STATISTISCH ZAKBOEKJE 2011

Transcriptie

1 STATISTISCH ZAKBOEKJE 2011 Denkkader 1: Van loonkostenontsporing naar jobintensieve groei Denkkader 2: Van knelpunt- naar participatie-economie Denkkader 3: Van verlofstelsels naar flexibele arbeidstijden Denkkader 4: Van vervroegde uittrede naar langer werken Kerncijfers voor het sociaaleconomisch overleg Sociaal departement

2 VBO vzw Ravensteinstraat 4, 1000 Brussel T F info@vbo-feb.be REDACTIE: Klaas Soens VORMGEVING: The Mailshop, Patrick Fierens DRUK: Geers Offset VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: Charles Gheur Ravensteinstraat 4, 1000 Brussel WETTELIJK DEPOT: D/0140/2011/5 De inhoud van deze publicatie vindt u op Cette brochure est également disponible en français.

3 Brussel, juni 2011 Beste lezer, De regering heeft een ambitieus, maar noodzakelijk meerjarentraject voor de begroting bij Europa ingediend. Het doel is duidelijk: een begrotingsevenwicht of een sanering van ongeveer 17 miljard euro tegen De weg is ook duidelijk: via structurele ingrepen in de overheids- en socialezekerheidsdomeinen. Nu moeten er knopen doorgehakt worden in concrete dossiers. Met dit statistisch zakboekje, dat voor het vijfde opeenvolgende jaar de structurele problemen op sociaaleconomisch gebied tracht te duiden, willen wij alvast de aandacht vestigen op vier belangrijke denkkaders: 1 Onze loonkosten blijven verder ontsporen tegenover de buurlanden. Is het dan wel sociaal een debat over de index uit de weg te gaan, o.a. wegens het verdere concurrentie- en jobverlies dat we daarmee opbouwen? 2 Zou de huidige knelpunteconomie via doortastende maatregelen op het vlak van onderwijs, begeleiding en activering van werklozen niet de weg moeten banen voor een participatie-economie, waar iedereen die kan werken, effectief aan het werk is? 3 Moet er op het vlak van de combinatie arbeid en gezin geen rem gezet worden op de vele verlofstelsels, die ons andermaal uniek in Europa maken, ten voordele van andere maatregelen zoals glijdende werkuren en toegankelijke kinderopvang? 4 Ten slotte, kunnen we, om de vergrijzingsuitdaging aan te gaan, anders dan de logica van alle andere EU-lidstaten volgen? Langer leven moet ook bij ons, beter laat dan nooit, aanleiding geven tot langer werken. De thema s zijn bekend, de analyses worden in dit zakboekje andermaal geduid, en de mogelijke beleidskeuzes worden ditmaal samengevat in vier denkkaders voor de toekomst. Zonder daarbij concrete maatregelen aan te reiken, wensen wij positieve en duurzame keuzes voor te leggen in plaats van de kop in het zand te steken. Dit om het debat over de te maken beleidskeuzes te voeden en aan te zwengelen. Het statistisch zakboekje is een werkstuk van het Sociaal departement en werd voorbereid door een expertswerkgroep 1. Voor verdere vragen en suggesties tot verbetering kunt u terecht bij Klaas Soens (ks@vbo-feb.be), coördinator van dit zakboekje. Het zakboekje is gratis te verkrijgen in gedrukte versie (zie colofon), alsook terug te vinden op onze website onder de rubriek Publicaties / Cijfers en feiten. Wij wensen u veel leesplezier. Met vriendelijke groeten, Pieter Timmermans, bestuurder-directeur-generaal van het VBO 1 Naast het Sociaal departement van het VBO zijn dit: Marc Blomme (Fedustria), Manou Doutrepont (FEVIA), Sébastien Procureur (Communicatiedepartement VBO) en Geert Vancronenburg (Economisch departement VBO). 3

4 Inhoud DENKKADER 1: VAN LOONKOSTENONTSPORING NAAR JOBINTENSIEVE GROEI Loonkosten stijgen sneller dan buurlanden... 8 Loonkostenontsporing loopt verder op... 9 Loonkostenontsporing vernietigt jobs DENKKADER 2: VAN KNELPUNT- NAAR PARTICIPATIE-ECONOMIE Technische studies springplank naar werk Belgische werkloosheidsuitkeringen weinig degressief Sterke daling langdurige werkloosheid sinds opvolging werklozen DENKKADER 3: VAN VERLOFSTELSELS NAAR FLEXIBELE ARBEIDSTIJDEN Verlofrechten voor gezinnen al zeer uitgebreid Verloven bestendigen klassieke rolpatronen miljoen euro subsidies voor deeltijdse jobs DENKKADER 4: VAN VERVROEGDE UITTREDE NAAR LANGER WERKEN Instroom brugpensioen neemt verder toe Tijdskrediet bovenop brugpensioen Langer leven, langer werken KERNCIJFERS VOOR HET SOCIAALECONOMISCH OVERLEG België Eurozone

5 Denkkader 1: Van loonkostenontsporing naar jobintensieve groei Denkkader 2: Van knelpunt- naar participatie-economie Denkkader 3: Van verlofstelsels naar flexibele arbeidstijden Denkkader 4: Van vervroegde uittrede naar langer werken Kerncijfers voor het sociaaleconomisch overleg 5

6 Van LoonkoSTEnonTSporIng Een stijging van de olieprijs doet de inflatie in België, net als in andere landen, versnellen. Dit betekent dat het leven duurder wordt, wat de vraag naar compensatie via hogere lonen doet ontstaan. Deze loonaanpassing aan de levensduurte gebeurt in België automatisch en direct, via het systeem van automatische loonindexering. Dit leidt tot onzekerheid bij de werkgevers de loonevolutie in het komende jaar kunnen zij maar bij benadering inschatten, maar ook tot ontsporende loonkosten, wanneer de inflatie hoger uitvalt dan voorzien. In andere landen wordt de loonkostenevolutie immers op voorhand voor een bepaalde periode onderhandeld en is deze evolutie zeker, los van lagere of hogere inflatie dan voorzien. In een volgende onderhandelingsronde wordt er mogelijk verder rekening gehouden met de inflatie van de voorbije periode. In België wordt er daarentegen onderhandeld op basis van de verwachte inflatie voor de komende periode, die sterk kan afwijken van de uiteindelijke, feitelijke inflatie. Voor diegenen met een sterke positie op de arbeidsmarkt, zij die een job hebben of goede competenties kunnen aanbieden op de arbeidsmarkt, zorgt de automatische indexering voor hogere lonen. Hierdoor wordt de koopkracht ondanks de aantrekkende inflatie gevrijwaard. Een behoud van koopkracht voor diegenen met een sterke positie op de arbeidsmarkt ondersteunt de consumptie. Een loonkostenontsporing daarentegen, bijvoorbeeld wanneer de Belgische loonkosten sterker toenemen dan in de buurlanden, geeft ook aanleiding tot een verslechtering van onze concurrentiepositie en een verlies aan jobs voor de outsiders op de arbeidsmarkt. 6

