De tien geboden bij voeding. Eline Roggeman Dienst Logopedie 3 november 2014

Transcriptie

1 De tien geboden bij voeding Eline Roggeman Dienst Logopedie 3 november 2014

2 SLIKKEN: Normale slikproces Presbyfagie Slikstoornissen: symptomen Slikprotocol voor VPK Opvolging slikstoornissen CVA-boek voedingsconsistenties

3 MONDZORG BIJ OUDEREN: Frequente voorkomende mondaandoeningen Risicofactoren voor het ontstaan van mondaandoeningen Gevolgen slechte mondhygiëne Wat is mondzorg bij de geriatrische patiënt? Mondzorg in AZ Maria Middelares (<enquête) Enkele nuttige tips

4 Slikken: normale slikproces Orale fase Faryngeale fase Oesofageale fase

5 Slikken: normale slikproces Orale fase: 1. Oraal voorbereidende fase Kauwen Bevochtigen < speeksel 2. Orale transportfase Bolus naar achterkant van tong Golfbeweging bolus naar orofarynx (keel) Heffing zachte verhemelte < voorkomen nasale regurgitatie willekeurige fase

6 Slikken: normale slikproces Faryngeale fase (= keelfase) Voedselbolus van orofarynx naar slokdarm Zachte verhemelte en huig omhoog Strottenhoofd en tongbeen omhoog en naar voren Epiglottis (strotklepje) sluit passief luchtweg af Sluiting van de stembanden onwillekeurige fase

7 Slikken: normale slikproces Oesofageale fase (= slokdarmfase) Bovenste slokdarmsfincter ontspant Voedselbolus naar slokdarm Peristaltiek onwillekeurige fase

8 Presbyfagie = slikproces bij normale veroudering Langere voorbereidingstijd Premature lekkage Verminderde heffing tongbeen en strottenhoofd Vergroting keelholte Moeite met vloeibare consistenties Moeite met harde/korrelige consistenties < kauwproblemen

9 Presbyfagie PRIMAIRE PRESBYFAGIE Degeneratie van structuren en functies Multipathologie (spieratrofie, motorische beperkingen, ) Geen concrete klachten Meer tijd nodig voor de maaltijd Aanpassing consistentie

10 Presbyfagie SECUNDAIRE PRESBYFAGIE Oudere personen Verzwakt door ziekte of trauma: Hart- en vaatziekten Maag- en darmaandoeningen Longproblemen Letsels t.g.v. een val Compensatietechnieken (vb. drank indikken) (casus)

11 Slikstoornissen: symptomen

12 Slikstoornissen

13 Slikprotocol Doelstellingen: - Slikpneumonie - Dehydratatie - Ondervoeding - Algemene verzwakking - Voedingsaversie trachten te voorkomen

14 Slikprotocol Aanmelding: 1) Niets Per Os bij opname (acuut) - Signalen opgemerkt (poster of tabel) - Waterslikproef door VPK in het weekend of bij afwezigheid logo - In overleg met arts: logo in consult 2) Slikprobleem opgemerkt tijdens opname - Pt. krijgt al voeding en verslikken wordt geobserveerd tijdens de maaltijd - Overleg met arts: logo in consult

15 Geef een 1 e lepel water Problemen: Geen problemen * Laat het water uit de mond lopen Geef een 2 e lepel water * Hoesten * Benauwd Geen problemen Geen problemen Geef een 3 e lepel water * Borrelige stem * Andere reden dat slikken niet veilig maakt In samenspraak met arts Geef een half glas water * Niets per os * Infuus Geen problemen Observeer bij dik vloeibare voeding Problemen: * Voeding loopt uit de mond * Sondevoeding * Verwijzing naar logopedie Geen problemen Normale maaltijden, zonodig met toezicht * Blijft in wang of op de tong achter * Hoesten * Benauwd waterslikproef * Voedsel wil niet weg * Andere reden dat slikken niet veilig maakt

16 Slikprotocol: consult logo Slikevaluatie: Vloeibaar (water) Halfvast (yoghurt) Vast (brood zonder korst, peperkoek, beschuit) Maaltijdobservatie Rapportage aan behandelend arts/vpk Overleg diëtist Aanpassing voedingsconsistentie Slikadvies opstellen en uithangen

