Apparaten en verlichting

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Apparaten en verlichting"

Transcriptie

1 Apparaten en verlichting Catherine Lootens Sessie februari 2009 Agenda Groen Licht Vlaanderen Door-lichting Elektrische apparaten Wetgeving: Energie Prestatie Regelgeving Energiebesparing met beter Licht Daglicht Kunstlicht Normen Financiering GreenLight Program Morgen aan de slag Groen Licht Vlaanderen Motivatie Energiebesparing met Beter Licht Stimuleren van Energiezuinige verlichting Innovatie Kyoto protocol / Bali post 2012 REG decreet Richtlijn Europa Ecodesign (uitdoofscenario Gloeilamp) Energie Prestatie Regelgeving (EPR) E-peil EPU (kantoren en scholen): ook verlichting Elektriciteitsprijzen Jaarlijkse stijging verbruik: 1-3% 1

2 Doelgroepen Opdracht Voorschrijvers & Intermediairen: Bouwheren, Facility Managers, Intermediairen, Technische diensten, bouwpromotoren, financiële instellingen Architecten, Installateurs, Aannemers, Ingenieurs Overheden, Lokale besturen, Instellingen, Huisvestingsmaatschappijen Distributeurs, Handelaars Elektro Energie -auditoren, -managers, -coördinatoren Potentiële Innovatoren: Verlichtingsfabrikanten Ontwikkelaars Designers Federaties Kennisverspreiding Promoten, stimuleren, sensibiliseren Professionelen Particulieren Vertrouwen brengen in nieuwe technologieën Advies uitbrengen Innovatie stimuleren in Vlaanderen Synergie bevorderen in de verlichtingsector Folders 2

3 IWT IWT Vlaanderen: Instituut voor de aanmoediging van innovatie door Wetenschap en Technologie in Vlaanderen 80% van de financiering Innovatie stimulering Vlaams Innovatienetwerk (VIN) en Gegevens KaHo Sint-Lieven (Technologiecampus Gent) Laboratorium voor Lichttechnologie Gebroeders Desmetstraat Gent WTCB (Energie en Klimaat) Laboratorium Licht&Gebouw Avenu Pierre Holoffe, Limelette Website: Contact: info@groenlichtvlaanderen.be Contactpersoon: Catherine Lootens (09/ ) Partners in het samenwerkingsverband Globaal verbruik verlichting per sector Diensten Openbare Verlichting Industrie 20% van de financiering Residentieel 3

4 Elektriciteitsverbruik verlichting De 4 grootheden in lichttechniek Aandeel verlichting tot totaal elektrisch verbruik: 35-45% in kantoren en horeca tot 70% in scholen ~30% in industrie ~16% in woningen Besparingspotentieel kan gemakkelijk oplopen tot 50% (kw) en meer Reële terugbetalingstermijn: gemiddeld 5 jaar* F Lichtstroom = lumen (lm) I Lichtsterkte = candela (cd) E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²) L Luminantie = candela/m² * Aantal branduren is bepalend De 4 grootheden in lichttechniek De 4 grootheden in lichttechniek F Lichtstroom = lumen (lm) I Lichtsterkte = candela (cd) E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²) L Luminantie = candela/m² F Lichtstroom = lumen (lm) I Lichtsterkte = candela (cd) E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²) L Luminantie = candela/m² Lichtsterkte 4

5 De 4 grootheden in lichttechniek F Lichtstroom = lumen (lm) I Lichtsterkte = candela (cd) E Verlichtingssterkte = lux (lumen/m²) L Luminantie = candela/m² Agenda Groen Licht Vlaanderen Door-lichting Elektrische apparaten Wetgeving: Energie Prestatie Regelgeving Energiebesparing met beter Licht Daglicht Kunstlicht Normen Financiering GreenLight Program Morgen aan de slag Door-lichting Elektrische apparaten Die blijven opstaan? Grootverbruikers? Slechte efficiëntie? Door-lichting Sluipverbruik Sluipverbruik KU-Leuven: 40% Bron: KU-Leuven 5

6 Door-Lichting Inefficiënte lampen? Gloeilampen Halogeenlampen Oude fluorescentielampen T12, T8 (kleur 33) Hoge druk kwikdamp lampen Kapotte Lampen? Lampen van verschillende kleur? Lampen met korte levensduur? Door-Lichting Inefficiënte armaturen? Door-Lichting Inefficiënte voorschakelapparaten? Elektromagnetische ballast B-Klasse: Low loss C-Klasse: Conventional D-Klasse: High loss Door-Lichting Wordt het aantal branduren beperkt? Wordt er rekening gehouden met de daglichttoetreding? Dimming? Verschillende circuits? Wordt het licht uitgeschakeld bij afwezigheid? Aandacht vragen met stickers, posters Automatisatie Onderverdeling in zones Wordt het lokaal verduisterd wegens storend daglicht? Zonneblinden (kunnen ook retro-reflecterend zijn) 6

7 Door-Lichting Is er een onderhoud gepland? Groepsvervanging lampen Poetsbeurt armaturen Zijn de muren en plafond proper en geschilderd in een heldere kleur? Door-Lichting Oude armatuur (1 lamp 58W en 1 ballast): 58W +11,6W= 69,6W Volledig lokaal (24 armaturen): 24 69,6W = 1670,4W Jaarlijkse energieverbruik (1504 uren): ,4W = 2512,3kWh/jaar Kostprijs elektriciteit: 0,18 / kwh 2512,3kWh 452 / jaar Indien vermogen van de ballast niet is gekend: lampvermogen X 1,2 Door-Lichting Lokaal: 7mx8m: 56m 2 Te laag voor avondonderwijs: Streven naar 500 lux Verlichtingssterkte: 400lux Geïnstalleerd vermogen voor: 1670,4W 29,82 W/m 2 7,4 W/m 2.100lux Te hoog: Streven naar 10 W/m 2 2W/m 2.100lux 7

8 Agenda Kantoorapparaten Groen Licht Vlaanderen Door-lichting Elektrische apparaten Wetgeving: Energie Prestatie Regelgeving Energiebesparing met beter Licht Daglicht Kunstlicht Normen Financiering GreenLight Program Morgen aan de slag Kantoorapparaten Kantoorapparaten PC s + Schermen Schakel PC-scherm + printer uit tijdens middagpauzes Screensaver energiebesparing Bij aankoop nieuw scherm: LCD-flatscreen Advanced Configuration and Power Interface (ACPI) Zie ook Green computing (wikipedia) Schermgrootte Monitor Flat-screen Besparing W 45 W 40 % Kopieerapparaat Worden op temperatuur gehouden verbruiken energie Handleiding nalezen: instellen na gebruiksuren uitschakelen Schakelklok voorzien (kost = 25 EUR) Mogelijke besparing indien afdelingskopieermachine wordt uitgeschakeld tijdens vakanties en na gebruiksuren t.o.v. enkel uitschakelen tijdens vakanties: 70 EUR W 50 W 62 % 8

9 Sanitair warm water Drankautomaten Elektrische boiler Goedkoop in aankoop, maar duur in gebruik s Nachts (en weekends): onnodig om op temperatuur te houden Weekklok plaatsen (vakantieplanning) Verlichting uitschakelen Automaat buiten gebruiksuren uitschakelen via tijdsklokje Mogelijke besparing: 90 EUR Koffiemachines! Inhoud elek. boiler (l) Besparing (EUR) Drankautomaten Drankautomaten Berekende besparing Vermogen Aantal branduren per jaar Totale besparing [kwh] Aantal automaten 90 # lampen per automaat 2 Vermogen per lamp 50 Ballastfactor 1,25 Totaal vermogen W h kwh Metingen gemeten in gebruik zonder koeling gemeten in gebruik zonder koeling of lampen koelend met lampen Koelend zonder lampen Vermogen [W] Verschil [W] Gemiddeld verschil [W] Gemeten waarde=berekende waarde (2x50Wx1,25) 126 Bron: KU Leuven Bron: KU Leuven 9

10 Agenda Wetgeving: Energie Prestatie Regelgeving Groen Licht Vlaanderen Door-lichting Elektrische apparaten Wetgeving: Energie Prestatie Regelgeving Energiebesparing met beter Licht Daglicht Kunstlicht Normen Financiering GreenLight Program Morgen aan de slag EPR in Vlaanderen EPBD, EPB, EPU, EPR, EPC, Verlichting zit enkel vervat in EPU Energie Prestatieregelgeving voor Utilitaire gebouwen: Scholen en Kantoren 1 januari 2006 Grote impact op E-peil (<100) Impact verlichting op E-peil Energie Prestatie Regelgeving Maatregelen voor het bereiken van E90 en beter Gebruik condenserende ketel Verbeteren thermische isolatie (K-peil) Gebruik van warmteterugwinning bij ventilatie Verbeteren van de luchtdichtheid van de gebouwschil Plaatsen van energiezuinige verlichting <10W/m 2 Verlichting voor meer dan 30% verantwoordelijk voor elektrisch verbruik Dus zeker nodig voor E70 (scholen): <7,5W/m 2 Bron: WTCB 10

