Utrechts Autodelen: perceptie en praktijk

Transcriptie

1 Utrechts Autodelen: perceptie en praktijk Een burgerpeiling naar kennis, houding en gebruik van autodelen in de provincie Utrecht in opdracht van de gemeente Utrecht namens het Utrechts Verkeers- en VervoersBeraad in het kader van het regionale VERDER-project Stimuleren Autodelen Amersfoort, augustus 2011

2 Inhoudsopgave Samenvatting... 3 Over autodelen...3 Onderzoekskader...3 Aanpak van het onderzoek...4 Deelonderzoeken...5 Resultaten burgerpeiling provincie Utrecht...5 Vijf mobiliteitssegmenten, waarvan vier kansrijk...6 Subgroepen...8 Bezwaren en motivaties...9 Gebruik van onderzoeksresultaten...10 Aanbevelingen Inleiding Over autodelen Kaders van het onderzoek Focus van het onderzoek Werkwijze SmartAgent Leeswijzer Methode Steekproeven en veldwerk Clusteranalyse: mobiliteitssegmenten Kaartmateriaal: lookalike analyse Mobiliteit en autodelen; algemene resultaten Mobiliteit in het algemeen Autobezit en -gebruik Kijk op mobiliteit Autodelen Vijf mobiliteitssegmenten Praktische automobilisten (29%) Vanzelfsprekende automobilisten (21%)...32 SmartAgent 1

3 4.3 Rationele Automobilisten (19%) Autoliefhebbers (17%) Post-automobilisten (14%) Geografische spreiding segmenten Autodelers en ex-autodelers Imago van autodelers Profiel van de autodeler Vervoersgedrag Gebruik deelauto Ervaring van autodelen Ex-autodelers Potentiële autodelers Profiel van de potentiële autodeler Vervoersgedrag Ervaring van autodelen Geografische spreiding Subgroepen in de bevolking Gemeente Utrecht Frequente OV-gebruikers Kleinverbruikers (weinig kilometers met eigen auto) Huishoudens met twee auto s Aanbevelingen Algemeen: Bezwaren wegnemen én dit communiceren Pilots mogelijk voor vier doelgroepen Welke groep kiezen?...58 Bijlage: Belevingswerelden Bijlage: Factsheets mobiliteitssegmenten Bijlage: Kaarten per segment SmartAgent 2

4 Samenvatting Over autodelen Autodelen is in opmars in de provincie Utrecht. Tussen 2006 en 2011 is het aantal deelauto s (van professionele autodeelorganisaties) jaarlijks met 30-50% gegroeid. Naar schatting maken zo n 3000 huishoudens er nu gebruik van, zowel in grote als kleine steden. Naast professioneel autodelen komt ook het onderling autodelen veel voor, maar een beeld hiervan was er nog niet. Onderzoek en voorbeelden elders laten zien dat er nog veel groeipotentieel is. Autodelen is een praktische en veelal voordelige vorm van autogebruik en kan zowel voor zakelijke als privé-doelen worden gebruikt. Voor wie geen auto heeft, is de deelauto een betaalbare manier om de eigen mobiliteit te verhogen in relatief nieuwe auto s. Vervangt de deelauto een privéauto, dan betekent dat een verhoging van de netto bestedingsruimte (van 5-15%) zonder verlies aan mobiliteit. De gezamenlijke overheden binnen de provincie Utrecht zien autodelen als één van de manieren om de bereikbaarheid en leefbaarheid van stad en regio te verbeteren. Vooraf is ingeschat dat het haalbaar moet zijn dat het autodelen het komende decennium kan blijven doorgroeien met 35% per jaar wanneer dit gericht wordt gestimuleerd. Dit betekent een reële daling van zo n 10% van de parkeerdruk in de woongebieden en een reductie van ongeveer 0,5-1,0% van het totale aantal autokilometers, met name in de spitsuren. Onderzoekskader In 2009 hebben de gezamenlijke overheden in de regio Utrecht het project stimuleren autodelen goedgekeurd als onderdeel van het VERDER-programma. Het project wordt mede gefinancierd door de EU vanuit het programma CIVITAS, gericht op versterking van duurzame stedelijke mobiliteit. De gemeente Utrecht heeft, namens de VERDER-partijen en de EU, het Plan van Aanpak uitgewerkt in overleg met de autodeelorganisaties en andere belanghebbenden. SmartAgent is gevraagd om onderzoek te doen naar de markt voor autodelen, als eerste fase van het project. Dit rapport is het resultaat van het onderzoek. SmartAgent 3

5 De onderzoeksresultaten worden gebruikt om het autodelen gericht te kunnen promoten. De aanbevelingen hebben zodoende vooral betrekking op de meest geschikte doelgroep, de manieren waarop deze het beste verleid kan worden en waar de belangstellenden vooral te vinden zijn in de provincie. Het onderzoek moet daarnaast de autodeelorganisaties helpen om nieuwe autodeelconcepten te ontwikkelen en om een inschatting te kunnen maken van de effecten van autodelen op het autogebruik en autobezit. Aanpak van het onderzoek Deze studie onderzoekt niet alleen de huidige autodelers, maar vooral ook de potentiële gebruikers van deelauto s en mensen die helemaal (nog) geen interesse hebben in autodelen. In deze studie gaat het er vooral om vat te krijgen op de kansen en belemmeringen die nietgebruikers zien in autodelen, zodat hiermee rekening kan worden gehouden bij het ontwikkelen van autodeelproducten, het maken van stimuleringsbeleid en bij de marketing van autodelen. In het onderzoek is niet alleen bestudeerd wat mensen aantrekkelijk vinden, maar ook naar wat mensen die autodelen afwijzen tegenhoudt. Mensen die nu zeggen autodelen niet aantrekkelijk te vinden, denken daar over een aantal jaren wellicht anders over. Door de propositie van autodeelorganisaties aan te passen is dit wellicht mogelijk. In dit onderzoek wordt daarom gekeken naar het bredere spectrum van autorijden en mobiliteit. Of iemand wil autodelen of niet is minder interessant dan het waarom daarachter. We kijken daarbij niet alleen naar rationele motieven (bv. ik rijd teveel kilometers om financieel voordeel uit autodelen te halen ) maar ook naar emotionele motieven, die bij alle menselijke keuzen een rol spelen en zeker ook bij het fenomeen autorijden (bv. mijn BMW hoort bij mijn identiteit dus ga ik niet in een openbaar Peugeotje rijden ). Deze studie heeft ook de omvang van het gebruik van deelauto s in de provincie onderzocht, zowel deelauto s van organisaties als particuliere deelauto s (samen met bekenden een auto in bezit hebben). SmartAgent 4

6 Deelonderzoeken Het onderzoek van SmartAgent naar autodelen in Utrecht bestaat uit vijf delen: a. Een representatieve burgerpeiling onder 1040 bewoners van de provincie Utrecht om te bepalen hoeveel autodelers er op dit moment zijn, welke kennis en houding men heeft tegenover autodelen en hoe groot de groep is van potentiële autodelers (hoofdstuk 3) b. Aan de hand van de burgerpeiling is een clusteranalyse gemaakt van vijf segmenten die steeds een andere (ver)houding hebben tegenover vervoer, autorijden en autodelen (hoofdstuk 4). Door combinatie met de SmartGIS database is een lookalike analyse gemaakt, waarmee de meest waarschijnlijke geografische spreiding van de vijf segmenten is weergegeven op kaartbeelden. c. Een tweede enquête is uitgezet onder de huidige autodelers van de drie professionele autodeelorganisaties in de provincie Utrecht. Op basis hiervan is o.a. het profiel van deze groep gemaakt. Ook zijn verschillen zichtbaar geworden tussen wel en niet-autodelers als het gaat over vervoersgedrag en kennis en houding tegenover autodelen (hoofdstuk 5). d. Onderzoek naar de potentiële autodelers. Wat is hun profiel, vervoersgedrag, hun houding tegenover autodelen en geografische spreiding? (hoofdstuk 6) e. Het vijfde en laatste onderzoeksdeel (hoofdstuk 7) vergelijkt de meningen en bezwaren van vier deelpopulaties met de totale provinciale steekproef. Er wordt ingezoomd op: de gemeente Utrecht, frequente OV-gebruikers, bestaande automobilisten die minder dan 3000 km/jaar autorijden en huishoudens met twee auto s. Resultaten burgerpeiling provincie Utrecht Georganiseerd autodelen via een autodeelorganisatie neemt toe in de provincie Utrecht, maar bevindt zich nog in een pril stadium: 0,5% van de ondervaagden doet aan autodelen via een organisatie. Een veel groter deel (3,6%) geeft aan particulier een auto te delen, met vrienden of bekenden. Het huidige potentieel voor autodelen is zo n 8% van de ondervraagden. Zij geven aan autodelen nu al aantrekkelijk te vinden. 2% acht het waarschijnlijk dat men binnen een jaar gaat autodelen. Wanneer men zich voorstelt dat men zou gaan autodelen (hypothetisch), denkt men dat het vooral het gebruik van een eigen auto zal verminderen. 6% heeft dan zelfs de intentie de eigen auto weg te doen. SmartAgent 5