7 naar jobintensieve groei Ook in 2011 hebben de aantrekkende wereldeconomie en de politieke onrust in het Midden-Oosten reeds voor een snellere stijging van de olieprijzen gezorgd dan op voorhand was verwacht. Er valt te vrezen dat onze concurrentiepositie hierdoor verder zal verslechteren. Via een studie en op basis hiervan een hervorming van ons huidig systeem van automatische loonindexering, moet het nochtans mogelijk zijn om de impact van een olieprijsschok op de Belgische loonkostenontwikkeling te beheersen en de aanpassingen aan dit systeem onder sociale partners vorm te geven. Hierdoor zou een meer evenwichtige loonkostenontwikkeling ontstaan, waardoor onze concurrentiepositie o.m. tegenover de buurlanden verbetert. Dit heeft een directe positieve impact op het aantrekken van investeringen en het behouden en winnen van marktaandelen. Een evenwichtige loonkostenontwikkeling is een belangrijke vereiste indien we tegen 2020 inderdaad 73,2% van de bevolking tussen 20 en 64 jaar aan het werk willen krijgen. 2 Deze doelstelling, zo n bijkomende jobs, is om verschillende redenen van cruciaal belang. Niet alleen is ze broodnodig om de vergrijzingsuitdaging succesvol aan te gaan. Meer mensen aan het werk zal zich eveneens vertalen in een lagere armoedegraad. REACTIE OP DIT DENKKADER? Geert Vancronenburg, adviseur Economisch departement gva@vbo-feb.be 2 Belgische doelstelling in het kader van de EU 2020-strategie. Bron: minister Milquet (15/04/2011), Een ambitieus Nationaal Hervormingsprogramma (NHP) met voorrang voor de werkgelegenheid. 7

8 LoonkoSTEnonTSporIng LOONKOSTEN STIJGEN SNELLER DAN BUURLANDEN In zijn laatste rapport stelde de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) dat de Belgische loonkosten in de periode voor de derde keer op rij sneller waren gestegen dan in onze drie buurlanden. 3 Over de periode is onze loonkostenhandicap nu al opgelopen tot maar liefst 3,9%. Dit komt bovenop de handicap van 8% die al vóór 1996 was opgebouwd. Wegens deze vaststelling bereikten de sociale partners, na lang en intensief onderhandelen, in januari 2011 een ontwerpakkoord over een gematigde loonkostenontwikkeling voor de periode : in 2011 zou er geen marge bovenop de index zijn en in 2012 mochten de reële loonsverhogingen maximaal 0,3% bedragen. Omdat de inflatie als gevolg van de stijging van de olieprijs aan het oplopen was (cf. infra), kwam de Groep van Tien eveneens overeen om een studie rond ons systeem van automatische indexering te maken. Meer bepaald zou er onderzocht worden hoe de impact van een olieprijsschok op de loonkostenontwikkeling gematigd zou kunnen worden. Daar het ontwerp van interprofessioneel akkoord (IPA) verworpen werd door de socialistische en liberale vakbonden, heeft de federale regering conform de wet van 1996 op het concurrentievermogen het dossier naar zich toe getrokken. De regering bevestigde in haar bemiddelingsvoorstel dat er in 2011 geen enkele marge bovenop de index bestaat en dat deze in 2012 maximaal 0,3% van de loonkosten bedraagt. 3 Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (09/11/2010), Technisch Verslag november ,9 8 Loonkostenhandicap van België t.o.v. onze drie buurlanden (1996 = 100) (Bron: CRB, Technisch Verslag 2010) e

9 LoonkoSTEnonTSporIng LOONKOSTENONTSPORING LOOPT VERDER OP Wat eind 2010 gevreesd werd, lijkt in 2011 uit te komen. Als gevolg van de forse stijging van de olieprijs ligt de feitelijke inflatie aanzienlijk hoger dan verwacht ten tijde van de publicatie van het CRB-rapport in november Terwijl het Federaal Planbureau toen nog uitging van een gezondheidsindex van 1,9% in 2011, heeft het in mei 2011 zijn voorspelling opgetrokken naar 3%. De verwachte indexering in de privésector bedraagt hierdoor niet langer 3,9% voor de periode (zoals in het CRB-rapport), maar is opgelopen tot maar liefst 5,5%. Rekening houdend met de in het CRB-rapport verwachte loonkostenevolutie in onze drie buurlanden, is de kans dan ook reëel dat we vandaag aan de vooravond staan van een vierde loonkostenontsporing op rij. In tegenstelling tot het ontwerp van IPA en de aanbeveling van de Nationale Bank van België blijft het evenwel nog steeds wachten op de broodnodige studie over de automatische loonindexering en haar perverse neveneffecten. 6% 5% 4% 3% 3,9% 0,2% 1,8% 5,5% 0,5% 2,0% Verwachte indexering in de privésector in de periode (Bron: CRB, FPB, OESO) 2% 3,0% 1% 1,9% 0% Technisch verslag november 2010 Mei 2011 Gezondheidsindex 2011 Gezondheidsindex 2012 Overloopeffect 9

10 LoonkoSTEnonTSporIng LOONKOSTENONTSPORING VERNIETIGT JOBS 10 De automatische indexering wordt door velen verdedigd als zeer sociaal en met niets dan voordelen. Voor diegenen die een sterke positie op de arbeidsmarkt hebben (de insiders), zal de automatische indexering er inderdaad voor zorgen dat hun koopkracht intact blijft. Indien dit echter gepaard gaat met een zoveelste loonkostenontsporing, dan zullen er echter ook jobs sneuvelen. Op basis van recente studies van het Federaal Planbureau 4 en van de hoogleraren Abraham en Konings (K.U.Leuven) 5 kunnen we stellen dat met elke 1% loonkostenontsporing, er zo n jobs verloren zullen gaan. Diegenen die hier het slachtoffer van zijn, zullen hun koopkracht dus niet gevrijwaard zien! Integendeel, zij zullen Verband tussen de evolutie van de loonkostenhandicap en de tewerkstelling wanneer men de loonkostenhandicap sinds 1996 afbouwt (in vgl. met wanneer men dit niet zou doen) (Bron: Federaal Planbureau) geconfronteerd worden met een forse koopkrachtvermindering. Daarnaast heeft ons systeem van automatische indexering nog andere nadelen. Zo leidt het tot een verslechtering van onze concurrentiepositie, wat weegt op onze exportprestatie. Het zorgt ook voor belangrijke tweede ronde-effecten, namelijk de inflatie stijgt, waardoor hogere loonkosten, waardoor hogere bedrijfskosten, waardoor hogere afzetprijzen, waardoor opnieuw een hogere inflatie. Ten slotte zetten loonkostenontsporingen de winstmarges van de ondernemingen onder druk, wat een negatieve impact 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% heeft op de investeringen, ook deze in vorming en innovatie. Dus hoewel het systeem van automatische indexering individueel door de meeste werknemers als positief gepercipieerd zal worden, brengt het anderzijds de concurrentiekracht van de ondernemingen en de jobs van andere werknemers in gevaar. 4 Federaal Planbureau (mei 2010), Economische vooruitzichten F. Abraham & J. Konings (2010), Loonkosten, productiviteit en werkgelegenheid in een concurrentiële internationale omgeving: een analyse met Belgische bedrijfsgegevens Totale werkgelegenheid (rechterschaal) Loonkostenhandicap/uur, t.o.v. 3 buurlanden (linkerschaal)

