Respectvol samen leven in een sterke gemeente

Transcriptie

1 Respectvol samen leven in een sterke gemeente Gemeenteprogram SINT ANTHONIS

2 Inhoudsopgave Intro 4 Voorwoord 5 Leeswijzer 6 Deel I: Gemeentelijke ontwikkelingen 7 1. Bevolkingsdaling 7 2. Verstopte woningmarkt vlottrekken 7 3. Integratie en participatie 8 4. WMO 8 5. Duurzaamheid en klimaatbeleid 9 Deel II: Respectvolle samenleving, sterke gemeenten De respectvolle samenleving Sterke gemeente 10 Deel III: Uitwerking per beleidsterrein Leefbaarheid en veiligheid Gemeentelijk veiligheidsbeleid Leefbaarheid in dorpen Publieke ruimte Gezinnen, jongeren, ouderen en generatiebeleid Gezinnen Jongeren Ouderen Generatiebeleid Onderwijs Kwalitatief goed onderwijs School en omgeving Participatie, zorg en sociaal beleid Participatie en WMO Gezondheidsbeleid Gehandicapten en zorgconsumenten Bestrijding sociaal isolement en armoede Verslavingszorg Vrijwilligers, sport, cultuur en integratie Vrijwilligers Kerken en levensbeschouwelijke organisaties Sport Erfgoed, kunst, cultuur en media Integratie en participatie 30 2

3 6. Ruimtelijke ordening en wonen Ruimtelijke ordening Wonen voor iedereen Welstand Het landelijke gebied Voorzieningen, scholen en vervoer Particulier initiatief Zorg op maat Wonen Landbouw en vitaal landelijk gebied Dorpsraden Economische ontwikkeling, arbeidsmarkt en werkgelegenheid Economische ontwikkeling Werkgelegenheid en arbeidsmarkt Milieu, water, verkeer en vervoer Milieu, duurzaamheid en klimaatbeleid Afval Water Verkeer en vervoer 43 Trefwoordenregister 44 3

4 De vier uitgangspunten van het christendemocratische gedachtegoed, te weten gerechtigheid, gespreide verantwoordelijkheid, solidariteit en rentmeesterschap, zijn bij het opstellen van dit programma steeds leidend geweest. Aan het begin van de 21 e eeuw zijn nieuwe ontwikkelingen en opeenvolgende veranderingen aan de orde van de dag. Juist daarom is die oriëntatie op deze uitgangspunten steeds van belang. In de komende raadsperiode zullen er zich ongetwijfeld onvoorziene ontwikkelingen voordoen en maatschappelijke vraagstukken gaan opspelen, die niet in dit programma zijn beschreven. Dat is ook de reden waarom hier de vier christendemocratische uitgangspunten kort uiteengezet worden en waarom bij de uitwerking van de beleidsterreinen daar een verbinding mee wordt gemaakt. Het CDA is een brede volkspartij waar eenieder die zich verbonden voelt met het mens- en maatschappijbeeld van de christendemocratie welkom is. Wij staan voor een gemeente waarin iedereen mee kan doen als hij of zij dat wil. De gemeente, in de breedste zin van het woord, moet daarop ingericht zijn. Op lokaal niveau wordt hieraan door christendemocraten hard gewerkt. Christendemocratische gemeentebestuurders lopen niet weg voor het dragen van verantwoordelijkheid om het schip van de gemeente op koers te houden richting een krachtige lokale gemeenschap waarin mensen met respect met elkaar omgaan. Het CDA-Brabant had op de titelpagina van zijn Almanak jarenlang deze tekst staan: In de Bijbel zijn hoge idealen van mens-zijn en samenleven te vinden. Getroffen door deze idealen, vormt het CDA zijn eigen politieke overtuiging en uitgangspunten. Die politieke visie heeft het CDA in zijn Program van Uitgangspunten neergelegd en daarmee doet het een appèl op ieder die bij de Nederlandse bevolking hoort: van welke levensbeschouwing ook. Al wie zich kan vinden in de politieke richting zoals in deze Uitgangspunten geformuleerd, wordt van harte uitgenodigd met het CDA mee te doen. (Deze tekst wordt geciteerd in de notitie van de focusgroep Samenleven Waarden en Normen, gepubliceerd in Morgen begint vandaag (p. 47), uitgave van het landelijke CDA, december 2008) 4

5 Het CDA Het CDA is een moderne christendemocratische volkspartij. Voor het CDA staat de gemeenschap centraal. De betrokkenheid van mensen bij hun gemeente, gezin en familie, de school, het dorp of de buurt, het bedrijf, de vereniging: dat is het ware draagvlak van de gemeente als publieke lokale gemeenschap. De christendemocratie onttrekt zich daarmee aan het versleten links-rechts-schema. Het CDA heeft een geheel eigen plaats in de Nederlandse politiek: sociaal op sociaal-economisch gebied, degelijk als het gaat om overheidsfinanciën, realistisch vooruitstrevend als het gaat om milieu en duurzaamheid, vasthoudend en appellerend op het terrein van normen en waarden. Inspiratiebron Het CDA is een brede volkspartij, geworteld in alle lagen van de samenleving. Daarom biedt het plaats aan veel mensen die zich aangesproken voelen door het christendemocratische gedachtegoed. Ons bindt, naast geloof in democratische waarden, de Bijbelse boodschap als grondslag en inspiratiebron bij het zoeken naar oplossingen voor hedendaagse problemen. Het gaat daarbij steeds om mensen. Menselijk geluk, waardigheid en wederzijds respect, veiligheid en geborgenheid, zorg voor elkaar, gemeenschapszin; dat zijn de constanten. Uitgangspunten Het CDA hanteert vier uitgangspunten die in onderlinge samenhang het christendemocratisch gedachtegoed inhoud geven. 1. Gerechtigheid: het CDA zet zich in voor een samenleving waarin Bijbelse gerechtigheid kan opbloeien. De rol en taak van de overheid is het streven naar publieke gerechtigheid. Op het publieke terrein van de samenleving behoort de overheid in wetten en beleid het recht tot gelding tot gelding te brengen en rechtvaardig te regeren en daarin met name de belangen van sociaal en economisch zwakkeren te beschermen. 2. Solidariteit: solidariteit laat zien dat mensen boodschap hebben aan elkaar. Van de sterken mogen offers gevraagd worden voor de zwakken. Solidariteit overstijgt grenzen, zowel van de eigen sociale groep als van het eigen land. De overheid hanteert het solidariteitsbeginsel vanuit haar eigen taak: zij garandeert de vloeren in de sociale zekerheid en doet een appel op burgers en maatschappelijke organisaties te werken aan maatschappelijke ontplooiing met en voor mensen. 3. Gespreide verantwoordelijkheid: mensen en hun maatschappelijke verbanden moeten zich naar hun bestemming kunnen ontplooien. Overeenkomstig de publieke gerechtigheid als norm van het overheidsbeleid, moet de overheid die verantwoordelijkheid van mensen en organisaties erkennen en bevorderen, en hun de ruimte en mogelijkheden geven om dat waar te maken. 4. Rentmeesterschap: rentmeesterschap wil zeggen dat de mens zorgvuldig moet omgaan met zijn of haar omgeving. Die omvat niet alleen het natuurlijk milieu, maar ook de omgang met gaven en talenten op het gebied van wetenschap, techniek, arbeidsverdeling of cultuurvorming. Rentmeesterschap duidt op verantwoordelijkheid voor het bewaren van onze aarde en van al haar bewoners. De natuur is gegeven om ervan te genieten, van haar vruchten te leven, maar ook om deze mogelijkheden intact te laten en te bewaren. Politiek géén doel op zich Het CDA wil een degelijke en betrouwbare politieke beweging zijn, die nieuwe wegen inslaat waar altijd vaste waarden aan ten grondslag liggen. Als het gaat om gemeenten zijn lokale politiek en bestuur voor het CDA geen doelen op zich, maar een manier om zaken in de lokale samenleving voor elkaar te krijgen. Het CDA heeft duidelijke standpunten over de toekomst, maar die dwingen we niet af. Besluiten die op steun in de lokale gemeenschap kunnen rekenen of (gehonoreerde) initiatieven die eruit voortkomen, zijn duurzamer dan die met een krappe basis. Daarom is samenwerking met en ruimte geven aan de lokale gemeenschap zo belangrijk. 5

6 Leeswijzer Opbouw Dit programma kent een opbouw die bestaat uit drie delen. Het eerste deel geeft een beschrijving van vijf belangrijke ontwikkelingen die in gemeenten (gaan) spelen of extra aandacht vragen in de komende jaren. Een toelichting op en uitwerking van de begrippen respectvolle samenleving en sterke gemeenten, die samen de titel vormen van het programma, worden gegeven in het tweede deel. In het derde deel komen de lijnen van dit programma samen in de uitwerking naar verschillende beleidsthema s. Keuzes De uitwerking naar beleidsthema s kent steeds dezelfde opbouw. Eerst wordt kort een analyse van de vraagstukken gegeven en waar nodig nieuwe ontwikkelingen beschreven. Tevens bevat ieder hoofdstuk een beknopte vertaalslag van de christendemocratische uitgangspunten naar het betreffende beleidsterrein. Hierna volgen de keuzes die op basis van de analyse en uitgangspunten door ons worden gemaakt. 6

