere informatie

Voortgangsrapportage over 2018 CO 2 -Prestatieladder

Voortgangsrapportage over 2018 CO 2 -Prestatieladder Voortgangsrapportage over 2018 CO 2 -Prestatieladder Barendrecht, 1 juli 2019 Geaccordeerd door: L.A. Droog Edwin Oudshoorn Directeur MVO verantwoordelijk CO2 prestatieladder voortgangsrapportage over

Nadere informatie

CO2 reductiedoelstellingen Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0

CO2 reductiedoelstellingen Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 CO2 reductiedoelstellingen 2017 Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1. Doelstellingen 3 1.2. Doelstellingen per emissiebron en per FTE tot 2020 4 1.3. Goedkeuring

Nadere informatie

CO 2 - en energiereductiedoelstellingen 2013-2014 Alfen B.V. Auteur: H. van der Vlugt Versie: 1.1 Datum: 26-mei-2014 Doc.nr: Red1314 Alfen B.V. CO 2-reductierapport 2013-2014 Doc. nr. Red1314 26-mei-2014

Nadere informatie

Energie Management Programma 3.B.2

Energie Management Programma 3.B.2 Energie Management Programma 3.B.2 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 2 2 Reductiedoelstellingen 2012-2016... 3 3 Reductiemaatregelen... 5 4 Budgettering... 6 Schuuring Pagina 1 van 6 1 Inleiding Dit document

Nadere informatie

Energie beoordelingsverslag 2016

Energie beoordelingsverslag 2016 Energie beoordelingsverslag 2016 Datum:... Paraaf directie:... Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Bedrijf 4 2.1 Activiteiten 4 2.2 Bedrijfsonderdelen 4 2.3 Factoren die het energieverbruik beïnvloeden 4 3.

Nadere informatie

Voortgangsrapportage CO2 Prestatieladder (Q4 -) 2015 GKB Groep B.V.

Voortgangsrapportage CO2 Prestatieladder (Q4 -) 2015 GKB Groep B.V. Voortgangsrapportage CO2 Prestatieladder (Q4 -) 2015 GKB Groep B.V. Barendrecht, 25-01-2016 Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Algemeen... 3 3. Energiestromen... 3 3.1 Doelstellingen... 4 4. Inzage energieverbruik...

Nadere informatie

5.B.1 CO2-reductiedoelstellingen + voortgang

5.B.1 CO2-reductiedoelstellingen + voortgang 5.B.1 CO2-reductiedoelstellingen + voortgang Samen zorgen voor minder CO2 Drunen 22-03-2019 Dhr. R. Buijs Akkoord directie: Datum: Handtekening: Pagina 1 van 10 1 Inleiding Dit CO2-reductieplan heeft,

Nadere informatie

Milieu en Co2 Programma c.q. het plan van aanpak ICS Groep

Milieu en Co2 Programma c.q. het plan van aanpak ICS Groep Milieu en Co2 Programma c.q. het plan van aanpak 2017 ICS Groep 1 Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Strategische milieu en co2 reductie doelstellingen... 3 Milieu en CO2-reductie doelstellingen 2017... 3 3.

Nadere informatie

T 06-46 11 97 23. Nanuru, MH (Anna)

T 06-46 11 97 23. Nanuru, MH (Anna) Nanuru, MH (Anna) Van: Maurits Hekking [maurits.hekking@degroenezaak.com] Verzonden: maandag 15 juni 2015 6:26 Onderwerp: Onderzoek naar dienstauto's Provinciale Staten Bijlagen: 20150519 Rapport Dienstauto's

Nadere informatie

ENERGIE ACTIEPLAN

ENERGIE ACTIEPLAN ENERGIE ACTIEPLAN 2018-2 Van der Wiel Holding BV Conform NEN 50001 November 2018 Verantwoordelijke voor dit verslag is de VGM-coördinator Versie 1.0 Pagina 1 van 6 Scope 1 1 Vervanging en/of aanschaf van

Nadere informatie

De minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Postbus EZ DEN HAAG

De minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Postbus EZ DEN HAAG Lange Voorhout 8 Postbus 20015 De minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Postbus 20951 2500 EZ DEN HAAG 2500 EA Den Haag T [070] 3424344 F [070] 3424130 E voorlichting@rekenkamer.nl

Nadere informatie

Energie management actieplan

Energie management actieplan Energie management actieplan Gebr. Beentjes GWW, 05 mei 2015 Datum: 05-05 -2015 Blad 2 van 9 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Bedrijfsbeschrijving Gebr. Beentjes GWW B.V... 4 1.1 Organogram... 4 1.2 Werkzaamheden...

