Doarpsomropper Redaktie: H. Bakker, Legedyk 2, Til

Transcriptie

1 Doarpsomropper Redaktie: H. Bakker, Legedyk 2, Til S. Bethlehem, Fleardyk 6. Til A. Meiners, Legedyk 14, Til R.P. de Ruiter, Fleardyk 80, Til Meiwurkers: H. Boonstra, H. Bosma, F. Dijkstra, A. Dijkstra, J. Leeverink, S. Plat, J. Spitse, A. Sijszeling, S. Veenstra, L. de Vries Administratie: H. Wiersma, De Terp 11, Til RA Skearnegoutum Bankrelaasje: Rabobank Sneek-ZuidwestFriesland NL04RABO o.n.f. Doarpsomropper Abonnementen Doarpsomropper: - per post 25,00 - thuisbezorging 12,00 Vergoedingen voor advertenties per jaar (11x): hele pagina 320,00 ½ pagina 160,00 ¼ pagina 80,00 ⅛ pagina 50,00 Wijzigingen advertenties of opzegging voor 15 juli 2015 Kopij kan aangeleverd worden via . omropper@home.nl Anonieme inzendingen of stukken zonder duidelijk adres van de afzender worden niet in behandeling genomen. De redactie behoudt zich altijd het recht voor de stukken in te korten. Meer informatie over Scharnegoutum: Beurt Laatst ontving ik digitaal zo n lollig verjaardagstaalkaartje: Heppie beurt dee toe joe. Na 1 april ben ik inderdaad altijd met mijn verjaardag aan de beurt. Donderdags is mijn langste werkdag en dan vallen je de prachtigste verjaardagsrituelen ten beurt, want kinderen vinden dat de belangrijkste dag die iemand kan ondergaan. Dus kreeg ik prachtige feestelijke kleurplaten van groep 2 gebundeld en een serie hele mooi versierde paaseieren van groep 1 en s middag had ik op betreffende school afgesproken met alle leerlingen een palmpasenstok te maken, dat was meteen mijn traktatie. Ze mochten raden hoe oud ik was geworden en dat scharrelde tussen de 28 en de 58. Er was warempel een kind dat het precies goed had. Het meest ultieme verjaardagsbeurtgevoel is toch nog wel dat 100 mensenkinderen je staan toe te zingen. s Middags thuis ging het feest verder met zelfgemaakte taart eten, samen lekker tafelen en kado s uitpakken, noflik telefoneren en een beetje angstvallig concluderen dat er behalve verjaardagbeurten ook griepbeurten zijn, omdat huisgenoten last hadden van huivers en hoestgeluiden. Ploeter ik dwars door alle besmettingshaarden heen ( wekelijks 10 basisscholen en dik 200 leerlingen met bijbehorende leerkrachten) gaan ze me thuis de griep aan hoesten. Gelukkig mocht ik gewoon vier dagen mijn verjaardag vieren en liet het virus me met rust tot tweede paasdag, maar toen was ik dus s middags echt aan de beurt. Ik dacht nog eronderuit of omheen te kunnen door de hele middag lekker te slapen, maar nee eerst was daar die afwisselende kou en warmte, vervolgens een zwaar hoofd en ongelofelijke slaapbehoefte, daarna raakte mijn stem zoek tussen de kriebels in de keel toen ik haar weer vond, was ze niet om aan te horen, dus maar lekker veel geslapen, thee met honing gedronken en gefantaseerd dat het eten niet naar karton smaakte, maar naar waar het naar hoort te smaken en verdween het virus uiteindelijk naar? Geen idee wie er aan de beurt was, het enige wat mij er zo n tien dagen later nog aan herinnert is een hoest. Ondertussen zitten hier twee examenkandidaten, die moeten leren dat griep zo n 7 tot 10 dagen duurt, dat elke griep weer anders is dat je nooit dezelfde griep krijgt, dat je anderen weer besmet, voordat je werkelijk zelf last van de griep hebt Er over lezen is altijd makkelijker dan het ondergaan, maar ja, zij zijn dus aan de beurt voor het examen... Mocht je bijna aan je verjaardagsbeurt toe zijn, maak er wat moois van. Kom je niet onder de griepbeurt uit, dan van harte beterschap en ben je aan de beurt voor examens? Heel veel succes! SYM. B De kopij foar de nije omropper moat binnen wêze op woansdei 20 maaie foar oere op Fleardyk 6 of per omropper@home.nl 1

2 Puber yn de oarloch (Ferhalen fan Jurjen Martens 1930 berne yn Aldegea (W), syn heit hie in taksi- en brânstofbedriuw) Us heit wie tsien op in moanne nei doe t de oarloch útbriek. Hy hie trije grutte broers en ien jonger suske. Syn âldste broer wie njoggentjin. Begrippen as Vught, ûnderdûke, Arbeitseinsatz en Nederlânsk- Indië hearden by de fokabulêre dy t we as bern fan hûs út mei krigen, hoewol t der ek net yn it ûneinige oer praten waard. As ús heit der oer fertelde wie dat wol spannend. Tusken tsien en fyftjin hear je noch krekt nergens by, mar fang je wol fan alles op en gek bist fansels net. Tusken myn tsiende en fyftjinde jier lies ik ek in protte oarlochsboeken, ferkende de grinzen tusken goed en kwea, swart en wyt. Us heit sei bygelyks ek noch wol moffen, wat ús mem wer wat delbêde (tusken de Dútsers sieten ek goeien en minnen), prate mei hannen en fuotten Dútsk wat sawol Dútsers, Nederlânners en Friezen folgje koenen, holp de Dútsers oan it benzinestasjon wêr t er wurke yn de santiger en tachtiger jierren like freonlik as oare klanten en fertelde thús dat er noait ferjitte soe hoe t de Dútsers harren doarpke binnen marsjearden. Syn heit stie yn de doar en hold de doarpost beet. As jonkje fan tsien foel him op hoe t de knokkels fan syn heit wyt skynden en doe t er syn blik ferpleatste nei syn heits antlit, seach er syn heit gûlen, foar t earst Myn omkes ha noait net folle op e tekst west oer harren ûnderfiningen yn de oarloch. Tsjin ús net, mar ek net tsjin ús heit. Ome Jaap, de âldste, hat yn Dútslan wurke. Wat er dêr in kear fan fertelde wie de ûnwennigens dy t er fielde der yn de frjemdte en de oarlochstiid, nei oanlieding fan in ûnderfining fan mysels fan ûnwennigens. Ome Gerlof hie neat mei oarlochsferhalen. Us heit mei graach oer de oarloch lêze, hoe t it no krekt gien wie, wêr t ome Gerlof fan griisde. Hy hie dan ek yn Nederlânsk- Indië west, prate net graach oer dy tiid. Ek ome Wypke wie net in grutte prater oer de oarloch. Hy hie yn Vught sitten en letter noch yn Nederlânsk- Indië. Doe t ik mysels gitaarspyljen learde song ik ferskes dy t troch dy skiednis yn Nederlân belâne wienen: Kasiang si patokaan en Djangan Mandi. Teminsten, dat moast ik fan myn heit begripe, dy song se gesellich mei. Ien kear hie ús heit syn broer frege nei syn ûnderfinings yn Vught, dat sil yn 1943 west ha en dat fertelt er inkeld noch wol ris. We wienen yn de garaazje oan t wurk. Wypke wie noch net sa lang werom út Vught, wer t se him 7 moanne holden hienen. Nei in lange preek fan de rjochter moasten hy mei in maat noch straf útsitte yn Utrecht. Dat wie myld, om t Wypke noch mar santjin wie en gjin achttjin. Oars hienen se him deasketten, krekt as de oaren út it doarp en omkriten dy t oan de maaiestaking mei dien hienen. Wypke hie de boat