11 Berekening aandeel verlichting in E-peil Berekening L hulpvariabele Je doet niets en gebruikt de forfetaire waarde 20W/m 2 voor 500 lux Hoge waarde Je berekent de geïnstalleerde vermogens per ruimte Hulpvariabele L Vermogen (vaste verlichting) Schakelende regelsystemen (reductiefactor) Modulerende regelsystemen (reductiefactor) Handmatig ahv. CIE Flux-codes armaturen Flux codes kunnen steeds opgevraagd worden bij leveranciers Aantal lampen Lichtstroom per lamp Automatisch via software Energiezuinige systemen Schakelende systemen f switch :(0,9 à 1) Reductiefactor voor het energieverbruik Functie van de gecontroleerde oppervlakte Modulerende regelsystemen (dimmen) 2 verschillende factoren: f mod dayl: daglichtdeel ( 0,6 à 1) f mod artif: kunstlichtdeel ( 0,8 à 1) Functie van gecontroleerde oppervlakte 2 grenzen: A s <8m²: maximale besparing A s >30m²: geen besparing meer 11

12 F switch manueel F mod dayl en F mod artif Hoe verkleint het aandeel verlichting? Energie Prestatie Regelgeving L en P = cst E-peil P en L = cst E-peil fswitch en P&L = cst E-peil fmod dayl en P&L = cst E-peil fmod artif en P&L = cst E-peil 12 W/m² i.p.v. typische 20 W/m²: gemiddeld E89.5 i.p.v. E112.1 meer dan 20 E-punten winst Verlichting steeds opnemen in E-peil berekening Nog beter doen: Gebouw gemiddelde 12W/m 2 voor L=500 lux Streven naar < 10W/m 2 voor L=500 lux 12

13 EPB Agenda Beperkingen EBP verslaggever Voorlopig nog geen Databanken Geen geaccrediteerde software Sectoroverleg ivm. databanken lopende EPB-software: gratis te downloaden via Groen Licht Vlaanderen Door-lichting Elektrische apparaten Wetgeving: Energie Prestatie Regelgeving Energiebesparing met beter Licht Daglicht Kunstlicht Normen Financiering GreenLight Program Morgen aan de slag Energiebesparing met beter licht I. Daglicht Daglicht Kunstlicht Automatisatie 13

14 Daglichttoetreding Daglichttoetreding Meer dan enkel licht binnen laten Gecontroleerd Verblinding vermijden Oververhitting vermijden Grote glasoppervlakken leiden tot Meer koeling nodig (zomer) Meer verwarming nodig (winter) Automatisatie van Daglichttoetreding via zonneblinden Verlichting Winter Zomer EPB Hoogte venster x 2: gebied voor daglichtdimming Gemiddeld besparing op verbruik verlichting: 20 40% Daglichtfactor Simulatie Daglichtfactor Daglichtdetectie Verhouding van de hoeveelheid licht binnen en de hoeveelheid licht buiten Bij een daglichtfactor van 5 is er door daglicht een verlichtingssterkte van 500 lux gedurende 70% van de kantooruren 14

15 II. Kunstlicht Energiezuinige Verlichtingsinstallatie Efficiënte lichtbronnen Optieken met een hoog rendement Elektronische voorschakelapparatuur Optimalisatie van de lichtuitstraling, goed lichtplan 1. Kies voor efficiënte lichtbronnen Kies voor efficiënte lichtbronnen Elektrische lichtbronnen Thermische stralers Gasontladingslampen Vaste stof lichtbronnen 15

16 Kies voor efficiënte lichtbronnen Gloeidraadlampen Voorkeur: Fluorescentie Hogedruk kwikdamp lampen Lineaire, circulaire, compacte Metaalhalide gasontlading LED s : Solid State Lighting Te vermijden: Gloeidraad lampen Lage druk kwikdamplampen Klassieke gloeilamp wordt verbannen Halogeen lamp moet beter Lichtopbrengsten nu: Gloeilampen: van 8 tot 17 lm/w Halogeen: van 12 tot 28 lm/w (nieuwe) Energielabels Innovaties gloeidraadlampen Europese richtlijn EUP rond Ecodesign Nieuwe regelgeving op komst Voorstel goedgekeurd op 08/12/2008 Nieuwe labels? Minder elektriciteitsverbruik (tot 30%) door IR(C) - technologie IR coating op glas Temperatuur Xenon - technologie Wordt toegevoegd aan vulgas Groter atomen in vulgas: warmteverliezen Temperatuur Langere levensduur 16

17 Nieuwe generatie Fluorescentie lampen Lage druk kwik gasontlading 3 types lampen Lineaire (TL: tubular lamp) fluorescentie Circulaire fluorescentie Compacte fluorescentie Gasontlading onder invloed van UV geven fluorescerende fosforpoeders zichtbaar licht Fluorescentielampen Kenmerken fluorescentie lampen Halofosfors: Vroegere standaard slechtere kleurweergave (kleur 33, 29,..) Tri-fosfor: mengsel van 3 fosfors minder kwik betere CRI (kleur 830, 942, ) hogere lumen-output Kleurweergave (CRI) 80 en meer Kleurtemperatuur (CCT) 2700K tot 6000K Warm-wit tot Koud-wit Schakelcycli: en meer Levensduur: 6 jaar=6000 uren Beter > uren Soms tot uren 17

18 Lineaire Fluorescentie T12 (60-78 lm/w): 38 mm niet meer gebruiken, vervangen door T8 T8 ( lm/w): 25,4mm Gespecificeerd bij 25 C oudere types T8 (kleur 33, ) vervangen (830,..): <80lm/W Let op bij lage temperaturen T5 ( lm/w): 16mm Hoogste lichtopbrengst bij 35 C Echter gespecificeerd bij 25 C Let op bij lage temperaturen 5/8 inch= 16mm Ra 80 CCT:3000K Impact temperatuur Opgelet! In catalogi: lichtstroom T5 (in lumen) meestal bij 25 C Maar armatuur is zo gemaakt dat lamp bij 35 C zou werken. Geeft dus soms armaturen met rendementen >100% Lumen depreciatie Lineaire Fluorescentie T12 Opgelet met: T8 naar T5 adaptoren Minder licht Garantie (?) lampen, armatuur CE-label, Enec keurmerk vervallen Fotometrie armatuur (?) LED-TL lampen Minder vermogen, maar ook minder licht Zijn duur in aankoop 18

19 T5-T8 Circulaire Fluorescentie T8 en T5 Vanaf 70 lm/w tot 85 lm/w Wordt steeds meer gebruikt Compacte fluorescentie Compacte Fluorescentie integrated CFL-i: Met geïntegreerde ballast (E27 en E14) Huishoudelijke Spaarlampen vanaf 40 lm/w (CFL-I) CFL-ni: Zonder geïntegreerde ballast (steekfitting) Professionele spaarlampen vanaf 70 lm/w (CFL-nI) Kies EVSA 2 pins 4 pins (mogelijkheid tot dimming, mits EVSA daarvoor bestemd) Steeds meer modellen ter beschikking Folder: Feiten en Mythes rond Spaarlampen Voorbeelden via 19

20 Compacte Fluorescentie non integrated Speciale spaarlampen Spaarlampen met licht- of bewegingssensor Dimbare spaarlampen Spaarlampen met 2 standen Stapsgewijs dimmend Volledig dimbaar E27 4 pins Combinaties met andere lampen: LED Compacte Fluorescentie Metaalhalide gasontlading Halogeen metaaldamp Verbeterde hoge druk kwik gasontlading Samenstelling: startgas (meestal Argon of Xenon) kwik (Hg) metaalhal(ogen)ide-zouten jodide van zeldzame aardmetalen (dysprosium (Dy), holmium (Ho) en thulium (Tm)) en complexen van cesium (Cs) en tin (Sn). Werking Metaalhal(ogen)iden ontbinden in de kern van de ontladingsboog, ook wel brander genoemd, waar deze metalen worden geëxciteerd om vervolgens een licht te emitteren met een intensiteit en een spectrum dat afhankelijk is van de dampdruk van deze metaalzouten en aanvullend is op dat van kwik. 20

21 (Compacte) Metaalhalide Gasontlading (Compacte) Metaalhalide Gasontlading Ter vervanging van halogeenspots Winkel, horeca, onthaal, tentoonstellingsruimte, gang Kenmerken lage vermogens (20W, 35W) ter vervanging van 50 of 75W vanaf 85lm/W (versus halogeen 25lm/W) fonkelend wit licht Mini-Mastercolor, Britespot, Powerball, Constantcolor Voordelen Klein Laag vermogen (20W, 35W) Hoge kleurweergave (Ra 85) 3000K of 4200K Levensduur: >9000 uren Ideaal voor lange branduren Zelfde armaturen als halogeen Minder warmte-afgifte UV-filter Nadelen Trage start Trage heropstart Geen dimming (Gesloten armatuur) (Compacte) Metaalhalide gasontlading Light Emitting Diodes Wit licht??? VermogenLED, Led Clusters, Chip on board,.. Efficiëntie??? Warmwit: 45 lm/w, Koudwit: 65 lm/w Verwachtingen 2008: 80 lm/w koudwit Lichtbron met meeste potentieel naar energie-efficiëntie Folder: Led s toegelicht 21

22 Kleur LED s vandaag 3 methodes voor het maken van witte LED s: LED s vandaag Opwarmen grote publiek voor transitie klassieke laagvermogen LED single chip hoogvermogen LED chip on board hoogvermogen LED