17 Slikprotocol: doorverwijzing Twijfel omtrent aspiratie tijdens slikevaluatie? doorverwijzen naar sliklabo en NKO-arts FEES-onderzoek RX-slikact Hoge resolutiemanometrie (slokdarm)

18 Slikprotocol: doorverwijzing Sliklabo logopedist NKO-arts FEES-onderzoek (NKO) Flexibele Endoscopische Evaluatie van het Slikken Blauwe/groene lippen/tong Verschillende consistenties RX slikact Contrastvloeistof Röntgenvideo Bovenste slokdarmsfincter ook zichtbaar (radioloog) Hoge resolutiemanometrie Dysfunctie slokdarm drukmeting Peristaltiek (gastro-enteroloog)

19 Slikprotocol: opvolging Herevaluatie + aanpassen voedingsadvies Belang vocht- en voedingsbalans Informeren pt. en omgeving Therapeutische of compensatoire interventies Tips voor maaltijdbegeleiding (poster) Gebruik neusbeker (poster) Folder slikstoornissen Ontslag? instelling verwittigen, slikadvies opstellen voor thuis

20 Slikprotocol: voedingsconsistenties

21 Slikprotocol: dranken indikken

22 Slikprotocol: dranken indikken

23 AFASIOLOGIE & LOGOPEDIE - Diensthoofd - 09/ anne-sophie.beeckman@azmmsj.be Interne Liaison & Campus Sint-Jozef Tel : 09/ Follow-up aan huis : Marleen Corijn natasja.willemarck@azmmsj.be 0473/ Diagnostiek linguïstiek & dementie Micha Stassen Tel: 09/ / Slikprotocol: slikadvies Geïndividualiseerd Gedateerd Voedingsconsistentie Dranken indikken + hoe Algemene tips Fanny Contactgegevens frank.paemeleire@azmmsj.be Marijke Van Rumst Neurochirurgie & cognitie 0473/ Tel: 09 / Liesbet Desmet an.savonet@azmmsj.be 0473/ Geriatrie & ambulante revalidatie Griet Van Beneden Tel: 09/ / SLIKADVIES voor Houding: - pt. goed rechtop positioneren - pt. na maaltijd nog even rechtop laten zitten Voedingssituatie: drinken: neusbeker honingdikte 2 schepjes/100 ml (cf. groene beker voor ¾ gevuld = 200 ml) 1) poeder, 2) roeren (ong. 30 seconden) eten: liefst dessertlepel (= ideale bolusgrootte!!) hap per hap toedienen nooit bijvullen vooraleer vorige hap weggeslikt Algemeen: enkel eten onder strikte begeleiding 100 ml 100 ml 100 ml MET DANK VOOR UW MEDEWERKING Anne-Sophie Beeckman (dect 7025) - 2/11/2014

24

25

26

27 CVA-boek voedingsconsistentie

28 Mondzorg bij ouderen Geriatrische patiënt verhoogde kwetsbaarheid en zorgafhankelijkheid Gezondheid van gebitselementen of mondslijmvliezen kan in het gedrang komen Afhankelijk van zorgverlener Medicatiegebruik verminderde speekselproductie DUS

29 Continue goede mondverzorging Essentieel onderdeel van dagelijkse basiszorg

30 Mondzorg bij ouderen Mondzorg: Preventie, diagnostiek, behandeling en nazorg van ziekten en problemen in orofaciaal systeem Mondverzorging: Verzorging en preventiegerichte actieve maatregelen Gezond maken en houden Dagelijkse verzorging < cliënt/zorgverlener

31 Aandachtspunten Gezond Afwijkend Lippen Glad, roze, vochtig Droog, gebarsten of gescheurde mondhoeken Speeksel Weefsels glad en speeksel vloeit vrij en waterig Weefsels droog en taai Tong Roze en vochtig Beslag of zweertjes Binnenkant wang, mondbodem, gehemelte Roze en vochtig Droog, wit/rood gevlekt, bloederig Tandvlees Roze en stevig Rood, gezwollen, bloedend Kaakwal Roze Rood, zweertjes Conditie eigen tanden Conditie prothese Geen gebroken tanden of afwijking Gave elementen, compleet Afgebroken tanden of afwijking Niet compleet