7 Deel I: Gemeentelijke ontwikkelingen Inleiding Er zijn vijf thema aan te wijzen die in onze gemeente en in de gemeenten in onze regio in de komende jaren op een of andere wijze gaan spelen dan wel extra aandacht vragen. Deze thema s zijn: 1. bevolkingsdaling in onze gemeente en de regio; 2. een verstopte woningmarkt (onvoldoende doorstroming); 3. integratie en participatie van bepaalde bevolkingsgroepen; 4. verdere vormgeving van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO); 5. maatregelen gericht op duurzaamheid en de rol die gemeenten daarbij kunnen spelen. 1. Bevolkingsdaling Er bestaan volgens demografische prognoses in Nederland duidelijke regionale verschillen in cijfers van vergrijzing, ontgroening en gezinsverdunning. Naar verwachting zal in 2025 ruim de helft van de huidige gemeenten worden geconfronteerd met bevolkingsafname en wordt één op de vijf gemeenten daarnaast geconfronteerd met een afname van het aantal huishoudens. 1 Onze gemeente behoort vermoedelijk tot de gemeenten waarvan de bevolking vooralsnog niet af zal nemen. En het aantal huishoudens zal er beperkt toenemen. Benadering De ontwikkeling die nu gaande is, is dat een groot aantal gemeenten tot 2025 zal worden geconfronteerd met een daling van het aantal inwoners en soms ook van het aantal huishoudens. Deze tendens zal zich de komende jaren geleidelijk gaan afspelen. Ook onze gemeente zou in die periode te maken kunnen krijgen met een bevolkingsdaling. Bevolkingsdaling moet echter niet worden gedramatiseerd. Het biedt gemeenten ook kansen om in te zetten op behoud en versterking van de kwaliteit van het bestaande. Belangrijk is evenwel dat bestuurders de feiten en consequenties van bevolkingskrimp onder ogen zien en daarop anticiperen. Dat vraagt om een omslag in denken, benadering en handelen. Bevolkingskrimp mag de gemeente niet overvallen omdat het vraagstuk wordt ontkend. Acceptatie is niet hetzelfde als lijdzaam toezien. Bestuurders moeten investeren in de leefbaarheid van hun gemeente. In de visie van het CDA moet het gemeentebestuur daarom tijdig de beleidsmatige en financiële consequenties in beeld brengen en aangeven wat de ontwikkelingen betekenen voor: de ruimtelijke ordening, de woningbouw en de bestaande woningvoorraad, 1 Gegevens RPB/CBS (PEARL), opgenomen in: Rob en Rfv, Bevolkingsdaling. Gevolgen voor bestuur en financiën, de onderwijshuisvesting, de zorg-, welzijns- en sportvoorzieningen en -accommodaties, de gemeentefinanciën, enzovoort. Individuele gemeenten die worden geconfronteerd met bevolkingsdaling moeten over de eigen grenzen heen kijken. Zeker als de buurgemeenten en zelfs ook de regionale centrumgemeenten evenzeer met bevolkingsdaling te maken krijgen. Dan is het van belang dat gemeenten in regionaal verband een gezamenlijke visie ontwikkelen. Zij kunnen daarbij leren van andere gemeenten die inmiddels ervaring hebben opgedaan met bevolkingsdaling. Regionale afstemming is om nog een andere reden noodzakelijk. Een individuele gemeente waarvan de bevolking krimpt, kan geneigd zijn om te kiezen voor groei. Dit is een begrijpelijke bestuurlijke reflex. Maar het is echter de vraag of individuele gemeenten in een krimpende regio deze keuze op eigen kracht kunnen verwezenlijken zonder het probleem voor omliggende gemeenten te verergeren. Als nagestreefde bevolkingsgroei door middel van nieuwbouw al aan de orde is in een gemeente, zal dat vooral selectief en bescheiden moeten zijn. Regionale afstemming is dus erg belangrijk als het gaat om ruimtelijke ordening. 2. Verstopte woningmarkt vlottrekken Er zal in onze gemeente vraag blijven naar goede en betaalbare woningen, met name voor starters en jonge gezinnen. De behoefte aan geschikte woningen voor ouderen zal, vanwege de vergrijzing, toenemen. De verstopte woningmarkt moet worden vlotgetrokken door de woningproductie op te voeren voor starters, jonge gezinnen en ouderen. Benadering De stagnerende woningmarkt heeft verschillende oorzaken. Gemeenten hebben uiteraard geen invloed op macroeconomische ontwikkelingen, op koopkracht van mensen of op het vertrouwen van (woning)consumenten. Gemeenten kunnen echter wel zo goed mogelijke randvoorwaarden scheppen voor marktpartijen, woningcorporaties en particulieren. Door het wegnemen van belemmeringen worden vraag en aanbod beter bij elkaar gebracht. In de visie van het CDA kunnen gemeenten op de volgende manieren een stimulans geven aan de productie en afzet van woningen. 1. Maatregelen gericht op inkomensgroepen: de gemeente kan leningen verstrekken aan bepaalde doelgroepen, zoals starters en jongeren. Voor mensen met een laag inkomen kunnen, bijvoorbeeld samen met woningcorporaties, huurkoop- of sociale koopconstructies zoals het Zaanse woningmodel 2, worden ontwikkeld. 2 Het Zaanse woningmodel: in de gemeente Zaanstad kunnen mensen 7

8 2. Keuzevrijheid stimuleren: (toekomstige) kopers en huurders moeten meer inspraak en keuzevrijheid krijgen, zodat het aanbod beter aansluit bij woonvoorkeuren. De gemeente voert een licht welstandsbeleid of kan (meer) welstandsvrije locaties aanbieden. Een andere mogelijkheid is het stimuleren of ondersteunen van (collectief) particulier opdrachtgeverschap. 3. Toekomstgericht bouwen: de gemeente stemt de woningproductie goed af op de (huidige en toekomstige) samenstelling van de bevolking. Volkshuisvestingsplannen worden gemaakt (en bijgesteld) op basis van permanente woonbehoefte-onderzoeken. Productie van levensbestendige, aanpasbare woningen verdient meer aandacht. 4. Planvoorbereiding: door een goede planvoorbereiding en door burgers en organisaties vanaf het begin in het planproces te betrekken, kunnen de vaak lange doorlooptijden bij het realiseren van woningen aanzienlijk worden beperkt. 3. Integratie en participatie Integratie en participatie van bevolkingsgroepen blijft in de komende decennia de aandacht vragen van overheden. Gemeenten hebben hierin een belangrijke taak. In de lokale gemeenschap die het CDA voor ogen staat zijn migranten goed geïntegreerd. Integratie is echter geen assimilatie: mensen hebben recht op hun eigen (gezins)leven, godsdienst, cultuur en opvattingen. Ook aan de integratie en participatie van ouderen zal, gezien de toenemende vergrijzing, steeds meer aandacht moeten worden besteed. IJkpunten Het CDA vindt dat de volgende ijkpunten richtinggevend moeten zijn voor alle Nederlanders, ongeacht herkomst of etnische achtergrond: - mensen hebben als individu een unieke waarde en dragen een persoonlijke verantwoordelijkheid; - mensen hebben recht op eigen levensverbanden; - de taal waarin we communiceren is het Nederlands; - wij hebben in vrijheid respect voor elkaar; - solidariteit (rechten en plichten) is wederkerig; - inkomen door arbeid hoort bij een menswaardig bestaan; - ouders dragen de verantwoordelijkheid voor het opvoeden van hun kinderen; - ouderen worden eventueel gesteund om zo lang mogelijk te kunnen blijven participeren in het maatschappelijk leven. met een inkomen tot een sociale koopwoning aanschaffen waarvan de prijs 20% lager ligt dan de werkelijke waarde op de woningmarkt. De koper verplicht zich de resterende 20% te betalen zodra zijn of haar inkomensstijging dat toelaat. Op dat moment is de koper volledig eigenaar van de woning. De koopprijs wordt mede gedrukt omdat de grond in pacht wordt uitgegeven. Dit model heeft ook in andere gemeenten navolging gevonden. Deze ijkpunten kunnen ons helpen bij een gericht, christendemocratisch geïnspireerd, integratie- en participatiebeleid. 4. WMO Sinds 1 januari 2007 is de Wet maatschap-pelijke ondersteuning (WMO) van kracht. Met deze wet zijn gemeenten verantwoordelijk voor de maatschappelijke ondersteuning. De Welzijnswet, de Wet voorzieningen gehandicapten (WVG) en delen uit de AWBZ zijn overgegaan naar de gemeente. De afgelopen jaren heeft ook onze gemeente de handen vol gehad aan de invoering van de wet via beleidsplannen, verordeningen, de inrichting van WMO-loketten, de samenstelling en taken van WMO-adviesraad, de aanbesteding van huishoudelijke verzorging en het aanvullende, vraaggerichte (hiervoor WVG) vervoer. In 2008 en 2009 is een extra taak naar de gemeenten overgaan: de psychosociale hulp vanuit de AWBZ, al dan niet voorzien van extra financiële middelen voor gemeenten. De komende jaren zullen de gevolgen van vergrijzing meer en meer zichtbaar worden. De verwachting is dat de gemeente nu geld toe zal moeten leggen op de voor burgers zo relevante uitvoering van de WMO. Dit vraagt van gemeentebestuurders een scherp oog. Niet alleen voor de financiële consequenties van besluiten, maar zeker ook voor de effecten daarvan op de individuele burger en de opdracht die aan gemeenten door de WMO gegeven is, namelijk bevordering van de zelfredzaamheid en participatie van die burger. Voor ogen moet daarbij blijven dat het uitgangspunt van de WMO goed past bij het christendemocratisch gedachtegoed, namelijk de gespreide verantwoordelijkheid van mensen en gemeenschappen. Individuen en hun sociale omgeving zijn zelf verantwoordelijk voor hun leven en het participeren als volwaardig burger. Daar waar dat niet langer gaat of niet meer kan, komt de overheid in beeld. Het eindperspectief is dat de WMO, nadat alle wettelijke taakvelden zijn ingevoerd, gaat fungeren als algemene participatiewet. Hierbij is bijzondere aandacht nodig voor het leggen van verbindingen met de Wet werk en bijstand (WWB), de Wet sociale Werkvoorziening (WSW), de Wet integratie burgers (WIB) en de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB). 5. Duurzaamheid en klimaatbeleid De kwaliteit van het milieu, duurzaamheid en klimaatbeleid staan weer hoog op de maatschappelijke en politieke agenda. De aandacht voor het (leef)milieu kende een eerste hoogtepunt in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Als gevolg van de economische recessie in de jaren tachtig en begin jaren negentig lag de politieke prioriteit vooral bij het herstel van de economie. Rond de eeuwwisseling is het denken over milieu, duurzaamheid en klimaatverandering gekanteld. Er bestaat nauwelijks meer discussie over nega- 8