beet holden dy t de molke ophelle. We moasten briketten yn in sek dwaan, trije per kear en oerdwers op in oar, der koenen trijentritich yn in sek. Ik sjoch ús noch sitten op de treeplank, mar oan de oare kant kin dat hast net yn de oarloch, want der wienen gjin taksi s. En doe frege ik him hoe t it no werklik yn Vught wie, want dy brieven dy t ús heit en mem krigen en dy t wy ek liezen fertelden dat it allegear wol tafoel: het eten is te doen, niet zoals thuis, maar goed genoeg enz Ik ha mear op e bealch hân dan dat ik te fretten hân ha, wie it antwurd fan myn grutte broer. Hy moast noch in boadskipke dwaan en ik mocht syn piip liene. Hy hie yn e gaten dat ik dat stomme graach woe. Ik luts fierstente bot oan de piip sadat er út gie. It tellen fan de briketten gie ek net mear sa krekt en doe t Wypke werom kaam gnyske er om myn wite kop. De sek gie oer de kop, want sa passe it net. Myn heit laket noch wat by it tinken oan dit foarfal sa n 70 jier lyn. Dan sjit him noch wat oars yn t sin oer in ferhaal wat syn broer wol gau ris fertelde oer wat bard wie yn Vught. Op in dei kamen der pakketsjes fan it Reade Krús. Dat wie fansels wat, want oan alles gebrek. Der wie in man en dy hie in koeke krige, in oare man hie in tube toskepoetsersguod. Se kamen oerien dat se omwikselje soenen. Doe t de koekeman it toskepoetsersguod yn de hannen krige, draaide hy fuort de dop derôf en sette de tube oan de mûle en kniep dizze leech. It griist my oan, mar smaken ferskille. Of soe it de man yn de plasse slein wêze, betink ik wylst ik it ferhaal oanhear. Us heit wit it ek net. We krije eefkes in sydspronkje oer toskepoetse yn de bernetiid fan ús heit en mem, it hie gjin prioriteit en it koe ek mei de finger mei wat sân derop. Mar no komt de klû. Doe t de man klear wie mei de tube easke er de koeke wer werom, want dy wie fan him, hie hy yn earste ynstânsje krigen. Dêr hie de koekebesitter (oarspronklike toskepoetsersguod besitter), fansels gjin boadskip oan en ferdigene syn besit. Omke Wypke, dy t it net allegear meikrigen hie, frege wat der oan e hân wie. De koekebesitter die syn beklach oer de tubekniper, dy t no dochs de koeke werom woe. Doe hat myn omke de tubekniper fiele litten dat er gjin rjocht hie om dy koeke te pakken of werom te easkjen. Dat foel net ta om t omke net sa grut wie en noch mar 17, wylst de tubekniper in folwoeksen keardel wie en aardich oan de lengte. Mar úteinlik joech er him ôf sûnder koeke. Omke Wypke krige in diel fan de koeke om t de koekebesitter derop stie. Dat gie der yn as koeke. Us heit fertelt it ferhaal altyd krekt oars as dat ik hjir boppe beskreaun ha. De man dy t de tube oan de mûle sette wie in Joad. Hoe t dy der kaam wie net dúdlik. Wol dúdlik wie dat de man in oare trein nimme soe en foar in oare bestimming wêze soe, seit us heit no, net wittend as se dat doe al yn de gaten hienen. Wat der yn it ferhaal barde beneamde in grut part minsken yn dy tiid as typysk gedrach foar in Joad. Sa tûk, handich, slûchslim, hoe st it ek beneamme wolst. As minsken sa n wize fan hanneljen hienen dan waard dat yn de bernetiid fan ús heit en mem ek sa sein: Ald Joad, hâld m yn de gaten, ek ast net in Joad wiest, mar wol hannelje koest. It jout it ferhaal in apart smaakje, net sa fris as it toskepoetsersguod. Us heit syn finger komt ta ein beslút omheech, want de Joaden binne wol it útkeazen folk. Dêr kin men jaloers op wêze, mar better fan net. Utkeazen boppe oaren wêze freget offers. En it beloofde lân is foar de Joaden, want dat stiet yn de Bibel. Koal is kost, dát stiet ek yn de Bibel, sei ome Jaap, de aldste broer fan us heit, dy t oan t syn ferstjerren yn 2001 neist us heit en mem wenne, tsjin ús as bern. En myn broer mar sykje, oant ome Jaap it wurdsje dat oanwiisde SYM. B 2

3 Wat eten we vandaag? GESTOOFDE KIP MET BIER ( 2 PERSONEN ) Dit is een best wel een feestelijk recept, niet zo moeilijk en ook niet zwaar. Omdat Frank wel van een goed biertje houd, gaan we regelmatig de grens over om verschillende Duitse biertjes te halen. Maar ik zoek dan ook naar recepten waar we bier in kunnen doen. Niet al het bier is geschikt, sommige zijn te slap van smaak en anderen weer te overheersend of te bitter. Frank had laatst Stout gebrouwen, helaas is het niet geschikt voor dit recept maar daar heb ik ook al weer een leuk recept voor gezien. Moet het alleen nog een keer uitproberen. Ingrediënten: 0,5 flesje bier ( Leffe Dubbel of een Grand Cru ) 250 gram kipfilet 2 halve perziken ( uit blik ) 1,5 eetlepel bloem 7 zilveruitjes beetje verse peterselie zout, peper, kipkruiden 4 eetlepels olie Bereiding: Snijd de kipfilet in blokjes. Wrijf ze in met zout, peper en kip-kruiden en wentel ze daarna door de bloem. Gooi de rest van de bloem niet weg. Verhit de olie en bak de kip in ca. 10 minuten rondom bruin. Bak de zilveruitjes even mee, giet het overtollige bakvet weg en schenk er langzaam het bier ( op kamertemperatuur ) bij. Laat met de deksel op de pan de kip in ca. 15 minuten gaar stoven. Snijd de perziken in dunne schijfjes en voeg ze op het laatst toe. Maak de resterende bloem met water aan en bind hiermee de saus licht. Leg de kip op een schaal en giet er de saus overheen. Garneer met wat peterselie. Lekker met rijst. En eventueel een salade. PS. Het bier moet minstens op kamertemperatuur zijn, omdat als er koude vloeistof bij vlees gegoten wordt, het vlees schrikt zodat het krimpt en taaier wordt. EET SMAKELIJK PIRI OPTOCHT-DORPSFEEST 2015 Beste dorpsgenoten, U kunt zich weer opgeven voor de optocht en de straatversiering. Het thema van dit jaar is FILM/TVserie Ook loopgroepen kunnen zich natuurlijk weer aanmelden. Definitie wagen of loopgroep: een wagen wordt voortbewogen door een gemotoriseerd voertuig. Zo niet dan is het automatisch een loopgroep. Doet u niet mee aan de optocht, maar wel met de straatversiering, dan wel graag aanmelden i.v.m. beoordeling door de jury. Opgave kan telefonisch of via bij: Gertrud Huitema meelnaargh@gmail.com Namens de optochtcommissie veel plezier en succes 3 Graag het volgende doorgeven: 1. Thema 2. Buurt/straat 3. Wagen of loopgroep 4. Deelname straatversiering 5. Contactpersoon 6. Telefoonnummer contactpersoon 7. Mailadres contactpersoon