11 Denkkader 1: Van loonkostenontsporing naar jobintensieve groei Denkkader 2: Van knelpunt- naar participatie-economie Denkkader 3: Van verlofstelsels naar flexibele arbeidstijden Denkkader 4: Van vervroegde uittrede naar langer werken Kerncijfers voor het sociaaleconomisch overleg 11

12 Van knelpunteconomie Sinds een aantal jaren kampt de Belgische economie met een toenemend aantal knelpuntvacatures. De voornaamste redenen hiervoor zijn: (1) een gebrek aan uitstroom uit het onderwijs van technisch geschoolden (zowel op secundair, bachelor als master niveau), terwijl deze competenties juist zeer gegeerd zijn in de huidige kenniseconomie; (2) de combinatie van vergrijzing en ontgroening, wat ertoe leidt dat er vandaag heel veel werknemers de arbeidsmarkt verlaten, terwijl het aantal jonge intreders beperkter is. Dit leidt tot krapte op de arbeidsmarkt; (3) daarnaast zijn er ook heel wat knelpuntvacatures voor ongeschoolden, waar de loon- en arbeidsvoorwaarden blijkbaar te weinig verschillen van een vervangingsinkomen, wat leidt tot de zogenaamde werkloosheidsval. Het gevolg is een toenemend aantal knelpuntvacatures. Zelfs in het crisisjaar 2010 blijkt dat 1 op 4 bedrijven in de privésector vacatures heeft moeten stopzetten bij een gebrek aan kandidaten. 6 Gezien de activering van werklozen vrij beperkt is in België (weinig degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen + opvolging werklozen slechts na 15 of 21 maanden werkloosheid en beperkt tot de leeftijd van 50 jaar), is er van daaruit onvoldoende druk om bijvoorbeeld de vacatures waarvoor er geen of slechts een korte scholing vereist is, in te vullen. Veel van deze jobs worden in de praktijk ingevuld door buitenlanders (bv. uitvoerende arbeiders, bouw, dienstencheques, ). Het gevolg is een opwaartse druk op de lonen én vacatures die niet ingevuld kunnen worden. Dit leidt zowel op micro- als op macroniveau tot een vertraging van de economische groei en minder jobs en welvaart. Na de hoge loonkosten in België zijn de knelpuntvacatures de bezorgdheid nummer 2 van veel bedrijfsleiders geworden. 6 Bron: VBO, bevraging bij 563 werkgevers in februari

13 naar participatie-economie Het probleem van de knelpunteconomie dient dus aan de basis en via een meersporenbeleid aangepakt te worden. Eerst en vooral moeten technische beroepen populairder gemaakt worden bij jongeren. Bedrijfsfederaties, maar ook onderwijs en studieadviescentra, hebben hier een belangrijke taak te vervullen. Daarnaast moet de arbeidsmarkt voor heel wat profielen (bv. uitvoerende arbeiders, bouw, onderzoekers, ingenieurs, ) nog meer opengesteld worden voor buitenlanders. Arbeidsmigratie is geen bedreiging voor de eigen welvaart of de eigen werklozen. Beroepsactieve migranten zijn geen kosten, maar een opbrengst voor de sociale zekerheid en ingevulde jobs leiden tot groei en de creatie van nieuwe jobs. Gezien heel wat knelpuntvacatures geen diploma of ervaring vereisen, is arbeidsmarktgerichte scholing onvoldoende. Een activerend werkloosheidsbeleid, met degressieve en in de tijd beperkte werkloosheidsuitkeringen zoals in alle ons omringende landen (!), is essentieel om de arbeidsmarkt dynamischer en mobieler te maken. Landen met een hoge werkzaamheidsgraad kennen een hoge mobiliteit op de arbeidsmarkt. Meer technische scholing, arbeidsmigratie en activering van werklozen zullen leiden tot meer ingevulde vacatures. Alleen al de activering van langdurig werklozen heeft op 6 jaar tijd geleid tot langdurige werklozen minder in de groep die aan de opvolging van het zoekgedrag van werklozen door de RVA onderworpen is (langdurige werklozen tot 50 jaar). Het gevolg is meer economische groei en een hoge arbeidsparticipatie. België bevindt zich met een werkzaamheidsgraad van 67,6% (20-64 jaar) nog ruim onder de EU 2020-doelstelling van 75% werkenden. REACTIE OP DIT DENKKADER? Bart Buysse, adjunct-directeur Sociaal departement bb@vbo-feb.be 13

14 knelpunteconomie TECHNISCHE STUDIES SPRINGPLANK NAAR WERK In de grafieken staan de knelpuntvacatures weergegeven die het meest voorkomen in respectievelijk het Vlaams (grafiek links) en het Waals Gewest (grafiek rechts). Zoals eerder gesteld, komen technische functies daarin vaak voor en dit op alle niveaus: zowel technici en monteurs uit technische en beroepsopleidingen als ingenieurs en informatici op hogeschool- en universitair niveau. Daarnaast zijn er ook heel wat vacante betrekkingen voor kortgeschoolden (schoonmaker 7, callcenter operator, ), commerciële functies (vertegenwoordiger) en beroepen in de zorgsector. Uit een VBO-bevraging blijkt dat in het crisisjaar 2010 maar liefst 1 op 4 bedrijven uit de privésector vacatures heeft moeten stopzetten bij een gebrek aan kandidaten. De grootste problemen stellen zich in de bouwsector (1 op 2 bedrijven moest vacatures stopzetten), de groothandel (29%) en de productie (23%). Uit diverse studies blijkt dat een diploma nog steeds loont op de arbeidsmarkt: van de schoolverlaters met een bachelorof masterdiploma heeft 70% tot 90% Schoonmaker Technicus binnen het jaar werk gevonden. Van de geschoolden secundair onderwijs 60% tot 80% en van de ongekwalificeerde uitstroom 60% of minder. 8 7 Wellicht speelt hier een duidelijk effect van het dienstenchequestelsel: in 2009 waren er bij de VDAB vacatures voor particuliere schoonmakers, voor professionele schoonmakers en 402 voor industriële schoonmakers. In het Waals Gewest is deze functie niet opgenomen in de lijst van meest voorkomende knelpuntvacatures. 8 VDAB (2010), Werkzoekende schoolverlaters in Vlaanderen, Le Forem (2010), L insertion au travail des jeunes demandeurs d emploi wallons sortis de l enseignement en Verpleegkundige Callcenter operator 14 [LInkS] Meest voorkomende knelpuntvacatures bij de VDAB in het Vlaams Gewest (Bron: VDAB, Analyse Vacatures 2009, Knelpuntberoepen) [rechts] Meest voorkomende knelpuntvacatures bij de Forem in het Waals Gewest (Bron: Forem, Détection des métiers et fonctions critiques en 2009) Vertegenwoordiger Leerkracht secundair onderwijs Informaticus Ingenieur Verpleegkundige Boekhouder Vrachtwagenbestuurder Kelner Thuisverkoper Technicus bouw Technisch installateur Onderhoudstechnicus Vertegenwoordiger (diensten) Vertegenwoordiger (goederen) Kok Technisch monteur