23 LEDs 2. Kies voor efficiënte armaturen Rendement η of LOR liefst >70% Hou rekening met het stralingsprofiel Alles zit vervat in de flux (CIE) codes CIE (.N1/.N2/.N3/.N4/.N5): 0.60 / 0.99 / 1.00 / 1.00 / 0.92 Voorbeeld: Lamp : 58W lm Rendement optiek (η, LOR): 92% Armatuurlichtsterkte : 4600 lm Lichtverlies : 400 lm Kies voor efficiënte armaturen Let op het stralingsprofiel 23

24 Let op het stralingsprofiel Let op verblinding en weerkaatsing Asymmetrisch stralingspatroon voor verticale verlichting (schoolbord) Laag-luminante armaturen (UGR 19) zijn vereist Laag-luminante armaturen Laag-Luminante armaturen Lamellen Door hun vorm (parabolisch, met een hoek,...) kunnen zij elk visueel contact met rechtstreekse lichtstralen blokkeren Normaal Laag Luminant Zeer laag luminant 24

25 UGR Unified Glare Rating Opgesteld door CIE Evaluatie van indirecte verblinding 3. Kies voor een efficiënte ballast Elektronisch voorschakelapparaat Klasse A aanbevolen (Elektronische ballast) A1,A2,A3: Elektronische voorschakelapparaten Voordelen: Verbruik 20-25% lager dan elektromagnetische ballast Kleiner in omvang en gewicht Betere cos phi Efficiëntie lampen (vb. T8): 15-20% hoger Flikkervrije ontsteking van de lampen Levensduur lamp hoger Bij einde levensduur wordt de lamp uitgeschakeld Mogelijkheid tot dimming Mogelijkheid tot automatisering (daglichttoetreding, aanwezigheidsdetectie,..) Kies voor een efficiënte ballast CELMA (Federation of National Manufacturers Associations for Luminaires and Electrotechnical Components for Luminaires in the European Union) België wordt vertegenwoordigd door Agoria Enkel voor fluorescentielampen (opgelet bij premies) EVSA T8 Een 36W T8 lamp verbruikt slechts 32W met EVSA (-22%) 25

26 EVSA T5 EVSA Een dimbare ballast krijgt klasse A1 als Bij 100% lichtoutput het opgenomen vermogen kleiner is dan bij A3 Bij 25% lichtoutput het opgenomen vermogen 50% van het vermogen bij A3 Besparingspotentieel 4. Kies voor een goed lichtplan Laat u adviseren door lichtspecialisten KVG: Conventional copper-iron ballast. VVG: Conventional low loss ballast (B) EVG: Electronic ballast (A) 26

27 Lichtplanning Software voor lichtplanning Normen: EN12464 E verlichtingssterkte UGR Uniformiteit Code van goede praktijk (BIV) Valkuilen ( bestekken; subsidies) Aantal rasterpunten Randzone Reflectiecoëfficiënten Behoudsfactor Overmatige Verlichting( dimming) Behoudsfactor Daglichttoetreding Gratis software (te downloaden) Universeel Relux: Dialux: Merkgebonden software: Fluxcalc, Calculux, EQC,.. Databanken armaturen Import CAD 27

28 28

29 Indirecte Besparingen Op airconditioning dankzij lagere warmteafgifte van verlichting Door de langere levensduur van lampen leidt tot lagere onderhoudskost (kost lampen + kost plaatsing) Op uw productieproces Kies bij moeilijk bereikbare armaturen voor lampen met extra lange levensduur Andere aanbevelingen Kies lichte kleuren voor plafond, vloer en muren en hou ze proper Doe geen aanpassingen aan commercieel te verkrijgen armaturen Zorg voor een goed onderhoudsplan van de armaturen Gebruik lampen met goede referenties Let op bij Koelruimtes vanwege lage temperatuur Hoge plafonds Smalle gangen III. Automatisatie Energiebeheerssystemen Dimmen: beperken vermogen bij overdimensionering (E i) bewegingsafhankelijke dimming persoonlijke dimming daglicht afhankelijke dimming Centraal Lokaal Energiebeheerssysteem Opgelet: Lampen 100 uren laten inbranden zonder dimming Besparingspotentieel: 35 tot 45% Uitschakelen: beperken branduren Bewegingsafhankelijk Tijdsgestuurde schakeling Manual on - Automatic Off Veelvuldig schakelen kan de levensduur van de lampen beperken 29

30 Beheerssystemen Agenda Groen Licht Vlaanderen Door-lichting Elektrische apparaten Wetgeving: Energie Prestatie Regelgeving Energiebesparing met beter Licht Daglicht Kunstlicht Normen Financiering GreenLight Program Morgen aan de slag Normen NBN EN NBN-EN NBN-EN NBN-EN12193 EN NBN-EN NBN-EN50174 Werkplekverlichting: binnen werkplaatsen Verlichtingssterkte E Verblinding UGR Kleurweergave Ra Uniformiteit Vervangt NBN

31 Verlichtingssterkte NBN EN Code van goede praktijk Definities Taakoppervlakken onmiddellijk aangrenzende zone Interpretatie E m=500 lux (eis norm) op taakoppervlak MF=0,85 E i=500x0,85=588lux (bij nieuwe installatie) Meting luxmeter in één punt is 454lux Te laag? Voldoet de installatie aan de norm? NBN EN Definitie uniformiteit U=E min /E m In dienst U=E min /E i Eis norm U>0,7 Dus: U=E min/e i >0,7 E min > 0,7xE i >0,7x 588lux >412lux 454 lux in dat ene punt is dus conform E min >412lux + E i =588 lux Onderhoudsfactor MF Brengt de veroudering van de verlichtingsinstallatie en de ruimte in rekening Is afh. van verschillende parameters Veroudering lamp: lichtstroom Lampen gaan kapot Vervuiling armatuur: rendement Vervuiling ruimte: reflectiecoëfficiënten Opmerking: Dimming leidt tot groot besparingspotentieel bij in gebruik name vanwege overdimmensionering 31

32 Onderhoudsfactor NBN EN MF= LLMF x LSF x LMF x RSMF LLMF: onderhoudsfactor van de lichtstroom van de lamp LSF: levensduurfactor van de lamp LMF: onderhoudsfactor van de lamp RSMF: onderhoudsfactor van de wanden van de ruimte Werkplekverlichting: buiten werkplaatsen Verlichtingssterkte E Uniformiteit (Emin/Emax) Verblinding GR (Glare rating) Kleurweergave Ra EN Energy performance of buildings - Energy requirements for lighting LENI: Lighting Energy Numeric Factor kwh/m².jaar 32

33 NBN EN 1838 Bepaalt de verlichtingssterkte,lichtsterkte, kleur, verblinding en plaatsing voor de diverse specifieke toepassingen van veiligheidsverlichting. Noodverlichting Vervangingsverlichting Veiligheidsverlichting Anti-paniekverlichting Evacuatieverlichting Vluchtwegverlichting Vluchtwegaanduiding Verlichting voor werkplekken met verhoogd risico Omschrijving Bijzonderheden noodverlichting 1. Noodverlichting Dit is de verlichting die beschikbaar blijft wanneer de netspanning voor denormale verlichting in gebreke blijft. 2. Veiligheidsverlichting Deze levert verlichting die het veilig verlaten van een locatie toelaat of om een gevaarlijk proces stop te zetten voor de locatie te verlaten. 3. Evacuatiewegverlichting Deze veiligheidsverlichting moet toelaten de vluchtmogelijkheden effectief te herkennen en op een veilige manier te kunnen gebruiken. 4. Antipaniekverlichting Deze veiligheidsverlichting die als doel heeft paniek te voorkomen en de verlichting levert om personen toe te laten een plaats te herkennen waar een evacuatieweg kan worden herkend. Centraal of decentraal: voeding centraal noodverlichting per armatuur (batterij) Permanent of niet-permanent 33

34 NBN EN NBN EN Maandelijkse functietest noodverlichting Jaarlijkse autonomietest noodverlichting Verlichtingsplan/Logboek noodverlichting: registratie van de controles registratie van het onderhoud Verlichting van sportinstallaties Keuze verlichtingsklasse I, II, III Competitie (I, II) Trainingen (II, III) Recreatief/Schoolsport (III) Parameters: verlichtingssterkte, uniformiteit en kleurweergave Verlichting sportinstallaties Verlichting sportinstallaties Voorbeeld: Basketbal, zaalvoetbal, handbal, volleybal (III) E gem : 200lux - E min / E gem :0,5 - Ra: 20 Badminton, tafeltennis (III) E gem : 300lux - E min / E gem :0,7 - Ra: 20 Tennis (III) E gem : 300lux - E min / E gem :0,5 - Ra: 20 34

35 Agenda Groen Licht Vlaanderen Door-lichting Elektrische apparaten Wetgeving: Energie Prestatie Regelgeving Energiebesparing met beter Licht Daglicht Kunstlicht Normen Financiering GreenLight Program Morgen aan de slag Financiële tussenkomsten Verhoogde investeringsaftrek Premies Subsidies Renteloze leningen Meer info via Waar aanvragen? Overheid Distributienetbeheerders: Eandis Infrax PBE DNB-BA Energieleverancier/DNB: Elia Subsidies Onderwijs Agion (Agentschap voor infrastructuur in het onderwijs) Premie voor REG-investeringen Energiezuinige verlichting 2,5 Watt/m².100 lux armaturen, lampen, elektronische ballasten en regeling (dimming, aanwezigheidsdetectie, daglichtdimming,...) Bedrag, %???? (max. 60%) 35