4 Ledenvergadering Op 20 mei as. hebben wij de jaarlijkse ledenvergadering van Gymnastiekvereniging SSS. Aanvang is om uur, vanaf uur staat de koffie klaar. Locatie is bij Tentenverhuur Schrale, Oergongswei 1 te Scharnegoutum. Tiisdeitejun12 maaie 2015 Fyts-tochtsjes Wy starte om oere op de Achterbuorren Elts kin meidwaan,derfoar hoege je gjin lid fan Passage te wếzen De earste fytsjun is dit jier, dy t fierder op alle tiisdeitejunen is, 12 maaie. Wolkom Hallo, wij zijn Hessel en Gertrude. Inmiddels wonen wij ruim twee jaar op de Willem Santemastrjitte 8 in Scharnegoutum. Gertrude is geboren en getogen in Sneek en is verkoopadviseur bij Lampe Technical Textiles in Sneek. Zelf kom ik uit gemeente Het Bildt en werk al een aantal jaren bij Flanderijn in Heerenveen. Na enige tijd rondkijken hebben we ons uiteindelijk in Scharnegoutum gesetteld en tot op de dag van vandaag is dat een goede keus geweest, we voelen ons hier erg thuis! In het eerste jaar hebben wij gelijk het dorpsfeest mogen meebeleven. Een prachtig feest waarbij ik het voorrecht had om als Willie Wortel in de optocht te mogen meerijden! Aangezien de lente is aangebroken, zul je ons de komende tijd veel in onze tuin zien. Gertrude heeft de passie voor tuinieren van haar vader meegekregen en ook ik ben daar nu mee besmet geraakt. Het is intussen een gezamenlijke hobby geworden waar we beiden veel positieve energie uit halen. Reizen doen we ook graag, we zijn intussen naar verschillende (verre) landen geweest. Verder sporten we beiden en ik ben sinds een jaar politiek actief in de gemeente Sûdwest Fryslân. Zoals in ieders huis is wel een lach en een traan te vinden. Ondanks een periode van vallen en opstaan, hopen wij uit te zien naar een nieuw begin: wij treden komende zomer in het huwelijk! We hopen hier nog vele jaren door te brengen als Skearnegoutumers en wellicht zien we elkaar! Hessel en Gertrude POËZIE EN ZO Limericks Een marineman uit den Helder ging op zekere dag naar de kelder. Daar stond een vat rum hij dronk, raakte um flink, en zag alles toen niet meer zo helder. Een huisvrouw in Standaard-Buiten lapte elke twee weken de ruiten - nooit helemaal schoon dat lapte ze m gewoon door ze standaard alleen maar te lappen van buiten. Volgende keer Friese limericks. Jantje Bazuin Bedankt Hierbij wil ik namens onze kinderen en kleinkinderen iedereen hartelijk bedanken voor het meeleven gedurende het ziekbed en ieders aanwezigheid bij de afscheidsdienst van Albert Beeksma. Dat was voor ons een grote steun. Thea Beeksma -Heidbuurt Rectificatie In de vorige Doarpsomropper is per abuis een verkeerd aantal stemmen vermeld voor de ChristenUnie. Het waren er bij de laatste verkiezingen 51 i.p.v. slechts 1 4

5 B.C. De Lakenkrakers Lakenkrakers klaar voor het zomerreces. De laatste partijen zijn gespeeld en nadat de laatste kruitdampen waren op getrokken kon de wedstrijdleider de eindstand opmaken. A. Bokbier was al kampioen en genoot met volle teugen van de champagne. De tweede plaats was voor Sybe Glasvezel het zelfde als het kampioenschap en deze actieve vrijwilliger kan terugzien op een prima seizoen. De derde plaats werd na een spannende strijd gedeeld door de voorzitter G. van Oranje en wedstrijdleider Th. Regelneef, ook deze heren hebben een goed seizoen gespeeld en maken ook volgend jaar weer veel kans op een toppositie. Ook de vijfde plaats werd broederlijk gedeeld door de heren R. Rambo en A. Effect. De kopman van de stal Schukken heeft lang mee gedaan om de prijzen maar strandde in het zicht van de haven. Onze nieuwe wedstrijdleider A. Effect wist met zijn scherpe analyses menig tegenstander te verschalken en dat resulteerde in een knappe vijfde plaats. De zevende stek was voor oudgediende Tj. the Greatest die altijd wel zijn plaatsje vind. Voormalig rijschoolhouder Tj. de Boer greep vroeger vaker in dan in het hele biljartseizoen en dat resulteert in een plaats in de grijze middenmoot. De buren M. van de Penning en Floris van Roozemond bezetten de negende plaats wat voor Floris geen extra hapje opleverde. Op nummer elf is O. Topper terug te vinden die ook lang mee bovenin heeft gestaan en met zijn hoge gemiddelde is dit een puike prestatie. Oud voorzitter Ratelband en archivaris H. Lemia voeren de staart van de ranglijst aan en zullen zeker voor volgend seizoen andere plannen hebben. Op nummer veertien staat onze Brabantse vriend N. van de losse Band die door ziekte niet eens de gehele competitie heeft uit gespeeld maar toch progressie heeft geboekt en wie weet wat er nog meer in het vat zit. Kwartiermaker H. Watertje kende een teleurstellend seizoen, hij kon de juiste formule niet vinden ondanks vele oefensessies en zal ook eens goed in de spiegel moeten kijken om tot betere prestaties te komen. De kampioen van de vorige competitie H. Wijdbeens mag nu de rode lantaarn in ontvangst nemen en dit jaar zal hij willen afsluiten om volgend seizoen het blazoen weer wat op te poetsen. Onze niewe leden Cor van Buiten en H. Keuregelaar doen volgend jaar mee in de competitie en zullen zeker ook snode plannen hebben om goed voor de dag te komen. Ook zal sir Steven Hendry weer van de partij zijn en wat deze er weer van bakt blijft ook een grote verrassing. Verrassend is de terugkeer van onze timmerende biljartvriend W. Koopmans die de pen weer verruild voor de biljartkeu. De keu gaat voorlopig weer in de kast en de lakenkrakers kunnen weer van de zon gaan genieten en op het strand of in de hangmat weer dromen van het nieuwe seizoen. Vanaf september zullen wij u weer op de hoogte houden van de nieuwste ontwikkelingen bij de club. Sir Steven Hendry Jeu de Boules Wij zijn ons alweer aan het voorbereiden op het zomerseizoen. We hebben er weer reuze zin in. Na al die kou vonden we dat we er wel aan toe zijn om vrij en ruim in de buitenlucht te zijn en we rekenen op weer een mooie zomer. We startten op woensdag 6 mei en spelen iedere woensdagmiddag. We beginnen om uur. Kom een keer langs en probeer het een keer. De laatste middag is begin oktober. We spelen naast de kantine van het sportveld, dus de koffie en thee en wc zijn aanwezig dus altijd bij de hand. Voor inlichtingen kunt u terecht bij Klaas Plantinga Piet Zeilstra Koersbal Op 15 april was onze laatste spelmiddag in het dorpshuis. 14 Keer kwamen we dit winterseizoen bij elkaar. En nu bergen we de matten weer op tot oktober. De volgende winnaars kwamen uit de bus; 1. Tseard de Boer 2. Sietze Veenstra 3. Piet Zeilstra 4. Coby de Boer 5. Freek Dijkstra Filmmuziekconcert Zaterdag 25 april om uur in It Swettehûs. Het wordt een sfeervol concert van ons A-korps en het jeugdkorps de Jesband. Met mooie filmmuziek van Schindler s List, Let it go, North and South en nog veel meer Met medewerking van een aantal solisten. We hopen u te verrassen met een schitterend programma!!! Er zal een kleine bijdrage worden gevraagd. 5