7 Het maximale potentieel voor het gebruik van deelauto s is beduidend groter dan 8%. Een kwart van de ondervraagden wijst autodelen niet af. Echter, dat is geredeneerd vanuit de ratio; de publieke opinie is nog niet zover. Ook heeft een significant deel van de bevolking geen auto of een auto die heel weinig gebruikt wordt (eenderde rijdt minder dan 8000 km per jaar). Een belangrijke doelgroep voor autodelen. De vooraf ingeschatte doelstelling dan 6-12% van de huishoudens in de provincie gebruik maakt van autodelen lijkt met deze cijfers een haalbare optie. De uitdaging is om de huidige potentie zo snel mogelijk te verzilveren en ook een deel van de maximale potentie te bereiken, door gerichte promotie, informatievoorziening en productinnovatie. Vijf mobiliteitssegmenten, waarvan vier kansrijk Onder de Utrechtse bevolking zijn vijf mobiliteitssegmenten te onderscheiden, groepen met hun eigen kijk op het leven in het algemeen, op autorijden en op autodelen: Praktische automobilisten (29%): sociale, spontane mensen die autodelen een sympathiek idee vinden, maar het nog niet echt zien als een alternatief voor de eigen auto. Men is niet erg gehecht aan de eigen auto, het is slechts een vervoermiddel dat vooral veilig en handig moet zijn. De neiging tot autodelen is nog niet sterk, deze groep omarmt nieuwe producten en diensten pas als die door veel mensen worden gebruikt. Vanzelfsprekende automobilisten (21%): rustige, traditionele mensen die erg gehecht zijn aan de eigen auto. Ze vinden dat die erbij hoort en dat je er goed mee moet kunnen rijden. Het oplossen van verkeersproblematiek ziet men dan ook meer als een taak voor de overheid dan voor zichzelf. Deze groep is het minst geneigd tot autodelen, niet alleen omdat rijden in de eigen auto voor hen belangrijk is maar ook omdat men weinig openstaat voor nieuwe ontwikkelingen. Rationele Automobilisten (19%): introverte, rationele mensen die erg weinig met de auto hebben, maar niet goed zien hoe ze zonder kunnen. Men zou er liever minder gebruik van maken. Men is nog niet erg geneigd om te gaan autodelen. Deels heeft dat ermee te maken dat ze deelauto s niet onder handbereik hebben waar zij wonen, maar men twijfelt ook aan de milieuvoordelen. Voor de mogelijkheid om kosten te besparen is men wél gevoelig. Autoliefhebbers (17%): ambitieuze, individualistische mensen die houden van auto s en autorijden; de auto hoort bij hun identiteit, het maakt ze ook echt iets uit wat voor één het is. In principe zijn ze dan ook niet erg geneigd om te gaan autodelen. Door toenemende SmartAgent 6

8 verkeersproblemen kunnen ze hier wellicht toch open voor staan. Autodelen heeft voor deze groep nog een imagoprobleem; het past niet bij wat ze willen uitstralen. Post-automobilisten (14%): progressieve, maatschappelijk betrokken mensen die niet erg hechten aan bezit, dus ook niet aan auto s. Men heeft geen hekel aan autorijden, maar ziet geen probleem in het verkennen van alternatieven. Men woont bovendien vaak in de stad waardoor het niet altijd praktisch is om er een of meer auto s op na te houden. Deze groep is het meest geneigd om aan autodelen te doen. Men staat echter ook open voor andere milieuvriendelijke(r) alternatieven. Een nadeel van autodelen voor deze groep is dat je je reis moet plannen, daar houdt men niet zo van. Extravert Postautomobilisten ROOD 14% Praktische Automobilisten GEEL 29% Ego Autoliefhebbers PAARS 17% Rationele Automobilisten BLAUW 19% Vanzelfsprekende Automobilisten GROEN 21% Groep Introvert Eigenlijk bieden alle segmenten, behalve de Vanzelfsprekende automobilisten, aanknopingspunten om het autodelen te stimuleren. Elk segment vraagt wel een andere aanpak, die rekening houdt met hun bezwaren ten aanzien van autodelen, maar ook met wie zij zijn; door zorgvuldig beelden, media en argumenten te kiezen kan een toegesneden campagne worden ontwikkeld die op hun gevoel werkt. SmartAgent 7

9 Subgroepen De huidige autodelers De huidige deelautogebruikers geven aan anders met hun mobiliteit te om te gaan sinds zij zijn gaan autodelen. Het gebruik van de privé- of leaseauto is met 40% gedaald en meer dan 1/3 heeft zelfs de eigen auto weggedaan. Aanvullend op de deelauto is het gebruik van het OV gestegen. Hiertegenover is een deel van de deelautogebruikers die voorheen geen eigen auto hadden iets minder met het OV gaan reizen. Ongeveer een kwart zegt het OV minder te gebruiken sinds ze autodelen. Bij autodelers die wel een auto hebben, gaat autodelen minder ten koste van het OV en veel meer ten koste van het gebruik van een eigen auto. Van de autodelers geeft 17% aan dat ze aan autodelen doen omdat ze geen eigen (tweede) auto kunnen betalen. Autodelen zorgt voor deze mensen dus voor een extra mogelijkheid om mobiel te zijn. Onder huidige autodelers komen vooral de segmenten Post-automobilisten, Rationele Automobilisten en Autoliefhebbers voor (in die volgorde). Huidig potentieel aan autodelers Dit is zo n 8% van de ondervraagden die hebben aangegeven autodelen (zeer) aantrekkelijk te vinden en mogelijk wil gaan autodelen. De belichting van deze groep is van belang om gerichte communicatie in het vervolgtraject mogelijk te maken. 2/3 van het huidige potentieel aan autodelers heeft op dit moment een auto. Deze groep zal (gemiddeld) minder gaan autorijden als ze gaan autodelen. Eenderde van deze groep acht het zelfs waarschijnlijk dat de eigen auto wordt weggedaan. Dat komt neer op bijna 2% van de huishoudens in de provincie die serieus overweegt een auto weg te doen om te gaan autodelen. Nog eens eenderde van de groep geeft aan te willen autodelen omdat men geen eigen (tweede) auto kan betalen. Onder potentiële autodelers zijn Post-automobilisten, Praktische automobilisten en Autoliefhebbers de belangrijkste groepen. Gemeente Utrecht In de gemeente Utrecht heeft rond de 24% geen auto, tegenover 9% in de provincie als geheel. Er wordt dan ook vaker gefietst (44% vs. 33%). 10% van de bewoners in de stad Utrecht is op dit moment potentiële autodeler. Dat is iets meer dan de 8% in de provincie. In de stad komen Post-automobilisten iets meer voor dan in de provincie (20%) en Praktische Automobilisten iets minder (25%). SmartAgent 8

10 Frequente OV-gebruikers De geënquêteerden die 4x per week of meer per OV reizen zijn doorgaans hoger opgeleid en jonger. 20% heeft geen eigen auto. Maar een kwart rijdt ook dagelijks in een auto, maar minder vaak voor woon-werkverkeer. Meer dan de helft fietst dagelijks. Men is minder bekend met autodelen. De groep bestaat vaker uit Post-automobilisten en Autoliefhebbers. Als men zou gaan autodelen zou dat deels ten koste gaan van treingebruik (33%) en bus en tram (15%). Kleinverbruikers Dit zijn geënquêteerden die minder dan 3000 km per jaar rijden. Autodelen is voor hen zeker interessant. Toch vindt slechts 5% dit aantrekkelijk. Het zijn vooral Praktische Automobilisten (34%) en Rationele automobilisten (28%). Deze groep fietst iets minder en is gemiddeld wat lager opgeleid. Huishoudens met twee auto s Ook van deze groep vindt maar 5% autodelen aantrekkelijk. Vaker woont men buiten de stad. Het zijn overwegend Praktische Automobilisten en Autoliefhebbers. 78% gebruikt de auto dan ook dagelijks. De tweede auto wordt overigens opvallend vaak weinig gebruikt: 60% haalt de 8000 km niet en 20% blijft onder de 3000 km per jaar steken. Bezwaren en motivaties Over autodelen is de heersende mening van alle geënquêteerden in de provincie dat het vooral praktisch is als je weinig kilometers rijdt (daarbij denkt men aan ca km per jaar) en dat het weliswaar milieuvriendelijk is maar dat reizen per trein meer milieuwinst oplevert. De voornaamste motivatie om te gaan autodelen is de mogelijke kostenbesparing. De meeste mensen vinden echter dat hun eigen situatie zich niet leent voor kostenbesparing door autodelen. De auto wordt onmisbaar geacht voor ritten waarbij men langere tijd de auto nodig heeft: bezoek aan vrienden/familie, vrije tijd en woon/werkverkeer (in die volgorde). Andere belangrijke bezwaren die men ziet, hebben vooral te maken met beschikbaarheid: niet zeker weten of de deelauto beschikbaar is en moeten plannen voor een rit. Men denkt de auto ruim van tevoren te moeten reserveren. Bovendien denkt men dat het reserveren via internet ingewikkeld is. Autodelers hebben die ervaring overigens niet. Ook het overbruggen van de afstand tot de deelauto staat in de perceptie van de meeste mensen in de weg. Het argument dat je door te autodelen geen omkijken hebt naar onderhoud SmartAgent 9

11 van de auto wordt door de meeste mensen wel onderschreven, maar niet zo massaal als door mensen die aan autodelen doen. De milieuvriendelijkheid van autodelen is voor de meeste mensen in de provincie geen belangrijk argument. Voor mensen die aan autodelen doen zijn de milieuaspecten vaak wel belangrijk, terwijl ze de zojuist genoemde nadelen vaak niet ervaren. Omgekeerd zien autodelers weer nadelen aan autodelen die voor de totale bevolking en potentiële autodelers minder in beeld zijn. Men vindt het bijvoorbeeld jammer dat autodelen alleen interessant is als je weinig rijdt en dat de auto altijd weer terug moet naar de plek waar je hem ophaalde. De belangrijkste veronderstelde voor- en nadelen onder potentiële autodelers (8%) zijn eigenlijk dezelfde als onder de totale bevolking. Men ziet als voordelen vooral dat autodelen minder kost en dat er minder onderhoudszorgen met zich mee brengt dan autobezit. Als nadelen worden genoemd: o Niet praktisch als je veel rijdt; o De deelauto is niet altijd beschikbaar; o Je moet de deelauto ruim van tevoren reserveren; o Reserveren is ingewikkeld; o Je moet altijd eerst een stukje reizen voor je bij de deelauto bent. Het verschil tussen potentiële autodelers en de totale bevolking is dat de eersten flexibeler zijn in hun vervoersgedrag; zij gebruiken vaker de fiets en het OV en minder de auto. Hun situatie leent zich beter voor rendabel autodelen (minder kilometers). Hoe kan autodelen aantrekkelijker worden gemaakt? Meest genoemd zijn: o Autodelen goedkoper maken voor langdurig gebruik; o Mogelijkheid om de auto achter te laten op een andere plaats van bestemming; o Mogelijkheid om deelauto mee te nemen van een station; o Meer mogelijkheden om per gelegenheid te kunnen kiezen in merken en typen auto s; Gebruik van onderzoeksresultaten De onderzoeksresultaten bieden verschillende aanknopingspunten om de belangstelling voor het autodelen in de regio Utrecht aan te wakkeren. Deze aanknopingspunten zijn allereerst van belang voor de marketing van professionele deelauto-aanbieders. Daarnaast biedt het SmartAgent 10