36 Subsidies Onderwijs Subsidies Eandis-Infrax-PBE GO! onderwijs REG-investeringen voor scholengroepen Relighting Eandis Relighting/Newlighting Professionele software 1 aanvraag/project EVSA Infrax Relighting Professionele software 1 aanvraag/project EVSA PBE Relighting/Newlighting Professionele software 1 aanvraag/project EVSA 2,5 W/m².100 lux (1) 2 W/m².100 lux (2) 100 x(1+(2,5-rn))*kwoud 100 x(1+(2-rn))*kwoud (3) 2,5 W/m².100 lux (1) 2 W/m².100 lux (2) 100 x(1+(2,5-rn))*kwoud 100 x(1+(2-rn))* kwoud (3) 2,5 W/m².100 lux (1) 2 W/m².100 lux (2) 100 x(1+(2,5-rn))*kwoud 100 x(1+(2-rn))* kwoud (3) 3750, max. 50% investering 3750, max. 50% investering 3750, max. 50% investering Extra subsidies: aanwezigheids- en daglichtdetectie 100 x(1+(2,5-rn))*kw 100 x(1+(2-rn))* kw (4) 100 x(1+(2,5-rn))*kw 100 x(1+(2-rn))* kw (4) (1) sporthallen en zwembaden (3) Relighting: Rn: Nieuw rendement in W/m².100lux (2) kantoren en industriële hallen Energiezorg voor scholen en (4) centra Newlighting Renteloze leningen openbare besturen Via distributienetbeheerder Niet cumuleerbaar met subsidie Zelfde voorwaarden als subsidies Voor lokale besturen, vzw s, scholen, kerkfabrieken, rust- en verzorgingsinstellingen Terugbetalingstermijn: Max. 5 jaar Agenda Groen Licht Vlaanderen Door-lichting Elektrische apparaten Wetgeving: Energie Prestatie Regelgeving Energiebesparing met beter Licht Daglicht Kunstlicht Normen Financiering GreenLight Program Morgen aan de slag 36

37 GreenLight Program Initiatief van de Europese Commissie Vrijwillig programma waarbij: Bedrijven en overheden zich verbinden tot het verbeteren van bestaande verlichting en het toepassen en installeren van nieuwe installaties met energiezuinige verlichting. De energiebesparing moet de investering rechtvaardigen en de lichtkwaliteit moet minstens dezelfde blijven GreenLight Partner Wie: Elk bedrijf, instelling, organisatie, overheid, winkelketen Wat: 50% van de verlichting renoveren in de komende 5 jaar 30% reductie op het totale energieverbruik Op vrijwillige basis Geen juridische verbintenis Hoe: Rapportering aan Europese Commissie Begeleiding door GreenLight Endorser GreenLight Endorser Wie: Verlichtingsfabrikanten, Studiebureaus, Relighting bureaus, ESCO s, Federaties, Wat: Ondersteuning geven aan toekomstige Partners Geen juridische verbintenis Informeren, assisteren, promoten, rapporteren Hoe: Via Endorser: REL-scan, Etap, Groen licht Vlaanderen, Agenda Groen Licht Vlaanderen Door-lichting Elektrische apparaten Wetgeving: Energie Prestatie Regelgeving Energiebesparing met beter Licht Daglicht Kunstlicht Normen Financiering GreenLight Program Morgen aan de slag 37

38 Morgen aan de slag Voorbeeld TCO Relighting Berekenen van het verbruik van de verlichting en de apparaten in de eigen school. Meebrengen van de regelschema s, instellingen van de verwarming en handleidingen. De installatie grondig bekijken en eventuele onduidelijkheden oplijsten. Voor: 24 armaturen (1x58W) Na: 12 armaturen (1x35W) Besparing verbruik 6 leslokalen Besparing lampen in 6 leslokalen Oude installatie Nieuwe installatie Lampen Aantal Armaturen Levensduur van de lampen 8000 u u Aantal lamp per armatuur 1 1 Prijs van een lamp 5,37 6,85 Vermogen van de lamp Totaal aantal lampen Ballast factor 1,2 1 Jaarlijkse kostprijs voor lampen 145,4 /jaar 37,1 /jaar Totaal vermogen in de klas 10022,4 W 2520 W Vervanging Uurloon werkkrachten: 46,6 /u 46,6 /u Aantal uren per jaar 1504 u/jaar 1504 u/jaar Tijd voor het vervangen van een lamp 0,17 u 0,17 u Totaal jaarlijks verbruik Besparing 15073,7 kwh 3790, ,61 kwh kwh 74,80% Kostprijs van de vervanging van een lamp 7,77 7,77 Jaarlijkse totale kostprijs van de vervanging van lampen 210,3 /jaar 42,1 /jaar Prijs kwh 0,18 /kwh 0,18 /kwh Energiefactuur 2713,3 /jaar 682,2 /jaar Jaarlijkse onderhoudskosten 355,6 /jaar 79,1 /jaar Besparing Besparing 2031,1 /jaar 276,5 /jaar 38

39 Terugverdientijd Totale investering Jaarlijkse besparing Terugverdientijd Premie Agion Reële uitgave Jaarlijkse besparing Terugverdientijd Premie Eandis Reële uitgave Jaarlijkse besparing Terugverdientijd 12458, ,6 5,4 8721,2 3737,7 2307,6 1,6 1411,8 2325,9 2307,6 0 /jaar jaar /jaar jaar /jaar jaar Spieken mag Tot slot Feiten en mythes rond spaarlampen LED s toegelicht Verlichting (Min. Onderwijs) Code van Goede Praktijk (IBE/BIV) BIV_Code_van_goede_praktijk_12464_1.pdf De onderhoudsfactor van verlichtingsinstallaties (WTCB) Dank aan IWT Laboratorium voor Lichttechnologie Partners consortium KaHo Sint-Lieven WTCB 39

Mogelijkheden en voordelen van groene verlichting voor boekhandels en uitgevers

Mogelijkheden en voordelen van groene verlichting voor boekhandels en uitgevers Mogelijkheden en voordelen van groene verlichting voor boekhandels en uitgevers Catherine Lootens KaHo Sint-Lieven Laboratorium voor Lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen November 2009 1 Overzicht: helikopter

Nadere informatie

Energie en kosten besparen door kleinere maatregelen van gebouwenbeheer - Verlichting

Energie en kosten besparen door kleinere maatregelen van gebouwenbeheer - Verlichting Energie en kosten besparen door kleinere maatregelen van gebouwenbeheer - Verlichting Sessie 8 Meer met minder: energiedag voor lokale besturen Catherine Lootens KAHO Sint-Lieven Laboratorium voor Lichttechnologie

Nadere informatie

Opstellen van een goed bestek voor verlichtingsprojecten

Opstellen van een goed bestek voor verlichtingsprojecten Opstellen van een goed bestek voor verlichtingsprojecten + goed praktijkvoorbeeld Catherine Lootens Jan Burm 4 december 2008 Agenda Groen Licht Vlaanderen Subsidies GreenLight Program Van lichtplanning

Nadere informatie

Groen Licht Vlaanderen: ecologie en lichttechnologie

Groen Licht Vlaanderen: ecologie en lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen: ecologie en lichttechnologie Catherine Lootens KaHo Sint-Lieven Laboratorium voor Lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen Oktober 2009 1 Overzicht Voorstelling Groen Licht Vlaanderen

Nadere informatie

Algemene principes energiezuinige verlichting

Algemene principes energiezuinige verlichting Algemene principes energiezuinige verlichting Catherine Lootens KaHo Sint-Lieven Laboratorium voor Lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen Oktober 2010 1 Overzicht Voorstelling Groen Licht Vlaanderen Motivatie

Nadere informatie

Milieuvriendelijke verlichting. Catherine Lootens KaHo Sint-Lieven Laboratorium voor Lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen Juni 2010

Milieuvriendelijke verlichting. Catherine Lootens KaHo Sint-Lieven Laboratorium voor Lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen Juni 2010 Milieuvriendelijke verlichting Catherine Lootens KaHo Sint-Lieven Laboratorium voor Lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen Juni 2010 1 Overzicht Voorstelling Groen Licht Vlaanderen Motivatie Doorlichting

Nadere informatie

Energie-efficiënte verlichting in gebouwen

Energie-efficiënte verlichting in gebouwen Energie-efficiënte verlichting in gebouwen Catherine Lootens Agenda Groen Licht Vlaanderen Grootheden in lichttechniek Energiebesparing Subsidiebeleid in Vlaanderen Energie Prestatie Regelgeving Aanbevingen

Nadere informatie

Verlichting. Catherine Lootens KU Leuven - campus Gent (KAHO Sint-Lieven) Laboratorium voor Lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen 2020

Verlichting. Catherine Lootens KU Leuven - campus Gent (KAHO Sint-Lieven) Laboratorium voor Lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen 2020 Verlichting IFMA - Seminarie Energie 26/09/2013 Catherine Lootens KU Leuven - campus Gent (KAHO Sint-Lieven) Laboratorium voor Lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen 2020 1 Overzicht Groen Licht Vlaanderen

Nadere informatie

Veiligheid van lichtapparaten en verlichting

Veiligheid van lichtapparaten en verlichting Veiligheid van lichtapparaten en verlichting Catherine Lootens KAHO Sint-Lieven Laboratorium voor Lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen Mei 2012 ENERGIECOORDINATOR IN SCHOLEN en CENTRA 1 Agenda Groen

Nadere informatie

Energiezuinige verlichting voor de stal

Energiezuinige verlichting voor de stal Energiezuinige verlichting voor de stal Catherine Lootens KaHo Sint-Lieven Laboratorium voor Lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen November 2010 Trefdag 'Landbouw en Milieu' 1 Overzicht Groen Licht Vlaanderen

Nadere informatie

R.I.P gloeilamp welk alternatief is er voor de traditionele gloeilamp?