9 tieve effecten van het menselijk handelen op onze planeet, op bijvoorbeeld het smelten van de poolkappen. De enigszins vrijblijvende discussie over de noodzaak van milieumaatregelen uit het verleden ligt inmiddels (ver) achter ons. Op mondiaal niveau is het forum dat zich buigt over milieuvraagstukken sterk verbreed. Nationale staten hebben zich in verdragen verplicht tot ambitieuze milieudoelstellingen, in het bijzonder tot reductie van emissies die bijdragen aan het broeikaseffect. wereld. Ook onze gemeente kan hieraan een bijdrage leveren en er een voortrekkersrol in vervullen, zoals door het nemen en stimuleren van energie-besparende maatregelen, duurzame energie-opwekking, afspraken maken over schoon rijden, hergebruik van afvalstoffen en maatregelen in het kader van waterkwaliteit en -kwantiteit. Een schoon en duurzaam leefmilieu (lucht, water, bodem, flora en fauna) is essentieel. Meer en meer wordt duidelijk dat keuzes die in het verleden zijn gemaakt, negatieve gevolgen hebben voor onze aarde. Bovendien legt de mondiale economische groei een steeds groter beslag op natuurlijke hulpbronnen en worden de schadelijke kanten van het menselijk handelen voor leefmilieu en klimaat steeds duidelijker. Dat alles vraagt om gedragsverandering, andere prioriteiten en bijstelling van beleid. Mede dankzij technologische innovaties zijn wij steeds meer in staat om schadelijke milieueffecten van vervuilende energiedragers te verminderen en schonere alternatieven te bieden. Om economische groei en het beslag hiervan op onze aarde in balans te brengen, zullen aangescherpte milieudoelstellingen en meer ingrijpende maatregelen onvermijdelijk zijn. In dit verband spreekt men wel over People Planet Profit (ook wel: de drie P s). Drie elementen moeten op harmonieuze wijze gecombineerd worden. People staat voor mensen. Planet voor onze planeet en het milieu. En profit voor opbrengst en winst. Er moeten in de komende jaren echt bakens worden verzet; in ons land, in Europa en in andere delen van de Deel II: Respectvolle samenleving, sterke gemeenten 1. De respectvolle samenleving Respectvol samen leven in een sterke gemeente; in deze begrippen de titel van dit programma is het verlangen van het CDA verwoord voor de gemeentepolitiek in de komende jaren. Respect is één van de kernthema s van het CDA. Vraag het aan burgers zelf, maar ook uit enquêtes komt het naar voren. De burgers willen (meer) respect. Respect op straat, respect tussen mensen onderling, maar ook met respect behandeld worden in een winkel, bij een loket, door telemarketingbureaus. Misschien mag men wel stellen dat een samenleving het respect krijgt die het verdient. Als dat zo is, dan is het een opdracht een appel te doen op de samenleving om dat respect te verwerven en te delen met elkaar. Het is niet zo dat de overheid of het gemeentebestuur respect kan opleggen ( Gij zult.. ) of dat de overheid de norm stelt. Het respect moet uit de samenleving zelf komen en begint dan bij gezin en familie, bij de opvoeding van jonge kinderen en jongeren. Ouders moeten zich dat realiseren. In de gezinnen moet kinderen veiligheid, geborgenheid en warmte geboden worden. Door onderlinge verbondenheid te ervaren kunnen kinderen respect leren en samenleven. Vervolgens is het aan maatschappelijke organisaties, instituties en bedrijven om respect verder sociaal aan te leren en te delen. Daarom is het bijvoorbeeld zo belangrijk in een gemeente dat sportverenigingen zich inzetten voor een respectvol omgaan met elkaar. Respect raakt al snel aan burgerschap. En dan komen we meer in het publieke domein. Een respectvolle samenleving kent burgers die als deelnemers aan het maatschappelijke verkeer ook deel willen uitmaken van het publieke domein, zoals gemeenten. Dat heet burgerschap, waarbij men zich bewust is van de betekenis van rechten en plichten die deelname aan de samenleving met zich brengen. Respect houdt dan in dat men bereid is elkaar de ruimte te geven en rekening te houden met wederzijdse belangen. Een sterke gemeente gaat met respect om met de verschillende belangen in de samenleving. Dat geldt zowel bij de 9