15 knelpunteconomie BELGISCHE WERKLOOSHEIDSUITKERINGEN WEINIG DEGRESSIEF De degressiviteit van de Belgische werkloosheidsuitkeringen d.i. het verschil tussen het hoogste uitkeringsniveau bij de aanvang van de werkloosheid en het laagste na een zekere werkloosheidsduur is vrij beperkt in Europees perspectief. De Europese Commissie en de OESO hebben voor 2 loonniveaus en 4 gezinstypes deze degressiviteit onderzocht. Hieruit blijkt dat de Belgische werklozen gemiddeld bij aanvang 71% van hun vroegere nettoloon ontvangen en tussen het tweede en vijfde jaar werkloosheid 65%. Dit is een degressiviteit van gemiddeld ongeveer 10% tegenover 40% in de EU-15! Andere landen compenseren deze sterkere degressiviteit die leidt tot meer activering vaak met bijstandsuitkeringen, huisvestingstoeslagen, enz., maar deze zijn gekoppeld aan Evolutie van de netto vervangingsratio van de werkloosheidsuitkeringen, op 5 jaar tijd, gemiddelde voor 2 loonniveaus en 4 gezinstypes (Bron: EC en OESO, 2011) Netto werkloosheidsuitkering t.o.v. het vroegere nettoloon een bestaansmiddelentoets en dus gericht naar de behartenswaardige gevallen. De hoge lasten op arbeid in België verklaren waarom de vervangingsratio in netto termen (bv. initieel 71% van het laatste nettoloon) hoger uitvalt dan deze in bruto termen (bv. initieel 60% van het laatste brutoloon, met een maximum van euro). Werkloosheidsuitkeringen worden immers voor maximaal 10,09% fiscaal belast, terwijl er van een gemiddeld brutoloon ongeveer 40% aan 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 71% 65% fiscale en parafiscale werknemerslasten afgehouden wordt. 9 Meer degressiviteit is dus absoluut geen kwestie van méér middelen, maar van een betere besteding van de middelen! 10 In geval van een beperking in de tijd en een sterkere degressiviteit zouden er eventueel meer middelen naar de initiële werkloosheidsperiode kunnen gaan. 9 Bron: OESO, Taxing Wages België besteedt 3,3% van zijn bbp aan het werkloosheidsbeleid in ruime zin, dit is het hoogste percentage van alle OESO-landen (Bron: OESO, Employment Outlook 2010). BE AT DK IE PT DE FR FI SE EU-15 UK ES NL LU EL IT Jaar 1 Jaar % 35% 15

16 knelpunteconomie STERKE DALING LANGDURIGE WERKLOOSHEID SINDS OPVOLGING WERKLOZEN 16 De actieve begeleiding en opvolging van werklozen is een evidentie geworden in de Europese sociale modellen. De Europese Commissie beveelt een opvolging van de werklozen binnen het eerste jaar werkloosheid aan en binnen de 6 maanden voor jongeren. In België is in 2004 een opvolgingsmaatregel ingevoerd, waarbij langdurige werklozen na 15 maanden (-25 jaar) of 21 maanden werkloosheid (+25 jaar) door de RVA worden opgeroepen om hun zoekinspanningen naar werk te evalueren. Dit beleid, dat voorlopig enkel geldt voor de werklozen tot 50 jaar, werpt duidelijk vruchten af. Over de economische cylci heen zijn er vandaag structureel langdurige werklozen tot 50 jaar minder in de RVA-statistieken dan voor de maatregel in Evolutie van de langdurige werkloosheid, in de groep -50 jaar en de groep +50 jaar (Bron: RVA) Door de sterke toename bij de 50-plussers, die niet aan deze maatregel onderworpen zijn, is de daling van de globale werkloosheid niet zo opvallend: vandaag zijn er beschikbare werkzoekenden op de arbeidsmarkt (8,4% werkloosheidsgraad) tegenover in 2004 (eveneens 8,4%). Wat tevens zorgen baart, zijn de nog steeds bestaande stelsels van vrijgestelde werklozen : vrijgestelden om sociale en familiale redenen, vrijgestelde oudere werklozen en vrijgestelde bruggepensioneerden dienen niet beschikbaar te zijn voor een job. Zij vertegenwoordigen een kost aan de sociale zekerheid van 2,6 miljard euro, tegenover 4,3 miljard euro voor de beschikbare werkzoekenden Bron: RVA (2011), Jaarverslag Ouder dan 50 jaar, werkloos 2 jaar Jonger dan 50 jaar, werkloos 2 jaar

17 Denkkader 1: Van loonkostenontsporing naar jobintensieve groei Denkkader 2: Van knelpunt- naar participatie-economie Denkkader 3: Van verlofstelsels naar flexibele arbeidstijden Denkkader 4: Van vervroegde uittrede naar langer werken Kerncijfers voor het sociaaleconomisch overleg 17