R.I.P gloeilamp welk alternatief is er voor de traditionele gloeilamp? R.I.P gloeilamp welk alternatief is er voor de traditionele gloeilamp? Catherine Lootens KaHo Sint-Lieven Laboratorium voor Lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen voorjaar 2010 1 Overzicht Voorstelling

Nadere informatie

Verlichting en apparaten

Verlichting en apparaten Verlichting en apparaten Catherine Lootens KaHo Sint-Lieven Laboratorium voor Lichttechnologie Groen Licht Vlaanderen Februari 2011 Energiezorg voor scholen en centra 1 Agenda Groen Licht Vlaanderen Motivatie

Nadere informatie

LED en Verlichting. Van fakkel naar oled. Pieter Ledeganck Charlotte Claessens.

LED en Verlichting. Van fakkel naar oled. Pieter Ledeganck Charlotte Claessens. LED en Verlichting Pieter Ledeganck Charlotte Claessens energieconsulent@gezinsbond.be Van fakkel naar oled Natuurlijk licht Vuur -400.000-13000 400 1500 1816 1814 1783 Elektrisch licht 1809 1959 1879

Nadere informatie

Het belang van lichtstudies

Het belang van lichtstudies Het belang van lichtstudies Encon - 360 on energy 22 maart 2016 Relighting en Esco: Slim investeren in besparing en comfort Wouter Ryckaert KU Leuven Technologiecampus Gent Laboratorium voor Lichttechnologie

Nadere informatie

LUX op energiezuinige stand

LUX op energiezuinige stand Seminarie Duurzaam Bouwen: LUX op energiezuinige stand 5 maart 2015 Leefmilieu Brussel Technologisch overzicht van verlichtingssystemen Jean-Michel DESWERT, Technology Manager - Lighting Verlichtingslaboratorium

Nadere informatie

Relighting. Brussel 17-06-2010. Elektriciteitsverbruik per sektor (%) (België)

Relighting. Brussel 17-06-2010. Elektriciteitsverbruik per sektor (%) (België) Relighting Brussel 17-06-2010 Ingrid Van Steenbergen Onafhankelijk lichtadviseur Energiebesparing in verlichting www.odid.be Elektriciteitsverbruik per sektor (%) (België) Verlichting Airconditionning

Nadere informatie

LUX op energiezuinige stand

LUX op energiezuinige stand Seminaire Duurzame gebouwen LUX op energiezuinige stand 5 maart 2015 Leefmilieu Brussel Cases Relighting Ingrid VAN STEENBERGEN, Zaakvoerder Adviesbureau voor verlichting ODID Vervangen door Catherine

Nadere informatie

Energiebesparing met leds

Energiebesparing met leds Energiebesparing met leds Enkele aandachtspunten Docent SBM : Alain Floree Leds Newlighting Relighting Zijn leds nu echt de wonderoplossing hiervoor? Kritische en ook logische benadering van de ledverlichting.

Nadere informatie

LUX op energiezuinige stand

LUX op energiezuinige stand Seminaire Duurzame gebouwen LUX op energiezuinige stand 5 maart 2015 Leefmilieu Brussel De uitdagingen op verlichtingsvlak Ingrid VAN STEENBERGEN, Zaakvoerder Adviesbureau voor verlichting ODID Vervangen

Nadere informatie

Led in algemene verlichting

Led in algemene verlichting augustus 11 Led in algemene verlichting FOCUS De opmars van de led toepassingen is niet meer te stuiten. In eerste instantie ging het om indicatieverlichting, decoratieve toepassingen en signalisatie,

Nadere informatie

Op zoek naar criteria voor energie-efficiënt verlichten

Op zoek naar criteria voor energie-efficiënt verlichten Op zoek naar criteria voor energie-efficiënt verlichten Catherine Lootens, Peter Hanselaer KaHo Sint-Lieven, Groen Licht Vlaanderen, Laboratorium voor Lichttechnologie, www.groenlichtvlaanderen.be Gebroeders

Nadere informatie

Relighting LED. Technologische verkenning voor een case study. Arnaud Deneyer. 22 oktober 2014

Relighting LED. Technologische verkenning voor een case study. Arnaud Deneyer. 22 oktober 2014 Relighting LED Technologische verkenning voor een case study Arnaud Deneyer 22 oktober 2014 Laboratorium Licht Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf Relighting LED : Technologische

Nadere informatie

Verlichting. 1 Inleiding... 1. 2 Gewenste lichtsterkte... 2. 3 Verlichtingssystemen... 3

Verlichting. 1 Inleiding... 1. 2 Gewenste lichtsterkte... 2. 3 Verlichtingssystemen... 3 1 Inleiding... 1 2 Gewenste lichtsterkte... 2 3 Verlichtingssystemen... 3 3.1 Lichtbronnen... 3 3.2 Voorschakelapparaten (ballasten)... 4 3.3 Verlichtingsarmaturen... 4 4 Regelingen... 5 1 Inleiding i

Nadere informatie

Feiten en Mythes rond Spaarlampen

Feiten en Mythes rond Spaarlampen Energiebesparing met beter licht Bron: Trilux Feiten en Mythes rond Spaarlampen Met de steun van IWT-Vlaanderen Verkrijgbaar in alle maten, vormen en vermogens Besparen tot 80% Gaan tot 15x langer mee

Nadere informatie

energiecoach verlichting

energiecoach verlichting LAMPEN Puntverlichting Hebt u uw gloeilampen al vervangen door spaarlampen? Spaarlampen zijn vier tot vijf keer efficiënter dan gloeilampen en gaan 9 tot 13 keer langer mee. Bijgevolg is de winst dubbel:

Nadere informatie

Sportveldverlichting EEN STAND VAN ZAKEN. Hoevelaken, 29 januari 2015

Sportveldverlichting EEN STAND VAN ZAKEN. Hoevelaken, 29 januari 2015 Sportveldverlichting EEN STAND VAN ZAKEN Hoevelaken, 29 januari 2015 Introductie Boudewijn Lie Technisch directeur Aerolux Nederland BV Lid kernteam outdoor van NSVV Lid NEN-normcommissie verlichting 351005

Nadere informatie

Industriehallen verwarmen en verlichten met minder energie. Wat doen we? actief als onafhankelijk studiebureau voor een duurzaam energiegebruik.

Industriehallen verwarmen en verlichten met minder energie. Wat doen we? actief als onafhankelijk studiebureau voor een duurzaam energiegebruik. Industriehallen verwarmen en verlichten met minder energie Patrick Hacour bvba, Gent www..be Even voorstellen Wat doen we? actief als onafhankelijk studiebureau voor een duurzaam energiegebruik. Onze missie

Nadere informatie

Inspectie en onderhoud van verlichting

Inspectie en onderhoud van verlichting Cedubo/BEMAS Opleidingsdagen Onderhoud van technische installaties in gebouwen Inspectie en onderhoud van verlichting Catherine Lootens Peter Bracke KU Leuven Technologiecampus Gent Laboratorium voor Lichttechnologie

Nadere informatie

Herziening van de norm voor binnenverlichting en nieuwe begrippen

Herziening van de norm voor binnenverlichting en nieuwe begrippen Herziening van de norm voor binnenverlichting en nieuwe begrippen IBE-BIV 18 oktober 2012 Arnaud Deneyer, ir Laboratorium Licht en Gebouw Afdeling Energie & Gebouw WTCB Wetenschappelijk en Technisch Centrum

Nadere informatie

Opleiding. Energie in duurzame gebouwen. Leefmilieu Brussel AUDIT VAN VERLICHTINGSINSTALLATIES. Fiorenzo NAMECHE

Opleiding. Energie in duurzame gebouwen. Leefmilieu Brussel AUDIT VAN VERLICHTINGSINSTALLATIES. Fiorenzo NAMECHE Opleiding Energie in duurzame gebouwen Leefmilieu Brussel AUDIT VAN VERLICHTINGSINSTALLATIES Fiorenzo NAMECHE LIGHT TO LIGHT Lighting design & engineering LIGHT TO LIGHT Onafhankelijk studie en ontwerpsbureau

Nadere informatie

ENCON INGENIEURSBUREAU

ENCON INGENIEURSBUREAU ENCON INGENIEURSBUREAU ENERGIE - CONSULTANCY ENCON Ingenieursbureau Studiedag milieu&energie Technieken verlichting Case studies Relighting VERLICHTING RELIGHTING Meer licht met minder energie! Energiebesparing

