15/06/2005 Stralingsbescherming in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 2

Transcriptie

1 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde WIE moeten beschermd? dr P. van Urk 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 1 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 2 WIE moeten beschermd? WIE moeten er beschermd worden? De patiënt Het personeel (MNW s & verpleging) De bevolking Het milieu 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 3 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 4 Bescherming van de patiënt Bescherming van de patiënt Patiënt moet beschermd worden: als individu en als lid van de samenleving Afwegen: de nucleair-geneeskundige moet de toepassing rechtvaardigen ( justificatie ) voor patiënten geldt géén dosislimiet!! BS stelt expliciet dat: 1 de voordelen moeten opwegen tegen de nadelen 2 ALARA: de belasting zo laag als redelijkerwijs mogelijk 3 relevante dosislimieten mogen niet overschreden worden 4 er moet een vergunning KEW verleend zijn Redelijk: Limieten: ALARA: een belasting van nul is niet redelijk voor de bevolking en werknemers gelden dosislimieten Vergunning: garandeert de deskundigheid; VWS kijkt mee 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 5 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 6 1

2 Bescherming van het personeel Bescherming van het personeel *MNW s en radiologisch laboranten zijn blootgestelde werknemers met opleiding: dosislimiet 20 msv/j *Verplegenden moeten adequaat geïnstrueerd zijn: dosislimiet 20 msv/j *Helpers zijn adequaat voorgelicht; dosisbeperking kind -10j: <1mSv, volw.: <3mSv, volw. >60j: <15mSv MNW s en verpleegkundigen: bereiden dosis, dienen soms toe, staan naast de patiënt bij normaal onderzoek en bij malaise weten wat de risico s zijn (calculated risks) enige contra-indicatie: zwangerschap *SZW kijkt mee 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 7 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 8 Bescherming van de bevolking Leden van de bevolking mogen ongeweten en ongewild wél een dosis oplopen, maar gering (1 msv/j) Belasting van burgers eigenlijk alleen maar bij RNT door bezoek & verzorging patiënten *SZW kijkt mee Bescherming van het milieu OPEN BRONNEN hebben een geheel eigen problematiek!!!! straling is niet weg met stekker eruit!! Besmettingsmogelijkheden: * bij dosisbereiding en toediening * bij niezen, braken, zweten, knoeien met urine, diarree * bij afvalverwerking voedsel, linnengoed etc * VROM kijkt mee 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 9 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 10 Bescherming van het milieu OPEN BRONNEN hebben een geheel eigen problematiek Verwijdering besmettingen moet met deskundigheid gebeuren: * Decontaminatie bij voorkeur door personeel NG NOOIT DOOR SCHOONMAAKPERSONEEL * In erge gevallen onder toezicht stralingsdeskundige WIE? 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 11 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 12 2

3 Bescherming waartegen? Bescherming waartegen? Uitwendige bestraling: Inwendige besmetting: Tijdens dosisbereiding en toediening Tijdens onderzoek & verzorging patiënt Bij opruimen therapiekamer Terugreis patiënt in taxi/tram/vliegtuig Thuis Bij onderzoek, behandeling & verzorging patiënt Tijdens dosisbereiding en toediening Tijdens opruimen therapiekamer Bij decontamineren sanitaire ruimtes 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 13 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 14 Bescherming waartegen? Publieke opinie: WIE? van röntgenstralen word je beter van radioactiviteit ga je dood 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 15 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 16 : : Vergunningen Common sense ALARA! Richtlijnen (verouderd) Regels Regels Regeltjes Aanbevelingen Aanbevelingen inzake HWMTDR Concept heette eerst: Richtlijn Radionuclidentherapie Het werken met therapeutische doses radionucliden Uitgave van VROM/SZW/NVNG Verkrijgbaar (gratis) via onder brochures/publicaties als milieu5049.pdf 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 17 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 18 3