18 Van VErLoFSTELSELS In de 20ste eeuw is de toetreding van de vrouwen tot de arbeidsmarkt één van de opvallendste maatschappelijke transities gebleken. Waar er in 1960 slechts 29% van de vrouwen op arbeidsleeftijd aan het werk was, was dat in 1985 al 37% en vandaag 56%. Van een kostwinnersmodel zijn we geëvolueerd naar een tweeverdienersmodel, met vaak een moeilijke combinatie tussen arbeid en gezin tot gevolg. De wetgever en ook de sociale partners hebben oplossingen voor deze uitdaging gezocht via de invoering van talrijke verlofrechten, zoals het ouderschapsverlof (1998), het tijdskrediet (2002), de landingsbanen (2005), enz. Dit heeft geleid tot een opeenstapeling van verlofstelsels: wie het goed aanpakt, kan vanaf zijn 40ste ononderbroken in voltijdse of deeltijdse verlofsystemen stappen tot aan zijn pensioen. Vooral de 1/5de onderbrekingen zijn daarbij populair. Deze eenzijdige verlofbenadering in combinatie met het feit dat we in België een relatief lage werkzaamheidsgraad kennen 68% van de jarigen is aan het werk, tegenover 71% gemiddeld in Europa en 75% EU-doelstelling, geeft de nodige problemen. Er ontstaat een hogere werkdruk bij de collega s en in de knelpunteconomie van vandaag kan er niet zomaar een vervanger gevonden worden. Voor hogere profielen is het onbegonnen werk om voor 1 dag per week een vervanger te zoeken. Ook voor kritieke functies (bv. de kraanman op een bouwwerf) is dit verre van evident. Het gevolg zijn organisatorische problemen op de werkvloer, die jaar na jaar toenemen. Volgens een enquête van de Dublin Foundation wordt 61% van de Belgische ondernemingen geconfronteerd met personeelsleden op familiaal verlof over een periode van 3 jaar, tegenover 51% gemiddeld in Europa. 12 Daarnaast zijn er de toenemende directe kosten voor de sociale zekerheid (1,3 miljard euro aan verlof in 2010) 13 en zijn het vaak vrouwen die deze verlofrechten opnemen. Dit geeft aanleiding tot de bestendiging van de klassieke rolpatronen. 12 European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions (2007), Parental leave in European companies. 13 Indirect zijn de kosten voor de sociale zekerheid veel groter, omdat periodes van tijdskrediet in ruime mate gelijkgesteld worden met gewerkte periodes, voor de toegang tot en berekening van pensioen en brugpensioen. 18

19 naar FLEXIBELE arbeidstijden Het zou ook anders kunnen. Door de verlofrechten korter te maken (bv. een loopbaankrediet met een maximum) en flexibele arbeidstijden meer ingang te doen vinden op de werkvloer, zou er een moderne arbeidsorganisatie kunnen ontstaan met meer gelijke loopbaankansen voor mannen en vrouwen. Een goede omkadering door de overheid, via de uitbouw van beschikbare en betaalbare kinder- en naschoolse opvang, is daarbij van essentieel belang. De werkgever zou kunnen rekenen op werknemers die meer uren presteren, maar die tegelijk tevreden zijn over het evenwicht tussen arbeid en gezin. De werknemer zou flexibel kunnen inspelen op onverwachte problemen (bv. ziekte van een kind) en meer geevalueerd worden op basis van prestaties dan op basis van een 9-to-5 aanwezigheid op de werkvloer. Een bijkomend gevolg is een betere verdeling van de gezinslast. Kortere verloven met een hogere uitkering zullen meer vaders stimuleren om ervan gebruik te maken. Een meer genderneutrale opname van de diverse verlofstelsels is zeker een aandachtspunt, maar overstijgt evenwel de relatie werknemer-werkgever. Een meer evenwichtige verdeling van gezins- en huishoudelijke taken moet kaderen binnen een ruimer maatschappelijk debat. Kortere verloven zullen leiden tot een hogere arbeidsparticipatie dan vandaag het geval is en een moderne welvaartsstaat. Iedereen die kan werken, draagt zijn steentje bij aan de gemeenschap, zodat een hoog niveau van sociale bescherming kan geboden worden aan wie vrijwillig of onvrijwillig een tijdje of voor langere tijd aan de kant moet blijven. REACTIE OP DIT DENKKADER? Monica De Jonghe, adviseur Sociaal departement 19

20 VErLoFSTELSELS VERLOFRECHTEN VOOR GEZINNEN AL ZEER UITGEBREID 20 Geheel van mogelijke familiale verlofstelsels in Europa, voor een koppel met 2 kinderen, excl. stelsels voor 50+ (Bron: VBO-analyse) Aantal maanden Het VBO heeft de verschillende familiale verlofstelsels zoals moeder- en ouderschapsverlof, betaalde loopbaanonderbreking om familiale redenen, bestudeerd voor 6 EU-lidstaten, namelijk België en de buurlanden en de vaak geciteerde voorbeeldlanden op dit vlak Denemarken en Zweden. Uit deze studie blijkt dat België de meest uitgebreide familiale verlofrechten in de tijd kent van heel Europa. Een Belgisch koppel met 2 kinderen heeft maximaal recht op 30 weken moederschapsverlof, 20 dagen vaderschapsverlof, 12 maanden ouderschapsverlof (voltijds of pro rata deeltijds), 2 jaar voltijds tijdskrediet (excl. sectorale uitbreidingen) en 10 jaar 1/5 tijdskrediet (2 jaar in voltijdse equivalenten, excl. het recht op 1/2 of 1/5 tijdskrediet vanaf 50 jaar). Dit is samen bijna 6 jaar dat de beide partners samen niet beschikbaar zijn voor hun werkgevers. Zweden doet bijna even goed, maar daar is het recht op betaalde loopbaanonderbreking veel beperkter dan in België. Er blijkt een trade off te bestaan tussen de duur en de uitkering van de verlofstelsels. Zo maakte Duitsland bijvoorbeeld de j 8m 5j 3m 4j 8m 3j 3m overgang van een lang moederschapsverlof met een forfaitaire basisuitkering (tot 2 jaar) naar een korter ouderschapsverlof, maar met een hogere, loongerelateerde uitkering. België en Frankrijk behoren tot de klassieke landen, met lange verloven met een relatief lage uitkering. Nederland, Duitsland en Denemarken kennen kortere verloven, wat de loopbaankansen van vrouwen zou bevorderen (cf. infra). 2j 10m 2j 8m 1j 6m België Zweden Frankrijk Denemarken Duitsland Nederland EU (min. duur) Vergoede loopbaanonderbreking om familiale redenen, excl. 50+ (in VTE) Ouderschapsverlof Moeder-/vaderschapsverlof

21 VErLoFSTELSELS VERLOVEN BESTENDIGEN KLASSIEKE ROLPATRONEN Moeder-/vaderschapsverlof (2009) Werkverwijdering tijdens zwangerschap en borstvoedingsverlof (2009) Ouderschapsverlof 27% 100% 73% 40% Heel wat verlofstelsels werden ingevoerd en uitgebreid met het oog op een hogere arbeidsparticipatie van vrouwen. In de voorbije 10 jaar is de werkzaamheidsgraad van vrouwen met 5,6 procentpunten toegenomen tot 61,6%, tegenover met 6,9 procentpunten tot 61,7% in de eurozone. We doen het hier dus niet beter dan gemiddeld in Europa. De vele verlofstelsels in België bestendigen de klassieke rolpatronen (2/3 opname door vrouwen en 1/3 door mannen) en zorgen op die manier dus niet voor genderneutrale arbeids- en loopbaankansen. In een studie van de ULB over verlofstelsels in Europa wordt onder meer geconcludeerd dat het essentieel is dat het zwangerschaps- en ouderschapsverlof geen te lange duur hebben, om de nadelen die vrouwen hierdoor op de arbeidsmarkt ondergaan zo klein mogelijk te maken. 14 De onderzoekers stellen ook nog dat de overheden hun inspanningen niet alleen moeten toespitsen op de beroeps-, maar ook op de gezinssfeer. De gelijkheid tussen mannen en vrouwen kan enkel terrein winnen als men werkt aan een billijke verdeling van de huishoudelijke en ouderlijke taken terwijl vrouwen en mannen tegelijk hetzelfde statuut in de tewerkstelling wordt gewaarborgd. 14 Bron: D. Meulders, G. Amerijckx en L. Maron (2009), Beleid ter bevordering van de werkzaamheid van ouders en sociale insluiting, PEPSI-rapport, ULB, Dulbea. 60% Mannen Vrouwen Verdeling van de diverse verlofstelsels naar geslacht, in 2010 (Bron: RVA, FOD Sociale Zekerheid) Zorg-/palliatief verlof Voltijdse loopbaanonderbreking/ tijdskrediet Deeltijdse loopbaanonderbreking/ tijdskrediet 28% 72% 23% 77% 35% 65%