32 Frequent voorkomende mondaandoeningen Cariës Biofilm op tanden en mondslijmvliezen tandplaque Bacteriën vormen zuur uit voedingssuikers Zuur tast glazuur van de tanden aan Tandplaque kan verharden tandsteen

33

34 Frequent voorkomende mondaandoeningen Gingivitis = ontstoken tandvlees Roodheid, zwelling, bloeding, pijn Kan overgaan in paradontitis Chronische ontsteking van paradontium Gebitselementen komen los te zitten of vallen uit

35 Frequent voorkomende mondaandoeningen Candidosis Candida Albicans : infectie van de slijmvliezen Ontstoken mondhoeken Rode slijmvliezen of witte afschraapbare plekken Oorzaak: dragen van gebitsprothese, verminderde speekselsecretie, immunosuppresieve geneesmiddelen

36 Risicofactoren voor het ontstaan van mondaandoeningen zelfredzaamheid kracht in armen en handen Dragen van gebitsprothese: resorptie kaakbot edentaat past goed irritatie Diabetes mellitus: ernstige paradontitis Medicatiegebruik: xerostomie, smaakverandering, tandvleeszwelling Cognitieve problemen: cariës

37 Gevolgen van slechte mondgezondheid Ondervoeding: calorie-intake gewichtsverlies Pneumonie Pijn (cariës, paradontitis, gebitsprothese, aangezichtspijnen) Slecht ruikende adem (foetor ex ore of halitosis) < bacteriën < plaque Hartproblemen (endocarditis- < bacteriën < plaque) Smaakstoornissen Burning mouth syndrome Invloed op levenskwaliteit!!!

38 Wat is mondzorg bij de geriatrische patiënt? Dagelijkse basiszorg (bij voorkeur 2x per dag 2 tot 4 min) Reinigen van gebitselementen en/of tandprothese en de mondslijmvliezen Tong reinigen Mondspoeling (als tandpoetsen niet meer mogelijk is) Na de maaltijd steeds een glas water drinken

39 Mondzorg in AZ Maria Middelares Resultaten enquête voorjaar 2014 Procedure nog niet voorhanden op geriatrische afdelingen Tandenpoetsen Mondspoeling Tong reinigen behandeling gestart in overleg met behandelende arts en verplegend personeel

40 Mondzorg in AZ Maria Middelares MATERIALEN Niet steriele handschoenen Tandenborstel en tandpasta op dienst voorhanden Tongschraper Mondswabs!!! Lemon Swabs vermijden mondslijmvlies droger glazuur aantasten

41 Mondzorg in AZ Maria Middelares MATERIALEN Mondspoeling: Hextril Chloorhexidine 0,12% (vb. Corsodyl) Isobetadine Glandosane, Biotene Oral Balance, Hypozalix < kunstspeeksel Gengigel < gingivitis Lippen < vaseline

42 Enkele nuttige tips Preventief goede mondzorg = candida Gebitsprothese reinigen met (vloeibare, niet geparfumeerde) zeep of met (natuur)azijn tandpasta schuurt te veel Steradent (tablet): te agressief, kan kunststof beschadigen Gebitsprothese droog bewaren = candida Bij slikproblemen: geen tandpasta, water of mondspoeling gebruiken compressen/swabs Tandpasta: hoeveelheid zoals een erwtje Te veel tandpasta = minder goede reiniging Halitosis (slecht ruikende adem): yoghurt/kruidenthee (venkel/anijs) en nadien mond spoelen < oorzaak?

43 Besluit Tandplak op gebit of prothese minimaliseren Goede calorie-intake en hydratatie waarborgen Orale infecties voorkomen Lippen en orale slijmvliezen vochtig houden Preventie van discomfort en pijn in de mond Normale functies van de mond waarborgen Levenskwaliteit verhogen of waarborgen

44