Nadere informatie

ENERGIEZUINIGE BEDRIJVENTERREINEN. 18 april 2013

ENERGIEZUINIGE BEDRIJVENTERREINEN. 18 april 2013 ENERGIEZUINIGE BEDRIJVENTERREINEN 18 april 2013 EUROPESE DOELSTELLING tegen 2020 en tov 1990 CO2-uitstoot verlagen met 20% energieverbruik met 20% verlagen aandeel hernieuwbare energie +20% STEUNMAATREGELEN

Nadere informatie

Besparen op de Energiefactuur in. Scholen. Goed & Energiezuinig Verlichten. Chris VANDENDAEL. Leuven. n nv URL: www.ecolux.be

Besparen op de Energiefactuur in. Scholen. Goed & Energiezuinig Verlichten. Chris VANDENDAEL. Leuven. n nv URL: www.ecolux.be Goed & Energiezuinig Verlichten Chris VANDENDAEL n nv URL: www.ecolux.be Leuven Alleen over energiebesparing praten of studies laten maken is volkomen zinloos Zonder verdere actie wordt elke studiekost

Nadere informatie

NEERZIJSTRAAT 49 3600 GENK 089.410.820 INFO @ENCON.BE

NEERZIJSTRAAT 49 3600 GENK 089.410.820 INFO @ENCON.BE ENCON NEERZIJSTRAAT 49 3600 GENK 089.410.820 INFO @ENCON.BE OPGERICHT IN 2002 dr. ir. Kathleen Venderickx ing. Robin Bruninx HUIDIGE LEIDING Sandra Deraeve Robin Bruninx VESTIGINGEN B: Genk & Gent NL:

Nadere informatie

BELEIDSPLAN OPENBARE VERLICHTING 2013 2017 BIJLAGE 2 VERLICHTINGSTECHNIEK

BELEIDSPLAN OPENBARE VERLICHTING 2013 2017 BIJLAGE 2 VERLICHTINGSTECHNIEK BELEIDSPLAN OPENBARE VERLICHTING 2013 2017 BIJLAGE 2 VERLICHTINGSTECHNIEK INHOUDSOPGAVE 1 TECHNIEK VERLICHTING... 3 2 DAGLICHT EN KUNSTLICHT... 3 3 ENKELE TECHNISCHE BEGRIPPEN... 4 3.1 Lichtstroom... 4

Nadere informatie

Opleiding Duurzaam Gebouw:

Opleiding Duurzaam Gebouw: Opleiding Duurzaam Gebouw: Verlichting: ontwerp en regeling Leefmilieu Brussel VERLICHTING IN DE TERTIAIRE SECTOR: De technologie van kunstlicht en focus op led Didier DARIMONT ICEDD Doelstellingen van

Nadere informatie

Philips Lighting Eenvoudig het leven verbeteren met licht

Philips Lighting Eenvoudig het leven verbeteren met licht Philips Lighting Eenvoudig het leven verbeteren met licht 1 Agenda Philips EcoVision LED verlichting Strategieën voor energiebesparing 2 Philips Ecovision 5 Wereldwijd 500 miljoen mensen van zorg voorzien

Nadere informatie

Fluorescentieverlichting met hoge efficiëntie

Fluorescentieverlichting met hoge efficiëntie Lighting Fluorescentieverlichting met hoge efficiëntie MASTER TL5 High Efficiency Deze TL5-lamp (buisdiameter 16 mm) heeft een hoog lichtrendement, wat resulteert in een laag energieverbruik. De High Efficiency

Nadere informatie

Voor ultieme betrouwbaarheid!

Voor ultieme betrouwbaarheid! Lighting Voor ultieme betrouwbaarheid! De MASTER PL-L Xtra is een lineaire compacte fluorescentielamp met middelhoog tot hoog vermogen die typisch wordt gebruikt in plafondarmaturen voor algemene verlichting

Nadere informatie

BNR PRODUCTS LED GROEN BOEK. Een kostenvergelijking van led met traditionele gloeilampen, halogeen spots en CFL spaarlampen

BNR PRODUCTS LED GROEN BOEK. Een kostenvergelijking van led met traditionele gloeilampen, halogeen spots en CFL spaarlampen BNR PRODUCTS LED GROEN BOEK Een kostenvergelijking van led met traditionele gloeilampen, halogeen spots en CFL spaarlampen Voorwoord Led verlichting is duur! Het is een veel voorkomende opmerking. Terecht

Nadere informatie

Case-studie: Kinderopvang Globe te Ukkel

Case-studie: Kinderopvang Globe te Ukkel Case-studie: Brussel 17-06-2010 Ingrid Van Steenbergen Onafhankelijk lichtadviseur Energiebesparing in verlichting www.odid.be Audit verlichting in het kader van REG Sibelga (budget REG per gemeente) BIM

Nadere informatie

Opleiding. Energie in duurzame Gebouwen. Leefmilieu Brussel AUDIT VAN VERLICHTINGSINSTALLATIES. Ingrid VAN STEENBERGEN

Opleiding. Energie in duurzame Gebouwen. Leefmilieu Brussel AUDIT VAN VERLICHTINGSINSTALLATIES. Ingrid VAN STEENBERGEN Opleiding Energie in duurzame Gebouwen Leefmilieu Brussel AUDIT VAN VERLICHTINGSINSTALLATIES Ingrid VAN STEENBERGEN ODID - Onafhankelijk adviesbureau voor energiezuinige verlichting Adviesbureau Verlichtingsaudits

Nadere informatie

Spaar de natuur - Gebruik het juiste licht. Philips MASTER TL-D Eco. Energiezuinige TL-D verlichting waarmee u geld bespaart en de natuur spaart.

Spaar de natuur - Gebruik het juiste licht. Philips MASTER TL-D Eco. Energiezuinige TL-D verlichting waarmee u geld bespaart en de natuur spaart. Spaar de natuur - Gebruik het juiste licht Philips MASTER TL-D Eco. Energiezuinige TL-D verlichting waarmee u geld bespaart en de natuur spaart. Vervang oude fluorescentielampen door energiezuinige verlichting

Nadere informatie

s Werelds meest heldere fluorescentieverlichting

s Werelds meest heldere fluorescentieverlichting Lighting s Werelds meest heldere fluorescentieverlichting MASTER TL5 High Output Deze Philips Master TL5-lamp (buisdiameter 16 mm) levert een hoge lichtopbrengst. De TL5 High Efficiency-lamp is geoptimaliseerd

Nadere informatie

s Werelds efficiëntste en helderste fluorescentieverlichting

s Werelds efficiëntste en helderste fluorescentieverlichting Lighting s Werelds efficiëntste en helderste fluorescentieverlichting MASTER TL5 High Output Eco Met deze uiterst zuinige TL5-lamp (buisdiameter 16 mm) bespaart u een aanzienlijke hoeveelheid energie door

Nadere informatie

Vermindering total cost of ownership in bestaande verlichtingsinstallaties

Vermindering total cost of ownership in bestaande verlichtingsinstallaties Vermindering total cost of ownership in bestaande verlichtingsinstallaties Background Verlichting is verantwoordelijk voor 25% van het dagelijks energieverbruik 18 miljard lichtbronnen worden jaarlijks

Nadere informatie

Verlichting PREBES 04/12/2018. Enkele begrippen Wetgeving en normen Metingen Noodverlichting Blue Light Hazard

Verlichting PREBES 04/12/2018. Enkele begrippen Wetgeving en normen Metingen Noodverlichting Blue Light Hazard PREBES 04/12/2018 Enkele begrippen Wetgeving en normen Metingen Noodverlichting Blue Light Hazard PREBES 04/12/2018 - situering PREBES 04/12/2018 - begrippen Fotometrische grootheden PREBES 04/12/2018

Nadere informatie

Verlichting in de Cleanroom

Verlichting in de Cleanroom Verlichting in de Cleanroom Joost van Rooij Cleanroom Systems International bv Nationaal Symposium Contamination Control 2019 even voorstellen... Joost van Rooij Commercieel Werktuigbouwkundige met passie

Nadere informatie

Eenvoudig energie besparen

Eenvoudig energie besparen Lighting Eenvoudig energie besparen MASTER De MASTER -lamp levert dezelfde lichtopbrengst als een MASTER Super 80-lamp, waarbij hij minder energie verbruikt dankzij het gebruik van specifieke fosforen

Nadere informatie

Fluorescentieverlichting met hoge efficiëntie

Fluorescentieverlichting met hoge efficiëntie Lighting Fluorescentieverlichting met hoge efficiëntie MASTER TL5 High Efficiency Deze TL5-lamp (buisdiameter 16 mm) heeft een hoog lichtrendement, wat resulteert in een laag energieverbruik. De High Efficiency

Nadere informatie

LEC - Light Energy Controller

LEC - Light Energy Controller LEC - Light Energy Controller Energiebesparing voor al uw gasontladingslampen met conventioneel voorschakelapparaat LEC - Spanningsregeling Bewezen oplossing in 18,000 installaties Regelt, optimaliseert

Nadere informatie

Module 4.6. Verlichting. versie 2.0

Module 4.6. Verlichting. versie 2.0 Module 4.6 Verlichting versie 2.0 Overzicht Inleiding Berekeningsmethoden Forfaitaire waarden Geïnstalleerde vermogens Hulpvariabele L Vermogen Schakelende regelsystemen Modulerende regelsystemen Resultaten

Nadere informatie

Fluorescentieverlichting met hoge efficiëntie

Fluorescentieverlichting met hoge efficiëntie Lighting Fluorescentieverlichting met hoge efficiëntie MASTER TL5 High Efficiency Deze TL5-lamp (buisdiameter 16 mm) heeft een hoog lichtrendement, wat resulteert in een laag energieverbruik. De High Efficiency

Nadere informatie

Product naam: MM05941

Product naam: MM05941 Product naam: MM05941 Specificaties MM05941: Levensduur: 25000u Wattage: 6.00W Kleur: 2800K (warmwit) Lumen: 470 lm RA: 80 Lamp soort: A60 Lampvoet: E27 Lengte: Diameter: Gewicht: Spanning: Beschermingsklasse:

Nadere informatie

Met welke levensduur van ledverlichting rekening houden in lichtstudies? Peter Bracke Seminarie IBE-BIV November 2016

Met welke levensduur van ledverlichting rekening houden in lichtstudies? Peter Bracke Seminarie IBE-BIV November 2016 1 Met welke levensduur van ledverlichting rekening houden in lichtstudies? Peter Bracke Seminarie IBE-BIV 2016 17 November 2016 Voorbeelden aan de hand van kantoorverlichting volgens NBN EN 12464-1:2011

Nadere informatie

10-15% energiezuiniger!