6 Rommelmarkt Skearnegoutum Zaterdag 6 juni 2015 Het is weer tijd voor onze tweejaarlijkse rommelmarkt. We houden de markt op zaterdag 6 juni. Voor het eerst in en rond dorpshuis Swettehûs. We vragen u weer om kasten, zolders en schuren uit te mesten. Er is vast wel iets wat u niet meer gebruikt maar nog wel van waarde is. Wij willen dat graag verkopen. LET OP! We hebben minder ruimte, daarom zijn we bij de inname selectiever!!! Wat willen we graag hebben? Speelgoed, boeken, cd s/dvd s, (kleine) apparatuur, kleding, gereedschap, keukengerei, antiek, curiosa en snuisterijen. Het gaat dan uiteraard om spullen die bruikbaar en in tact zijn, zoals bij technische apparatuur. We gaan géén grote spullen verkopen zoals matrassen, bankstellen, kastjes, meubels, fietsen, computers, koelkasten (en ander witgoed) en géén kleine spullen zoals bloempotten, glaswerk/bekers, tassen, schoenen en rietspullen. Wanneer kunt u de spullen brengen? De spullen kunt u naar het Swettehûs brengen op vrijdag 5 juni van tot uur. Hoe laat begint de rommelmarkt? De rommelmarkt is van 9.30 tot circa uur. De entree is 1 euro. Kinderen tot en met 12 jaar hebben gratis entree. De opbrengst van de rommelmarkt gaat naar een goed doel: ons waterschoolproject op Haïti. Tijdens de rommelmarkt kan de werkgroep altijd een beroep doen op veel enthousiaste vrijwilligers. Iedere rommelmarkt melden zich nieuwe mensen aan die graag willen meehelpen. Dat kan ook dit jaar. U kunt zich aanmelden bij Hilly Tiemersma (417714) of Sipke Plat (416239). Graag tot ziens op de rommelmarkt. De Wereldwerkgroep Scharnegoutum Wouter Boekel uit Scharnegoutum deelnemer Primus Inter Pares Loosdrechtse Plassen Van De Vrijheidkampioen is één van alle Nederlandse Kampioenen 2014 en een enkele Europees- of Wereldkampioen uit de open eenheidsklassen zijn uitgenodigd om tegen elkaar te strijden om de felbegeerde PIP-titel. Letterlijk vertaald betekent Primus Inter Pares de eerste onder zijns gelijken, oftewel de kampioen der kampioenen. De strijd om de kampioen der kampioenen zal traditiegetrouw plaatsvinden in de zestienkwadraten die beschikbaar zijn gesteld door leden van de zestienkwadraat klassenorganisatie. GWV De Vrijbuiter is sinds 1974 de organiserende vereniging en draagt zorg voor de wedstrijdorganisatie onder auspiciën van het Watersportverbond. Binnen het deelnemersveld zal er dit jaar meer strijd en spanning zijn dan in de voorgaande jaren. De broer van 5-voudig winnaar en KWS-lid Thijs Kort, Erik Kort doet dit jaar mee en zal er alles aan doen om de 6 e PIP titel namens de familie Kort mee naar huis te nemen. Vrijheidkampioen Wouter Boekel is de zwager van Europees kampioen Yngling Lieuwe Gietema, beide zijn nieuwkomers op de PIP en het is er hun ook aan gelegen om als eerste binnen de familie de titel mee naar huis te nemen. Dit jaar is er ook een vader-zoon strijd, Martin en Bob Heineke zijn meer dan ooit te voren gemotiveerd om de Primus Inter Pares te winnen. Of de familiestrijd onderling zal plaats vinden of dat de familieleden de krachten gaan bundelen wordt nog even afwachten. Dit was afgelopen weekend. We zijn benieuwd hoe het gegaan is. Laat het ons weten. 6

7 Klaas Jellema, een bijzonder man! Als oudste van acht kinderen groeide Klaas op, op de boerderij van de Jellema s aan de Ivige Leane 26 onder Loënga. Hij kon leuk leren, vooral in wiskunde was hij goed. Een oom van Klaas zorgde ervoor dat hij op de HBS terecht kwam. Toen hij geslaagd was, ging hij naar Delft om te studeren. Klaas begon met werktuigbouwkunde, maar dat vond hij te uitgebreid. Hij stapte over naar de kleinste studie, vliegtuigbouwkunde. Hij kwam met goede cijfers het 1 e jaar door en mocht daarom zijn vliegbrevet halen. Omdat de afstand naar Scharnegoutum te groot was, bleef hij vaak in Delft. Daar leerde hij Marion Erkelens kennen en nog tijdens de studie trouwden ze. Na zijn studie moest Klaas in dienst, maar wilde dit niet. Hij koos ervoor om 24 maanden ontwikkelingswerk te gaan doen. En zo vertrok Klaas samen met Marion naar Zambia. Daar studeerde hij nog een jaar in Lusaka om vervolgens les te kunnen gaan geven. In Zambia werden Janneke en Botte geboren. Vanuit Zambia verhuisde het gezin voor een volgend project naar Malawi, waar Jako en Pleuntje geboren werden. De missiepost was een fijne plek en vormde het begin van een levenlang ontwikkelingswerk, meestal in dienst van christelijke organisaties. Klaas ging er werken in de watervoorziening. Hij werd project planning officer en werkte graag met de lokale bevolking. Hij wou zichzelf graag misbaar maken in de projecten. En zo kwam er respect en draagvlak. Zijn kennis als vliegtuigbouw ingenieur kon hij goed gebruiken voor projecten voor schoon drinkwater. Hij ontwikkelde een pomp die de bewoners zelf konden onderhouden. Voor de waterpomp gebruikte hij geen gekochte leertjes, maar hij leerde de mensen deze zelf te maken uit een binnenband. Het was de bedoeling dat de pomp door de bewoners zelf te repareren en herstellen was. In dit werk lag zijn passie. Klaas vond het een fijn om voor gezond water te kunnen zorgen en zo hun leven te verbeteren. Hij had een groot rechtvaardigheidsgevoel, voor mens en natuur. Heit was een man van principes en van verspilling van drinkwater paste daar niet bij. In Zimbabwe werd het badwater weer gebruikt voor de wc en het water van de wasmachine stroomde de tuin in, een lokaal irrigatieproject verteld dochter Janneke. Als boerenzoon was hij een groot natuurliefhebber. Waar ze ook woonden in Afrika, overal begon hij een moestuin. Hij genoot ervan als de eerste radijsjes geoogst en gegeten konden worden. En hij bleef een echte Fries. Tijdens het verlof keerde hij met zijn gezin altijd terug naar zijn geboortegrond. Om de twee a drie jaar kwam het hele gezin voor de zomervakantie over naar Nederland. Daar stond bij de familie Jellema een oude stacaravan voor op het erf van de boerderij aan de Ivige Leane, waar ze dan de vakantie door brachten. Hij sprak graag Fries en hield van het Friese platteland, eieren zoeken, polsstokspringen, zeilen en schaatsen. Waar hij ook woonde, hij had altijd zijn zeis en zijn klompen bij zich. Ook als het begon te vriezen dan ging zijn hart sneller kloppen. Klaas werd een keer zelfs geïnterviewd door de Wereldomroep over hoe hij de Elfstedentocht in Afrika beleefde. Neef Botte Jellema bewaart mooie herinneringen aan de exotische verhalen. Zoals dat van de wichelroede. Daarmee wist