10 afweging van belangen als bij het nemen van democratische besluiten. Respect bepaalt ook het directe contact tussen burger en gemeente als de burger klant van gemeentelijke diensten en voorzieningen is. Respect stelt een bepaalde norm aan de dienstverlening. Respect stelt ook eisen aan de manier van afhandeling van zaken. Respect betekent ook dat bestuur en burgers begrip tonen voor en ruimte geven aan elkaar. Bestuurders moeten respect hebben voor burgers en hun organisaties als deze het niet eens zijn met genomen beslissingen, als zij opkomen voor het individuele of groepsbelang of gewoon anders tegen zaken aankijken. Daar staat tegenover dat bestuurders, ambtenaren, politiemensen, brandweerlieden, ambulancepersoneel en mensen werkzaam in de zorg recht hebben op een respectvolle bejegening. Zij werken allemaal met hun beste krachten en met volle overtuiging voor de publieke zaak, vóór mensen. Het woordje respect betekent letterlijk omkijken : omkijken naar elkaar en dan doen wat gedaan moet worden. Respect is een appelerend begrip. Besturen is niet vooral een kwestie van beheren en de taken zo goed mogelijk vervullen. Gelet op de bestuursopdracht van de gemeente is het op zich niet verwonderlijk dat dit soms gedacht wordt. Het gaat in wezen om het samen met maatschappelijke partners werken aan (nieuwe) vormen van goed met elkaar omgaan. Bij het integratievraagstuk, criminaliteitsbestrijding of de aanpak van achterstandswijken, steeds gaat het daarbij ook om respectvol omgaan met elkaar en verschillende bevolkingsgroepen. Respect ontstaat en moet worden gedragen in de samenleving. Een gemeentebestuur dat respect tot zijn leitmotiv maakt, maakt de lokale samenleving sterker en helpt zo te bouwen aan een sterke gemeente. Tot besluit heeft het begrip respect nog een andere dimensie dan intermenselijke relaties. In het christendemocratische gedachtegoed drukt het uitgangspunt van rentmeesterschap óók uit: het respect van mensen voor de levende natuur. 2. Sterke gemeenten Een sterke gemeente is het tweede deel van de titel van dit programma. Sterke gemeenten zijn in de visie van het CDA geen doel op zichzelf. De rol van gemeenten staat altijd in relatie tot de samenleving. Het streven naar goed lokaal bestuur moet daarop gericht zijn en burgers en maatschappelijke verbanden moeten hun eigen verantwoordelijkheid kunnen nemen. Maar het CDA heeft ook een visie op de rol en betekenis van de gemeente in relatie tot andere overheden, op het gemeentebestuur als zodanig, op de relatie van de gemeente tot burgers en de lokale gemeenschap. 10 Interbestuurlijke verhoudingen Het CDA is een brede volkspartij die is vertegenwoordigd op alle niveaus van het openbaar bestuur: in het Europees Parlement, regering en parlement, colleges van provinciale staten en gemeenteraden. Op al deze bestuursniveaus bestaan tussen christendemocratische bestuurders goede contacten. Zij werken zoveel als mogelijk met elkaar samen. Dit betekent niet altijd dat belangen, opvattingen en wensen dezelfde zijn. Ook zijn de verantwoordelijkheden en taken van de Europese Unie, het Rijk, de provincies en gemeenten niet dezelfde. Zij vullen elkaar, als het goed is, aan. Nederland is een gedecentraliseerde eenheidstaat. Respect voor de autonomie van gemeenten is voor het CDA een belangrijk uitgangspunt. Tegelijkertijd voeren gemeenten beleid uit dat door het Rijk of de provincie is vastgesteld. Dit betekent het beleid van gemeenten moeten passen binnen de beleidskaders van het Rijk en de provincies. Dat vraagt om goede interbestuurlijke verhoudingen tussen de bestuurslagen, met respect voor de eigen autonome verantwoordelijkheid. Het CDA spant zich in om op alle bestuurlijke niveaus te blijven werken aan goede verhoudingen tussen Europa, Rijk, provincies en gemeenten. Dit met respect voor de eigen, autonome verantwoordelijkheid van de bestuurslagen. Betekenis van gemeenten Het is voor het CDA vanzelfsprekend dat gemeenten een belangrijke functie vervullen in het openbaar bestuur. Gemeenten zijn voor veel burgers de overheid die het dichtst bij mensen en gemeenschappen staat. Veel maatschappelijke vraagstukken spelen zich af in gemeenten: in dorpskernen, straten, buurten en wijken. Dat vraagt om sterke gemeenten die maatwerk kunnen leveren bij het oplossen van problemen. Lokaal maatwerk is nodig omdat gemeenten sterk van elkaar verschillen. Daarom is het noodzakelijk en gewenst dat het Rijk en de provincie globale kaders aangeven en de gemeenten daarbinnen zoveel mogelijk vrij laten. Sterke gemeenten zijn in de visie van het CDA publieke gemeenschappen die in staat zijn hun eigen beleidsagenda te bepalen, maar ook hun wettelijke taken goed vervullen. Sterke, bestuurskrachtige gemeenten zijn niet per definitie gemeenten van een bepaalde (minimum)omvang. De schaal van een gemeente zegt nog niets over haar bestuurskracht. Het komt aan op lokale politici en bestuurders met ambitie en idealen die een toekomstgerichte visie hebben op goed bestuur in het belang van de lokale gemeenschap. Dat vraagt ook om een goed toegerust en professioneel ambtenarenapparaat. Een sterke gemeente is ook niet per definitie een gemeente die alle problemen geheel zelfstandig aanpakt. Het kan een teken van kracht zijn om als gemeente samen te werken met andere gemeenten. Goed openbaar bestuur vraagt om sterke gemeenten die in staat zijn hun eigen beleidsagenda te bepalen en hun

11 wettelijke taken goed te vervullen. Omdat gemeenten van elkaar verschillen, moeten zij maatwerk kunnen leveren bij het oplossen van problemen. Het Rijk en de provincie laten gemeenten daarbij zoveel mogelijk vrij. Een sterke gemeente is betrouwbaar Een sterke gemeente legt telkens weer in de openbaarheid verantwoording af over het gevoerde beleid. Daarmee toont de gemeente zich ook betrouwbaar en stelt zij zich dienstbaar op aan de lokale gemeenschap. In de visie van het CDA tonen sterke gemeenten ambities die zij zoveel mogelijk in meetbare doelstellingen vertalen, bijvoorbeeld als het gaat om vermindering van administratieve lasten voor burgers, instellingen en bedrijven. Sterke gemeenten durven zich kwetsbaar op te stellen als het gaat om het meten van hun eigen bestuurskracht. Ook benchmarks (een vergelijking van de gemeente met vergelijkbare referentiegemeenten) zijn een bruikbaar instrument. Bestuurskrachtmetingen en benchmarks, die de gemeenteraad en het college gericht kunnen benutten, vergroten het leerproces waar de gemeente staat. Verder bieden ze informatie voor toekomstig beleid en kunnen ze worden gebruikt om verantwoording af te leggen aan de lokale gemeenschap. Niet angst voor zaken die wellicht nog niet goed gaan (met op de achtergrond een mogelijke herindelingdiscussie), maar inzicht in hoe het nog beter kan, moet de drijfveer zijn voor gemeentebestuurders. Dat is een teken van zelfvertrouwen en kracht. Sterke gemeenten durven zich kwetsbaar op te stellen door hun eigen bestuurskracht te meten en benchmarks uit te voeren met het doel daarvan te leren. Tevens heeft een sterke gemeente een bestuur die aan de gemeenschap verantwoording aflegt waar de gemeente staat (zie: en gedogen past daar niet bij Betrouwbaarheid van de overheid heeft ook van doen met toezicht op en handhaving van gestelde regels die op democratische wijze tot stand zijn gekomen. Toepassing van regels en de naleving daarvan dragen bij aan essentiele waarden in onze rechtsstaat, zoals rechtszekerheid, rechtsgelijkheid en voorspelbaarheid. Burgers, ondernemers, maatschappelijke organisaties en instellingen moeten ervan op aan kunnen dat de overheid, i.c. de gemeente, consistent en dus betrouwbaar is. Dat wil zeggen dat beleid, afspraken of gewekte verwachtingen niet zomaar eenzijdig veranderd of geschonden kunnen worden. De overheid is immers gebonden aan het recht. Het CDA vindt dat overheden, zoals gemeenten, op strikte wijze moeten toezien op de naleving van wettelijke regels en voorschriften en dat deze consistent en slagvaardig worden gehandhaafd. Gedogen past daar niet bij. Dat tast het beeld van de betrouwbare overheid, i.c. gemeente, aan. Iets anders is dat de overheid terughoudend moet zijn met het stellen van regels. Regels moeten een aantoonbaar maatschappelijk belang dienen. Daarnaast moeten regels handhaafbaar zijn. Een teveel aan regels leidt ertoe dat prioriteiten in de handhaving moeten worden gesteld en dus het gedogen op de loer ligt. Gemeentebestuurders Een sterke gemeente vraagt daarnaast om een sterk gemeentebestuur. De verschillende bestuursorganen gemeenteraad, college, burgemeester en commissies moeten zowel op grond van hun eigen rol als in samenspel met anderen invulling geven aan goed bestuur dat ten dienste staat van de lokale gemeenschap. De houding die het CDA daarbij van gemeentebestuurders verwacht is: gezagvol optreden, maatschappelijke initiatieven ondersteunen en gemeentelijke taken soms (durven) loslaten wanneer dat leidt tot sterkere gemeenschappen. Christendemocratische raadsleden staan als volksvertegenwoordigers middenin en zijn een afspiegeling van de lokale gemeenschap. Zij zijn herkenbaar vanuit hun veelkleurigheid, maar zijn als gemeentebestuurders in de eerste plaats betrouwbare bestuurders. Zij durven in de samenleving het debat aan te gaan, maar weten waar nodig ook bruggen te slaan. Zij maken afgewogen keuzes en durven duaal te opereren. Het dualisme is een middel, geen doel. Voor christendemocratische wethouders geldt hetzelfde, zij het dat zij zich primair richten op hun bestuurlijke rol in collegiale verhoudingen. Voor het CDA zijn de volgende kenmerken voor gemeentebestuurders van belang: - integriteit: bestuurders houden zich aan bepaalde deugden, zoals rechtschapenheid, eerlijkheid en onomkoopbaarheid; - verantwoording: bestuurders leggen in het openbaar verantwoording af over gemaakte keuzes; - betrouwbaar: het politieke handelen moet vertrouwen en geloofwaardigheid opwekken; - christendemocratische gemeentebestuurders moeten inspirerend en betrokken zijn. Zij weten zich geïnspireerd door het christendemocratische gedachtegoed en dragen dat ook uit; - gezag: openbare functies zijn met een bepaald gezag bekleed, op grond van de wet of door de wijze waarop publieke functionarissen met een zeker overwicht optreden. Gezag moet overigens wel verworven worden. Christendemocratische gemeentebestuurders moeten in staat zijn dit gezag te verwerven. Gemeente, burger en gemeenschap Het CDA vindt dat de gemeente in haar handelen de inwoners, de lokale gemeenschap, centraal moet stellen. Het gemeentebestuur staat de lokale gemeenschap ten dienste en niet omgekeerd. Het is belangrijk dat belanghebbenden een volwaardige rol hebben in het beleidsproces. Dat komt onder andere tot uitdrukking in de wijze waarop de gemeente inwoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven betrekt bij de beleidsvorming en de uitvoering van haar taken. Soms zal de rol van de gemeente zich beperken tot het actief verschaffen van informatie of het betrekken van 11