22 VErLoFSTELSELS 900 MILJOEN EURO SUBSIDIES VOOR DEELTIJDSE JOBS In de grafiek wordt andermaal geïllustreerd dat er vandaag reeds heel wat middelen uitgaan naar een betere verzoening tussen arbeids- en gezinsleven via de voltijdse en deeltijdse onderbrekingen van de loopbaan: 1,3 miljard euro, waarvan 660 mio euro aan voltijdse en 650 mio euro aan deeltijdse uitkeringen. 15 Indien we bij alle deeltijdse familiale verlofstelsels het budget aan inkomensgarantie-uitkeringen voor deeltijdse werknemers 16 tellen, dan komen we op 885 mio euro aan RVA-toeslagen om het deeltijds werken aan te moedigen. 17 Dit gaat over bijna deeltijdse jobs of ongeveer 1/4 van alle deeltijdse jobs in België. Wellicht zijn we met deze massale subsidiëring van deeltijds werk andermaal uniek in Europa en de wereld! 18 Vooral de 1/5 onderbrekingen zijn populair: voor het tijdskrediet gaat dit over 65% van alle onderbrekers. Juist daar speelt een duidelijke verlofval: 4/5 werken is nagenoeg even lonend als voltijds werken. 19 Moederschapsverlof Vaderschapsverlof 36 mio 15 Zonder rekening te houden met de kosten ten gevolge van gelijkstellingen voor pensioen en brugpensioen. 16 Dit zijn werknemers die, bij gebrek aan een voltijdse job in de onderneming, deeltijds aan het werk zijn, met een aanvullende uitkering van de RVA. 17 Daarbij komen nog ca. 36 mio euro aanmoedigingspremies voor loopbaanonderbreking en deeltijdarbeid door de Vlaamse overheid (bron: 18 Zo is België ook wereldkampioen inzake lasten op arbeid en inzake de onbeperkte duur van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd. 19 Zie hiervoor het VBO Statistisch zakboekje 2010, p mio Werkverwijdering tijdens zwangerschap/ borstvoedingspauzes Tijdskrediet 66 mio 47 mio 370 mio Uitgaven sociale zekerheid voor loopbaanonderbreking en ondersteuning van deeltijdse jobs (Bron: RVA, FOD Sociale Zekerheid) Loopbaanonderbreking Thematische verloven Inkomensgarantie-uitkering voor deeltijdse werknemers 26 mio 60 mio 105 mio Voltijdse uitkering 175 mio 235 mio Deeltijdse uitkering 22

23 Denkkader 1: Van loonkostenontsporing naar jobintensieve groei Denkkader 2: Van knelpunt- naar participatie-economie Denkkader 3: Van verlofstelsels naar flexibele arbeidstijden Denkkader 4: Van vervroegde uittrede naar langer werken Kerncijfers voor het sociaaleconomisch overleg 23

24 Van VErVroEgdE uittrede We leven steeds langer. Wie vandaag zijn pensioen aanvangt, zal gemiddeld 83 jaar worden, tegenover 80 jaar in 1990 en 77 jaar in We studeren ook langer. Steeds meer jongeren vatten hogere studies aan en treden later toe tot de arbeidsmarkt. De leeftijd voor vervroegd pensioen bedraagt echter al 60 jaar bij de mannen sinds de jaren 1940 en sinds de jaren 1950 ook bij de vrouwen. Daarbij komen de brugpensioenen, vaak op nog jongere leeftijd, die nog steeds verder blijven aangroeien. Sinds 2010 zijn er meer mensen die de arbeidsmarkt verlaten (de babyboomgeneratie) dan dat er jongeren zijn die de arbeidsmarkt betreden (minder geboortes). Onze te korte loopbanen doorbreken het piramidale evenwicht tussen de actieven aan de basis, zij die bijdragen aan de sociale zekerheid en de schatkist, en de inactieven aan de top, zij die kosten aan de sociale zekerheid. Twee begrotingsposten die, mede door de vergrijzing van de bevolking en onze korte loopbanen, sterk toenemen, zijn de gezondheidszorg (+37% nominaal tussen 2005 en 2009) en de pensioenen (+24% nominaal tussen 2005 en 2009). 21 Daarentegen groeit de bevolking op arbeidsleeftijd, zij die belastingen en sociale bijdragen kunnen betalen, minder dan voorheen en zou ze vanaf 2020 beginnen afnemen. Bij een ongewijzigd beleid gaan we dus vandaag reeds en niet morgen naar een hogere schuld en/of hogere belastingen. Er is een maatschappelijke consensus over een derde weg, namelijk langer werken, alleen blijven effectieve maatregelen uit. 20 Bron: OECD, Pensions at a Glance Het gaat hier om de levensverwachting op pensioengerechtigde leeftijd, die hoger ligt dan de levensverwachting bij de geboorte. 21 Bron: FOD Sociale Zekerheid (2011), Vade- Mecum van de financiële en statistische gegevens over de sociale bescherming in België

25 naar LangEr WErkEn Langer leven zou dus ook kunnen en moeten gepaard gaan met langer werken. Dit is een tendens waaraan geen enkele Europese lidstaat ontsnapt. In België is momenteel nog 37% van de 55-plussers aan het werk, tegenover 46% gemiddeld in Europa, 58% in Duitsland en Denemarken en 71% in Zweden. Landen met veel werkenden slagen erin hun model van sociale bescherming te vrijwaren, zonder de werkende generatie met extra belastingen op te zadelen. De belastingdruk op een alleenstaande werknemer is niet toevallig nergens ter wereld hoger dan in België: 55% belastingen 22 tegenover 45% netto. In Duitsland bedraagt dit belastingpercentage 49%, in Denemarken 42% en in Zweden 47%. 23 Een lagere belastingdruk leidt nochtans direct tot lagere loonkosten en meer groei en jobs. Het gevolg zou een hoge arbeidsparticipatie zijn, met een efficiënte besteding van socialezekerheidsmiddelen voor zij die het echt nodig hebben. In plaats van vandaag soms relatief weinig te geven aan velen, zouden we meer moeten geven aan weinigen. Met een hogere werkzaamheidsgraad dan vandaag het geval is, wordt de taart groter en kunnen de pensioenen veiliggesteld of zelfs verhoogd worden. Pas dan zal België een voorbeeldige leerling zijn in de Europese klas. 22 Sociale werknemers- en werkgeversbijdragen + personenbelasting, tegenover de totale loonkosten. Dus exclusief andere sociale lasten als bijdragen aan fondsen voor bestaanszekerheid, 23 Bron: OECD (2010), Taxing wages REACTIE OP DIT DENKKADER? BRUGPENSIOEN: Annick Hellebuyck, adviseur Sociaal departement ah@vbo-feb.be PENSIOEN: Bernadette Adnet, eerste adviseur Sociaal departement ba@vbo-feb.be 25