hij water te vinden, om er later putten te slaan. In dat droge Afrika, dat ik van het journaal kende, vond mijn Omke Klaas water! Magisch! In de jaren negentig, de kinderen studeerden inmiddels in Nederland, werkte hij voor ZOA Vluchtelingenzorg in noodhulpprogramma s. Klaas en Marion woonden in Malawi, Ethiopië, Rwanda, Oeganda, Soedan en Angola; soms onder primitieve en gevaarlijke omstandigheden. Zo werden ze ook een keer bedreigd in hun eigen huis in Angola. Klaas kreeg een pistool op zich gericht. Ik ben enorm hard gaan gillen. Uiteindelijk zijn ze er vandoor gegaan. Vanwege Klaas zijn gezondheid kwamen ze in 2004 definitief terug in Nederland en vonden een mooi huis in Gorredyk. De laatste 2 jaar woonde Klaas in Verpleeghuis Anna Schotanus. Hij is 12 maart j.l. overleden en is 71 jaar geworden. Een belangrijk levensmotto van Klaas Jellema was: Verbeter de wereld, maar begin vooral daar waar je bent. Marion vertelt: Dat ze zich zo thuis voelden in het dorp. Op plekken waar wij woonden werd ons vaak gevraagd: Waar kom je vandaan...waar is je thuis? Voor ons gezin was dat Scharnegoutum...op de Leane. Ik zeg wel eens: doordat we een basis hadden in Scharnegoutum hebben we dit werk met ons gezin kunnen doen. Het was altijd vertrouwd om weer thuis te komen. In het wielenhuisje waren de kasten leeg en konden we de koffers uitpakken! De kinderen naar school. Oranje feesten meevieren!! Naar de kerk. We hoefden niet aan een nieuwe plek te wennen. Ja, veel goede herinneringen!! Klaas bij de waterput (bron: o.a. Leeuwarder Courant) 7

8 Max Abram tot twaalf uur brood verkocht. Per week kreeg ik twee gulden salaris, zo vertelde Max en bij vaste klanten (lees: Hervormden, want bakker Abma was Hervormd) mocht ik gewoon verkopen en alles wat ik meer verkocht ( bij Gereformeerden, Katholieken e.d.) van die omzet, daar kreeg ik 10% van. En zo kon ik soms wel 10 gulden per week bij verdienen en dat was best goed! Daarvoor fietste ik de hele omgeving van Scharnegoutum af, ook richting Bozum en langs de Ivige Leane. Tijdens de oorlog waren er vier bakkers in Scharnegoutum en er was eigenlijk een bakker te veel, dus er was wel concurrentie. Er is nog een film over mijn leven gemaakt en die ik kreeg op mijn 50 ste verjaardag en op die film zie je mij nog met een transportfiets en een mand vol broden. Aanvulling van Hilbrand Abma: In februari j.l. ging Max ( 80 jr) nog op weg naar Israel om daar zijn zuster Ans, die 82 jaar geworden is, te bezoeken. En Max heeft twee kinderen, een jongen, Richard en een meisje, Linda. Maar die zijn ondertussen ook allang uitgevlogen. Max Abram, in oorlogstijd bekend onder de naam: Jan Dekker kwam als joodse onderduiker bij Bakker Abma en werd er helemaal opgenomen in het gezin en ook nu is het contact met Aagje en Hilbrand Abma en familie nog goed. Ze zijn erg op elkaar gesteld. Max Abram is niet dol op publiciteit. Voor ons een kleine uitzondering. Maar kunnen er ook auteursrechten op? Want een krant kan zomaar informatie overnemen. Bij dezen: informatie overnemen mag dus niet! Klinkt wel goed, de Doarpsomropper wordt gelijk een stuk professioneler, ja toch! Als ervaren journaliste ga ik dan maar te werk. Max vertelt één en ander per telefoon. Over de bekenden die nog in ons dorp wonen en hoe het een keer bijna mis ging. Zo was Jappie Plantinga, vader van Jan Fokke Plantinga, op de vlucht, want er was een razzia op komst en als jongeman moest je dan zorgen dat je weg kwam. Hij sprong door de sloot, door het land, nog een sloot en kwam met natte kleren het huis van bakker Abma (waar Max woonde) binnen. Daardoor was Max, die er als Joodse onderduiker verbleef, bijna gepakt. De schrik zat er bij iedereen goed in. Ook vertelt Max Abram dat politieman Sikke de Jong hem een onderduikplekje in Scharnegoutum heeft bezorgd en later dit ook deed voor Louis Godschalk. Max was eerst ondergebracht bij goede mensen in Zandbulten. Maar er was een razzia op komst en hij moest er toen vandaan, want bij die razzia waren er mensen van de illegaliteit opgepakt en de anderen waren bang dat ze door zouden slaan als ze onder druk werden gezet. En toen kwam hij in Scharnegoutum. Max was toen 8 jaar en ging verder onder de naam van Jan Dekker, zolang de oorlog duurde. Een Ausweis met die naam was er voor hem geregeld. Bij bakker Abma mocht hij broden útsutelje,( de boer op om broden te verkopen). Even een vraag tussendoor: Hebt u daar de interesse voor de handel door gekregen? Dat wist hij niet helemaal, maar wel was het zo dat hij iedere ochtend van acht Over Max Abram vertelt hij: Max ging, toen hij in 1943 bij ons kwam, gewoon naar school en meester Piet van Loon, gaf hem een stoel naast Tjitse Bruinsma. Tjitse was donker en had bruine ogen en als je die twee jongens naast elkaar plaatste viel Max niet zo op. Even in gesprek met Tjitze Bruinsma ( woont nu samen met Janke in Joure ): In de 3 e of 4 e klas kreeg ik plotseling een andere leerling naast me in de schoolbank. Al vanaf de 1 e klas zat ik altijd naast Cor Bloemhof, mijn maatje. Maar toen kwam Jan Dekker ( Max) en deze kreeg het plekje van Cor. We keken er eerst vreemd van op en het was wel even wennen. Later heb ik gehoord dat hij naast mij geplaatst werd omdat ik vrij donker was met bruine ogen en Max ( Jan Dekker) ook en zo viel hij niet zo op. Vergeleken bij ons was hij een beetje stijf, zo in het begin. Wij waren gewend om slootje te springen, polsstok springen, in bomen te klimmen e.d. We waren altijd buiten! Hij was, als stadsjongen, een beetje stijfjes, maar liet het nooit afweten, ging altijd mee,was overal voor te porren. Het duurde dus ook niet lang of hij hoorde er helemaal bij. Een verhaal dat ik nog goed weet, was aan het eind van de oorlog. Tegenover bakker Abma stonden hoge bomen en daar stonden wagens van de Duitsers, klaar om verder te trekken. Onder die wagens lagen granaten, pantservuisten. We hebben er handgranaten onder vandaan gehaald als jongens, ook Max was daarbij en die verstopten we daarna onder het stalt aan de bakkers opvaart. ( De Sietse Baes Feart) Wat er daarna mee gebeurd is, weet ik niet. Ek oan it reedriden die er mei. Hy die alles mei, liet it noait sitte. De Fryske taal hied er al gau ûnder de knibbel. Bakker Abma learde in hiel soad bern it swimmen en sa ek ús. Tagelyk mei Max ha ik swimles hân. We hiene in biscuitblik mei touwen om ús búk as wie it in swimbân. Dat wie wol in aventoer. Myn heit, Wiebren Bruinsma, wie in mobilisaasje- soldaat en letter kaam hy yn oanmerking foar it generale pardon. Doe kaam hy yn oanmerking foar de voedselvoorziening en dat joech mear frijheid. Dan waarden je net oan it wurk steld yn Dútslan. Us omke Hessel Baarda wie foar de wurkfoarsjenning en koe sa nei Dútslân stjoerd wurde. Mar hy dûkte ûnder. Koster Kees Dijkstra brocht him jûns nei de toer fan de Griffermearde Tsjerke en dêr moast hy mei in ljedder omheech 8