12 belanghebbenden bij de voorbereidingsfase van besluitvorming (zienswijzen, inspraak). Maar evengoed kan de gemeente belanghebbenden ook bij de uitvoering van beleid betrekken en maatschappelijke initiatieven aanmoedigen. In de visie van het CDA moet de reikwijdte van het begrip belanghebbenden zo ruim mogelijk moet worden opgevat. Ook bijvoorbeeld forenzen of toeristen kunnen via hun opvattingen en wensen een zinvolle bijdrage leveren voor het gemeentelijk beleid, ook al zijn zij geen ingezetenen. Gebiedsgericht werken Het CDA legt een grote verantwoordelijkheid bij de samenleving. Een consequentie daarvan is dat de gemeente open staat voor ideeën, opvattingen en wensen vanuit dorpskernen, buurten en wijken. De lokale gemeenschap is nooit af. Het CDA vindt dat de gemeente altijd bezig moet zijn met het verzamelen van de beste ideeën. Gebiedsgericht werken kan op verschillende manieren worden georganiseerd, maar is in de eerste plaats een houding van de gemeente. De gehele wijze van werken door de gemeente moet erop gericht zijn de dialoog met de bewoners van dorpskernen, buurten en wijken een permanente plaats te geven. Bestuurders en ambtenaren moeten de inwoners actief op zoeken, hen betrekken en positief staan tegenover initiatieven van onderop. Dat is écht gebiedsgericht werken. De gemeente kan de organisatie van gebiedsgericht werken op verschillende manieren stimuleren en vormgeven. Niet enkel door het instellen, faciliteren en financieel ondersteunen van dorpsraden maar bijvoorbeeld ook door de aanstelling van wijkcontactambtenaren. Of door simpelweg een bewonersgroep te betrekken bij de realisatie van bepaalde voorzieningen zoals een speeltuin of groen in de buurt. Voor het CDA staat voorop dat de gemeente de dialoog en samenwerking met bewoners niet dwingend oplegt, maar juist gebruik maakt van initiatieven die vanuit de samenleving zelf naar boven komen. De gemeente mag van gesubsidieerde instellingen vragen dat zij de participatie van gebruikers en cliënten goed hebben geregeld. In de subsidieverordening kan worden vastgelegd dat gesubsidieerde instellingen hun cliënten of gebruikers (bijvoorbeeld via gebruikersplatforms) serieus betrekken op het niveau van dorpen, buurten en wijken. De wijkgerichte benadering krijgt ook vorm in de samenwerking tussen gemeente en woningcorporaties. De gemeente legt haar voornemens voor ruimtelijke ontwikkelingen in de zeven kerkdorpen vast nadat in gezamenlijkheid met de bewoners een visie en een ontwikkelingsplan is opgesteld. De gemeente voert een actief dorpsradenbeleid. Zij stelt jaarlijks aan dorpsraden een bedrag beschikbaar voor het vergroten van de leefbaarheid. 12 Gemeentelijke dienstverlening De gemeente is geen gewone leverancier van diensten. Voor bijvoorbeeld een paspoort of een bouwvergunning kan de burger niet om de gemeente heen. Daarom is het de plicht van de gemeente haar dienstverlening optimaal en klantvriendelijk voor de gebruikers in te richten. En om de regelgeving zo eenvoudig mogelijk te houden en eventueel aan te passen. Zo wil het CDA dat inwoners en bedrijven bij één loket geholpen kunnen worden met al hun vragen. Ook wordt binnen de gemeente in de komende periode de elektronische dienstverlening verder uitgebreid en sterk verbeterd. Om het gewenste niveau te kunnen realiseren moeten de gemeenten ook veel meer met elkaar gaan samenwerken. Het CDA wil er bijvoorbeeld naar toe dat de burger via een persoonlijke pagina kan zien hoe het staat met de behandeling van zijn aanvraag voor een vergunning, dat hij van de gemeente een uitnodiging krijgt zijn paspoort te komen verlengen en dat afspraken automatisch kunnen worden ingepland. Alle gemeentelijke diensten zijn via het internet aan te vragen of te raadplegen. Inwoners die niet met de computer overweg kunnen, mogen blijven rekenen op goede persoonlijke dienstverlening. Tevens zal de gemeente blijven investeren in het vereenvoudigen van de taal waarin brieven, beleidsnota s en folders worden geschreven. De digitale dienstverlening aan inwoners en bedrijven wordt verder verbeterd. De gemeente biedt zo snel als mogelijk alle diensten en voorzieningen ook elektronisch aan. Intergemeentelijke samenwerking Er zijn goede redenen voor gemeenten om ten aanzien van bepaalde onderwerpen met elkaar samen te werken. Bovendien zijn gemeenten geen bestuurlijke eilanden; zij functioneren in een regionale omgeving. Het beleid van een gemeente heeft effecten voor omliggende gemeenten. Dat betekent dat gemeenten daar rekening mee moeten houden en dat afstemming moet plaatsvinden met omliggende gemeenten. Kostenbesparing, krachtenbundeling en kwaliteitsverbetering zijn belangrijke drijfveren voor intergemeentelijke samenwerking. Er zijn ook verschillende vormen waarin intergemeentelijke samenwerking kan plaatsvinden. Het kan daarbij gaan om gemeenschappelijke dienstverlening en uitvoering van taken, maar ook om bestuurlijke samenwerking in een gemeenschappelijke regeling. Het CDA vindt dat gemeenten maximaal de ruimte moeten hebben om die samenwerkingsvorm(en) te kunnen kiezen die het beste bij hen past. Intergemeentelijke samenwerking is een teken van kracht en kan onze zelfstandigheid voor de toekomst waarborgen. Samenwerking tussen gemeenten is de keuze van gemeenten zelf. Intergemeentelijke samenwerking op

13 vrijwillige basis kan werken zolang dit voor deelnemende gemeenten voordelen oplevert. Gemeentelijke herindeling Naast intergemeentelijke samenwerking kan gemeentelijke herindeling een oplossing zijn voor versterking van de (boven)lokale bestuurskracht. Immers, voldoende bestuurskracht en goede dienstverlening zijn essentieel voor behoud van de zelfstandigheid. Het CDA in de gemeente Sint Anthonis is beslist geen voorstander van herindeling. Voor een dergelijke ingrijpende beslissing moet er allereerst een breed draagvlak onder de bevolking zijn en dat is er niet. Ook bestuurlijk gezien is herindeling momenteel bij de groeiende intergemeentelijke samenwerking niet nodig (S.E.T.A. : Samen En Toch Apart). De afstand tussen het bestuur en burgers moet beperkt blijven. Zeker lokale bestuurders moeten direct aanspreekbaar en bereikbaar zijn voor de mensen. Voor het mogelijk niet in alle opzichten optimaal functioneren van de gemeente of gemeentelijke instellingen zijn betere en goedkopere oplossingen dan herindeling mogelijk. Bestuurders dienen ruim inzicht te geven in hun motieven en argumenten als ze herindeling overwegen. Zodat de belanghebbenden de burgers deel kunnen nemen aan de discussies op basis van alle argumenten. Daartoe moet hen ook voldoende de gelegenheid worden geboden. Voor het CDA-Sint Anthonis zijn de opvattingen van de inwoners in deze zaak uiteindelijk van beslissend belang. Gemeentefinanciën Gemeentelijke maatregelen en voorzieningen kosten geld. De bekostiging ervan wordt opgebracht door de belastingbetaler. Het overgrote deel van de inkomsten ontvangen gemeenten van de rijksoverheid. Slechts een gering deel van de inkomsten bestaat uit lokale belastingen en heffingen. Ons land heeft daarom een relatief klein gemeentelijk belastinggebied in vergelijking met andere Europese landen. Dat neemt niet weg dat het bij gemeentelijke inkomsten om publieke middelen gaat die worden opgebracht door de belastingbetaler. Voor het CDA is dit een van de redenen om zorgvuldig om te gaan met publieke middelen. Een goed beheer van publieke middelen is een belangrijk uitgangspunt voor het CDA. De hoogte van gemeentelijke uitgaven en investeringen is geen doel op zich. Er moet sprake zijn van een maatschappelijk belang dat in een redelijke verhouding staat tot het gebrachte financiële offer. Bij elke euro die wordt uitgegeven maakt het CDA daarom een zorgvuldige afweging. Het CDA hecht aan het principe dat structurele uitgaven in beginsel door middel van structurele inkomsten worden bekostigd. Zo ontstaat er solide dekking voor meerjarige uitgaven die niet afhankelijk zijn van incidentele mee- en tegenvallers. De aard en hoogte van eventuele begrotingsoverschotten zijn bepalend voor de besteding van deze middelen. Het financiële beleid dat het CDA voor ogen staat, is gericht op een duurzaam begrotingsevenwicht en het op peil houden, en waar nodig, versterken van het weerstandsver-mogen van de gemeente. Natuurlijk zijn er veel investeringen waar de gemeente haar verantwoordelijkheid voor moet nemen. Deze investeringen zijn een uitvloeisel van landelijk beleid of van belang voor de lokale gemeenschap. De samenleving staat voor het CDA voorop. Initiatieven die uit de lokale gemeenschap komen zal het CDA waar mogelijk steunen. Sterker nog, het CDA stimuleert de samenleving zelf verantwoordelijkheid te nemen voor elkaar. Maar waar de samenleving zelf daartoe niet in staat is, daar neemt de politiek weer haar verantwoordelijkheid. Daarbij wordt altijd een rationele afweging gemaakt bij de inzet van schaarse middelen die door de belastingbetaler worden opgebracht. Duurzame investeringen in de samenleving. Wat de financiële situatie van de gemeente Sint Anthonis betreft moet worden vastgesteld dat de middelen de komende raadsperiode zeer beperkt zullen zijn. Het CDA meent dat we ons zullen moeten richten op lopende zaken en op het wegwerken van achterstanden die we op onderdelen hebben. Het CDA is ondanks de lagere uitkeringen die de gemeente uit het gemeentefonds zal ontvangen tegen het verhogen van de lasten van onze burgers. Voor duurzame investeringen wordt de optie tot verkoop van grond opengehouden. Er zijn een aantal onderwerpen waarover de gemeenteraad zich al heeft uitgelaten en er het nut of de noodzaak van heeft onderstreept. Veel van deze onderwerpen zijn met inwoners of verbanden in onze samenleving besproken. Deze zaken nu niet meer uitvoeren is geen optie voor het CDA. Afstel zou de gemeentelijke overheid onbetrouwbaar en ongeloofwaardig maken. Verschuiven naar een later tijdstip van bepaalde zaken kan in de huidige omstandigheden wel acceptabel zijn. Daarom moeten de prioriteiten worden vastgesteld en achtereenvolgens daarvoor de benodigde middelen vrijgemaakt. Om de gemeentebegroting weer dekkend te krijgen richt het CDA zich op 2014 als horizon, het einde van de komende raadsperiode. Dit betekent dat in die tussenliggende jaren het CDA een tekort accepteert. College en gemeenteraad hebben gedurende die tijd de strikte opdracht de gemeentefinanciën weer in orde te brengen. Geïnvesteerd moet worden in een betere organisatie op het gemeentehuis en een betere gemeentelijke dienstverlening. Structurele uitgaven moeten in beginsel door structurele inkomsten worden bekostigd. Zo ontstaat er solide dekking voor meerjarige uitgaven die niet afhankelijk zijn van incidentele mee- en tegenvallers. Structurele problemen moeten met structurele maatregelen worden opgelost, niet door eenmalige grepen uit de kas. Gemeentelijke heffingen, rechten en leges dienen zoveel mogelijk kostendekkend te zijn. Hiervan kan worden af- 13