12 onderzoek mogelijkheden om als decentrale overheden gebiedsgericht (bijv. per gemeente of stadswijk) het autodelen te promoten en om het onderling autodelen te stimuleren. Omdat autodelen veelal geld oplevert voor de gebruiker, zijn er geen structurele subsidies nodig voor (de groei van) het autodelen. De organisaties willen dit zelf ook niet. Wel zijn er aanloopsubsidies nodig. De groei wordt vooral geremd door gewoontegedrag en emotionele binding aan het bezit van een privé-auto. Verleiding via marketing, voorlichting en voorbeeldwerking zijn daarom essentieel. Dit onderzoek kan daarbij helpen. Aanbevelingen Bezwaren wegnemen én dit communiceren We hebben geconstateerd dat niet-autodelers allerlei bezwaren hebben tegen autodelen, soms terecht, soms niet. De juistheid van die percepties doet er eigenlijk niet toe, het is een feit dát men een perceptie heeft en daar moet iets mee gebeuren. Als de perceptie klopt, moet er iets aan het deelauto-aanbod veranderen, als de perceptie niet klopt is er iets mis met de communicatie over dat aanbod. Autodelen is nog niet heel wijdverbreid, waardoor het product van een aanbieder prachtig kan aansluiten bij de vraag maar simpelweg nog onbekend is. Hieronder geven wij weer hoe bezwaren kunnen worden weggenomen. Communiceer wat autodelen is; het is geen carpoolen en het kan geheel individueel als je dat wilt Particulier autodelen is een laagdrempelig alternatief voor georganiseerd autodelen; communiceer dat hiervoor ondersteuning bestaat zodat je het wiel niet hoeft uit te vinden Communiceer dat deelauto s meestal klaarstaan (en zorg voor zichtbaar voldoende deelauto s; een lege deelautoplek is slechte reclame) Communiceer over de plekken waar deelauto s te vinden zijn, laat de dichtheid zien en communiceer over nieuwe plekken, zowel stadsbreed als in de buurt Communiceer over hoeveel mensen al aan autodelen doen (sociale norm stellen); vooral in buurten waar al veel mensen aan autodelen doen Communiceer dat deelauto s nog kort tevoren te reserveren zijn en leg uit hoe dat gaat; ook via (mobiel) internet en telefonisch Communiceer dat autodelen ook nog rendement oplevert ten opzichte van een eigen auto bij meer dan km per jaar SmartAgent 11

13 Communiceer dat je door autodelen de kosten van het rijden beter in de hand houdt (en dat de kosten van een eigen auto ondoorzichtig zijn) Communiceer dat je door autodelen minder gaat rijden, wat ook in de kosten kan schelen Speel in op ergernis over files, parkeerproblemen en stijgende brandstofprijzen Communiceer dat je door autodelen je niet bezig hoeft te houden met onderhoud, keuringen, wegenbelasting en andere rompslomp Zet autodelen in de markt als praktisch, goedkoop en zorgeloos, niet als groen: milieu is bijzaak voor het grote publiek Bied verschillende typen auto s aan, bv. ook geschikt voor gezinnen of zakelijke ritten Zorg voor lagere kosten bij langdurig gebruik; beprijzing per uur wordt als duur ervaren Zorg voor combinaties van trein en deelauto: bijvoorbeeld om de file omzeilen Maak duidelijk (niet op de voorgrond) welke milieuvoordelen het autodelen wel en niet heeft Communiceer dat je kan kiezen op de autodeelmarkt; er zijn meerdere aanbieders waarvan sommigen tegemoet komen aan veel genoemde bezwaren Ondersteun als gemeente de communicatie in woord en daad: De gemeente wordt veelal gezien als een betrouwbare partner. En natuurlijk: in iedere buurt een deelauto! Misschien wel de belangrijkste voorwaarde om mensen over te halen. Veel van deze punten gaan over communicatie. Niet alle boodschappen kunnen tegelijk centraal staan in een campagne. Om mensen overhalen tot autodelen, is het goed om uit te gaan van de belangrijkste bezwaren van potentiële autodelers. De belangrijkste boodschap is dan dat autodelen ook nog goedkoop is bij een wat hoger aantal kilometers per jaar en dat de beschikbaarheid van de deelauto groter is dan je denkt. Overigens is alleen het wegnemen van bezwaren en communicatie niet voldoende is. Dat is een rationele aanpak, terwijl mensen ook uitgaan van minder rationele overwegingen. Zo moet het autodelen passen bij hun identiteit. Pilots mogelijk voor vier groepen Boodschappen kunnen ook worden toegespitst per mobiliteitssegment. Vier van de vijf onderscheiden mobiliteitssegmenten bieden aanknopingspunten om ze over te halen tot autodelen. In het laatste hoofdstuk zijn aanbevelingen per segment terug te vinden en in een apart document (Toolkit communicatie autodelen) gaan we in op de manieren van communiceren die het best passen bij ieder segment. Autodeelproduct, boodschap, tone of voice, vormgeving etc. kunnen zoveel mogelijk op een doelgroep worden gericht zodat de leden ervan zich ook echt aangesproken voelen. Deze informatie kan worden gebruikt bij het opzetten SmartAgent 12

14 van een campagne in afzonderlijke gemeentes binnen de provincie, zoals de pilot in de gemeente Utrecht. Welke groep kiezen? De promotie van het autodelen kan zich het beste op één segment richten, zodat de communicatie goed gefocust kan worden; Het is van belang om te zorgen dat de boodschap en bijbehorende vormgeving en toonzetting een doelgroep echt aanspreken en niet tegenstrijdig zijn. Wij adviseren om de pilot te laten begeleiden door een communicatiebureau dat gewend is om te werken met beschreven segmenten. Op welk segment kan de promotie het best worden gefocust? Onder potentiële autodelers zijn de groepen Post-automobilisten en Praktische automobilisten het grootst (beide 31%). Ook Autoliefhebbers hebben een behoorlijke omvang in deze groep. Post-automobilisten zijn echter relatief een veel grotere groep dan Praktische Automobilisten. Maar Post-automobilisten hebben relatief minder vaak een auto, waardoor een toename van autodelen in deze groep minder effect heeft op de afname van autogebruik. Wel kunnen Post-automobilisten het product autodelen verder brengen naar acceptatie op grote schaal. Elk (succesvol) product of idee wordt in eerste instantie door een beperkte groep opgepakt, waarna een wat grotere groep het ontdekt en het overslaat naar de grote massa (de sequentie innovators early adopters early majority late majority laggards). Bijgaande afbeelding illustreert deze gedachtengang. Innovators Extravert Early adopters Postautomobilisten ROOD 14% Praktische Automobilisten GEEL 29% Late majority Ego Early majority Autoliefhebbers PAARS 17% Rationele Automobilisten BLAUW 19% Vanzelfsprekende Automobilisten GROEN 21% Groep Laggards Introvert SmartAgent 13

15 Autodelen staat in zijn product lifecycle waarschijnlijk nog in het stadium van de innovators en early adopters ( growth ). Om voorbij dat stadium te komen is het nodig dat eerst de Postautomobilisten op grote schaal gaan autodelen. Om te zorgen dat de Autoliefhebbers (en de andere groepen) op termijn gaan volgen is het wel van belang dat er autodeelproducten komen die op hen toegesneden zijn. De product lifecycle is geen autonoom proces. SmartAgent 14

16 1. Inleiding 1.1 Over autodelen Autodelen is in opmars in de provincie Utrecht. Tussen 2006 en 2011 is het aantal deelauto s (van professionele autodeelorganisaties) gegroeid van zo n 80 tot 320, die gebruikt worden door zo n 3000 huishoudens. Dat is een jaarlijkse groei van ruim 40% Tegen de verwachting in worden deelauto s niet alleen meer gebruikt in de grotere steden Utrecht en Amersfoort, maar ook in kleinere gemeenten als Culemborg, Wijk bij Duurstede en Bunnik. Bijna 60% van alle gemeenten in de provincie Utrecht wordt door een deelauto-organisatie bediend. Daarmee scoort Utrecht beter dan alle andere provincies. Naast professioneel autodelen komt waarschijnlijk ook het onderling autodelen veel voor, maar een beeld hiervan is er nog niet. Onderzoek naar autodelen in Zwitserse steden, in Amsterdam en van het Kennisplatform Verkeer en Vervoer laten zien dat er in Utrecht nog veel groeipotentieel is voor autodelen. Autodelen is een praktische en veelal voordelige vorm van autogebruik en kan zowel voor zakelijke als privé-doelen worden gebruikt. Voor wie geen auto heeft, is de deelauto een betaalbare manier om de eigen mobiliteit te verhogen in relatief nieuwe auto s. Vervangt de deelauto een privéauto, dan betekent dat een verhoging van de netto bestedingsruimte (van 5-15%) zonder verlies aan mobiliteit. De gezamenlijke overheden binnen de provincie Utrecht zien autodelen als één van de manieren om de bereikbaarheid en leefbaarheid van stad en regio te verbeteren. Vooraf is ingeschat dat het haalbaar moet zijn dat het autodelen het komende decennium kan blijven doorgroeien met 35% per jaar wanneer dit gericht wordt gestimuleerd. Als dat lukt betekent dit dat in 2020 zo n 6 à 12% van de huishoudens in de regio gebruik maakt van deelauto s. Dit betekent een reële daling van zo n 10% van de parkeerdruk in de woongebieden en een reductie van ongeveer 0,5-1,0% van het totale aantal autokilometers, met name in de spitsuren. Daarmee levert het een substantiële bijdrage aan de doorstroming van het autoverkeer, betere luchtkwaliteit en een betere gezondheid van de deelnemers, zonder verlies van mobiliteit. 1.2 Kaders van het onderzoek In 2009 hebben de gezamenlijke overheden in de regio Utrecht het project stimuleren autodelen goedgekeurd als onderdeel van het VERDER-programma om de bereikbaarheid en SmartAgent 15