4 WIE moet beschermd? : HOE E? * Bouwkundige voorzieningen voor diagnostiek- en therapie-afdelingen NG (de hardware) * Spelregels voor de werkzaamheden voor/tijdens onderzoek/behandeling en na afloop (de software ) 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 19 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 20 Bouwkundige voorzieningen voor diagnostiek- en therapie-afdelingen afdelingen NG (de hardware) Bouwkundige voorzieningen voor diagnostiek- en therapie-afdelingen afdelingen NG (de hardware) Bouwkundige voorzieningen Radionuclidenlaboratorium of -apotheek Toedieningsruimte Therapiekamer Situering Afscherming van de therapiekamer Decontamineerbaarheid Ventilatie Sluis en bergplaats voor kleding van personeel Bergplaats voor besmette materialen Bergplaats voor schoonmaakmiddelen Kamer voor poliklinische behandeling (bijv. met Jodium-131) Sanitaire voorzieningen en afvoer Toilethygiëne op de afdeling én thuis Sanitaire voorzieningen bij de therapiekamer Lozingen van excreta Vervaltanks Vrijgave van materialen Bouwkundige voorzieningen Radionuclidenlaboratorium of -apotheek Toedieningsruimte Therapiekamer Situering Afscherming van de therapiekamer Decontamineerbaarheid Ventilatie Sluis en bergplaats voor kleding van personeel Bergplaats voor besmette materialen Bergplaats voor schoonmaakmiddelen Kamer voor poliklinische behandeling (bijv. met Jodium-131) Sanitaire voorzieningen en afvoer Toilethygiëne op de afdeling én thuis Sanitaire voorzieningen bij de therapiekamer Lozingen van excreta Vervaltanks Vrijgave van materialen 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 21 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 22 Bouwkundige voorzieningen voor afdelingen NG (de hardware) Situering therapiekamer: eisen alleen streng voor I-131 patiënten en excreta kan overal, maar liefst in de buurt van gespecialiseerde verpleging vlak bij radiotherapie kan ook voordelen hebben bij weinig therapie mag ook gewoon verpleegd worden, maar NIET gemengd toedieningsruimte en therapiekamer zijn gecontroleerde zones, de sluis is een bewaakte zone Afscherming therapiekamer: geldt alleen voor therapie met gamma-emitters als I-131 naar rest ziekenhuis: weeklimiet 20 µsv, middelen mag, correctie voor verblijftijden ook naar milieu: stralingsniveau terreingrens belangrijk; ook hier verblijftijdencorrectie Sanitaire voorzieningen bij de therapiekamer: geldt vnl. als alleen via urine of feces wordt uitgescheiden toilet-discipline vereist! afgesloten badkamer met wastafel en douche bij megadoses moet toilet lozen op tanks; wastafel en douche mogen direct op riool riool moet dan gemarkeerd zijn chemische toiletten en toiletreinigers niet toegestaan wegens risico dampvorming inleveren van thuis verzamelde nog actieve excreta is NIET toegestaan Spelregels voor de werkzaamheden 1 (de software ) Bescherming van verplegenden en anderen In de therapiekamer Werkzaamheden van de verpleging Instructie en onderricht Verpleegkundige zorg voor de individuele patiënt Beschrijving van de leefregels voor de verpleging Indeling blootgestelde werknemers Medisch toezicht Begeleiding door derden (helpers) wegens intensieve zorg Bescherming verplegenden etc. bij opname buiten de therapiekamer Dosimetrie van verplegenden en verzorgenden Thermoluminescentiedosismeter (TLD) Elektronische persoonsdosismeter (EPD) Schildkliertelling Extremiteitendosimetrie Kleding, linnengoed, bestek en speelgoed van de patiënt Linnengoed Ondergoed Bestek en servies Speelgoed Bijzondere omstandigheden Ander medisch noodzakelijk ingrijpen Vervroegd ontslag uit ziekenhuis Incontinente patiënten, incl. kleine kinderen Patiënten met gedragsproblemen Bezoekregeling in de therapiekamer Verzamelen, bewerken en afvoeren van bloedmonsters, excreta, weefsels en afval Afnemen en verwerken van bloed t.b.v. ander laboratoriumonderzoek Verzamelen van urine t.b.v. ander laboratoriumonderzoek Verzamelen van andere excreta t.b.v. ander laboratoriumonderzoek Verzamelen en afvoeren van besmet chirurgisch restweefsel of materiaal 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 23 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 24 4