14 geweken indien de gemeente bepaalde maatschappelijke initiatieven wil stimuleren. De gemeentefinanciën moeten de komende raadsperiode weer op orde worden gebracht. Geïnvesteerd moet worden in een betere organisatie op het gemeentehuis en een betere gemeentelijke dienstverlening. Het CDA is tegen het verhogen van de gemeentelijke belastingen. 14

15 Deel III: Uitwerking per beleidsterrein 1. Leefbaarheid en veiligheid 1.1 Gemeentelijk veiligheidsbeleid Je veilig voelen in je woon-, werk- en leefomgeving is essentieel. Dankzij het stevige beleid de afgelopen jaren is de geregistreerde criminaliteit gedaald en voelen meer mensen zich veilig. Deze lijn moet worden voortgezet. De gemeente heeft een belangrijke taak als regisseur in de veiligheidsketen. Veiligheidbeleid krijgt vorm in samenwerking met burgers, politie en justitie, scholen, buurtverenigingen, horecaondernemers en winkeliers, woningcorporaties, (sport)-verenigingen, etc. Uitgangspunten De zorg voor veiligheid van burgers en effectieve bestrijding van criminaliteit is een kerntaak van de overheid. In de christendemocratische visie is voorkomen, opsporen, vervolging en bestraffing van criminaliteit een praktische vertaling van de rol van de overheid bij het gestalte geven aan publieke gerechtigheid. De overheid heeft deze exclusieve taak, opdat eigenrichting wordt voorkomen en bij strafoplegging sprake moet zijn van onafhankelijke rechtspraak. Rol gemeenten Het veiligheidsbeleid vereist een gemeente die haar gezag gebruikt, stimuleert en ondersteunt. Het CDA is van mening dat de gemeente als het gaat om veiligheidsbeleid de volgende drie taken heeft. 1. Overlast bestrijden en tegengaan. Geweld mag onder geen enkele voorwaarde worden geaccepteerd. De taak van de gemeente is de openbare orde, in samenwerking met politie en justitie, te handhaven. De burgemeester maakt hierover in het driehoeksoverleg (burgemeesterjustitie-politie) bindende afspraken en rapporteert daarover aan de gemeenteraad of desbetreffende raadscommissie. Waar nodig, draagt de gemeenteraad zelf ook wensen aan die opgenomen worden in de planvorming en prioriteitstelling van de politie. 2. Preventie. Het beleid is erop gericht criminaliteit en overlast niet alleen tegen te gaan, maar liever nog te voorkomen. Dat gebeurt door voorlichting en samenwerking met ouders, scholen en maatschappelijke instellingen. Maar ook door fysieke maatregelen, zoals camerabeveiliging en afspraken met horeca-exploitanten. 3. Participatie en het (weer) vormgeven van de eigen verantwoordelijkheid van burgers en de lokale gemeenschap. Burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijven hebben uiteraard ook een eigen verantwoordelijkheid als het gaat om het voorkomen van onveiligheid. Respect voor elkaar, moet een gedeeld begrip worden. Goede voorlichting en een lik-op-stuk-beleid helpt om duidelijk te maken wat kan en wat niet kan. Hiermee kan de verruwing van het maatschappelijke klimaat worden tegengegaan. Veiligheid is geborgenheid Mensen moeten in geborgenheid kunnen leven, zowel in de thuissituatie als in de publieke ruimte. Reizigers in het openbaar vervoer moeten zich op hun gemak kunnen voelen, scholieren, onderwijzend personeel en winkeliers moeten zich veilig weten. De gemeente dient, met andere woorden, een gemeenschap te zijn waarin iedereen zich veilig voelt en veilig is. Naast meer regulier toezicht is het CDA voorstander van het gebruik van cameratoezicht, indien dit aantoonbaar noodzakelijk is om bepaalde openbare gebieden veiliger te maken. De privacy van individuen mag in de visie van het CDA uiteindelijk geen beletsel zijn. De regels moeten duidelijk zijn: wie niets te verbergen heeft, hoeft geen bezwaar te hebben tegen gefilmd te worden. Dit op voorwaarde dat de bestanden weer vernietigd worden. Waar nodig kan cameratoezicht gepaard gaan met maatregelen op grond van de Wet preventief fouilleren door het aanwijzen van gebieden waar burgers preventief kunnen worden gecontroleerd op wapens en andere verboden zaken, al onderkent het CDA dat burgers daarvan last kunnen hebben. Het veiligheidsgevoel kan een stimulans krijgen door bijvoorbeeld meer politie en andere toezichthouders op straat, door particuliere beveiliging op bedrijventerreinen en door conciërges op scholen. Zij treden op als bemiddelaar, stimuleren de sociale samenhang in hun werkgebied en handhaven regels. Eigen verantwoordelijkheid Mensen moeten zelf meedoen om hun eigen en de publieke veiligheid te verbeteren. Daarom wordt het gebruik van mogelijkheden om zelf criminaliteit te voorkomen, gestimuleerd. Bijvoorbeeld door Burgernet en keurmerken (zoals het Keurmerk Veilig Wonen). Daarnaast is landelijke invoering van de meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling voor bepaalde beroepsgroepen belangrijk om de drempels voor melding van huiselijk geweld te verlagen. Fysieke veiligheid Een goed fysiek veiligheidsbeleid is noodzakelijk. Adequate brand- en milieuvergunningen en het toezicht daarop zijn belangrijk. Het CDA is van mening dat risicovolle bedrijven niet in woongebieden thuishoren. De gemeente dient de rampenplannen op orde te hebben. Verder moet zij zich voorbereiden op invoering van de Wet op de veiligheidsregio s. De verplichte digitalisering van geo-informatie in 2011 biedt de mogelijkheid snel de relevante informatie 15