Nadere informatie

3.B.1 Reductie doelstellingen Van Raaijen Groep BV. Almere, M. van Raaijen. Afdeling KAM. Akkoord directie: Datum: Handtekening:

3.B.1 Reductie doelstellingen Van Raaijen Groep BV. Almere, M. van Raaijen. Afdeling KAM. Akkoord directie: Datum: Handtekening: 3.B.1 Reductie doelstellingen Van Raaijen Groep BV Almere, 16-11-2017 M. van Raaijen. Afdeling KAM Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO2-reductieplan heeft, net zoals het volledige

Nadere informatie

CO 2 -Prestatieladder

CO 2 -Prestatieladder CO 2 -Prestatieladder Autorisatie: Bedrijf Functie Naam Handtekening Datum Opsteller Vermeulen Groep KAM-manager C. Adriaanse 18-11-2016 Controle Vermeulen Groep KAM-manager C. Adriaanse 18-11-2016 Vrijgegeven

Nadere informatie

UW NATIONALE BENCHMARK MOBILITEIT RAPPORT

UW NATIONALE BENCHMARK MOBILITEIT RAPPORT UW NATIONALE BENCHMARK MOBILITEIT RAPPORT Alstublieft, Dank voor uw deelname! 1 VOORWOORD De manier waarop we werken en reizen verandert snel. We werken steeds meer plaats- en tijdonafhankelijk en het

Nadere informatie

CO2 reductiedoelstellingen 2020

CO2 reductiedoelstellingen 2020 CO2 reductiedoelstellingen 2020 Conform niveau 3 op de CO 2-prestatieladder 3.0 Auteur(s) Roberto de Miranda Document CO2 Reductiedoelstellingen 2020 Datum 12-9-2016 Versie 2.0 Status Definitief Inhoudsopgave

Nadere informatie

CO2 reductiedoelstellingen 2020. Conform de CO2-prestatieladder 2.2

CO2 reductiedoelstellingen 2020. Conform de CO2-prestatieladder 2.2 CO2 reductiedoelstellingen 2020 Conform de CO2-prestatieladder 2.2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1. Doelstellingen 3 2 Subdoelstellingen 4 2.1. Subdoelstelling kantoren 4 2.2. Subdoelstelling lease-auto

Nadere informatie

Voortgang CO 2 Reductie doelstellingen

Voortgang CO 2 Reductie doelstellingen Voortgang CO 2 Reductie doelstellingen M. van der Spek Hoveniers BV Benthuizen 30-10-2015 Hendrik-Jan Konijn Akkoord directie: Datum: Handtekening: 0.0 Inhoudsopgave 0.0 Inhoud 1.0 Inleiding 2.0 Referentie

Nadere informatie

Plan van Aanpak reductie scope 3-emissies

Plan van Aanpak reductie scope 3-emissies Plan van Aanpak reductie scope 3-emissies CO2-Prestatieladder eis 5.B.1 Almere, 30 november 2015 Contactpersoon: Mevr. J. den Braber Postbus 30248 1303 AE ALMERE t 036-538 88 00 e jdbraber@a-hak.nl i www.a-hak.nl

Nadere informatie

Evaluatie doelstellingen CO2 prestatieladder

Evaluatie doelstellingen CO2 prestatieladder Evaluatie doelstellingen CO2 prestatieladder In het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen binnen ons bedrijf A.A. Snijders & Zn. is met name het reduceren van haar CO2 uitstoot. In 205/206 onderstaande

Nadere informatie

Milieu Management V1.4

Milieu Management V1.4 V1.4 Milieu Management Pagina 1 van 6 V1.4 Inhoudsopgave 1. ALGEMEEN 3 2. INLEIDING 3 3. DOELSTELLING 3 4. BEPALEN PRIORITEITEN 3 5. INKOOP 4 6. MANAGEMENT INFORMATIE 4 7. COMMUNICATIE 5 8. EVALUATIE 6

Nadere informatie

Gezonde lucht voor Utrecht

Gezonde lucht voor Utrecht Gezonde lucht voor Utrecht Aanvullende maatregelen luchtkwaliteit Programmabureau Luchtkwaliteit Gemeente Utrecht Context Gezondheid van Utrechters voorop Ambitie college: Europese normen zijn minimumnormen

Nadere informatie

Review CO 2 reductiedoelstellingen

Review CO 2 reductiedoelstellingen Review CO 2 reductiedoelstellingen Door: R. Loenen Datum: 26-10-2018 Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Voortgang subdoelstellingen 4 2.1 Voortgang subdoelstelling

Nadere informatie

[3.B.1.3- CO2 reductiedoelstellingen]

[3.B.1.3- CO2 reductiedoelstellingen] 2017 [3.B.1.3- CO2 reductiedoelstellingen] Co2 prestatieladder 3.0 Conform niveau 3 Transportbedrijf R.Vels & Zn. BV 1 Inhoud Inleiding... 3 1 Mogelijkheid en reductie CO2 uitstoot... 4 1.1. Input... 4

Nadere informatie