5 Spelregels voor de werkzaamheden 1 (de software ) Bescherming van verplegenden en anderen In de therapiekamer Werkzaamheden van de verpleging Instructie en onderricht Verpleegkundige zorg voor de individuele patiënt Beschrijving van de leefregels voor de verpleging Indeling blootgestelde werknemers Medisch toezicht Begeleiding door derden (helpers) wegens intensieve zorg Bescherming verplegenden etc. bij opname buiten de therapiekamer Dosimetrie van verplegenden en verzorgenden Thermoluminescentiedosismeter (TLD) Elektronische persoonsdosismeter (EPD) Schildkliertelling Extremiteitendosimetrie Kleding, linnengoed, bestek en speelgoed van de patiënt Linnengoed Ondergoed Bestek en servies Speelgoed Bijzondere omstandigheden Ander medisch noodzakelijk ingrijpen Vervroegd ontslag uit ziekenhuis Incontinente patiënten, incl. kleine kinderen Patiënten met gedragsproblemen zoekregeling in de therapiekamer Verzamelen, bewerken en afvoeren van bloedmonsters, excreta, weefsels en afval Afnemen en verwerken van bloed t.b.v. ander laboratoriumonderzoek Verzamelen van urine t.b.v. ander laboratoriumonderzoek Verzamelen van andere excreta t.b.v. ander laboratoriumonderzoek Verzamelen en afvoeren van besmet chirurgisch restweefsel of materiaal Spelregels voor de werkzaamheden 1 (de software ) Instructie en onderricht: écht verzorgenden moeten mondeling én schriftelijk geïnstrueerd worden op niveau 5B Beschrijving van de leefregels voor de verpleging: afstand en snelheid! alle soorten disposables dragen! niet eten en drinken in de ruimtes andere isotopen dan I-131: belasting gering (3000 MBq Re-186 ~ 180 MBq I-131) Indeling blootgestelde werknemers: categorie A alléén als dosis >6 msv/j, maar bij I-131 therapie als patiëntendosis >1000 MBq Begeleiding door derden (helpers) wegens intensieve zorg: helpers goed instrueren, zonodig met tolk; geen dosislimiet; zelfs erbij slapen mag Dosimetrie van verzorgenden: TLD moet voor blootgestelde werkers, EPD mag als dosis <1000 MBq Afnemen en verwerken van bloed t.b.v. ander laboratoriumonderzoek: bloed afnemen mag; RA-sticker niet nodig, afval mag gewoon weg 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 25 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 26 Spelregels voor de werkzaamheden 2 (de software ) Spelregels voor de werkzaamheden 2 (de software ) Stralingshygiëne en schoonmaak in de therapiekamers Controle op besmettingen en schoonmaakprocedures Schoonmaak van therapiekamer en toiletruimte; protocol en instructie Beschrijving van de werkzaamheden door de Schoonmaakdienst Regels voor o.a. verpleegkundigen bij radionuclidentherapie Stralingshygiëne en schoonmaak in de therapiekamers Controle op besmettingen en schoonmaakprocedures Schoonmaak van therapiekamer en toiletruimte; protocol en instructie Beschrijving van de werkzaamheden door de Schoonmaakdienst Regels voor o.a. verpleegkundigen bij radionuclidentherapie Ontslag/vertrek van I-131-patiënten uit de therapiekamer Vertrek uit het ziekenhuis na poliklinische toediening van I-131 Uitzonderingen voor poliklinische behandeling met I-131 Thuissituatie Incontinente patiënt Misselijkheid en/of braken Ontslag uit het ziekenhuis na klinische toediening van I-131 Opname op een 'gewone' afdeling Ontslag uit de therapiekamer Twee of meer I-131-patiënten op één kamer Schoonmaakprocedure in een gewone verpleegafdeling en thuis Douaneverklaring voor lange reizen na radionuclidentherapie Ontslag/vertrek van I-131-patiënten uit de therapiekamer Vertrek uit het ziekenhuis na poliklinische toediening van I-131 Uitzonderingen voor poliklinische behandeling met I-131 Thuissituatie Incontinente patiënt Misselijkheid en/of braken Ontslag uit het ziekenhuis na klinische toediening van I-131 Opname op een 'gewone' afdeling Ontslag uit de therapiekamer Twee of meer I-131-patiënten op één kamer Schoonmaakprocedure in een gewone verpleegafdeling en thuis Douaneverklaring voor lange reizen na radionuclidentherapie Overlijden na behandeling Advies inzake begraven versus cremeren Afleggen en wake Lijkschouwing Overlijden na behandeling Advies inzake begraven versus cremeren Afleggen en wake Lijkschouwing 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 27 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 28 Stralingshygiëne ne en schoonmaak in de therapiekamers Controle op besmettingen en schoonmaakprocedures schoonmaken tot 4Bq/cm 2 zinloos bij dosis Bq een strikt uitgevoerde goed beschreven werkprocedure biedt een betere waarborg voor optimalisatie (ALARA) dan een besmetting terugbrengen tot een onhaalbaar minimum, dus: eventuele restbesmetting wordt geaccepteerd! bij volgende therapie Schoonmaak van therapiekamer en toiletruimte; protocol en instructie goede toilethygiëne vereist (mannen zittend plassen!) toilet bij voorkeur hangend zodat vloer vrij is vloer afplakken met gecoat papier zodat contaminatie verwijderbaar is toiletpot alleen aan buitenkant schoonmaken, binnenkant niet Onderscheid maken tussen decontaminatie en schoonmaak!! * decontaminatie door geschoold personeel, zonodig onder toezicht deskundige * schoonmaak door gewoon schoonmaakpersoneel Stralingshygiëne ne en schoonmaak in de therapiekamers Decontaminatie * beginnen in therapiekamer, en naar sanitaire ruimte toewerken 1 eerst visuele inspectie 2 dan droge (!) veegproeven doen 3 indien >10x background dan échte decontaminatie, zonodig na overleg met deskundige 4 evt. restbesmettingen afplakken en met viltstift signaleren 5 dan pas vrijgeven voor gewone schoonmaak 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 29 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 30 5