26 VErVroEgdE uittrede INSTROOM BRUGPENSIOEN NEEMT VERDER TOE Over het brugpensioen verschijnen de laatste tijd nogal wat hoeracijfers die zouden moeten aantonen dat het Generatiepact van 2005 overtuigende resultaten boekt: - zo is het aantal vijftigers in brugpensioen tussen 2005 en 2010 gedaald van tot Wat hierbij evenwel niet gezegd wordt, is dat er daarnaast in het nieuwe statuut van beschikbare bruggepensioneerden ondertussen gerechtigden zitten, die vaak vijftigers zijn, maar nauwelijks geactiveerd worden; - aangezien er zestigers in brugpensioen zijn (incl. beschikbare bruggepensioneerden), zullen die de komende 5 jaar uit het stelsel stromen en zouden we naar een afname van het brugpensioen gaan. De volledigheid van de cijfers (telkens geheel van vrijgestelde en beschikbare voltijdse bruggepensioneerden) geeft evenwel een ander beeld: - het aantal bruggepensioneerden ligt in Jaarlijkse in- en uitstroom voltijds brugpensioenstelsel (incl. brugpensioen na tewerkstellingscel) (Bron: RVA) Aantal personen met gerechtigden 10% hoger dan in 2005; - het budget voor brugpensioen ten laste van de sociale zekerheid ligt in 2010 met 1,6 miljard euro 27% hoger dan in 2005 (nominale toename); - de instroom op jaarbasis ligt in 2010 met nieuwe gerechtigden 23% hoger dan in 2005; - de netto aangroei (instroom uitstroom) ligt in 2010 met 611 hoger dan in 2005 (netto afname); - in de komende 5 jaar zullen er bruggepensioneerden uitstromen, maar bij gelijkblijvend beleid zullen er ook ongeveer nieuwe gerechtigden instromen. 24 Uit bovenstaande cijfers kunnen we dus niet anders dan besluiten dat de talrijke maatregelen in het Generatiepact slechts voor een beperkte mentaliteitsverandering hebben gezorgd (bv. hogere gemiddelde brugpensioenleeftijd), maar dat deze dringend verscherpt en effectiever gemaakt moeten worden. 24 Dit was de instroom in de periode (e) Instroom Uitstroom

27 VErVroEgdE uittrede TIJDSKREDIET BOVENOP BRUGPENSIOEN De invoering van het tijdskrediet in 2002 en de zogenaamde landingsbanen (1/2 of 1/5 arbeidsduurvermindering voor 50-plussers met een RVA-uitkering) in 2005 hadden als doelstelling een meer ontspannen, maar langere loopbaan. Uit de grafiek blijkt het tegendeel: - tussen 56 en 60 jaar daalt het aantal mensen in een landingsbaan met bijna 75%. Er wordt nauwelijks na 60 jaar doorgewerkt; - na 60 jaar zijn er nog maar personen in een landingsbaan, tegenover bruggepensioneerden ouder dan 60 jaar; - het brugpensioen verdrievoudigt tussen 56 en 60 jaar. Na de vaststelling dat het brugpensioen is blijven bestaan, moeten we nu vaststellen dat het tijdskrediet er bovenop is gekomen met een budget van 461 mio euro (RVA-verloven en -arbeidsduurverminderingen voor 50-plussers) of 59% van het totale budget van de RVA-verloven. Het feit dat de loopbanen nauwelijks langer geworden zijn, maakt dat er geen sprake is van meer inkomsten voor de sociale zekerheid, maar dat er in tegendeel een verdere verhoging van de uitgaven heeft plaatsgevonden. De enige manier om dit tegen te gaan, is werknemers individueel te responsabiliseren voor hun loopbaankeuzes: meer onderbreken zou dan moeten leiden tot ofwel minder opgebouwde pensioenrechten, ofwel langer aan de slag blijven plussers in tijdskrediet en loopbaanonderbreking vs. brugpensioen (Bron: RVA) jaar Tijdskrediet/loopbaanonderbreking 50+ (2009) Brugpensioen (2010) 27

28 VErVroEgdE uittrede LANGER LEVEN, LANGER WERKEN In de voorbije 50 jaar is de levensverwachting op pensioengerechtigde leeftijd in België met 6,6 jaar toegenomen. In de komende 40 jaar wordt er een verdere toename met 3,8 jaar verwacht. In de voorbije 50 jaar is de minimale leeftijd voor vervroegd pensioen bij de mannen evenwel ongewijzigd op 60 jaar en de wettelijke pensioenleeftijd op 65 jaar gebleven. Dit maakt dat er in België, anno 2010, een periode van 22,4 jaar (brug)pensioen gefinancierd dient te worden, tegenover gemiddeld 18,5 jaar in Europa België kent hiermee, samen met Frankrijk, Luxemburg en Oostenrijk, de langste pensioenen van Europa. Wie pleit voor hogere pensioenen zonder tegelijk te pleiten voor langere loopbanen, brengt de financiering van de pensioenen in gevaar. De effectieve mannelijke uittredeleeftijd in België bedraagt 59,1 jaar (+0,6 jaar tegenover 2000) tegenover 62 jaar in Europa. Een verhoging van de effectieve uittredeleeftijd met 3 jaar in België zou de kosten van de vergrijzing kunnen beperken van 3,7% tot 2,3% van het bbp tegen Bron: Hoge Raad van Financiën, Studiecommissie voor de vergrijzing (2010), Jaarlijks verslag, juni Effectieve uittredeleeftijd mannen en levensverwachting op 65 jaar, in 2010 (Bron: OESO, Pensions at a Glance 2011) PT EE SE DK UK IE NL CZ SI EU-21 EL FI DE ES PL IT HU SK BE FR AT LU Effectieve uittredeleeftijd, mannen Levensverwachting op 65 jaar, mannen