10-15% energiezuiniger! Lighting 10-15% energiezuiniger! MASTER 2 Pin De MASTER is een efficiënte compacte middenvermogen-fluorescentielamp, die typisch wordt gebruikt in downlights voor algemene verlichting in winkel-, horeca-

Nadere informatie

Verlichting in de energieprestatieregelgeving

Verlichting in de energieprestatieregelgeving VEA 1 Invoer in de -software inhoud 1 Inleiding 2 Keuze rekenmethode : waarde bij ontstentenis of werkelijk geïnstalleerd vermogen 3 De rekenmethoden 3.1 Rekenmethode aan de hand van de waarde bij ontstentenis

Nadere informatie

Energiezuinige verlichting

Energiezuinige verlichting Energiezuinige verlichting Op het gebied van verlichting zijn vele besparingsmogelijkheden. Van het vervangen van lampen tot het aanpassen van de armaturen en het gebruik van een daglichtafhankelijke-

Nadere informatie

We... maken! -25% kunnen. willen. Made in. Germany

We... maken! -25% kunnen. willen. Made in. Germany We... willen kunnen maken! -25% Superbasic LED Downlights 2014 Made in Germany Zeer efficiënt en duurzaam armatuur Modulair connector systeem Hoog rendement tot 89 lumen per watt DL200 superbasic met 16W

Nadere informatie

Duurzame openbare verlichting: praktijkgetuigenis stad Aalst

Duurzame openbare verlichting: praktijkgetuigenis stad Aalst Duurzame openbare verlichting: praktijkgetuigenis stad Aalst Steven Ghysens, directeur cluster Facility, stad Aalst Sven Linthout, industrieel ingenieur, stad Aalst 1 Inhoud Deel 1: Openbare verlichting

Nadere informatie

Opleiding "Energie. in duurzame gebouwen. Leefmilieu Brussel. KUNSTLICHT - Theoretische inleiding. Thomas GOETGHEBUER.

Opleiding Energie. in duurzame gebouwen. Leefmilieu Brussel. KUNSTLICHT - Theoretische inleiding. Thomas GOETGHEBUER. 1 Opleiding "Energie in duurzame gebouwen Leefmilieu Brussel KUNSTLICHT - Theoretische inleiding Thomas GOETGHEBUER MATRIciel sa Doel van de presentatie Basisbegrip fotometrie Doelwaarden Het verbruik

Nadere informatie

Fluorescentieverlichting met hoge efficiëntie

Fluorescentieverlichting met hoge efficiëntie Lighting Fluorescentieverlichting met hoge efficiëntie MASTER TL5 High Efficiency Deze TL5-lamp (buisdiameter 16 mm) heeft een hoog lichtrendement, wat resulteert in een laag energieverbruik. De High Efficiency

Nadere informatie

OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW: PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE

OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW: PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW: PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE Dag 3.3 Systemen - Theoretische begrippen Verlichting Piotr Wierusz-Kowalski HERFST 2015 p.kowalski@mkengineering.be www.mkengineering.be 2 DOELSTELLING(EN)

Nadere informatie

Product naam: MM07469

Product naam: MM07469 Product naam: MM07469 Specificaties MM07469: Levensduur L90: Lengte: 57 mm Wattage: 7.00W 50 mm 230 V Lumen: 580 lm Beschermingsgraad: IP20 Cd: 1650 cd Te vervangen lamp: Lumen 90 grdn code: 420 lm RA:

Nadere informatie

10-15% energiezuiniger!

10-15% energiezuiniger! Lighting 10-15% energiezuiniger! De MASTER PL-C is een efficiënte compacte middenvermogen-fluorescentielamp, die typisch wordt gebruikt in downlights voor algemene verlichting in winkel-, horeca- en kantoortoepassingen.

Nadere informatie

Levensduur en depreciatie van ledverlichting in lichtberekening. En wat met CLO? Ronde Tafel Lichtdag 12 september 2017

Levensduur en depreciatie van ledverlichting in lichtberekening. En wat met CLO? Ronde Tafel Lichtdag 12 september 2017 1 Levensduur en depreciatie van ledverlichting in lichtberekening. En wat met CLO? Ronde Tafel Lichtdag 12 september 2017 Waarom lichtberekeningen en depreciatie van lichtstroom? De welzijnswet KB 14/04/2016:

Nadere informatie

10-15% energiezuiniger!

10-15% energiezuiniger! Lighting 10-15% energiezuiniger! De MASTER PL-C is een efficiënte compacte middenvermogen-fluorescentielamp, die typisch wordt gebruikt in downlights voor algemene verlichting in winkel-, horeca- en kantoortoepassingen.

Nadere informatie

Deel 1: Beter verlichten met minder energie - Algemene richtlijnen

Deel 1: Beter verlichten met minder energie - Algemene richtlijnen Themareeks: Energie besparen in scholen Thema: Verlichting Deel 1: Beter verlichten met minder energie - Algemene richtlijnen Versie: februari 2002 Inhoudsopgave 1 Inleiding...3 2 De verlichtingswereld

Nadere informatie

Checklist: 10 tips bij keuze led-verlichting

Checklist: 10 tips bij keuze led-verlichting Checklist: 10 tips bij keuze led-verlichting 10 tips 1. Energie besparing 2. Lichtopbrengst 3. Levensduur 4. Garantie 5. Kleurtemperatuur 6. Electrotechnische eigenschappen 7. Installatie 8. Prijs 9. Terugverdientijd

Nadere informatie

Product naam: MM04402

Product naam: MM04402 Product naam: MM04402 Specificaties MM04402: Levensduur: 25000u Wattage: 5.50W Kleur: 2800K (warmwit) Lumen: 470 lu RA: 80 Bundelbreedte: 360 graden Bedrijfstemperatuur: -30 tot + 40 graden Lamp soort:

Nadere informatie

Levensduur van lampen

Levensduur van lampen Levensduur van lampen Hugo Blom Lumilab B.V. 24-7-2013 hugo@lumilab.nl 1 Samenvatting Sinds de uitvinding van de gloeilamp in 1879 zijn er de nodige nieuwe methoden ontdekt waarmee licht opgewekt kan worden.

Nadere informatie

Energie efficiëntie label (EEL): A

Energie efficiëntie label (EEL): A ompact fluorescentie NonIntegrated MSTER PL-S 2 Pin Energie efficiëntie label (EEL): Energiebesparende compacte fluorescentielampen Kleurweergave Ra 82 10% uitval 6500 uur Lampvoet G23 Te bedrijven op

Nadere informatie

Flare. Comfort en rendement met leds

Flare. Comfort en rendement met leds Flare Comfort en rendement met leds Flare Downlights en spots met ledtechnologie Flare, een uniek designconcept Mun* product design Flare is een compleet gamma van ronde downlights en spots. Zij verzekeren

Nadere informatie

INDU BAY GEN3. De maatstaf in high-bay verlichting IP 66 IK 10 IK kV GEBIED

INDU BAY GEN3. De maatstaf in high-bay verlichting IP 66 IK 10 IK kV GEBIED GEBIED INDU BAY GEN3 De maatstaf in high-bay verlichting Met de 3 e generatie INDU BAY biedt Schréder het toonaangevende armatuur voor het verlichten van industriële installaties met een minimale total

Nadere informatie

Energiebesparing in kantoorgebouwen, de techniek of de gebruiker. Hans Korteweg Energievakbeurs 4 oktober 2016

Energiebesparing in kantoorgebouwen, de techniek of de gebruiker. Hans Korteweg Energievakbeurs 4 oktober 2016 Energiebesparing in kantoorgebouwen, de techniek of de gebruiker Hans Korteweg Energievakbeurs 4 oktober 2016 Introductie Welkom bij Maintenance for Energy Ik ben Hans Korteweg, mijn opleiding is MTS-E,

Nadere informatie

Folder 68 18.6. Lichtbronnen. Productinformatie

Folder 68 18.6. Lichtbronnen. Productinformatie Folder 68 18.6 Lichtbronnen Productinformatie Lichtbronnen Het middelpunt van uw wereld is uw huis. In deze folder vindt u ideeën om uw huis een heel andere uitstraling te geven door het subtiele gebruik

Nadere informatie

TasaTools. When Hardware Meets Software. T5-adapter T5-T8-T10 LED-verlichting. In dit nummer: COP15 T5-T8-T10-buisverlichting T5-adapter

TasaTools. When Hardware Meets Software. T5-adapter T5-T8-T10 LED-verlichting. In dit nummer: COP15 T5-T8-T10-buisverlichting T5-adapter .. TasaTools When Hardware Meets Software T5-adapter T5-T8-T10 LED-verlichting In dit nummer: COP15 T5-T8-T10-buisverlichting T5-adapter ECO Nederlands versie Editie 1-01-03-2011 2011 TasaTools 2 TasaTools..