17 leefbaarheid van de regio tot 2020 te verbeteren. Het project wordt mede gefinancierd door de EU vanuit het programma CIVITAS, gericht op versterking van duurzame stedelijke mobiliteit. In 2010 heeft de gemeente Utrecht, namens de VERDER-partijen en de EU, het Plan van Aanpak uitgewerkt in overleg met de autodeelorganisaties en andere belanghebbenden. Najaar 2010 heeft de gemeente Utrecht SmartAgent gevraagd om onderzoek te doen naar de markt voor autodelen, als eerste fase van het project. Dit rapport is het resultaat van het onderzoek. De onderzoeksresultaten worden gebruikt om het autodelen gericht te kunnen promoten. Allereerst als pilot in de gemeente Utrecht. Wanneer dit succes heeft zal de promotie worden uitgebreid naar de rest van de provincie. De aanbevelingen hebben zodoende vooral betrekking op de meest geschikte doelgroep en de manieren waarop deze het beste verleid kan worden. Ook geven wij aan in welke delen van de stad en provincie het de promotie het meest kansrijk is, uitgaande van geschatte concentraties van de doelgroep. Het inzichten uit het onderzoek moeten daarnaast de autodeelorganisaties helpen om nieuwe autodeelconcepten te ontwikkelen. Tot slot is het streven om het de resultaten een betere inschatting te kunnen maken van de kwantitatieve effecten van het autodelen op het autogebruik en autobezit. 1.3 Focus van het onderzoek Waar eerdere onderzoeken naar autodelen zich vooral richtten op gebruikers van deelauto s, richt deze studie zich ook op de rest van de bevolking: potentiële gebruikers van deelauto s en mensen die helemaal (nog) geen interesse hebben in autodelen. Het bestuderen van gebruikers van deelauto s is interessant, maar geeft een beperkt inzicht in manieren om gebruik van deelauto s te stimuleren. Wanneer dat het doel is, is een focus op gebruikers te vergelijken met het willen bekeren van mensen die al naar de kerk gaan. In deze studie gaat het er vooral om vat te krijgen op de kansen en belemmeringen die niet-gebruikers zien in autodelen, zodat hiermee rekening kan worden gehouden bij het ontwikkelen van autodeelproducten, het maken van stimuleringsbeleid en bij de marketing van autodelen. Het voorliggende rapport is dan ook niet alleen geschreven voor overheden, maar ook voor de autodeelorganisaties. Verder is het ook belangrijk om te kijken naar niet-gebruikers omdat, wil autodelen verder groeien, er onder hen draagvlak moet bestaan voor parkeerplaatsen voor deelauto s in hun woonomgeving. Deze benadering is sterk gericht op het stimuleren van autodelen op de lange termijn. We kijken niet alleen naar mensen die zeggen autodelen aantrekkelijk te vinden, maar ook naar wat SmartAgent 16

18 mensen die autodelen afwijzen tegenhoudt. Mensen die nu zeggen autodelen niet aantrekkelijk te vinden, denken daar over een aantal jaren wellicht anders over. Denk bijvoorbeeld aan de introductie van de mobiele telefoon; aanvankelijk vond een groot deel van de bevolking dat ze die niet nodig had, maar uiteindelijk ging men toch overstag. Dit effect kan optreden wanneer het geboden product ook een daadwerkelijke meerwaarde biedt voor grote groepen mensen. Door de propositie van autodeelorganisaties aan te passen is dit wellicht mogelijk. Bovendien helpen toenemende verkeersproblemen bij het stimuleren van autodelen, ook onder mensen die het a priori niet aantrekkelijk vinden. Voor hen zijn er aan autodelen geen pull-, maar wel pushfactoren die steeds beter voelbaar worden (parkeerdruk, stijgende olieprijzen, files, e.d.). In dit onderzoek wordt kortom gekeken naar het bredere spectrum van autorijden en mobiliteit. Of iemand wil autodelen of niet is minder interessant dan het waarom daarachter. We kijken daarbij niet alleen naar rationele motieven (bv. ik rijd teveel kilometers om financieel voordeel uit autodelen te halen ) maar ook naar emotionele motieven, die bij alle menselijke keuzen een rol spelen en zeker ook bij het fenomeen autorijden (bv. mijn BMW hoort bij mijn identiteit dus ga ik niet in een openbaar Peugeotje rijden ). Dergelijke emotionele motieven hangen samen met je waarden en psychologische behoeften, kortom met een meer overkoepelende manier van naar de wereld kijken. Deze studie kijkt verder naar de omvang van het gebruik van deelauto s in de provincie, zowel deelauto s van organisaties als particuliere deelauto s (samen met bekenden een auto in bezit hebben). Ter ondersteuning is ook gevraagd naar een aantal algemene mobiliteitskenmerken (vervoermiddelen, aantal autokilometers, autobezit) van de geënquêteerden. Deze studie is voor zover bekend de eerste die zich richt op autodelen in de provincie Utrecht. Eerdere Nederlandse onderzoeken hadden Amsterdam als onderzoeksgebied. 1.4 Werkwijze SmartAgent SmartAgent doet al jaren onderzoek naar doelgroepen die zich van elkaar onderscheiden door hun manier van kijken naar de wereld (in tegenstelling tot onderscheid op de meer traditionele kenmerken als leeftijd, type huishouden of inkomen). In dit onderzoek worden vijf groepen in de samenleving onderscheiden die ieder hun eigen kijk op de wereld hebben, hun eigen verhouding tot de auto en autorijden en hun eigen motieven om al of niet aan autodelen te doen. SmartAgent 17

19 In de bijgaande figuur zijn de verschillende niveaus weergegeven waarop de houding ten aanzien van autodelen (en andere zaken) wordt bepaald. Het rationele niveau is daarbij het meest oppervlakkige niveau en wordt gezien als voortvloeiend uit de diepere niveaus. Rationele motieven Emotionele motieven Waarden/ psychologische behoeften Behoefte aan: Status Controle Mijn auto hoort bij mij en moet alleen tot mijn beschikking staan Je weet nooit of een deelauto beschikbaar is Het nut van deze mensgerichte aanpak is dat autodelen bij verschillende doelgroepen kan worden gestimuleerd door aan te haken op wat hen echt beweegt. Rationele motieven zijn vaak slechts bedachte redenen die een minder geaccepteerd motief verhullen (zoals mijn auto hoort bij mij ). In bovenstaand voorbeeld is het wellicht niet genoeg om het rationele motief om niet te autodelen weg te nemen. De groep mensen die op deze manier naar de wereld kijkt (door de bril van een behoefte aan onder meer status en controle) wil nu eenmaal een eigen auto die de eigen identiteit representeert. Wat wel zou kunnen helpen, is bv. een marketingaanpak die autodelen meer status geeft, met een beeldtaal (zakelijk, succesvol) die de doelgroep aanspreekt. Wanneer autodelen status heeft, vallen de uit de statusbehoefte voortvloeiende motieven om niet aan autodelen te doen weg. SmartAgent 18

20 1.5 Leeswijzer In dit hoofdstuk hebben we de achtergrond van deze studie verteld. Na kort te hebben stilgestaan bij de onderzoeksmethode (hoofdstuk 2), gaan we in op de resultaten over de gehele provincie Utrecht (hoofdstuk 3). Daarin wordt ingegaan op feiten als het aantal autodelers en het aantal potentiële autodelers, het vervoersgedrag van de Utrechter in het algemeen en hun houding ten aanzien van autodelen. Vervolgens worden de vijf verschillende segmenten die ieder hun eigen verhouding hebben ten aanzien van vervoer, autorijden en autodelen voorgesteld en uitgebreid beschreven (hoofdstuk 4). In hoofdstuk 5 komen de verschillen aan bod tussen autodelers, ex-autodelers en de totale bevolking van de provincie. In het zevende hoofdstuk staan we stil bij potentiële autodelers. Wie zijn zij en hoe zijn ze te bereiken? In hoofdstuk 6 kijken we kort naar vier andere interessante deelgroepen in de provincie, zoals mensen die vaak met het OV gaan en huishoudens met twee auto s. In het laatste hoofdstuk (7) worden de belangrijkste aanbevelingen op een rij gezet. SmartAgent 19