16 van objecten voorhanden te hebben in crisis- en rampsituaties. Keuze Criminaliteit en overlast moeten worden tegengegaan. Overtreders moeten hard worden aangepakt. Dit is nodig om de sociale samenhang en geborgenheid terug te brengen in buurten, wijken en dorpen. 1.2 Leefbaarheid in dorpen De leefbaarheid in buurten, wijken en dorpen wordt grotendeels bepaald door het gevoel van veiligheid, gevarieerde woningbouw, een goed voorzieningenniveau, een schone, groene buitenruimte en het sociale weefsel tussen gemeenschappen. In plattelandsgemeenten staat als gevolg van demografische ontwikkelingen (ontgroening, vergrijzing en migratie) het voorzieningenpeil onder druk. Dit tast op den duur de leefbaarheid en vitaliteit van dorpen en kernen aan (zie ook hoofdstuk 7). Het CDA vindt het van groot belang dat de gemeente er alles aan doet om burgers in dorpen, buurten en wijken te betrekken bij besluiten over de leefbaarheid en de inrichting van hun directe omgeving. Periodiek overleg of een andere vorm van samenwerking moet gestimuleerd worden. Dit laatste is van groot belang voor het bevorderen van de leefbaarheid, binding en ontmoeting en sociale samenhang. 1.3 Publieke ruimte De kwaliteit van de publieke ruimte gaat velen ter harte. Mensen ergeren zich bijvoorbeeld aan het bekladden van gebouwen met graffiti of aan hondenpoep op straat. Bij de (her)inrichting van straten en pleinen dient er aandacht te zijn voor het gebruik van duurzame voorzieningen en of het onderhoud goed kan worden uitgevoerd. Er wordt rekening gehouden met de wensen en behoeften van kinderen, ouderen en gehandicapten. Dus aan een levensloopbestendige en aanpasbare openbare ruimte. Binnen elke wijk of buurt dient een plein uit te nodigen tot binding en ontmoeting tussen mensen. Verder vindt het CDA het nodig dat de gemeente de algemene onderhoudsnorm regelmatig opnieuw bekijkt en waar nodig bijstelt. Verloedering en vervuiling moeten worden tegengegaan. Woningcorporaties, particuliere verhuurders en particuliere woningbezitters moeten, zo nodig, worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid voor de publieke ruimte. Openbaar groen In de gemeente moet voldoende ruimte zijn voor groenvoorzieningen. Dit groen moet goed onderhouden worden, op peil worden gehouden en waar mogelijk worden uitgebreid. Regelmatige controle daarvan is belangrijk om ook hier verloedering en vervuiling te voorkomen. Net zoals bij de inrichting en het onderhoud van de openbare ruimte, is het van belang om burgers te betrekken bij onderhoud van groen in hun woonomgeving. Bij planning en onderhoud van de groenvoorzieningen vormt de sociale veiligheid een vast onderdeel. Keuze 1. Het CDA wil het openbaar groen behouden en waar mogelijk verder uitbreiden. Ook op het niveau van buurten en wijken is openbaar groen belangrijk. Een groene en schone publieke ruimte verhoogt de leefbaarheid en draagt bij aan een beter leefmilieu. 2. Het gezamenlijk aanleggen en onderhouden van groen is goed voor de sociale samenhang tussen bewoners. 16

17 2. Gezinnen, jongeren, ouderen en generatiebeleid 2.1 Gezinnen Het CDA vindt familie en gezinsleven van groot belang. In gezins- en familieverband groeien kinderen op. Door opvoeding wordt kinderen en jongeren geleerd met regels en verantwoordelijkheden om te gaan. Kinderen, jongeren, grootbrengen is een uitdaging. Uiteraard zijn ouders primair verantwoordelijkheid voor de opvoeding. Heel veel ouders bieden hun kinderen een veilige, geborgen en stimulerende gezinssituatie. Het is een feit dat het overgrote deel van de ouders er in slaagt om aan steeds hogere eisen en verwachtingen te voldoen als het gaat om opvoeding van kinderen. Gezinsondersteuning Er zijn helaas ook ouders die de aan hen gestelde verwachtingen niet waarmaken. Zo is het aantal gemelde gevallen van ernstige verwaarlozing en mishandeling van kinderen nog steeds schrikbarend hoog. Daarom heeft de gemeente in de visie van het CDA een taak ouders/opvoeders te ondersteunen en stimuleren bij hun opvoedende taken. Daarom is het belangrijk dat, waar nodig, er grenzen worden gesteld en wordt opgetreden als deze grenzen overtreden worden. Het CDA steunt het functioneren van het gezin door goede scholingsmogelijkheden, goede opvang en ondersteuning, mogelijkheden voor ontspanning en ontmoeting te bieden. Veel aanstaande ouders volgen samen een zwangerschapscursus. Het CDA wil dat de gemeente stimuleert dat er een laagdrempelige ouderschapscursus wordt aangeboden voor aanstaande ouders. Een degelijke opvoeding legt de basis voor kinderen en jongeren om uit te groeien tot volwassenen die hun eigen plek in de samenleving weten te vinden. Signalen die erop (kunnen) wijzen dat het met kinderen of jongeren niet goed gaat, moeten serieus worden opgepakt. Niet wachten tot het fout gaat, maar proactief handelen vergroot de kans om beschadiging of ontsporing te voorkomen. Het door de gemeente en hulpinstellingen achter de voordeur ingrijpen is tegenwoordig een geaccepteerd fenomeen. Gemeenten, jeugdzorg en andere hulpverlenende instanties moeten adequaat samenwerken en tijdig handelen waar nodig. Gemeentelijke regie op de gehele keten van jeugd- en gezinsbeleid blijft noodzakelijk. Voor ernstige probleemgezinnen wordt intensieve (gezins)begeleiding aangeboden. Aanvaarding van deze hulp mag echter niet vrijblijvend zijn. Het belang van het kind vraagt dat ouders/opvoeders hieraan meewerken. Uitgangspunten In het christendemocratische gedachtegoed zijn gezin en familie de hoeksteen van de samenleving. In gezins- en familieverband kunnen kinderen en jongeren in geborgenheid en veiligheid opgroeien. Als het goed gaat in gezinnen, moet de overheid op afstand blijven en blijven verantwoordelijkheden gespreid. Het uitgangspunt van gerechtigheid gebiedt echter dat de gemeente een taak heeft bij de ondersteuning of zelfs bescherming van kwetsbaren, zoals kinderen en jongeren. Beleid gericht op binding en ontmoeting tussen generaties, tussen jong en oud drukt het uitgangspunt van (leeftijd)solidariteit uit. Centra voor jeugd en gezin In 2008 is er in onze gemeente een Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) gekomen. Het is de bedoeling dat dit centrum functioneert als een laagdrempelige voorziening waar ouders en opvoeders gemakkelijk naar toe kunnen met vragen over het opvoeden van kinderen. Daarmee kunnen ouders op één locatie terecht met vragen en wordt er door één coördinator een vinger aan de pols gehouden bij gezinnen die met vragen komen. Het is de taak van de gemeente de samenwerking tussen betrokken instanties op te zetten. Daarnaast krijgt het gemeentebestuur doorzettingsmacht om achter de voordeur in te grijpen als ernstige problemen in gezinnen onopgelost blijven. Het is van belang dat er niet alleen gebruik wordt gemaakt van het CJG als er echt problemen zijn. Iedereen die opvoedingsvragen heeft, zelfs de meest eenvoudige, moet het CJG weten te vinden. De gemeente stimuleert de bekendheid en laagdrempeligheid van het CJG via gerichte voorlichting. Tevens moet sprake zijn van goede afstemming en, waar nodig, doorverwijzing tussen het CJG en het bureau Jeugdzorg. Keuzes 1. Het CDA ondersteunt de samenwerking van de gemeente met het Centrum voor Jeugd en Gezin Land van Cuijk (CJG). 2. In de gemeente is er een wethouder voor jeugd en gezin. 3. Het Centrum voor Jeugd en Gezin Land van Cuijk moet laagdrempelig en toegankelijk zijn en blijven. Voorkomen moet worden dat het uitgroeit tot een bureaucratische organisatie. 4. Ieder probleemgezin krijgt een gezinscoach via het CJG. Voor ernstige probleemgezinnen wordt intensieve en niet vrijblijvende (gezins)begeleiding aangeboden. 2.2 Jongeren Een maatschappij zonder jeugd heeft geen toekomst, mist dynamiek en verwondering. Jongeren zorgen voor leven in 17