Nadere informatie

Product naam: MM07755

Product naam: MM07755 Product naam: MM07755 Specificaties MM07755: Groep LED Lumen 90 grdn cone 220 lm Levensduur 15.000u Lumen/Watt 75.00 lm/watt Wattage 4W Soort Reflector PAR16/20 Spanning 230V RA 80 Lichtkleur 2800K (warmwit)

Nadere informatie

10-15% energiezuiniger!

10-15% energiezuiniger! 10-15% energiezuiniger! MASTER PL-C 4 Pin De MASTER PL-C is een efficiënte compacte middenvermogen-fluorescentielamp, die typisch wordt gebruikt in downlights voor algemene verlichting in winkel-, horeca-

Nadere informatie

s Werelds meest efficiënte fluorescentieverlichting

s Werelds meest efficiënte fluorescentieverlichting Lighting s Werelds meest efficiënte fluorescentieverlichting MASTER TL5 High Efficiency Eco Met deze uiterst zuinige TL5-lamp (buisdiameter 16 mm) bespaart u een aanzienlijke hoeveelheid energie door eenvoudig

Nadere informatie

De professionele houding ten opzichte van energiebesparing in verlichting

De professionele houding ten opzichte van energiebesparing in verlichting Lighting De professionele houding ten opzichte van energiebesparing in verlichting MASTER PL-Electronic MASTER-spaarlampen zonder extra afscherming de perfecte keuze voor eindgebruikers die de beste prestaties

Nadere informatie

Product naam: MM07922

Product naam: MM07922 Product naam: MM07922 Specificaties MM07922: Groep LED Lumen/Watt 125.00 lm/watt Levensduur L70 50.000u Soort Clusterlite Levensduur L90 25.000u RA 80 Wattage 32W Beschermingsgraad IP20 Spanning 230V Lengte

Nadere informatie

Met IRC halogeenlampen maakt u dag én nacht indruk op uw klanten: dus u bespaart dubbel.

Met IRC halogeenlampen maakt u dag én nacht indruk op uw klanten: dus u bespaart dubbel. www.osram-benelux.com Met IRC halogeenlampen maakt u dag én nacht indruk op uw klanten: dus u bespaart dubbel. Met IRC-halogeenlampen van OSRAM bespaart u tot 65% aan kosten. IRC: de techniek maakt het

Nadere informatie

Energiezuinige verlichting

Energiezuinige verlichting Energiezuinige verlichting Op het gebied van verlichting zijn vele besparingsmogelijkheden. Van het vervangen van lampen en/of armaturen c.q. aanpassen van de armaturen en het gebruik van een daglichtafhankelijke-

Nadere informatie

Spaar de natuur Gebruik het juiste licht!

Spaar de natuur Gebruik het juiste licht! Middelbare school Süderelbe, Duitsland Spaar de natuur Gebruik het juiste licht! Met een simpele overstap naar energiezuinige verlichting in uw school kunt u ook een verschil maken Ik help mijn school

Nadere informatie

Efficiënte fluorescentieverlichtin g met verbeterde kleurweergave

Efficiënte fluorescentieverlichtin g met verbeterde kleurweergave Lighting Efficiënte fluorescentieverlichtin g met verbeterde kleurweergave De -lamp levert meer lumen per watt en een betere kleurweergave dan de standaard TL-D-kleuren. Verder heeft hij een lagere kwikinhoud.

Nadere informatie

Verlichting: Normen - Levensduur Case study

Verlichting: Normen - Levensduur Case study Verlichting: Normen - Levensduur Case study 20 September 2016 Arnaud Deneyer, Ir Afdeling Binnenklimaat, Installaties en Energieprestatie WTCB - Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf

Nadere informatie

Efficiënte fluorescentieverlichting met verbeterde kleurweergave

Efficiënte fluorescentieverlichting met verbeterde kleurweergave Lighting Efficiënte fluorescentieverlichting met verbeterde kleurweergave De -lamp levert meer lumen per watt en een betere kleurweergave dan de standaard TL-D-kleuren. Verder heeft hij een lagere kwikinhoud.

Nadere informatie

Openbare verlichting: hoe kan het efficiënter?

Openbare verlichting: hoe kan het efficiënter? Factsheets OVL lampenkwaliteitsprofielen Openbare verlichting: hoe kan het efficiënter? Openbare verlichting hebben we nodig voor onze verkeersveiligheid, sociale veiligheid en het aantrekkelijk maken

Nadere informatie

Product naam: MM04402

Product naam: MM04402 Product naam: MM04402 Specificaties MM04402: Levensduur L90: 25000u Wattage: 5.50W Kleur: 2800K (warmwit) Lumen: 470 lm RA: 80 Bundelbreedte: 360 graden Bedrijfstemperatuur: -30 tot + 40 graden Lamp soort:

Nadere informatie

Breedste productenreeks ter wereld!

Breedste productenreeks ter wereld! Lighting reedste productenreeks ter wereld! MSTER PL-T 4 Pin e MSTER PL-T is een efficiënte compacte fluorescentielamp, die typisch wordt gebruikt in downlights voor algemene verlichting in winkel-, horeca-

Nadere informatie

Product naam: MM04085

Product naam: MM04085 Product naam: MM04085 Specificaties MM04085: Levensduur L90: 25000u Lengte: 51 mm Wattage: 7.50W Diameter: 50 mm Kleur: 2800K (warmwit) Gewicht: Lumen: 500 lm Spanning: 12 V Cd: 1800 cd Beschermingsgraad:

Nadere informatie

De meest betrouwbare technologie!

De meest betrouwbare technologie! Lighting e meest betrouwbare technologie! MSTER PL-T TOP 4 Pin e MSTER PL-T TOP is een efficiënte compacte fluorescentielamp, die typisch wordt gebruikt in downlights voor algemene verlichting in winkel-,

Nadere informatie

TasaTools. When Hardware Meets Software. Inductielampen. In dit nummer: Fabrieksverlichting Tuinverlichting Straatverlichting

TasaTools. When Hardware Meets Software. Inductielampen. In dit nummer: Fabrieksverlichting Tuinverlichting Straatverlichting .. TasaTools When Hardware Meets Software Inductielampen In dit nummer: Fabrieksverlichting Tuinverlichting Straatverlichting Nederlands versie Editie 1-01-02-2011 2011 TasaTools 2 TasaTools.. Electro-Magnetische

Nadere informatie

Product naam: MM07267

Product naam: MM07267 Product naam: MM07267 Specificaties MM07267: Levensduur L90: 25000u Lengte: 112 mm Wattage: 9.50W Diameter: 60 mm Kleur: 2800K (warmwit) Spanning: 230 V Lumen: 810 lm Beschermingsgraad: IP20 RA: 80 Te

Nadere informatie

Beste LED, beste prijs!

Beste LED, beste prijs! Beste LED, beste prijs! Warm wit licht Warm wit licht Zuinig & duurzaam Zuinig & duurzaam Levendige kleuren Levendige kleuren ? Wist je dat...... de marktomzet in LED met % gegroeid is t.o.v. vorig jaar...

Nadere informatie

s Werelds meest heldere fluorescentieverlichting

s Werelds meest heldere fluorescentieverlichting Lighting s Werelds meest heldere fluorescentieverlichting MASTER TL5 High Output Deze Philips Master TL5-lamp (buisdiameter 16 mm) levert een hoge lichtopbrengst. De TL5 High Efficiency-lamp is geoptimaliseerd

Nadere informatie

Product naam: MM05242

Product naam: MM05242 Product naam: MM05242 Specificaties MM05242: Levensduur L90: 15000u Lengte: 101 mm Wattage: 3.00W Diameter: 36 mm Kleur: 2700K (Extra Warmwit LED Filament ) Gewicht: 14 gr Lumen: 250 lm Spanning: 230 V

Nadere informatie

bel voor info: 0031 (0)6 57996684

bel voor info: 0031 (0)6 57996684 bel voor info: 0031 (0)6 57996684 OF SURF NAAR: bel voor info: 0031 (0)6 57996684 www.sammelsliftservice.nl led een revolutie... Daarom is nu het moment aangebroken voor de introductie van een nieuwe verlichtingsbron.

Nadere informatie

Laaghangend fruit Bij bestaande verlichting: Is de verlichting overal en altijd wel effectief? Energie-efficiëntere lampen gebruiken.

Laaghangend fruit Bij bestaande verlichting: Is de verlichting overal en altijd wel effectief? Energie-efficiëntere lampen gebruiken. Winkel Laaghangend fruit Bij bestaande verlichting: Is de verlichting overal en altijd wel effectief? Energie-efficiëntere lampen gebruiken. Lampen met langere levensduur toepassen. Licht (automatisch)

Nadere informatie