21 2. Methode 2.1 Steekproeven en veldwerk In december 2010 is een online kwantitatief onderzoek uitgevoerd onder twee groepen: - Representatieve steekproef uit de provincie Utrecht (n = 1040) - Klanten van GreenWheels, Wheels4All, StudentCar en leden van de Vereniging voor Gedeeld Autogebruik (n = 453) De eerste steekproef staat model voor alle bewoners van de provincie Utrecht van 18 jaar en ouder, ofwel de potentiële doelgroep voor autodelen. De resultaten zijn waar nodig gewogen om zoveel mogelijk een afspiegeling van de bevolking van de provincie te zijn in termen van leeftijd, type huishouden, stedelijkheidsgraad en opleiding. De deelnemers zijn afkomstig uit het bestand van Panelclix, een organisatie met een panel van mensen die met enige regelmaat aan onderzoeken meedoen. Deze zijn door Panelclix via uitgenodigd om de online vragenlijst in te vullen. Omdat autodelers een beperkte groep vormen in de totale bevolking, was het nodig om een extra steekproef onder autodelers te nemen. De gemeente Utrecht en SmartAgent hebben Greenwheels, Wheels4All, StudentCar, ConnectCar en de VvGA gevraagd om hun klanten/leden uit te nodigen voor deelname aan het onderzoek. Alleen ConnectCar heeft daar geen gehoor aangegeven. De klanten zijn benaderd met een . De deelnemende klanten komen alle uit de provincie Utrecht. Van de 453 deelnemers zijn er 268 klant van GreenWheels, 162 van Wheels4All, 16 van StudentCar en 7 lid van de VvGA. 2.2 Clusteranalyse: mobiliteitssegmenten Om tot zinvolle segmenten te komen die op een verschillende manier kijken naar de wereld, autorijden en autodelen, hebben wij de voor de provincie Utrecht representatieve data onderworpen aan een clusteranalyse. Clusteranalyse, ook wel latente klassenanalyse genoemd, is een statistische techniek die mensen groepeert die dezelfde antwoorden geven op vragen uit kwantitatief onderzoek. Ons basismodel van vier belevingswerelden (BSR, zie ook de bijlage) is tot stand gekomen door gebruik van clusteranalyse. Wij hebben hiertoe groepen SmartAgent 20

22 gemaakt van mensen die dezelfde antwoorden gaven op directe en indirecte vragen naar hun manier van denken en doen: karaktertrekken, typeringen van het eigen huishouden, beroepen die aanspreken, waarden die men belangrijk vindt en vrijetijdsbestedingen die men vindt passen bij de eigen persoon. In deze studie was het nodig om groepen te vinden die niet alleen op dezelfde manier in het leven staan, maar daarnaast ook op een eenduidige manier naar autorijden en autodelen kijken. Hiertoe hebben wij een analyse uitgevoerd die mensen niet alleen groepeert op basis van hun antwoorden op vragen naar de genoemde karaktertrekken, typeringen van het huishouden, beroepen, vrijetijdsbestedingen en waarden, maar ook op statements over autorijden. Voorbeelden van dergelijke statements zijn ik geef niks om auto s, ik voel me koning op de weg in mijn auto, ik voel me soms onzeker op de weg en een auto moet vooral praktisch zijn. Deze statements bevinden zich op het niveau van de emotionele motieven, zoals beschreven in de inleiding. De clusteranalyse maakt duidelijk welke emotionele motieven horen bij welke patronen van waarden en behoeften. Deze analyse heeft geleid tot vijf onderscheidende segmenten. 2.3 Kaartmateriaal: lookalike analyse In de bijlagen worden kaarten getoond van de geografische spreiding van de vijf segmenten en van potentiële autodelers. De steekproef van het onderzoek (1040 mensen in de provincie Utrecht) is representatief, maar niet groot genoeg om precies aan te wijzen waar mensen in een bepaald segment of potentiële autodelers wonen. Wij passen een lookalike analyse toe om een beeld te kunnen geven van de geografische spreiding van groepen. In het kort komt dit proces erop neer dat we in grotere databestanden (met daarin 1 op de 10 huishoudens) mensen opzoeken die qua achtergrondkenmerken lijken op de groep die we zoeken. Bijvoorbeeld: potentiële autodelers zijn vaker dan gemiddeld hoogopgeleid. Wanneer we van iemand weten dat hij hoogopgeleid is, is de kans groter dat die persoon een potentiële autodeler is. Uiteraard kijken we hierbij niet alleen naar opleiding, maar naar het hele profiel van potentiële autodelers. Mensen met een profiel dat sterk lijkt op dat van potentiële autodelers, worden geclassificeerd als potentiële autodelers. Omdat we van iedereen weten waar men woont kunnen we op een kaart weergeven waar zich veel of weinig potentiële autodelers bevinden. SmartAgent 21

23 3. Mobiliteit en autodelen; algemene resultaten 3.1 Mobiliteit in het algemeen In dit hoofdstuk beschrijven we het vervoersgedrag en de houding ten aanzien van mobiliteit en autodelen van de gehele bevolking van de provincie Utrecht van 18 jaar en ouder. Van de inwoners van de provincie zit 57% dagelijks (vier maal per week of vaker) achter het stuur van een auto. 29% rijdt één tot vier maal per week. De overige 14% rijdt minder vaak. Onder mensen met een privé- of lease-auto in hun huishouden wordt uiteraard meer dagelijks gereden; 62% rijdt dagelijks zelf, 30% één tot vier maal per week. 8% neemt dus minder dan één keer per week plaats achter het stuur terwijl er een auto in het huishouden aanwezig is. 8% van de Utrechters doet aan carpoolen. De meesten doen dit minder dan één keer per week, maar wel maandelijks. 6% doet naar eigen zeggen aan (een vorm van) autodelen. Hier gaan we straks verder op in. 8% van de bevolking zit op zijn minst maandelijks op een motor, scooter of brommer. 7% van de ondervraagden neemt dagelijks de trein. Nog eens 8% doet dit één tot vier maal per week. 25% neemt de trein enkele keren per maand. Zo n 60% geeft aan vrijwel nooit in de trein te zitten. 7% van de bevolking neemt dagelijks de bus of tram. 59% geeft aan dit nooit te doen. De taxi wordt door 6% van de bevolking gebruikt. De meesten gebruiken deze niet vaker dan drie keer per maand. De fiets wordt veel gebruikt; 33% verplaatst zich dagelijks op de eigen fiets, 26% één tot vier keer per week. 23% zegt vrijwel nooit te fietsen. Het gebruik van de OV-fiets beperkt zich nog tot een niche; 2,5% gebruikt deze met enige regelmaat. 2,5% van de bevolking verplaatst zich regelmatig per scootmobiel. 3.2 Autobezit en -gebruik De meeste mensen bezitten één eigen auto (53%). Onderstaande tabel geeft weer hoeveel kilometer (exclusief vakantie) zij rijden met deze auto. Ruim een derde van deze mensen rijdt minder dan kilometer per jaar. SmartAgent 22

24 Eigen Kilometer auto Minder dan % tot % tot % tot % Meer dan % Aantal gereden kilometers per jaar met eigen auto Basis: bezitters van één auto (n = 554) 11% heeft de beschikking over zowel een eigen auto als een leasewagen. Deze groep maakt de meeste kilometers met de lease-auto. Bijna de helft rijdt minder dan kilometer met de eigen auto. Het aantal mensen met alleen een lease-auto is overigens te verwaarlozen (2%). Kilometer Eigen auto Leaseauto Minder dan % 10% tot % 10% tot % 20% tot % 16% Meer dan % 44% Aantal gereden kilometers per jaar met eigen auto en lease-auto Basis: bezitters van één auto en één lease-auto (n = 112) Bijna 16% heeft twee privé auto s in het huishouden (geen leasewagen daarnaast). Met de tweede auto wordt in de meeste gevallen niet meer dan kilometer per jaar gereden. Twee derde van deze groep rijdt niet meer dan kilometer met de tweede auto. Kilometer Eigen auto 1 Eigen auto 2 Minder dan % 21% tot % 41% tot % 30% tot % 5% Meer dan % 3% Aantal gereden kilometers per jaar met twee eigen auto s Basis: bezitters van twee auto s (n = 163) 9% van de bevolking van de provincie heeft géén eigen auto of lease-auto. Mensen die een auto bezitten, gebruiken deze het meest voor het bezoeken van vrienden en familie (83%). Op nummer twee staat het gebruik van de auto voor invulling van de vrije tijd (hobby s, dagje uit) SmartAgent 23

25 (76%). 73% gebruikt de auto voor boodschappen. Het gebruik van de auto voor woon/werkverkeer en voor reizen naar werkafspraken volgt pas op de vierde plaats met 59%. Als men gevraagd wordt voor welk doel de auto onmisbaar is, wordt ook weer bezoek van familie en vrienden het vaakst genoemd, gevolgd door vrije tijd en daarna pas werkgerelateerde doelen. 3.3 Kijk op mobiliteit In de volgende grafiek is weergegeven wat de mening is van de provinciale bevolking over een aantal stellingen over mobiliteit. Men is het in grote mate eens met het idee dat er meer in het OV geïnvesteerd moet worden; 64% is het hier mee eens, slechts een kleine minderheid van 10% is het er niet mee eens. Tegelijkertijd zijn er veel mensen die investeringen graag (ook) naar snelwegen zien gaan, maar dat zijn er relatief minder (48%). Een ongeveer even groot deel laat zien de auto niet zomaar in te willen ruilen voor een andere vorm van vervoer, ondanks mobiliteitsproblemen; men onderschrijft de kreet Mij krijgen ze de auto niet uit!. Stellingen over mobiliteit Basis: ondervraagden representatief voor provincie (n = 1040) Mij krijgen ze de auto niet uit 7% 8% 9% 26% 15% 15% 21% Er moet meer in het OV geïnvesteerd worden 3% 3% 4% 26% 20% 24% 20% Ik ben voor het aanleggen van meer snelwegen 7% 6% 10% 29% 20% 14% 14% Ik ben geïnteresseerd in een milieuvriendelijke manier van vervoer 4% 4% 5% 42% 22% 14% 10% Ik maak me zorgen over de bereikbaarheid van NL 6% 9% 15% 34% 19% 10% 8% Reizen per trein past goed bij me 23% 14% 12% 25% 12% 10% 5% Het onderwerp 'mobiliteit in NL' houdt me bezig 6% 8% 12% 41% 21% 9% 3% Het OV in NL is best goed geregeld 9% 13% 18% 29% 20% 10% 2% Het parkeerbeleid in de grote steden is goed geregeld 24% 19% 22% 25% 5% 3% 2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Helemaal mee oneens Oneens Beetje oneens Neutraal Beetje eens Eens Helemaal mee eens SmartAgent 24