6 Stralingshygiëne ne en schoonmaak in de therapiekamers Leefregels I-131 patiënten na ontslag Schoonmaak vaste volgorde hanteren: vloer wastafel+douche deksel en bril WC buitenkant pot schoenovertrekken en handschoenen in speciale afvalbak overkleding mag tot 50 kbq gewoon naar wasserij Signalering: Therapieruimte (nog) niet gecontroleerd op besmetting Geen toegang Therapieruimte gecontroleerd op besmetting Ruimte gereed voor standaard schoonmaak Therapieruimte besmet Decontaminatie op aanwijzing van de stralingsdeskundige Therapieruimte schoongemaakt Ruimte gereed voor radionuclidentherapie Er zijn voorbeeld-leefregels opgesteld voor o.m.: Huisgenoten/partners/partners >60 jaar Toilet-discipline Ontvangen van bezoek Zwangeren Omgaan met kinderen en baby s Verwerken wasgoed en ondergoed Schoolbezoek Werk Openbaar vervoer Bioscoopbezoek Etc. etc. etc. Therapieruimte schoongemaakt Ruimte gereed voor algemeen gebruik 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 31 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 32 Leefregels I-131 patiënten na ontslag Stralingsniveau op 1 meter afstand van patiënt (µsv/h) Periode dat de leefregels moeten worden gevolgd t.o.v. kinderen jonger dan 10 jaar t.o.v. anderen minder dan 2 24 uur na toediening n.v.t. 2 tot 3 3 dagen na toediening 24 uur na toediening 3 tot 5 1 week 4 dagen 5 tot 10 2 weken 1 week 10 tot 20 3 weken 2 weken Aanbevolen aantal dagen (incl. weekends e.d.) om van het werk te verzuimen na toediening van I-131, afhankelijk van het aantal werkuren per dag en de afstand tot een collega, en voor verschillende toegediende hoeveelheden I aantal dagen te verzuimen bij een stralingsniveau bij ontslag op 1 meter afstand van: 10 µsv/h 20 µsv/h uren per dag en afstand tot collega 8 uur op 1 meter uur op 1 meter uur op 2 meter 0 0 Leefregels verpleging Direct te nemen maatregelen na overplaatsing van een patiënt van de therapie afdeling Nucleaire Geneeskunde naar de kliniek gedurende de periode dat de stralingsdeskundige nog niet heeft kunnen adviseren. Indien snel gehandeld moet worden, dienen vooruitlopend op het advies van de stralingsdeskundige de volgende maatregelen te worden genomen: 1. De patiënt moet in een aparte kamer liggen. De afstand tot andere patiënten (aan de andere kant van de muur) dient ten minste 2 meter te bedragen. 2. Zwangeren en kinderen tot 10 jaar mogen niet worden toegelaten. 3. De patiënt mag de kamer niet zonder uw toestemming verlaten. 4. Strikte hygiëne dient in acht te worden genomen: wegwerphandschoenen dragen bij direct contact met de patiënt en bij het hanteren van urine en feces. Deze excreta moeten direct via het toilet worden afgevoerd. Zoals gebruikelijk alles standaard goed schoonmaken. 5. Eventuele kledingstukken en wasgoed van de patiënt bewaart u even apart totdat de stralingsdeskundige is gearriveerd. 6. Mocht de patiënt gebraakt hebben dan maakt u alles goed schoon met gebruik van wegwerphandschoenen en bewaart al het afval in een afgesloten plastic zak tot de stralingsdeskundige is gearriveerd. 7. Blijf proberen de stralingsdeskundige te bereiken, zodat deze zo snel mogelijk nadere informatie kan geven over de andere te nemen maatregelen. 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 33 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 34 Ontslag patiënten uit therapiekamer Indien aan een individuele patiënt niet meer dan 400 MBq poliklinisch wordt toegediend, mag deze patiënt in principe direct na toediening naar huis, mits: het dosistempo op 1 m afstand van het lichaam niet hoger is dan 20 µsv/h én de patiënt niet misselijk (bij orale toediening), niet hulpbehoevend en niet incontinent is én het sanitair thuis aangesloten is op het riool én de thuissituatie geschikt is én bij het ontslag schriftelijke leefregels zijn meegegeven en bovendien mondeling zijn toegelicht. Ontslag na klinische toediening mag zodra het dosistempo <20 µsv/h/m is. Bij herhaaltherapie (MIBG) moet gelet worden op de cumulerende dosis van helpers. Opname op een gewone afdeling mag na overleg Meer dan één I-131 patiënt op dezelfde kamer mag; mixen van therapiepatiënten alleen onder voorwaarden in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde The end 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 35 15/06/2005 in de praktijk van de Nucleaire Geneeskunde 36 6