29 kerncijfers Voor het SocIaaLEconomISch overleg BELGIË LONEN (Bronnen: Eurostat, crb.) INDICATOR Bbp-groei 3,7% 1,7% 2,7% 2,9% 1,0% -2,8% 2,1% productiviteit 1,6% 0,3% 1,5% 1,3% -0,7% -2,4% 2,2% nominale loonkostengroei per eenheid product 0,4% 1,5% 1,8% 2,1% 4,4% 4,3% -0,5% nominale loonkostengroei uurlonen België 1,7% 1,6% 3,4% 3,7% 3,2% 2,8% 1,1% nominale loonkostengroei uurlonen - buurlanden 3,4% 1,5% 2,3% 2,2% 2,6% 2,1% 1,3% WERK (Bronnen: Eurostat, rsz. n.b.: niet beschikbaar) INDICATOR Werkzaamheidsgraad jaar (Eu 2020 = 75%) 65,8% 66,5% 66,5% 67,7% 68,0% 67,1% 67,6% Bij de vrouwen 56,0% 58,6% 58,8% 60,3% 61,3% 61,0% 61,6% Bij de mannen 75,5% 74,3% 74,0% 75,0% 74,7% 73,2% 73,5% Werkzaamheidsgraad jaar 26,3% 31,8% 32,0% 34,4% 34,5% 35,3% 37,3% deeltijds werk 18,9% 22,0% 22,2% 22,1% 22,6% 23,4% 24,0% Bij de vrouwen 37,4% 40,5% 41,1% 40,6% 40,9% 41,5% 42,3% Bij de mannen 5,5% 7,6% 7,4% 7,5% 7,9% 8,6% 9,0% contracten bepaalde duur (incl. interim) 9,1% 8,9% 8,7% 8,6% 8,3% 8,2% 8,1% Loontrekkende tewerkstelling privésector (30 juni) Industrie Bouw diensten Social profit Loontrekkende tewerkstelling publieke sector (30 juni) Zelfstandigen (Eurostat) n.b. Werkgevers privésector met personeel (30 juni) WERKLOOSHEID (Bronnen: Eurostat, rsz. n.b.: niet beschikbaar) INDICATOR Werkloosheidsgraad 6,9% 8,5% 8,3% 7,5% 7,0% 7,9% 8,3% Langdurige werkloosheidsgraad ( 2j) 3,7% 4,4% 4,2% 3,8% 3,3% 3,5% 4,1% Werkzoekenden na voltijdse job na studies

30 kerncijfers Voor het SocIaaLEconomISch overleg na deeltijdse job Beschikbare bruggepensioneerden Vrijgestelde werklozen oudere werklozen Sociale/familiale redenen Bruggepensioneerden ongekwalificeerde schoolverlaters (Eu 2020: 10%) 13,8% 12,9% 12,6% 12,1% 12,0% 11,1% n.b. jongeren met hogere scholing (Eu 2020: 40%) 35,2% 39,1% 41,4% 41,5% 42,9% 42,0% n.b. ARBEIDSORGANISATIE (Bronnen: rva, oeso, Securex. n.b.: niet beschikbaar) INDICATOR rva-verloven Voltijds tijdskrediet deeltijds tijdskrediet Voltijdse loopb.ond deeltijdse loopb.ond Voltijdse thematische verloven deeltijdse thematische verloven jaarlijkse arbeidsduur loontrekkenden n.b. absenteïsme (0-1 maand) - 1,99% 1,99% 2,13% 2,19% 2,26% n.b. SOCIALE ZEKERHEID (Bronnen: Eurostat, oeso, Fod Sociale zekerheid, rva. n.b.: niet beschikbaar) INDICATOR armoederisico - 13,9% 14,5% 14,6% 13,9% 14,0% n.b. Working poor - 3,9% 4,1% 4,3% 4,8% 4,6% n.b. Inactiviteitsgraad (20-64j) - 30,9% 30,5% 29,7% 28,2% 30,1% 2 7,0% Effect. uittredeleeftijd m 58,5 58,7 59,0 59,6 59,8 59,1 n.b. Effect. uittredeleeftijd V 57,1 57,5 57,8 58,7 58,6 59,1 n.b. Budget pensioenen n.b. Budget gezondheidszorg n.b. Budget brugpensioenen Budget rva-verloven Budget werklozen (excl. brugpensioen) Inkomsten uit sociale bijdragen n.b. Inkomsten uit algemene middelen n.b. 30

31 kerncijfers Voor het SocIaaLEconomISch overleg EUROZONE LONEN (Bron: Eurostat) INDICATOR Bbp-groei 3,9% 2,0% 3,2% 2,9% 0,7% -4,2% 1,0% productiviteit 2,3% 1,0% 1,5% 1,1% -0,2% -2,4% 2,0% nominale loonkostengroei per eenheid product 3,5% 1,6% 1,1% 2,1% 0,9% 1,2% 0,2% WERK (Bron: Eurostat) INDICATOR Werkzaamheidsgraad jaar (Eu 2020 = 75%) 65,5% 68,0% 69,0% 70,0% 70,4% 69,0% 68,4% Bij de vrouwen 54,8% 59,4% 60,5% 61,7% 62,5% 62,1% 61,7% Bij de mannen 76,4% 76,7% 77,5% 78,3% 78,2% 75,9% 75,2% Werkzaamheidsgraad jaar 34,0% 40,4% 41,7% 43,2% 44,3% 45,1% 45,8% deeltijds werk 15,7% 18,6% 19,1% 19,3% 19,4% 20,0% 20,4% Bij de vrouwen 30,0% 33,7% 34,3% 34,5% 34,4% 34,8% 35,1% Bij de mannen 5,4% 6,9% 7,3% 7,4% 7,5% 8,0% 8,4% contracten bepaalde duur (incl. interim) 15,0% 16,0% 16,7% 16,6% 16,3% 15,4% 15,6% WERKLOOSHEID (Bron: Eurostat) INDICATOR Werkloosheidsgraad 8,5% 9,0% 8,4% 7,5% 7,5% 9,5% 10,0% Langdurige werkloosheidsgraad ( 2j) 4,1% 4,1% 3,9% 3,3% 3,0% 3,4% 4,3% ongekwalificeerde schoolverlaters (Eu 2020: 10%) 19,6% 17,6% 17,4% 16,8% 16,5% 15,9% n.b. jongeren met hogere scholing (Eu 2020: 40%) 23,3% 29,0% 29,7% 30,8% 31,5% 32,3% n.b. ARBEIDSORGANISATIE (Bron: oeso) INDICATOR jaarlijkse arbeidsduur loontrekkenden (EZ-11) n.b. SOCIALE ZEKERHEID (Bronnen: Eurostat, oeso) INDICATOR armoederisico - 14,5% 14,8% 15,5% 14,9% 14,9% n.b. Working poor - 7,3% 7,3% 8,0% 8,0% 8,1% n.b. Inactiviteitsgraad (20-64j) - 23,5% 22,3% 22,4% 22,1% 21,5% 21,6% Effect. uittredeleeftijd m 61,3 61,3 61,5 61,7 61,8 61,8 n.b. Effect. uittredeleeftijd V 60,1 60,6 60,9 60,7 60,9 60,4 n.b. 31

32 Verbond van Belgische ondernemingen vzw ravensteinstraat Brussel T F