26 Ongeveer een derde is van mening dat de kwaliteit van het OV in orde is. Dat is echter heel wat meer dan het percentage dat het positief is over parkeerbeleid in de grote steden (10%). 65% is hier negatief over. De meeste mensen mogen dan gehecht zijn aan de auto, ze kunnen er niet onbelemmerd van genieten. De antwoorden op de stellingen lijken misschien tegenstrijdig, maar de bevolking van de provincie is divers. Later gaan we in op subgroepen (segmenten) met verschillende meningen. 3.4 Autodelen Kennis Meer dan de helft van de respondenten kent de term autodelen (57%). De meesten van hen kennen de term via vrienden, familie en bekenden (34%). Radio- en tv-programma s (30%) en reclame op radio en tv (29%) worden in bijna gelijke mate als bronnen opgevoerd. De deelnemers is gevraagd waaraan zij denken bij het begrip autodelen. Deze associaties zijn op de volgende pagina weergegeven in een woordenwolk. Hoe groter het woord geschreven is, hoe vaker deze associatie is genoemd. Opvallend is dat men autodelen vaak verwart met carpoolen. Ook valt op dat autodelen wordt geassocieerd met goedkoper, veel sterker dan met milieuvriendelijk. Duidelijk is dat van alle autodeelorganisaties Greenwheels het meest verweven is met autodelen in de ogen van de consument. Associaties met de term autodelen SmartAgent 25

27 Vervolgens is de respondenten een definitie voorgelegd van autodelen: het gebruiken van een of meer auto s met mensen uit verschillende huishoudens. Het delen van een auto met leden van hetzelfde huishouden of het delen van een bedrijfsauto zijn uitgesloten van deze definitie, net als het gebruik van huurauto s. Eenmaal bekend met de definitie, kon men aangeven of men aan autodelen doet. Zoals gezegd doet 6% van de ondervraagden reeds aan een vorm van autodelen. Zeer opvallend is dat ruim de helft van deze groep (3,6% van het totaal) op eigen initiatief een auto deelt met vrienden of bekenden. Slechts 0,5% van de ondervraagden doet aan autodelen via GreenWheels, Wheels4All, ConnectCar of andere organisaties. De overige 1,9% doet het op een andere manier; doorgaans gaat het daarbij om het delen van een auto met familie, waarbij onduidelijk is of dit voldoet aan de zuivere definitie van autodelen. Van de ondervraagden heeft 3% in het verleden aan autodelen gedaan, maar nu niet meer. 12% kent mensen die aan autodelen doen, maar doet er zelf niet aan. Houding De volgende figuur laat zien hoe aantrekkelijk de ondervraagden autodelen vinden. 10% lijkt het aantrekkelijk of zeer aantrekkelijk. 66% vindt autodelen niet aantrekkelijk. Maar liefst 1 op de 4 ondervraagden is nog neutraal over autodelen. Hoewel 10% positief staat tegenover autodelen, acht slechts 2% het waarschijnlijk dat men het komende jaar gaat autodelen. Onder die 10% bevinden zich 2% die aangeven zeker niet te gaan autodelen. Beoordeling aantrekkelijkheid van autodelen Basis: ondervraagden representatief voor provincie (n = 1040) 38% 28% 25% 8% 2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Helemaal niet aantrekkelijk Niet aantrekkelijk Neutraal Aantrekkelijk Zeer aantrekkelijk SmartAgent 26

28 Verwacht gedrag Wanneer men zou gaan autodelen doet men dat het liefste via een organisatie (18%) of met vrienden of bekenden (11%). Slechts 1% reageert positief op het idee dat je samen met je buurt zou kunnen kiezen voor een bepaalde aanbieder 1. Kennelijk maakt het de deelnemers niet veel uit wie de auto aanbiedt. Deze lauwe reactie komt waarschijnlijk ook door onbekendheid met autodelen en daarmee met de aanbiedende organisaties Wanneer het stel-dat-u-gaat-autodelen scenario verder uitgewerkt wordt, blijkt dat 35% van de ondervraagden verwacht de eigen privé- of leaseauto minder te gaan gebruiken. 9% denkt minder met de trein te gaan en 7% denkt de bus, tram en metro minder vaak te gaan gebruiken. 11% verwacht alle andere vervoermiddelen evenveel te gebruiken wanneer ze gaan autodelen. 6% acht het waarschijnlijk dat men een eigen auto wegdoet wanneer men zou gaan autodelen. De deelnemers is gevraagd welke redenen ze zouden hebben om aan autodelen te doen. Het gaat hier uiteraard om een hypothetische situatie (de meeste ondervraagden zeggen niet te gaan autodelen), maar door ondervraagden hierover na te laten denken wordt hun beeld van autodelen duidelijker. De belangrijkste reden om te gaan autodelen die men noemt is het kostenaspect, men denkt dat autodelen goedkoper kan zijn (30%). Een andere reden die men veel noemt is dat je door te autodelen alleen nog rijdt als dat echt nodig is (25%). Verder kan men zich voorstellen dat je autodeelt als je even geen auto hebt (tijdelijke situatie, 21%) en dat je dat doet omdat het huren van een auto duur is (20%). Ideeën over autodelen Hieronder zijn de reacties samengevat op een aantal stellingen over autodelen. Op veel stellingen is door bijna de helft van de ondervraagden geantwoord met geen mening. Voor veel mensen leeft het onderwerp niet echt. De meerderheid vindt wel dat autodelen alleen interessant is als je weinig kilometers maakt. Verder zijn veel mensen de mening toegedaan dat autodelen onrealistisch is, maar ook dat het milieuvriendelijk is. Daarbij tekent men wel aan dat gebruik van het OV beter voor het milieu is dan autodelen. Mensen die gehoord hebben van autodelen zijn wat minder vaak onverschillig over de stellingen (ze antwoorden minder vaak geen mening ), maar hebben geen duidelijk andere meningen dan de gehele onderzochte groep. 1 Op deze wijze ben je niet afhankelijk van de organisatie die toevallig een auto in je buurt heeft staan. SmartAgent 27

29 Stellingen over autodelen Basis: ondervraagden representatief voor provincie (n = 1040) Autodelen is voor mensen die weinig kilometers maken 4% 2%4% 27% 25% 24% 14% Autodelen is een mooi idee, maar werkt niet in de praktijk 4% 4% 10% 39% 19% 15% 9% OV is milieuvriendelijker dan autodelen 5% 4% 8% 43% 18% 15% 7% Autodelen is een milieuvriendelijke manier van reizen 6% 7% 8% 39% 24% 11% 6% De overheid moet autodelen meer stimuleren dan ze nu doet 11% 5% 9% 44% 18% 9% 5% Autodelen is alleen geschikt voor mensen uit de stad 10% 8% 14% 43% 14% 9% 3% Ik vind het belangrijk dat meer mensen gaan autodelen 12% 7% 10% 51% 13% 4% 3% In mijn buurt zou autodelen best wel iets zijn 15% 12% 11% 43% 12% 4% 3% Autodelen is de oplossing voor het bereikbaar houden van NL 13% 9% 13% 44% 14% 4% 2% Ik zou wel meer over autodelen willen weten 33% 15% 12% 30% 5% 3% 2% Autodelen past goed bij mijn manier van leven 36% 17% 14% 24% 6% 2% 2% Ik vind dat ik zelf ook aan autodelen zou moeten doen 34% 16% 14% 27% 6% 2% 1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Helemaal mee oneens Mee oneens Beetje oneens Neutraal Beetje eens Mee eens Helemaal mee eens 6% geeft aan dat ze graag extra informatie over autodelen wil. Autodeelorganisaties, de gemeente en de ANWB zijn volgens hen met afstand de aangewezen bronnen voor het verschaffen van deze informatie. Wanneer gevraagd wordt wat de nadelen zijn van autodelen, dan komen met name gebrek aan beschikbaarheid, het inleveren van gemak (doordat je moet reizen naar de deelauto) en het moeten plannen van autogebruik naar voren. Top 5 nadelen van autodelen: 1. Je weet nooit zeker of de auto beschikbaar is als je er een nodig hebt (54%) 2. Je moet ruim van tevoren weten wanneer je een auto nodig hebt (54%) 3. Je moet altijd reizen naar de plek waar de auto staat (46%) SmartAgent 28

30 4. Autodelen past echt niet bij mijn manier van leven (43%) 5. Autodelen is alleen interessant wanneer je niet te veel kilometers per jaar rijdt (43%) Wat de voordelen betreft, daarbij denkt men vooral aan lagere kosten, het niet hoeven bekommeren om onderhoud en minder vaste lasten. Pas daarna wordt het argument genoemd dat je door autodelen bewuster met autogebruik omgaat. Het voornaamste voordeel vindt men echter dat autodelen handig is wanneer je weinig rijdt, waarmee men het in de meeste gevallen eigenlijk diskwalificeert voor inzet in het eigen huishouden. Dit argument wordt ook als belangrijk nadeel genoemd. Top 5 voordelen van autodelen: 1. Zeer geschikt voor als je alleen af en toe een auto wilt gebruiken voor korte tijd en korte ritjes. (57%) 2. Autodelen is goedkoper dan autobezit (51%) 3. Je hebt geen gedoe rondom het onderhoud van de auto (46%) 4. Je hebt geen vaste maandlasten die te maken hebben met autobezit (41%) 5. Bij autodelen ga je bewuster om met het autogebruik en ga je vaker met de fiets / lopend (38%) Over het punt waarop autodelen goedkoper is dan autobezit lopen de meningen uiteen van bijna 0 tot km per jaar, met een gemiddelde van km per jaar. Hieronder staat een tabel weergegeven van de inschatting van het aantal kilometers waarbij men denkt dat autodelen rendabel wordt. Maximum aantal gereden kilometers waarbij men verwacht dat autodelen kostenvoordeel oplevert Basis: ondervraagden representatief voor provincie (n = 1040) Aantal kilometers 0 t/m 500 km 21% 501 t/m 1500 km 14% 1501 t/m 4000 km 13% 4001 t/m 6000 km 23% 6001 t/m 8000 km 4% 8001 t/m km 16% km of meer 8% SmartAgent 29