9 en sliepte dêr nachts. De oare moarns helle de koster him dan wer op. En ik ha ek wolris tegearre mei myn omke Hessel bij ús omke bakker Bruinsma dy t wenne op de Alddyk, boppe de oven sliept. Ek in kear yn de oarloch doe driigden se mei repressailles: oan de Foarbuorren soene alle huzen opbaarnd wurde. Fan brêgehúske oant Griffermearde tsjerke. We binne doe jûns mei boaten de opfeart opgongen, nei it Langerek en doe nei de Pôle. Der wenne ús tante Uulkje en omke Harm en dêr ha we nachts sliept. De oare moarns gongen we werom. Der wie neat bard. Mar it wie wol in spannende nacht! Wat we ek in kear diene as jonges is sleatsje springe yn it lân fan Oane van der Meer. Dêr wie Max ek by. Doe kaam der in fleantúch hiel leech oer ús hinne en folge it spoar rjochting Snits. We ha noch wuifd nei de piloaten, sa tichtby wiene se. Letter ha se de trein by it Dryltser stasjon besketten. By de Berch ( dat is de timmerschuur van familie Hazenberg) dêr wiene we as doarpsjeugd altiten te finen, oan it praten en sa. Ek Max wie der faak by en de jonges fan Renema. Mar as we in motor mei sydspan oankommen hearden, dan wie iderien fuort, want dan wisten we it, dat wie de Griene Plysje. Ek in kear wiene we op de folkstúntsjes ( wêr t no it doarpshús is), we sweefden as jonges altiten op e buorren om. En doe koene we oan de Swettekant, rjochting Goaiingea, dêr achter in grutte rookplúm sjen. Dat wiene de sluzen by Terherne dy t bombardeard binne. Wy seagen de fleantugen, want bij Goaiingea makken se in bochtsje en fleagen dan wer rjochting Terherne. It wiene wol in stik as fiif fleantugen. Ek wie it in kear sa ( yn 1943?) dat it fleanfjild yn Ljouwert bombardearre waard. Meester Piet rûn foarop en wy as skoalbern der achteroan mei syn twaen neist elkoar. Oer it paad van de Herfoarmde skoalle nei de Griffermearde, want dêr leine tegels foar en in bak mei ballen, stokken en sa. De gemeente hie regele dat we dêr hinne koene. Mar doe hearden we ûnderweis de bombardeminten op it fleanfjild. Trien sei tsjin master Piet : Och, dy earme minsken. Mar master Piet tocht der oars oer: Se moasten se noch mear op e donder jaan! De Dútsers hiene ek grutte radarynstallaazjes en koene dan presys sjen wêr t de fleantugen wiene. Mar dy dropten dan wolris strookjes silverpapier om de boel te fersteuren. En wy as jonges gongen dan moarns it lân yn om al dy strookjes te sykjen. Sa ha we ek in kear in geheim boekje fûn, dat moasten de Dútsers perfoarst net fine. Ein fan de oarloch: Postboade Hulstra, seach as earste de Kanadezen oankommen sa fanôf Dearsum en fleach it doarp yn en rôp: De Kanadezen komme der oan! De Kanadezen komme der oan! Dat wie sa moai, dat momint dat de Kanadezen der oan kamen en de befrijing, dat kin je hast net útlizze hoe moai! Sa moai! Teade Bakker, dy t molktaper wie en op Mastenbroek wenne, stúts in sigaar op ( ik hie noch nooit in sigaar sjoen!). Hy hie de sigaar foar dat momint bewarre. De widdofrou dy t yn it hús op de Swettewei wenne( dêr wer t Ruurd Lieuwes no wennet), kaam mei bekers waarme sûkelademolke nei bûten foar de Kanadezen. Dat wie ek sa bysûnder, want net ien hie eins mear sûkelade. De Brencarriers ( gepantserde fechtweinen, verkenners) rieden oer de Swettewei. Mei wyt kryt waard der in tekst skreaun op de brencarrier : Groetnis út Skearnegoutum. Mei de befrijing wie it sa dat elk de strjitte opgong. En sa kaam der út Rien- Itens in jonge yn in swart pak en hy hie ek syn broerke mei. It swarte pak ferwiisde al nei de Dútsers en hy wie dan ek ûnderweis nei de Dútse Ortskommandant yn Snits. Bij de 1 e pleats op de Legedyk binne se al oppikt en foar op in transportfyts setten en se binne letter troch de minsken opsluten yn it baarhokje by tsjerke. It broerke is letter nei Hinne Bootsma brocht op de Leane. De âldste hie in patroanhuls yn e hân, sadat hy him ferdedigje koe, dat wit ik noch klear. It wie hast in folksgerjocht, de minsken koene harren wol wat oandwaan. Ik kin my noch herinnerje hoe bang as de jongste wie. Dat seach ik oan syn eagen. Se wiene ûnderweis nei Snits mar de Dútsers wiene dêr miskien ek al net mear. Dêr wie ek al fan alles oan e hân, ik hearde it knetterjen fan de munysje. Nei de oarloch fertelde Max dat hy Max Abrams hjitte yn pleats fan Jan Dekker. Dêr ha ik hiel bot oan wenne moatten. Us âlders wisten wol dat hy Joads wie, wy as bern net. Letter neamde eltsenien him Max. We binne altiten freonen bleaun, ek no ha we sa no en dan noch wolris kontakt. Letter nei de oarloch waard er bôlesuteler. Dêr wied er ek rap yn. En we diene noch gauris op sneintemiddei nei de tsjerketsjinst, Monopoly, mar dan wûn Max it hast altiten. En hy die oan alles mei, reedride en prikslydzje. Letter, nei de oarloch, hat er noch ris by my west yn it hok by de koster wer t wy oan it klussen wiene. Kom mei my nei Amsterdam sei er, dan koe ik ek yn e hannel. Ek is hy ris mei in auto by my del west en tegearre gongen we doe nei Snits en foar ik it wist kaam hy twa leuke froulju tsjin en dy der ek by en sa hiene we in hiele leuke middei. Ja, der siet wol slinger oan by Max. In gesprek met Hilbrand Abma: Van de oorlog weet ik niet zoveel meer want ik was nog maar 6 jaar. En 4 jaar toen Max in 1943 bij ons kwam wonen. Politieman S. de Jong vond hem goed bij ons gezin passen. Vader was blond, maar mijn moeder donkerder. En Max was ook donker. Max was 3 jaar ouder dan mijn zus Aagje en 6 jaar ouder dan mij. Dus wat betreft leeftijd paste hij ook mooi in het rijtje. Ons huis van vroeger, bakkerij Abma, is de woning waar nu Joop en Andrea Kats wonen aan de St Martensdyk 37. Hilbrand Abma 9