18 de brouwerij, in welke betekenis dan ook. Vaak kunnen we trots zijn op onze jeugd, omdat ze zich goed ontwikkelen, onbekommerd in het leven staan en luchtigheid aanbrengen. Met het overgrote deel van de jongeren gaat het goed. Daarom moeten jongeren betrokken worden bij de ontwikkelingen in onze gemeente. Via een jongerenraad of -platform kunnen met (vertegenwoordigers van) jongeren afspraken worden gemaakt over de betrokkenheid van jongeren bij beleid en over specifieke voorzieningen voor de jeugd. Jongeren verdienen een eigen plek in de buurt of wijk. De gemeente kan dit stimuleren door het aanleggen van bijvoorbeeld playgrounds, sportveldjes, skatebanen, enzovoort. Dit past in de visie van het CDA dat jongeren recht hebben op een eigen plek in de lokale samenleving. Ouders zijn primair verantwoordelijk voor de opvoeding van hun kinderen. Ouders geven hun kinderen soms veel vrijheid als het gaat om het leren dragen van eigen verantwoordelijkheid. Dat is uiteraard een goed opvoedkundig principe. Maar het kan ook als negatieve keerzijde hebben dat er ruimte ontstaat voor de ontwikkeling van een ongezonde leefstijl van jongeren, dikwijls binnen een groepscultuur. Ouders kunnen onvoldoende zicht hebben op of hun greep verliezen als het gaat om de leefstijl van hun kinderen. In die gevallen is het belangrijk dat, naast opvoedingsondersteuning, de gemeente in samenwerking met haar partners een aanvullende rol neemt bij beïnvloeding van de leefstijl van jongeren. In samenwerking met bijvoorbeeld sportverenigingen en scholen, worden programma s voor jongeren opgezet, waarin wordt gewezen op de risico s van overmatig alcoholgebruik, ongezonde voeding, (soft)drugsgebruik, gokverslaving, enzovoort. Ook door meer toezicht en (elkaar) aanspreken op asociaal gedrag en, waar nodig, door consequent optreden, moeten overlast en criminaliteit worden teruggedrongen.. Keuze Jongeren en hun organisaties worden betrokken bij beleidsvorming en totstandkoming van voorzieningen voor de jeugd Ouderen Dankzij de gestegen welvaart en toegenomen kwaliteit van de gezondheidszorg leven mensen langer. Veel ouderen zijn na hun pensionering nog steeds maatschappelijk actief, anderen genieten volledig van hun welverdiende vrije tijd. Voor de ouderen is het van belang dat de randvoorwaarden om zelfstandig te kunnen wonen optimaal zijn in de vorm van levensloopbestendige woningen of aanleunwoningen bij verzorgingscentra. Er is ook een kwetsbare groep ouderen. Bijvoorbeeld ouderen die vereenzamen, een klein inkomen hebben of met een kwetsbare gezondheid (of een combinatie van deze factoren). De door de gemeente aangestelde ouderenadviseurs kunnen deze ouderen individueel helpen hun weg te vinden op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Naast het verstrekken van ondersteuning en voorzieningen is mantelzorg een belangrijk middel om tegemoet te komen aan de hulpvraag van ouderen. Het gemeentelijk steunpunt mantelzorg brengt hulpvraag en aanbod, met voldoende informatie bij elkaar. Er moet ook aandacht zijn voor de risico's op vereenzaming van ouderen. Waar gezins- en familieleden, buren of maatschappelijke organisaties niet of onvoldoende een oogje in het zeil kunnen houden of hulp bieden, kan de gemeente stimuleren dat er periodieke huisbezoeken worden gebracht aan de 75-plussers. Zodoende wordt de leef- en woonsituatie van deze leeftijdsgroep in beeld gebracht om de eventuele hulpvraag scherp te krijgen. Een specifiek onderdeel van het welzijnsbeleid moet hierop ingericht zijn. De gemeente moet met ouderen en hun organisaties communiceren en hen betrekken bij het beleid, bijvoorbeeld als het gaat om de WMO en woon- en zorgvoorzieningen. Keuzes 1. Ouderen moeten zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen. De gemeente zorgt voor voldoende levensloopbestendige woningen en aanleunwoningen bij zorgcomplexen. 2. Ouderenadviseurs en het gemeentelijk steunpunt mantelzorg hebben, in samenwerking met ouderen- en welzijnsorganisaties, een belangrijke taak bij de individuele hulpvraag van ouderen op het gebied van wonen, zorg en welzijn. 3. De gemeente stimuleert periodieke huisbezoeken om de risico s op vereenzaming en verwaarlozing van de 75-plussers te monitoren. 2.4 Generatiebeleid In de vitale lokale samenleving die het CDA voor ogen staat, is sprake van respect en ontmoeting tussen generaties, tussen oud en jong. Ouderen hebben levenservaring en hebben maatschappelijke ontwikkelingen aan zich zien voltrekken die de moeite waard kunnen zijn te delen met jongeren. Overdracht van kennis over het recente verleden beklijft vaak beter als er persoonlijke ervaringen aan worden toegevoegd. Zo zal het in het onderwijs meer indruk maken als de Tweede Wereldoorlog wordt besproken met iemand die het bewust heeft mee gemaakt. Omgekeerd kunnen intensievere contacten tussen generaties bijdragen aan meer invoelingsvermogen van ouderen voor wat jongeren beweegt en bezighoudt. (Onderwijs)programma s of evenementen die zijn gericht op binding en ontmoeting 18

19 tussen generaties verdienen ondersteuning door de gemeente. Keuze De gemeenten ondersteunt programma s en/of activiteiten gericht op binding en ontmoeting tussen generaties en waarin oud en jong participeren. 19

20 3. Onderwijs 3.1 Kwalitatief goed onderwijs Opgroeiende kinderen moeten in ons land de kans krijgen hun talenten te ontwikkelen en te benutten. Dit begint vaak op school. Kinderen en jongeren hebben recht op kwalitatief goed onderwijs. Scholen moeten dan ook voldoen aan kwaliteitseisen en een omgeving bieden waarin leerlingen zich goed kunnen ontwikkelen. Ouders moeten er op kunnen vertrouwen dat hun kinderen op school goed worden begeleid en voorbereid op hun toekomst. Het is onacceptabel dat nog steeds een groep jongeren voortijdig de school verlaat zonder diploma. Onderwijshuisvesting Goed onderwijs vraagt om goede onderwijshuisvesting. Actuele beheer- en onderhoudsplannen, realistische leerlingenprognoses alsook voldoende reserveringen, zijn daartoe noodzakelijk. Waar mogelijk vindt decentralisatie plaats van middelen voor huisvesting, zodat schoolbesturen en -directies zelf beslissingen kunnen nemen. Dit alles in goed overleg en met harde afspraken tussen schoolleiding en de gemeente. Uitgangspunten Het streven naar goed onderwijs is een van de meest praktische vertalingen van de noodzakelijke solidariteit tussen generaties. Het solidariteitsbeginsel is een van de christendemocratische uitgangspunten. Daarnaast moet het onderwijs gericht zijn op het bieden van gelijke kansen en tevens ruimte bieden aan talenten van leerlingen. Zo wordt het streven naar gerechtigheid gediend, een ander christendemocratisch uitgangspunt. En nog een derde CDA-uitgangspunt is hier aan de orde: gespreide verantwoordelijkheid. Het CDA is er voorstander van dat in de komende raadsperiode de gemeente het initiatief neemt om, samen met onze schoolbesturen en de Stichting Peelraam, de hele scholen- en onderwijssituatie in ons gebied onder de loep te nemen. Het doel hiervan is om te komen tot een gezamenlijke agenda om de onderlinge samenwerking van de scholen te bevorderen en de kwaliteit van het onderwijs binnen de financiële mogelijkheden zoveel als maar mogelijk is, te verhogen. Het CDA kiest omwille van goed onderwijs voor gespreide verantwoordelijkheden tussen de overheid de gemeente en de onderwijsinspectie het maatschappelijk middenveld (zelfstandige schoolbesturen), onderwijspersoneel, ouders en leerlingen. De vrijheid van onderwijsrichting is een verworvenheid waar het CDA pal voor staat. Vrijheid betekent echter ook het dragen van eigen verantwoordelijkheid. Zo nodig moet de onderwijsinspectie worden ingeschakeld om de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen. 3.2 School en omgeving Het CDA ziet scholen niet los van hun maatschappelijke omgeving. Omdat de bestuurlijke rol van de gemeente ten aanzien van het onderwijs is veranderd, moet zij vooral samenwerking tussen scholen en instanties stimuleren. Denk bijvoorbeeld aan: achterstandenbeleid, voortijdig schoolverlaten, terugdringen van ongeoorloofd schoolverzuim, praktijkonderwijs, voor- en naschoolse opvang, peuterspeelzaalwerk, volwasseneneducatie. Omdat opvoeding en educatie in elkaars verlengde liggen, vindt het CDA het belangrijk dat ouders bij de school worden betrokken. De vrijwillige inzet van ouders bij bijvoorbeeld het organiseren van activiteiten is van onschatbare waarde. Ouders/opvoeders zijn de eerst verantwoordelijken voor de opvoeding maar wanneer zij daarin tekortschieten, vormen leraren dikwijls de eerste opvang. Leraren zijn van grote waarde als het gaat om het opvangen van signalen van verwaarlozing, mishandeling en sociaal-emotionele problemen van leerlingen. Van belang is dan dat bij de omvang van scholen, groepen en klassen de menselijke maat in acht wordt genomen, zodat leerlingen persoonlijke aandacht en begeleiding kunnen krijgen. Fysieke afstanden tot scholen Basisscholen moeten goed gespreid zijn over de gemeente en aldus voor kinderen goed bereikbaar. Ook in een veelkernige gemeente als de onze mag onder geen beding de fysieke afstand tot de dichtst bijzijnde basisschool te groot worden voor hen (zie ook hoofdstuk 7). Leer-werktrajecten Onderwijs en arbeidsmarkt moeten beter op elkaar aansluiten. Het besef is doorgedrongen dat sommige leerlingen via een individueel traject veel beter tot ontplooiing komen. Het CDA steunt dit en wil dat er afspraken gemaakt worden tussen het lokale en regionale bedrijfsleven en de aanbieders van beroepsopleidingen omdat die nu te veel uit elkaar zijn gegroeid. Hiermee kan voor een deel het voortijdig schoolverlaten worden teruggedrongen. Dit is goed voor de toekomst van jongeren en voor de economie. Keuzes 1. Ongeoorloofd schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten moeten verder teruggedrongen worden. Jongeren tot 23 jaar die uitvallen worden teruggeleid naar school of naar een baan, en als dit niet lukt naar een zorgtraject. 20