31 Deelnemers konden ook in hun eigen woorden aangeven waarom zij niet aan autodelen doen en wat het voor hen aantrekkelijker zou kunnen maken. Veel genoemde zaken die autodelen aantrekkelijker zouden maken zijn lagere kosten voor langer gebruik van de auto en de keuze uit meerdere soorten auto s (differentiatie in merk en grootte zijn belangrijk maar ook wel/geen automaat). Daarnaast willen veel mensen graag de deelauto op een andere plek kunnen achterlaten dan op de plek waar zij de auto hebben opgehaald. Ook wordt geopperd om bij ieder centraal station in Nederland een deelauto neer te zetten. SmartAgent 30

32 4. Vijf mobiliteitssegmenten In de provincie Utrecht zijn vijf groepen te onderscheiden met hun eigen verhouding tot de wereld, autorijden en autodelen. Hieronder zijn ze weergegeven tegen de achtergrond van het BSR-model (zie ook de bijlage), zodat duidelijk wordt hoe groot ze zijn en waar zij zich bevinden op de assen ego vs. groep en introvert vs. extravert. In het volgende worden de segmenten beschreven. In de bijlage zijn factsheets te vinden, die een overzicht geven van alle kenmerken en opvattingen van elk segment. Extravert Postautomobilisten ROOD 14% Praktische Automobilisten GEEL 29% Ego Autoliefhebbers PAARS 17% Rationele Automobilisten BLAUW 19% Vanzelfsprekende Automobilisten GROEN 21% Groep Introvert 4.1 Praktische automobilisten (29%) Deze groep bestaat uit mensen voor wie gezelligheid, verbondenheid, harmonie en vriendschap heel belangrijk zijn in het leven. Ze zijn dan ook gericht op het gezinsleven, familie en vrienden, meer dan op werk of de eigen ontplooiing. Hun karakter omschrijven ze als enthousiast, behulpzaam, spontaan en makkelijk. Men behoudt liever de lieve vrede. Conflicten gaat men uit de weg, ook in de eigen woonomgeving. Deze mensen pikken nieuwe producten en ontwikkelingen niet als eerste op, maar staan wel open voor iets nieuws. Typische beroepen die deze groep aanspreken zijn verpleegkundige, verkoper (in een winkel), activiteitenbegeleider, administratief medewerker en huisman- of vrouw. Ook vrijwilligerswerk vindt men interessant. Vrouwen zijn oververtegenwoordigd onder Praktische automobilisten. Ze zijn veelal middelbaar opgeleid en hebben vaker dan gemiddeld een deeltijdbaan. SmartAgent 31

33 Sociaal als men is, vindt men de auto vooral onmisbaar voor het bezoeken van familie en vrienden; de auto heeft een sociale functie. Ook doet men er graag boodschappen mee en gebruikt men hem voor uitjes. Voor woon/werkverkeer is hij relatief minder belangrijk voor deze groep. Men stelt als voornaamste eisen aan de auto dat hij praktisch en veilig is. Deze groep rijdt vaak in een Opel, Ford of Nissan. De auto is gewoon handig, het openbaar vervoer is er geen alternatief voor. Men vindt het OV niet zo goed, en vindt dat de overheid er meer in zou moeten investeren. Wel neemt men relatief vaak de fiets. Als men een tweede auto heeft, gebruikt men die vaak weinig (minder dan km per jaar). Autodelen vindt men niet heel aantrekkelijk, maar men staat wel sympathiek tegenover het idee. Meer dan andere groepen hebben Praktische automobilisten de overtuiging dat autodelen goed is voor het milieu en leidt tot een leefbare omgeving (met meer ruimte voor groen en spelen). Praktische automobilisten zijn kortom niet erg geneigd om aan autodelen te gaan doen, maar dat zou kunnen veranderen wanneer autodelen meer ingeburgerd raakt. Aangezien men weinig rijdt met de tweede auto ligt hier wel potentieel voor het gebruik van een deelauto naast een privé auto. Autodelen zou aantrekkelijker kunnen worden voor deze groep wanneer het gebruik van een auto voor een dagdeel goedkoper zou zijn. Men gebruikt de auto graag voor bezoek van familie en vrienden, en daar is een wat langere tijd voor nodig. Omdat men wel positief staat tegenover autodelen, is het goed mogelijk om parkeerplaatsen voor deelauto s te plaatsen in buurten waar veel Praktische automobilisten wonen. 4.2 Vanzelfsprekende automobilisten (21%) Voor Vanzelfsprekende automobilisten zijn rust, zekerheid en geborgenheid belangrijk in het leven. Ze zijn gericht op hun eigen vertrouwde omgeving van familie en buren. Kenmerkend is dat ze niet zo van verandering houden, het liefst de dingen blijven doen zoals ze ze doen. Men is in eerste instantie wat argwanend als er nieuwe mensen in de buurt komen wonen of als de gemeente iets komt veranderen. Ze omschrijven zichzelf als serieus, bedachtzaam, rustig, netjes, traditioneel en gewoon. Beroepen die hen aanspreken zijn bouwvakker en ICT er. In hun vrije tijd klussen ze graag of sleutelen ze aan de auto. Men is graag thuis. Vanzelfsprekende automobilisten hebben vaak een lagere of middelbare opleiding. Ze stemmen vaker dan gemiddeld op de PVV. SmartAgent 32

34 Vanzelfsprekende automobilisten houden er meestal één auto op na. Ze gebruiken de auto meestal voor woon/werkverkeer en familie- en vriendenbezoek. Men is zeer gesteld op de eigen auto; men zegt vaker dan de andere groepen er trots en zuinig op te zijn. Ze wassen hem regelmatig. Deze groep maakt het minst gebruik van het OV of de fiets. Ook doen ze minder aan carpoolen. Wanneer men met de auto rijdt, zit men vaak zelf achter het stuur. Deze groep rijdt vaak in een Opel, Nissan, Hyundai of Toyota. Men ziet de auto kortom als een belangrijk bezit en ook wel een beetje als een recht; je hoort er een te hebben en ermee te kunnen rijden. Ze zien dan ook graag dat er meer snelwegen worden aangelegd. In milieuvriendelijke vormen van vervoer is men minder geïnteresseerd dan anderen. Autodelen ziet men dan ook niet erg zitten. Men is er van alle groepen ook het minst mee bekend, en kent ook geen mensen die het doen. Daarom heeft men ook niet echt een mening over de voors en tegens van autodelen. Vanzelfsprekende automobilisten zijn moeilijk tot autodelen te bewegen en zitten waarschijnlijk ook niet te wachten op plaatsen voor deelauto s in hun buurt. 4.3 Rationele Automobilisten (19%) Rationele Automobilisten vinden rust, privacy, orde, maar ook vrijheid belangrijk in het leven. Het zijn een beetje einzelgängers, gericht op het eigen leven en werk. Ze bemoeien zich niet gauw met een ander, maar willen ook niet dat een ander zich met hen bemoeit. Men woont dan ook graag tussen mensen die ook hun eigen gang gaan. Men omschrijft zichzelf onder meer als nuchter, kritisch, analytisch, kalm en bedachtzaam. Men laat zich leiden door feiten. Nieuwe producten en ontwikkelingen zijn alleen interessant als ze zich bewezen hebben. Eenmaal overtuigd, kan men ook echt enthousiast worden. Het nieuws wordt goed bijgehouden. Men is ook met geld bezig, de kosten goed beheersen en misschien wat extra verdienen (beleggen). Beroepen die deze groep aanspreken zijn wetenschapper, projectleider en ICT er. Rationele Automobilisten zijn vaak goed opgeleid en wat ouder dan gemiddeld. Het zijn bovengemiddeld vaak mannen. Rationele Automobilisten zijn niet dol op hun auto, maar hebben er vaak wel één. Ze rijden er echter minder mee dan de andere groepen. Omdat ze soms niet meer werken, wordt de auto meer ingezet voor bezoekjes, boodschappen en vrije tijd dan voor woon-werkverkeer. Voor de autopessimist is de auto een hulpmiddel dat ze gewoon nodig hebben, maar liever niet. In deze groep zitten de meeste mensen die de auto een noodzakelijk kwaad noemen en zeggen dat ze niets om auto s geven. Deze groep rijdt vaak in een Renault of Volkswagen. Sommigen SmartAgent 33