10 Foto s hebben we niet zoveel, want in een fotorolletje zat zilver en dat was in die tijd erg schaars. De vader van Max is tijdens de oorlog ondergedoken en liet Max en z n zusje ook onderduiken. De moeder van Max was te goeder trouw en dacht dat het niet zo slecht zou gaan allemaal. Maar zo was het niet, ze is door de Duitsers naar Auschwitz gebracht en daar overleden. Toen de oorlog was afgelopen duurde het nog een hele tijd, maar toen kwam Max s vader langs bij ons om hem op te halen en hij had een vriendin mee. Max logeerde toen bij pake en beppe in Wommels en toen is de vader van Max met de bus naar Wommels gegaan en hebben ze elkaar omarmd. Toen zijn ze nog een paar dagen bij ons gebleven. En daarna terug gegaan. Het was ook niet alles hier. Alles was door de Duitsers overhoop gehaald en er was veel weg geroofd. Ook zus Ans was nog op een onderduikadres en ook haar kwamen ze ophalen. Het viel voor de kinderen niet mee. Een hele tijd je vader niet gezien en moeder overleden en dan ook al een nieuwe vriendin. Ze hebben het er wel moeilijk mee gehad. Max is eerst naar Amsterdam geweest en daarna is hij weer bij ons gekomen en is nog een tijd aan het sutelen geweest. Hij kon erg goed verkopen, was plezierig in de omgang en met ogen vol vuur, enthousiasme. De mensen vonden het gezellig naar Ysbrechtum, de Lege Geaën, Ivige Leane en gean sa mar troch. As hy jûns thús kaam wie alles op! Na een aantal jaren trok hij toch naar Amsterdam en hielp er zijn vader op de Albert Cuypmarkt met de verkoop van kleding, vooral dameskleding, want dames trekken vaker iets nieuws aan. Later begon hij een winkel, de M.S. (staat voor Mantel Specialist ). Kleuren van winkel/logo waren groen/ blauw. De winkel draaide goed en er kwamen meer bij en overal in Nederland kwamen er winkels. Dat is allemaal heel goed geslaagd. Later heeft hij de winkels verkocht aan de Bijenkorf. Hij heeft ook opties gedaan op aandelen, het waren goede tijden en hij heeft ons ook goed geholpen. Wat ik nog wel weet is dat ik als klein jongetje naast mijn vader liep en dat er een bommenwerper overkwam en dan zei heit : No krije se wêr de groetnis. Als jongetje begreep ik dat niet zo goed, maar het was zo dat de bommenwerper onderweg naar Duitsland was en daar z n bommen deponeerde. No krije se de bommen op harren dak. Heit koos voor het opvangen van onderduikers en het tegenwerken van de Duitsers en ook vertelde hij: We moatte opkomme foar it âlde folk. Er was 1x een razzia en toen is Max wel in it skûlplak gegaan. Mem wie sa bang dat hy wekker wurde soe, mar hy sliepte as in baarch troch alles hinne. Wat in gelok. Wat ik ook nog weet is dat we een oprit bij ons huis hadden en laatste jaar in aftocht richting de Afsluitdijk en dan kwamen ze bij ons over de Ysbrechtumerdyk ( St Martensdyk) en schuilden bij ons op de oprit onder de bomen om zich te verstoppen voor eventuele Tommy s ( Engelse jachtvliegtuigen). Ze op mij. Ook is er een inkwartiering geweest bij ons. Mijn vader is met ze yn petear gegaan en ik weet niet hoe hij het voor elkaar kreeg, maar ze kwamen niet in de woning, maar sliepen in het hok naast de woning en dan op zolder. De gewone weermacht trok zich terug, dat waren de moeilijksten niet.( De S.D. was lastiger.) De paarden en wagens waren gestolen in Drenthe en ze waren onderweg naar de Afsluitdijk en namen zoveel mogelijk spullen mee. Zo zag ik ook een keer dat ze onderweg waren naar Ysbrechtum en dat een Tommy naar beneden dook en begon te schieten. Wat ook indruk maakte waren de pantservuisten, dat zijn blauwe dingen met witte stokken, een soort handgranaat, die je goed kunt werpen. Een grote uitvoering handgranaat. Die hadden de Duitsers bij zich op de wagens. En bij it stalt vonden we een keer kogelhulzen, ook bijzonder. Sikke de Jong van Scharnegoutum, was politieman en illegaal werker. Hij woonde een paar huizen verder dan ons, ook op de St Martensdyk. Op één of andere manier heeft hij zich altijd staande gehouden. Hij was wel in dienst v.d. gemeente, maar holp daarnaast veel Joden aan een onderduikadres. Maar ik weet nog, dat ik hem een keer zonder jas (bijzonder!) bij ons achter over het erf zag hollen richting de boerderij van Jan de Vries ( nu woning Haagsma) en daarna is hij een tijdje bij Heite en Kee Schukken op de boerderij aan de Legedyk 1 ondergedoken tot het weer veilig was. Als bakker was Abma bij de voedselvoorziening. In Deersum kon hij bij Gerlofs, s ochtends om vier uur, brood bakken. Dus hij mocht buiten de spertijden om, ook op straat komen, als bakker. En overdag kwam het ook vaak voor dat de mensen komme der oan! En dan soarge eltsenien dat je fuortkamen want je wisten noait wat je te wachtsjen stie. Ook hebben de Duitsers een keer mijn vader gewaarschuwd: Bakker, denk erom, er zijn terroristen in uw dorp. En er waren ook veel K.P.-ers zoals Gelf Wiersma, Reeskamp, de Jong, Bouma, Jaap Hilverda etc. Pas later denk je aan die uitdrukking terug, zoals met de presentatie van het boek : Das Terroristendorf. De brug van Scharnegoutum bracht ook uitkomst, als de Duitsers er aankwamen, kon je ze later laten komen, door de brug op te halen. De bevrijding: Het was heel bijzonder! Op een zondagavond rond uur, iedereen zat aan de etenstafel, maar we gingen allemaal richting Zwettewei en we lieten de etenstafel met alles er nog op, achter zonder na te denken en ook de deuren 10

11 stonden nog open. Bij Gelf Wiersma stond het te gebeuren. Iedereen verzamelde zich daar, de Canadezen kwamen er aan. De grote Carriers, tanks, kwamen tanken bij het benzinestation van Gelf Wiersma. Dit was de eerste keer dat ik benzine rook!! Wat in geur, dat ben ik nooit meer vergeten, zo bijzonder. En de stemming, de sfeer. Geweldig! En ook bijzonder: de eerste die boven op de tanks stond, dat was Max! De oorloch hie net folle langer mear duorje moatten, want der wie wol kâns op ferrie yn ús doarp. Sa gûnse it ek rûn dat der fan alles oan e hân wie by De Jong. Mar de útkomst wie, dat der fjouwer De Jongen wennen by Skearnegoutum. Sa koene se der mei weikomme. Ysbrechtumerdyk (no Sint Martensdyk) De Canadezen verbleven later in Sneek en mijn zus is daar nog geweest en kreeg chocolade en kauwgom! Na de oorlog ben ik nog flink ziek geweest. De evacuees kwamen met allerhande ziektes aan en daardoor kreeg ik de gele ziekte. Dat kostte me een schooljaar. En na de oorlog: ik weet nog dat er een arkje achter het fabriek lag, dat stoffen verkocht. Lisse en Spreekmeester. Eerst lagen ze met het arkje achter de boerderij van Bootsma in Goënga, maar via het water zijn ze verhuisd naar de fabriek. By ús wei hiest in opfeart en it tiltsje by Renema en dan fia it wetter foar Harry Wiersma lâns en dan koest swaaie en dan kaamst achter de fabryk. Dat kin je je no hast net mear foarstelle. Nawoord schrijfster: Bijzonder is dat ze elkaar allemaal nog regelmatig zien, telefonisch contact hebben, met elkaar zijn verweven en op elkaar gesteld zijn. Max Abram woont nu in Amsterdam op een mooi plekje, houdt van bridgen en is nog steeds erg actief. HB Als iemand nog foto s heeft van Max dan hoor ik dat graag. En ook anekdotes, verhalen zijn nog welkom. Tel: Alvast dank, H.B. Avondfietsvierdaagse Sneek Van 18 tot 21 mei organiseert de Fietsersbond Súdwest-Fryslân voor t eerst de Fietsavondvierdaagse Sneek! Vier avonden lekker gezellig fietsen via de bekende routeknooppunten met afstanden van ongeveer 22 kilometer. De start is om 18:30 vanaf het Schuttersveld (sportcomplex). De kosten bedragen 4,00 per persoon en daarvoor krijgt iedereen met een volle stempelkaart, een mooi aandenken na afloop. Verder is het geheel verzorgd met EHBO, Fietsenmaker, Bezemfiets en alles erop en eraan. Deelname is open voor iedereen, maar we hopen natuurlijk vooral op groepen (school)kinderen en groepen ouderen. Meer informatie of opgeven via of telefonisch op

12 WELK GELUID WIL ERUIT? Ken je dat? Lekker galmen onder de douche. Neuriën als je naar buiten loopt. Gapen en dan even extra keelklank geven. Broem broem brommen met je kleinkind op de ingebeelde motor. Luidkeels aaaaah! roepen als je iets jammer vindt. Je schor schreeuwen langs het veld. Mee blèren met de meute. In de slappe lach blijven hangen. Of ook: a-a-oe ahh kreunen terwijl je aan het bevallen bent. Jammeren van pijn. Ach ach ach herhalen wanneer je iets moet verwerken. Een hoge gil slaken van schrik. In ons lijf zit van alles, ook geluid. En soms wil dat geluid eruit. De een laat dat meer gebeuren dan de ander. Met meer plezier dan de ander. Maar meestal stoppen we er gauw weer mee, met dat laten gaan van ongecontroleerd geluid. Doe maar gewoon is bij ons een teken van volwassenheid. Beheersing is de norm. Zo kan ie wel weer. Stil maar. Zo is het wel genoeg. Gaat het? Dat laatste betekent dan eigenlijk: Heb je de controle weer terug? Gelukkig! Alleen kinderen mogen hun geluid laten gaan. Ja natuurlijk, we zingen. Soms gebeurt er wat als je zingt, met je lijf, je stemming, je wezen. Je raakt bijvoorbeeld onverwacht diep ontroerd. Je zal trouwens de mensen de kost moeten geven die al zingend niet verder komen dan wat gemompel. Verbeeld ik het me dat dat meestal mannen zijn? Ze hebben er vast goede redenen voor. Maar hoewel zingen overgave kent, onze stem staat dan nog steeds onder regie. Stel, je bent helemaal alleen, niemand kan je horen en je zou uit je binnenste zomaar geluid laten komen, hoe zou dat klinken? Of stel, je hebt last van een zere schouder, en die schouder zou stem krijgen, hoe zou die klinken? Of stel, binnen in je woont oud verdriet, als aangekoekt aan je ingewanden, en het zou naar buiten rollen, hoe zou dat klinken? Er zijn mensen, die je op weg kunnen helpen om je diepste klanken te ontdekken. Soulvoice practitioners heten ze, op z n Engels. Op een dag vertelde een vriendin mij, dat ze een Soulvoice opleiding ging doen. Toen ze had uitgelegd wat dat inhield, was ik niet verbaasd. Ze komt uit een familie die altijd met muziek bezig is, heeft ooit conservatorium gedaan en is koordirigent, en in haar werk als journalist is ze ook altijd bezig met mensen. Ze geeft woorden aan mensenverhalen. En nu geeft ze dus klank aan verhalen. Klank is trilling, vertelt Gerbrich van der Meer op een zonnige dag in haar tuin in Sneek, en trilling gaat door alles heen, ook door je lijf. Ga maar eens zonder doel of betekenis tien minuten brabbelen als een klein kind, dat is onwennig en opwindend tegelijk. Jabbertalk heet dat. Toen ik zo speelde met klank, voelde ik een enorm enthousiasme door me heen gaan. Kleine kinderen kunnen zich zo uiten voordat ze praten. Kinderen kunnen trouwens ook heel makkelijk schakelen tussen huilen, lachen, schreeuwen, boos zijn. Daarna is die emotie opgeruimd, kunnen ze schoon weer verder. Wij volwassenen mogen onze emoties alleen maar beperkt uiten. Dan krijg je het slik-maar-in gevoel, stapelen dingen zich van binnen op. Ik ben er heus niet voor om in het dagelijks leven helemaal los te gaan, maar we mogen de uiting en betekenis van emoties wel meer recht doen. Dat we niet Stil maar tegen elkaar zeggen, maar Toe maar!. Hoe een sessie gaat? Mensen die bij me komen, zitten soms ergens in vast, mentaal, fysiek. Je bent down, voelt een steen op je maag, druk op je schouder, of nog iets anders. Nadat we een inleidend gesprek hebben gehad, ga ik letterlijk met klanken naar de plek die aandacht trekt. Of ik nodig je uit om zelf klank te laten horen. Ik geloof dat je als kind, als puber of volwassene ervaringen in je lijf hebt opgeslagen, die je een leven lang kunt meedragen. Dan zit er iets vast in je lijf waar je misschien geen woorden voor hebt. Met klanken kun je er wel bij komen. Je trilt een bepaalde emotie wakker. En dan? Dan zeg ik niet: ga maar lekker huilen. Dan vraag ik: wat zegt het jou? Zo komen er inzichten naar boven waar je anders niet bijkomt. Dat geeft lucht. En rust. Er kan ook kracht en blijdschap loskomen. We zijn niet gewend om onze thema s zonder woorden te onderzoeken. Ja dat zeg ik, als journalist. Ik zie dit werken met klank als verbreding van mijn journalistieke werk en dirigentschap. Mijn verschillende werksituaties hebben met elkaar gemeen, dat het mijn opdracht is om heel goed in te voelen en te luisteren. Als dirigent, als journalist, als klankbegeleider. In een sessie luister ik eerst goed naar wat er bij iemand speelt, en dan gaan we samen het avontuur aan. Ik weet van tevoren niet wat iemands lijf te vertellen heeft, maar misschien heeft diegene een vermoeden. Diegene gaat via klank naar zijn eigen wijsheid toe en houdt tegelijkertijd eigen verantwoordelijkheid. Ik begeleid zonder oordeel. Er wordt iets in trilling gebracht wat opruimt en lichter maakt. Wanneer deze methode je kan helpen? Als je fysiek of mentaal tegen iets aanloopt. Dat kan van alles zijn. Buikpijn, heesheid, stijfheid, spanning. Als je je heel moe voelt, of moeite hebt met jezelf. Als er niks uit je handen komt. We gaan luisteren naar je lichaam en dan met klank naar de pijnplekken toe. Soms maak ik de klanken, meestal doe je het zelf, iedere sessie is weer anders. Je hoeft helemaal niet te kunnen zingen, elke klank is goed. Kinderen doen het vaak met plezier en gemak. Deze methode past dan ook bij jong en oud. Gerbrich v.d. Meer Ook een keer ervaren? Dat kan. Gerbrich geeft individuele sessies in het Swettehûs. Ze is te bereiken op Ondergetekende heeft het drie keer zelf meegemaakt. Het was spannend en heerlijk. Het was als het openen van een lang vergeten bron. Sindsdien maak ik graag de gekste geluiden. Als ik alleen thuis ben. A.M. 12