35 vinden de trein beter passen bij zichzelf. Goed op de hoogte als men is, is de bekendheid met autodelen hoog; deze groep heeft er het vaakst van gehoord. De voordelen die men erin ziet hebben vooral met kosten te maken; men vindt het bijvoorbeeld prettig aan autodelen dat je de kosten ervan goed kunt monitoren. Toch is men niet geneigd om aan autodelen te gaan doen. Men is sceptisch over de milieuvoordelen ( je kan beter de trein nemen ). Een andere reden is waarschijnlijk dat men wat vaker in landelijke gebieden woont, waar de deelauto niet zomaar voorhanden is. Vooralsnog denken Rationele Automobilisten dat ze de eigen auto niet kunnen missen. Een manier om hen toch aan het autodelen te krijgen, zou kunnen zijn om het gebruik voor een dagdeel (voor bv. bezoek) financieel aantrekkelijker te maken. Verder is het voor deze groep nodig om duidelijk te communiceren dat autodelen wel degelijk kan bijdragen aan een beter milieu. 4.4 Autoliefhebbers (17%) Autoliefhebbers zijn mensen voor wie ambitie, succes en controle, maar ook vrijheid en genieten van het leven belangrijk zijn. Zij zijn sterker dan anderen gericht op hun carrière. Deze groep woont graag onder gelijken, dan kom je niet voor rare verrassingen te staan. Ze omschrijven zichzelf als intelligent, zelfverzekerd en assertief. Net als Rationele Automobilisten benadert men het leven rationeel, maar men wil er ook veel uithalen. Autoliefhebbers staan doorgaans open voor nieuwe producten, ze willen graag de eerste zijn. Beroepen die zij graag zouden hebben zijn manager, projectleider en ondernemer. Het is een relatief jonge groep. Meestal zijn het mannen en het merendeel is hoogopgeleid. Men stemt bovengemiddeld vaak op de VVD. Autoliefhebbers hebben ervoor gekozen om auto te rijden, omdat ze dat graag willen. In deze groep komen de meeste huishoudens voor met twee auto s; twee eigen auto s of een eigen auto plus een leasewagen. Men rijdt er relatief veel mee, vooral voor woon/werkverkeer. Voor dat doel wordt de auto onmisbaar geacht. De auto is een belangrijk deel van de eigen identiteit; ze gaan er niet zo rationeel mee om als met andere dingen. Men trekt er graag geld voor uit en het maakt ook echt uit wat voor auto het is; hij moet de status van de eigenaar weerspiegelen. Men rijdt vaak in een Peugeot of Volvo. De auto staat ook voor vrijheid. Die wordt beknot door de dichtslibbende wegen in Nederland. Men ziet het aanleggen van meer wegen als oplossing hiervoor. Omdat de auto zo hoort bij de eigen persoonlijkheid, zal men niet gauw gaan SmartAgent 34

36 autodelen. Dat heeft ook te maken met behoefte aan controle en vrijheid; men vindt het bv. niet prettig dat je niet zeker weet of de deelauto beschikbaar is en dat je naar de plek moet waar de deelauto staat. Je moet kunnen wegrijden wanneer jij dat wilt. Verder ziet men ook niet echt milieu- of kostenvoordelen in autodelen. Voor mensen die zoveel rijden als zij, is het te duur, is de mening. Er zijn kortom niet veel mogelijkheden om deze groep tot autodelen te bewegen, behalve als men nog geen auto heeft of voor gebruik naast één eigen auto. Daarvoor heeft men teveel met de eigen auto. Echter, doordat deze groep veel in de spits reist en in stedelijk gebied woont merkt ze veel van verkeersproblemen. Daardoor staan ze, hoewel niet van harte, wel enigszins open voor alternatieven. Een aanknopingspunt zou kunnen zijn om in de marketing de nadruk te leggen op het vernieuwende aspect van autodelen, of om de status ervan te verhogen. 4.5 Post-automobilisten (14%) Post-automobilisten vinden zelfontplooiing, vrijheid en een betere wereld belangrijk: men is betrokken bij de maatschappij en vindt het belangrijk dat rijkdom eerlijk gedeeld wordt. Ze willen een leven leiden dat wat anders is dan van de gemiddelde burger. Ze zijn niet zozeer gericht op werk of gezin, als wel op het verzamelen van ervaringen. Dat kan je binnen je werk of het ouderschap doen, maar zeker ook door te genieten van cultuur en zelf creatief te zijn. Ze wonen graag in grote steden, vanwege de dynamiek, het grote aanbod aan cultuur en voorzieningen en de diversiteit aan mensen; vreemdelingen vindt men eerder interessant dan bedreigend. Men omschrijft zichzelf als intelligent, creatief, sociaal en kritisch. Avontuurlijk als men is, staan Post-automobilisten open voor nieuwe producten en andere manieren van leven ( early adopters in marketingtermen). Beroepen waarin ze zichzelf graag zouden zien zijn fotograaf, wetenschapper, kunstenaar, freelancer en ontwerper. In deze groep komen relatief veel jonge mensen en singles voor. Ook is er een lichte oververtegenwoordiging van vrouwen. Het opleidingsniveau is hoog. Men stemt relatief veel op Groen Links, D 66, PvdA en PvdD. Postautomobilisten kom je veel tegen in de stad Utrecht en in Amersfoort. Post-automobilisten hebben geen uitgesproken hekel aan de auto (die spreekt bv. wel hun gevoel voor vrijheid aan), maar zien hem niet als een vanzelfsprekend vervoermiddel. De meesten hebben wel een auto, maar het percentage autolozen is het hoogst van alle groepen. Ze rijden niet vaker dan gemiddeld in auto s van bepaalde merken; het merk doet er dan ook niet zoveel toe. Ze gebruiken het OV vaker dan gemiddeld en springen vaker op de fiets. Deze SmartAgent 35

37 groep is relatief het meest tevreden over het OV. De auto wordt opvallend vaak ingezet in de vrije tijd. Vanuit een zeker idealisme is men geïnteresseerd in milieuvriendelijke vormen van vervoer. In deze groep bevinden zich de meeste autodelers en mensen die van plan zijn te gaan autodelen. Men is gevoelig voor het voordeel dat je niet de rompslomp hebt van onderhoud en kosten van je eigen auto. Ook vind men het belangrijk dat autodelen je dwingt tot een bewuste keuze voor een vervoermiddel. Toch ziet men ook nadelen. Dat je van tevoren een deelauto moet reserveren vindt men vervelend. Ook houdt men er niet zo van dat je niet weet of de deelauto beschikbaar is. Net als Autoliefhebbers wil men weg kunnen wanneer men dat wil. Bovendien is men van mening dat autodelen niet beter voor het milieu is dan de trein. Post-automobilisten zijn verreweg de meest kansrijke groep voor autodelen. Dat wil echter niet zeggen dat zij allemaal zullen gaan autodelen. Om autodelen onder Post-automobilisten verder te stimuleren kan het beste het aantal deelauto s in de steden worden uitgebreid, zodat de beschikbaarheid minder een issue wordt. 4.6 Geografische spreiding segmenten Op de volgende pagina s is op kaarten van de provincie en van de gemeente Utrecht weergegeven waar zich concentraties bevinden van de vijf mobiliteitssegmenten. Wanneer een gebied de kleur heeft van een segment, betekent het dat dat segment daar duidelijk meer voorkomt dan andere segmenten. Het is niet zo dat het segment daar uitsluitend woont, er komen in het gebied ook andere segmenten voor. Elk segment heeft een laag, en deze lagen liggen over elkaar heen. In de bijlage zijn kaarten opgenomen waarop de laag van elk segment op zichzelf te zien is. Hierin is bovendien opgenomen in welke mate het segment voorkomt. We zien dat Post-automobilisten en Autoliefhebbers de meest stedelijke groepen zijn; in Utrecht zijn zij sterk vertegenwoordigd in het centrum en de omliggende wijken. Autoliefhebbers zien we ook veel in de nieuwere buitenwijken van Utrecht (Leidsche Rijn) en Amersfoort (Vathorst en Nieuwland). Praktische automoblisten, in het algemeen een grote groep, zien we eigenlijk in alle plaatsen wel terug. Dat geldt ook voor Vanzelfsprekende automobilisten. De gebieden waar zij zich concentreren zijn echter niet zo groot. Concentraties van Autopessimisten zien we veel in de bosrijke gemeenten ten (noord-) oosten van Utrecht, zoals Utrechtse Heuvelrug, Zeist, Leusden, de Bilt, Soest en Baarn. De beste kansen voor autodelen liggen, zoals verwacht, dus in de grote steden vanwege de hoge concentraties van Post-automobilisten daar (en natuurlijk de aanwezigheid van SmartAgent 36

38 verkeersproblemen). De vele concentraties van Praktische automobilisten kunnen worden gezien als plekken waar draagvlak is voor parkeerplekken voor deelauto s. SmartAgent 37

39 5. Autodelers en ex-autodelers In dit hoofdstuk wordt ingezoomd op mensen die al aan autodelen doen, om meer precies te zijn autodelen via een organisatie. Hiertoe is een bestand geanalyseerd met antwoorden van klanten van GreenWheels, Wheels4All, StudentCar en leden van de Vereniging voor Gedeeld Autogebruik die wonen in de provincie Utrecht (n = 453). De meesten zijn klant bij de eerste twee organisaties, resp. 59% bij GreenWheels en 36% bij Wheels4All. Om tot inzichten te komen die autodelen kunnen stimuleren, kijken we naar de wijze waarop autodelers zich onderscheiden van de gemiddelde burger. Ook kijken we welke attitudes ten aanzien van mobiliteit en autodelen anders zijn bij autodelers. Wanneer autodelers bepaalde voordelen kennen over autodelen die bij het grote publiek onbekend zijn, weten we welke argumenten moeten worden opgenomen in een campagne ter stimulering van autodelen. 5.1 Imago van autodelers Allereerst gaan we even in op het beeld dat de meeste mensen hebben van autodelers. Deze worden vooral getypeerd als sociaal, milieubewust en bewust (zie onder) als men gevraagd wordt de autodeler in eigen woorden te omschrijven. Dat zijn positieve kwalificaties. Bij een soortgelijke vraag kon men kiezen uit een aantal karakterkenmerken. Daarbij kwamen de woorden sociaal, makkelijk en georganiseerd naar boven. Typering van autodelers door niet-autodelers SmartAgent 38