Studiegids Academiejaar

Transcriptie

1 Studiegids Academiejaar Traject 1 PB SOCIAAL WERK (Voltijds modeltraject) Soort opleiding Diplomatitel Toelatingsvoorwaarden Afstudeerrichting(en) Studieomvang Onderwijstaal Begindatum Einddatum Vakantie Aansluit- en vervolgopleidingen Bachelor in het sociaal werk diploma secundair onderwijs Kunst- en cultuurbemiddeling Maatschappelijk werk Maatschappelijke advisering Personeelswerk Sociaal-cultureel werk 180 studiepunten (ECTS) Kerstvakantie van tot Paasvakantie van tot Zomervakantie van tot Master in het sociaal werk Mits schakelprogramma: Master in het sociaal werk Pagina 1 van 24 - versie:

2 sprofiel Als sociaal werker richt je je op de mens, de burger, en op zijn of haar situatie en omgeving. Je observeert, adviseert, bemiddelt en begeleidt mensen tijdens hun ontwikkeling. Dat vereist naast de nodige kennis en vaardigheden een flinke portie motivatie. Om je voor te bereiden op de praktijk geven we je in deze opleiding sociaal werk voor een brede theoretische en praktische basis. Je krijgt mogelijkheid tot verdieping in een van de afstudeerrichtingen maatschappelijk werk, sociaal-juridische dienstverlening, sociaal-cultureel werk, kunst- en cultuurbemiddeling en personeelswerk. Je verwerft een aantal methoden en technieken om de situatie van mensen te onderzoeken vanuit verschillende perspectieven en deze te beïnvloeden. Bovendien leer je jezelf goed kennen, want tijdens de opleiding vragen we je om constant naar jezelf te kijken. In de studiegids zijn alle ECTS-fiches van de opleidingsonderdelen per modeldeeltraject van Sociaal Werk gebundeld. De studiegids is een aanvulling van het Hogeschool Onderwijs- en Examenreglement (HOE) en het Departementaal Onderwijs- en examenreglement (DOE). Wijzigingen aan ECTS-fiches worden tijdens de contactmomenten gemeld. Deze ECTS-fiches zijn een beknopte beschrijving van je opleidingsprogramma. De docenten zullen je bij het begin van elke cursus zeer gedetailleerde informatie geven. Ze staan het hele academiejaar ter beschikking om je vragen te beantwoorden. Per lees je in de studiegids: - de namen van de lectoren die verantwoordelijk zijn voor het onderdeel; - het aantal studiepunten waarvoor het staat; 1 SP staat voor 25 uur studielast; - de wegingcoëfficiënt die aangeeft voor welk aandeel het in rekening wordt gebracht bij de deliberatie; - de quotering die gehanteerd wordt bij de evaluatie; - de studiebelasting dat zijn de uren die je in de loop van het academiejaar of periode moet werken voor een. Het gaat daarbij niet alleen om de contacturen, maar ook om de uren die je thuis werkt, de voorbereiding van het examen, een excursie e.d.; - het aantal contacturen. Verder wordt er voor elk (deel) aangegeven: - welke voorkennis er verondersteld wordt (toelatingsvoorwaarde/volgtijdelijkheid); - wat de doelstellingen zijn; - wat de precieze inhoud is; - hoe en wanneer er geëvalueerd wordt, ook voor de tweede examen en het al dan niet delibereerbaar zijn van het eindcijfer. - de studiematerialen; - de competenties die je via dit kan verwerven. We hopen dat je met deze informatie verder kan. Wanneer je onduidelijkheden vaststelt, aarzel dan niet naar verduidelijking te vragen bij de desbetreffende docent of het opleidingshoofd. Pagina 2 van 24 - versie:

3 SAW1 De beginnende sociaal-agogisch werker beheerst beroepsspecifieke denk- en redeneervaardigheden. SAW2 De beginnende sociaal-agogisch werker verwerft en verwerkt zelfstandig en kritisch beroepsspecifieke informatie. SAW3 De beginnende sociaal-agogisch werker reflecteert kritisch op het beroepsspecifieke functioneren. SAW4 De beginnende sociaal-agogisch werker handelt projectmatig, procesmatig en methodisch. SAW5 De beginnende sociaal-agogisch werker voert courante leidinggevende en coachende taken uit. SAW6 De beginnende sociaal-agogisch werker beschikt over beroepsgerichte communicatieen interactievaardigheden. SAW7 De beginnende sociaal-agogisch werker heeft een ingesteldheid tot levenslang leren. SAW8 De beginnende sociaal-agogisch werker denkt en handelt teamgericht. SAW9 De beginnende sociaal-agogisch werker werkt oplossingsgericht. SAW10 De beginnende sociaal-agogisch werker handelt vanuit een persoonlijke en maatschappelijke verantwoordelijkheid. SAW11 De beginnende sociaal-agogisch werker beweegt zich als een sociaal en betrokken individu met respect voor diversiteit binnen een multiculturele en mondiale samenleving én kan daarbij in het professioneel handelen het eigen referentiekader bewust hanteren om open te staan voor de eigenheid van waarden en normen van de cliënt en het cliëntsysteem. SW SW 1 De beginnende sociaal werker maakt een inschatting van de situatie en is hierbij authentiek in zijn contact. SW2 De beginnende sociaal werker ontwerpt in dialoog met de betrokkenen sociaal agogische processen of verwijst betrokken door. SW3 De beginnende sociaal werker begeleidt in dialoog met de betrokkenen sociaal-agogische processen. SW4 De beginnende sociaal werker signaleert spanningsvelden tussen de evoluerende samenleving en de betrokkenen en levert een bijdrage aan de doelen, het beleid en het beheer van de eigen organisatie en andere maatschappelijke instanties. SW5 De beginnende sociaal werker creëert, via het uitbouwen van partnerschappen, een duurzaam en inclusief samenleven door de betrokkenen te verbinden met de samenleving en omgekeerd. Pagina 3 van 24 - versie:

4 Modeltrajecten Modeltraject Voltijds Sociaal Werk - deeltraject 1 PB SOCIAAL WERK - deeltraject 2 PB MAATSCHAPPELIJKE ADVISERING - deeltraject 2 PB MAATSCHAPPELIJK WERK - deeltraject 2 PB PERSONEELSWERK - deeltraject 2 PB SOCIAAL-CULTUREEL WERK - deeltraject 2 PB KUNST- EN CULTUURBEMIDDELING - deeltraject 3 PB MAATSCHAPPELIJKE ADVISERING - deeltraject 3 PB PERSONEELSWERK - deeltraject 3 PB SOCIAAL-CULTUREEL WERK - deeltraject 3 PB MAATSCHAPPELIJK WERK - deeltraject 3 PB KUNST- EN CULTUURBEMIDDELING Modeltraject Halftijds Sociaal Werk - deeltraject 1 PB SOCIAAL WERK DEEL 1 - deeltraject 1 PB SOCIAAL WERK DEEL 2 Modeltraject PDT SW speciale programma's - deeltraject PDT SW na TPS- SJD - deeltraject PDT SW na TPS. - MW - deeltraject PDT SW na TPS - KUCU - deeltraject PDT SW na TPS - SCW - deeltraject PDT SW na TPS - PW - deeltraject PDT SW na OR - SJD - deeltraject PDT SW na OR - MW - deeltraject PDT SW na OR - PW - deeltraject PDT SW na OR - SCW - deeltraject PDT SW na OR - KUCU - deeltraject PDT SW na RP - SJD - deeltraject PDT SW na graduaat MW (TNA) - MW - deeltraject PDT SW graduaat MW (Pestalozzi) - MW - deeltraject PDT SW graduaat SCW - SCW - deeltraject PDT SW Master Pol soc - SJD - deeltraject PDT SW Master Pol Soc - MW Pagina 4 van 24 - versie:

5 sprogramma 1 PB SOCIAAL WERK (Voltijds modeltraject) studiepunten tijdsorganisatie SAW/11-12/pBa-SW/108 FILOSOFIE 5 Periode 1+2 of Periode 2 of Variabel SAW/11-12/pBa-SW/110 PSYCHOLOGIE 5 Periode 3+4 of Periode 4 of Variabel SAW/11-12/pBa-SW/112 SOCIOLOGIE 5 Periode of Periode 3 of Variabel SAW/11-12/pBa-SW/107 ECONOMIE 5 Periode 3+4 of Periode 4 of Periode 3 of Variabel SAW/11-12/pBa-SW/109 POLITIEKE EN SOCIALE GESCHIEDENIS 5 Periode 3+4 of Periode 4 of Variabel SAW/11-12/pBa-SW/111 RECHT 5 Periode 3+4 of Periode 4 of Variabel SAW/11-12/pBa-SW/101 COMMUNICATIE EN OBSERVATIE 3 Periode 1 of Variabel SAW/11-12/pBa-SW/103 SCHRIJVEN 3 Periode of Periode 2 of Periode 3 of Periode 4 of Variabel SAW/11-12/pBa-SW/102 GROEPSDYNAMICA EN SOCIALE PSYCHOLOGIE 3 Periode 4 of Variabel SAW/11-12/pBa-SW/105 VERKENNING IN HET WERKVELD 6 Variabel of Academiejaar SAW/11-12pBa-SW/ Periode 1 of Periode 1+2 of Periode 2 of Variabel SAW/11-12/pBa-SW/ Sociale kaart 2 Periode 2+3 of Periode 2 of Periode 3 of Periode 1 of Variabel SAW/11-12/pBa-SW/113 STATISTIEK EN INLEIDING IN SOCIAAL ONDERZOEK 3 Periode 2 of Variabel SAW/11-12/pBa-SW/104 SOCIALE ZEKERHEID EN SOCIALE BIJSTAND 3 Periode 1 of Variabel SAW/11-12/pBa-SW/106 BEROEPSPRAKTIJK 9 Academiejaar of Variabel Pagina 5 van 24 - versie:

6 Anthone Richard Wegingsfactor: 5 Delibereerbaar Studiebelasting: 125u Contacturen per jaar: 48u enkelvoudig DIP, CRD, EXD, EXC sonderdeel SAW/11-12/pBa-SW/108 - FILOSOFIE Diploma secundair onderwijs De cursus is opgezet als een globale introductie in een wijsgerige manier van denken. Gekozen wordt na een inleiding met wijsgerige basiskenmerken en begrippen voor een rode draad die verwoord wordt als 'HEIMSPEKI, IJslands voor filosofie dat letterlijk 'Kijken naar de wereld' betekent. In eerst instantie wordt gefocused op het ik (wie kijkt er naar de wereld?), wat is dat voor iets, hoe weten we dat het er is. Verschillende opvattingen van filosofen daarover worden met elkaar in verband gebracht. Verder gaat het over identiteit, de mens als verhaal en de positie van de mens in de wereld: wat willen we in deze wereld?. Tenslotte gaan we verder met de opvatting dat filosofie van oudsher sterk verbonden is met het menselijk streven naar geluk en wijsheid. Verschillende opvattingen van filosofen worden met elkaar vergeleken. Zo nemen studenten kennis van verschillende filosofen, hun denkwijzen en van de dilemma s die samenhangen met het menselijk streven naar geluk en wijsheid. Tenslotte wordt een beknopte inleiding gegeven van de grondslagen van ethiek. De student heeft de principiële bereidheid om de eigen formuleringen van vragen, de antwoorden daarop en de eigen argumenten/redenen voor die formuleringen/oplossingsvoorstellen kritisch in vraag te stellen; De student bezit het respect voor de standaarden voor rationele argumentatie; De student leert de betrekking van vraagstellingen op uiteindelijkheidsvragen, op ultieme vragen. De student leert de basisprincipes van denkvaardigheden en argumentatie op het vlak van formele en informele logica De student verwerft inzicht in het wijsgerig begrippenkader en kan dit begrippenkader ook gebruiken. De student kan theoretische inzichten op concrete real-lifesituaties toepassen en omgekeerd: het kunnen abstraheren van inzichten uit een reeks ervaringen. Hoorcollege Onderwijsleergesprek Oefeningen op Blackboard Contacturen (48u) 2 periodes periode 1 Zelfstudie (77u) 2 periodes periode 1 1 Periode 2 Schriftelijk examen 100% Ja Schriftelijk examen 100% NVT Schriftelijk examen waar drie soorten vragen aan bod komen: - kennisvragen - inzichtsvragen - toepassingsvragen en oefeningen (formele en informele logica) Syllabus en Informatie, oefeningen,... op BB Boek Van gedachten wisselen - Filosofie en ethiek voor sociale beroepen (editie 2008) Richard de Brabander Bij dit hoort vakgeïntegreerde studiebegeleiding. Coutinho Cursus Filosofie SW (editie 2011) R. Anthone Karel de Grote-Hogeschool, Departement SAW Aanbevolen studiemateriaal: -Kessels, J. (2001) Geluk en wijsheid voor beginners, Amsterdam: Boom. -De Botton, A. (2000) De Troost van de filosofie, Amsterdam, Atlas. Karssing, E. (2001) Morele competentie in organisaties, Assen: Koninklijke van Gorcum. -Schaaf, J. (2002) Dilemma s en keuzes:sociale ethiek de actuele praktijk van welzijn en hulpverlening, Budel:Damon Pagina 6 van 24 - versie:

7 SAW1 SAW2 SAW3 SAW10 SAW11 Pagina 7 van 24 - versie:

8 Stappers Jef Wegingsfactor: 5 Delibereerbaar Studiebelasting: 125u Contacturen per jaar: 48u enkelvoudig DIP, CRD, EXD, EXC sonderdeel SAW/11-12/pBa-SW/110 - PSYCHOLOGIE Diploma Secundair Onderwijs Het menselijk functioneren staat in deze cursus centraal. In de verschillende onderdelen komt steeds een ander facet hiervan centraal te staan. Zo hebben we het onder andere over de manier waarop we waarnemen, de verschillende manieren van leren, de mechanismes die spelen bij het denken, de vormen van bewustzijn, wat verstaan wordt onder het begrip persoonlijkheid, en wat de invloed is van motivatie en emotie op ons handelen. De cursus sluit af met een meer integratief hoofdstuk waarin de leerstof wordt toegepast op het thema 'stress'. Hierbij worden telkens wetenschappelijke inzichten vanuit het werkdomein van de psychologie aangebracht en uitgewerkt. De aangeboden theorieën en modellen worden gekozen op basis van de relevantie voor de praktijk van sociaal werk. In die zin wordt getracht de theorie zo goed mogelijk te vertalen in voor de praktijk bruikbare concepten. Op die manier, mede ondersteund door oefeningen, verhoogt de student zijn zelfinzicht, en kan hij dit onderkennen en toepassen naar clienten en op die manier de hulpverlener-cliënt relatie optimaliseren. De student heeft kennis van de belangrijkste basisinzichten uit de psychologie. De student kan het psychologisch denkkader hanteren om een situatie uit het sociaal werk te interpreteren. De student is in staat om zelfstandig sociaalwetenschappelijke vakliteratuur door te nemen en te begrijpen. In de hoorcolleges worden oefeningen geintegreerd, die als doel hebben de modellen en theorieen te confrontreren met het alledaagse leven. Op die manier wordt getracht het zelfinzicht van studenten te bevorderen, met als uiteindelijk doel dat de student deze inzichten ook kan herkennen en toepassen in de hulpverlener-cliënt relatie. Contacturen (48u) 2 periodes periode 3 Zelfstudie (77u) 2 periodes periode 3 1 Periode 4 Schriftelijk examen 100% Ja Multiple choice examen Schriftelijk examen 100% NVT Multiple choice examen Een handboek waar de psychologische thema s in worden uitgewerkt. Opdrachten en oefeningen zijn beschikbaar via inloggegevens die tesamen met het boek worden aangeleverd Boek Psychologie, een inleiding (editie 2009, editie voor KdG) Zimbardo, P.G., McCann, V., Johnson, R.L. Bij dit hoort vakgeïntegreerde studiebegeleiding. Pearson SAW3 SAW1 Pagina 8 van 24 - versie:

9 Naegels Koen Wegingsfactor: 5 Delibereerbaar Studiebelasting: 125u Contacturen per jaar: 48u enkelvoudig DIP, CRD, EXD, EXC sonderdeel SAW/11-12/pBa-SW/112 - SOCIOLOGIE Diploma secundair onderwijs Begrippen en stromingen in de sociologie, geselecteerd in functie van de relevantie voor sociaal werkers. De student heeft kennis van de belangrijkste basisinzichten uit de sociologie. De student kan het sociologisch denkkader hanteren om een situatie uit het sociaal werk te interpreteren. De student is in staat om zelfstandig sociaalwetenschappelijke vakliteratuur door te nemen en te begrijpen. Hoorcollege Video Verwerkingsopdrachten Occasioneel gebruik van Blackboard (oefeningen) Contacturen (48u) 3 periodes periode 1 Zelfstudie (77u) 3 periodes periode 1 1 Periode 3 Schriftelijk examen 100% Ja Schriftelijk examen 100% NVT aanvullende teksten over de actualiteit, uitgedeeld in de les Cursus Sociologie (editie 2011) K. Naegels KdG-SAW Bij dit hoort vakgeïntegreerde studiebegeleiding. SAW3 SAW1 SAW10 Pagina 9 van 24 - versie:

10 Wegingsfactor: 5 Delibereerbaar Studiebelasting: 125u Contacturen per jaar: 48u enkelvoudig DIP, CRD, EXD, EXC sonderdeel SAW/11-12/pBa-SW/107 - ECONOMIE Diploma secundair onderwijs Van het concrete naar het abstracte: Economische, sociaaleconomische & juridische begrippen. Nationale en internationale instellingen. Macro-economische grootheden. Geld- en kredietwezen. Enkele economische en aanvullende theorieën. Geschiedenis van het economische denken. De sociaal werker: - kent economische & sociaaleconomische basisbegrippen en instellingen. - kent en begrijpt economische basisinzichten. - heeft een realistisch zicht op belangrijke Belgische economische grootheden en kan die, waar nodig, vergelijken met de internationale situatie. - kent belangrijke economische denkrichtingen. Hij/zij kan deze denkrichtingen van elkaar gescheiden houden, ze herkennen en ze vergelijken. Hij/zij kan België situeren binnen deze economische denkrichtingen. - kan het westers (economisch) paradigma kritisch en gefundeerd benaderen. - kan op het internet sociaaleconomische informatie opzoeken. Hoorcolleges Contacturen (48u) 2 periodes periode 3 Zelfstudie (77u) 2 periodes periode 3 1 Periode 4 Schriftelijk examen 100% Ja Schriftelijk examen 100% NVT De eindevaluatie bestaat uit open vragen én meerkeuzevragen. Eigen nota s uit hoorcolleges. Media die gebruikt werden of waarnaar verwezen werd tijdens de hoorcolleges zoals krantenartikels, transparanten, Blackboard, internet. Cursus Economie (editie 2011) W. Dewint Karel de Grote-Hogeschool, Departement SAW Bij dit hoort vakgeïntegreerde studiebegeleiding. SAW1 SAW2 SAW7 Pagina 10 van 24 - versie:

11 Naegels Koen Wegingsfactor: 5 Delibereerbaar Studiebelasting: 125u Contacturen per jaar: 48u enkelvoudig DIP, CRD, EXD, EXC sonderdeel SAW/11-12/pBa-SW/109 - POLITIEKE EN SOCIALE GESCHIEDENIS Diploma secundair onderwijs De aandacht gaat naar de sociaaleconomische, culturele en politieke wortels van onze samenleving. We beginnen bij de afbrokkeling van het Ancien Regime, bij de Verlichting, de eerste Industriële Revolutie en de nieuwe politieke structuren. We eindigen bij de zgn 'postmoderne' tijden na de val van de muur en nine eleven. De student kent de grote lijnen van de geschiedenis van West-Europa sinds 1750; op sociaaleconomisch, cultureel en politiek gebied. Hij kan aantonen dat hij daarbij beschikt over een correct historiciteitsbesef, bijvoorbeeld door anachronismen te kunnen aanduiden. De student kan actuele trends duiden vanuit hun historische achtergrond. -Hoorcolleges -Andere: lees- en studietaken voor thuis. Audio- en videomateriaal om thuis te bekijken, via internet. Contacturen (48u) 2 periodes Periode 3 Zelfstudie (77u) 2 periodes periode 3 1 Periode 4 Schriftelijk examen 100% Ja Schriftelijk examen 100% NVT Cursus Politieke en sociale geschiedenis (editie 2011) Bij dit hoort vakgeïntegreerde studiebegeleiding. K. Naegels Karel de Grote-Hogeschool, Departement SAW SAW1 SAW3 SAW10 Pagina 11 van 24 - versie:

12 Boumans Annelies Staelens Valentina Wegingsfactor: 5 Delibereerbaar Studiebelasting: 125u Contacturen per jaar: 48u enkelvoudig DIP, CRD, EXD, EXC sonderdeel SAW/11-12/pBa-SW/111 - RECHT Diploma secundair onderwijs In dit worden de basisbegrippen van de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht naast de basisbegrippen uit het burgerlijk recht behandeld. Het vormt een basis voor de verdere bestudering van juridische inhouden in andere opleidingsonderdelen. De student kent: - de interne beleidsniveaus en het beleidsniveau van de EU - de bevoegdheden en de werking van de instellingen (wetgevende en uitvoerende macht, toezichthoudende overheden) - de organisatie en bevoegdheden van de interne en internationale rechtsorde (rechterlijke macht) - de actoren van justitie - de vormen van (buiten) gerechtelijke conflictoplossing - de basisbegrippen van het burgerlijke recht: de persoon, zijn statuut, zijn intermenselijke relaties en zijn verhouding tot zaken en goederen. Doceren-Hoorcolleges Casestudy Huistaken Contacturen (48u) 2 periodes periode 3 Zelfstudie (77u) 2 periodes periode 3 1 Periode 4 Schriftelijk examen 100% Ja Schriftelijk examen 100% NVT Aanvullende studiematerialen vind je op BB of krijg je van de docent. Recht voor welzijnswerkers (editie 2010) Boonen, J.; Decock, G.; Vancorenland, K.; Vande Moortel, J. en Vanmarcke, L. Aanbevolen studiemateriaal: te consulteren in de bib Burgerlijk wetboek Bij dit hoort vakgeïntegreerde studiebegeleiding. Kluwer SAW1 SAW2 Pagina 12 van 24 - versie:

13 Verschueren Marc Wegingsfactor: 3 Delibereerbaar Studiebelasting: 75u Contacturen per jaar: 24u enkelvoudig DIP, CRD, EXD, EXC sonderdeel SAW/11-12/pBa-SW/101 - COMMUNICATIE EN OBSERVATIE Diploma Secundair Onderwijs Inleiding in de communicatieleer. Kennismaking met het fenomeen communicatie via theorieën, modellen en begrippen. De elementaire communicatieve basisvaardigheden worden verkend en geanalyseerd in hun componenten: waarnemen en interpreteren, non-verbaal gedrag, luisteren, samenvatten, vragen stellen, concretiseren, feedback. De vaardigheid observeren wordt vooral als onderdeel van het communicatieproces behandeld. Specifieke invalshoeken zijn o.m. 4 aspecten van een boodschap (Schulz von Thun), communicatieaxioma's en algemene systeemtheorie (Watzlawick), en interculturele communicatie (Pinto, Hofman, Shadid). De student: - kent de sociale vaardigheden die je stelt in hulp- en dienstverlenende gespreksvoering (aktief luisteren, samenvatten, vragen stellen, feedback geven en ontvangen...) - kent de functie van de sociale vaardigheden in hulp- en dienstverlenende gespreksvoering - kent de verschillende aspecten van nonverbaal gedrag - kent de factoren die het waarnemen, interpreteren en observeren beïnvloeden - kent de verschillende visies, theorieën, definities en modellen omtrent het fenomeen (interculturele) communicatie - kan in een weergegeven gesprek de vraagsoort herkennen en benoemen - kan in een weergegeven gesprek de gegeven antwoorden taxeren - kan de 'complexiteit van een boodschap' weergeven en illustreren aan de hand van een opgegeven gespreksfragment Doceren - Hoorcollege Onderwijsleergesprek Contacturen (24u) 1 periode periode 1 Zelfstudie (51u) 1 periode periode 1 1 Periode 1 Schriftelijk examen 100% Ja Schriftelijk examen 100% NVT Het examen omvat kennis-, inzichts- en toepassingsvragen. Schriftelijke cursus met opdrachten. Electronisch leerplatform Blackboard biedt enkele oefeningen aan, en een samenvatting van de gebruikte powerpointpresentaties, en eventueel ander aanvullend studiemateriaal. Concrete toepassing van de theoretische inhoud omtrent elementaire communicatieve basisvaardigheden wordt voorzien in de onderwijsactiviteit Beroepspraktijk (Leergroep) Boek Elementaire sociale vaardigheden Van Meer K., Neijenhof J. Cursus Communicatie en observatie (editie 2011) Bij dit hoort vakgeïntegreerde studiebegeleiding. Bohn Stafleu van Loghum M. Verschueren KdG-SAW Aanbevolen studiemateriaal: Voor studenten met een examencontract kan de uitgave bij Bohn Stafleu Van Loghum van 'Elementaire Sociale Vaardigheden' (met CD-Rom!) een goede ondersteuning bieden. SAW6 SW1 SW3 Pagina 13 van 24 - versie:

14 Maton Els Roofthooft Tom Wegingsfactor: 3 Delibereerbaar Studiebelasting: 75u Contacturen per jaar: 24u enkelvoudig DIP, CRD, EXD, EXC sonderdeel SAW/11-12/pBa-SW/103 - SCHRIJVEN Diploma secundair onderwijs In de cursus Schrijven leren studenten een concrete aanpak om een zakelijke tekst vorm te geven, te schrijven en te herschrijven. Centraal in de opzet van dit staat dat studenten werken met en aan reële schrijftaken: schriftelijke taken binnen de opleiding of het beroep. In het schrijven focussen we in eerste instantie op de vormgeving van verschillende zakelijke teksten. Hieronder verstaan we de volgende zaken: - lezers- en doelgericht schrijven, - de opbouw van een tekst, - correct taalgebruik en een gepaste stijl, - citeren en refereren, - foutloze spelling. Het schrijven van goede, zakelijke teksten is een hele klus. Om studenten bij deze klus optimaal te ondersteunen hebben de docenten van dit een checklist ontwikkeld. Met behulp van deze aandachtspunten kan een student eigen teksten analyseren en verbeteren. In het eerste deel van deze cursus worden de verschillende onderdelen van de checklist stap voor stap toegelicht. Bij de meeste onderdelen zijn ook oefeningen voorzien. In het tweede deel van deze cursus oefenen we in het schrijven van een aantal beroepsgerichte teksten, zoals een mail, een verslag, een rapport, een argumentatie en een kort informatief artikel. De student: 1. drukt zich op een professionele manier schriftelijk uit; 2. geeft zowel zakelijke inhouden als persoonlijke argumenten in een gepaste taal en stijl schriftelijk weer; 3. beheerst verschillende professionele tekstsoorten (mail, verslag, rapport, ) wat betreft inhoud, structuur en vormgeving; 4. kan gebruik maken van de efficiënte zoekstrategieën bij het zoeken naar informatie 5. verwerkt bronmateriaal in schriftelijke werkstukken; 6. gebruikt op een correcte manier APA; 7. maakt een duidelijk onderscheid tussen objectieve informatie en eigen interpretatie; 8. past de spellingsregels correct toe. De contacturen van het schrijven bestaan uit 12 uur hoorcolleges, georganiseerd in periode 2, en 2 x drie werkcolleges verspreid over periode 3 en 4. Hiernaast krijg je nog 51 uren tijd om via zelfstudie je schrijfvaardigheden bij te spijkeren. In de hoorcolleges komen verschillende aspecten aan bod waaraan een goede zakelijke tekst moet beantwoorden. Deze aspecten worden met duidelijke voorbeelden geïllustreerd. Thema s als lezersgericht en doelgericht schrijven, de opbouw van een tekst, het schrijven van goede alinea s, het hanteren van een vlotte en aangename stijl krijgen een belangrijke plaats in deze colleges. Via interactieve werkvormen leer je deze aspecten te herkennen en ze zelf toe te passen bij het schrijven van je eigen teksten. Een assessment brengt je niveau van schrijfvaardigheid in kaart. Dit assessment dient als screening voor de werkcolleges. Haal je op dit assessment onvoldoende dan krijg je via de werkcolleges de om je schrijfvaardigheid verder bij te spijkeren. In deze werkcolleges worden in kleinere groepen de verschillende aspecten van zakelijk schrijven verder ingeoefend aan de hand van concrete schrijfopdrachten. Contacturen (24u) 3 periodes periode 2 Zelfstudie (51u) 3 periodes periode 2 1 Periode 4 opdracht 100% Ja opdracht 100% NVT Pagina 14 van 24 - versie:

15 De opdracht voor het Schrijven bestaat uit het schrijven van een rapport waarin alle doelstellingen worden geïntegreerd. Omdat we differentiëren binnen dit krijgen een aantal studenten op basis van verslagen in Beroepspraktijk vrijstelling voor de werkcolleges. Studenten die geen vrijstelling hebben zijn verplicht aanwezig in de werkcolleges. Ongewettigde afwezigheden worden mee verrekend in de evaluatie van de eindopdracht: voor elk werkcollege dat de student ongewettigd afwezig is, wordt 0,5 punt van de beoordeling van de opdracht afgetrokken. Zowel bij gewettigde als ongewettigde afwezigheden kan de lesgever een vervangopdracht geven. 2de examenperiode: Studenten die niet geslaagd zijn voor de opdracht eind periode 4 krijgen in de tweede examenperiode opnieuw een opdracht. Aanvullende studiematerialen vind je op BB of krijg je van de docent(en). Cursus Zakelijk Schrijven (editie 2011) E. Maton, T. Roofthooft, L. Janssens Bij dit hoort vakgeïntegreerde studiebegeleiding. KdG-SAW Aanbevolen studiemateriaal: Van Coillie J. m.m.v. A. De Weerdt, H. Schrooten, I. Verheyen en C. Willocx (2006). Bij de tekst. Schrijfboek voor sociaal werkers. Wolters Plantyn. SAW1 SAW2 SAW6 Pagina 15 van 24 - versie:

16 Balli Sultan Wegingsfactor: 3 Delibereerbaar Studiebelasting: 75u Contacturen per jaar: 24u enkelvoudig DIP, CRD, EXD, EXC sonderdeel SAW/11-12/pBa-SW/102 - GROEPSDYNAMICA EN SOCIALE PSYCHOLOGIE Diploma secundair onderwijs Deze cursus is gericht op theoretische analyses van hoofdthema s uit de groepsdynamica en sociale psychologie die bij uitstek relevant zijn voor het beroepsveld. Groepsdynamica bestudeert het gedrag van de mensen in kleine groepen. De sociale psychologie tracht te verklaren in hoeverre en op welke wijze gedachten, gevoelens en gedrag van mensen worden beïnvloed door de expliciete of impliciete aanwezigheid van anderen. In de cursus zullen topics uit beide disciplines worden bestudeerd. Thema s die vanuit de sociale psychologie aandacht krijgen zijn: sociale waarnemingsprocessen, attitude, sociale interactie, sociale motieven, interactie tussen groepen, beïnvloedingsprocessen van individuen en tussen groepen, Kernthema s die vanuit de groepsdynamica geduid zullen worden, zijn: niveaus en interventies in groepen, groepsvorming, groepsontwikkeling, groepsprocessen, groepsfenomenen, besluitvorming, leiderschap, communicatie in groepen, groepsidentiteit, groepsnormen, conformiteit en het functioneren in teams. Bij de uitdieping van deze topics zal er speciale aandacht uitgaan naar maatschappelijk belangrijke thema s als gezondheid, agressie, actuele sociale verhoudingen, behulpzaamheid,. Naast het aanreiken van theoretische analysekaders zullen er op systematische wijze verbindingen gelegd worden met de praktijk. De student: - herkent de interactieprocessen tussen individu en groepen en groepen onderling, - begrijpt de concrete problemen van individuen beter door deze te bekijken vanuit de bredere groepscontext, - kan gebruik maken van verschillende groepsdynamische en sociaal-psychologische referentiekaders om tot probleemformulering en oplossingen te komen, - kan benoemen wat er zich in een groep of tussen groepen afspeelt en hoe hierop kan ingespeeld worden, - verwerft inzicht in de basismechanismen van interactie en communicatie en besluitvorming binnen groepen. Hoorcollege Groepsdiscussie Contacturen (24u) 1 periode periode 4 Zelfstudie (51u) 1 periode periode 4 1 Periode 4 Schriftelijk examen 100% Ja Schriftelijk examen 100% NVT Aanvullende studiematerialen vind je op BB. Cursus Groepsdynamica en sociale psychologie (editie 2011) Bij dit hoort vakgeïntegreerde studiebegeleiding. S. Balli KdG-SAW SAW2 SAW9 SW1 Pagina 16 van 24 - versie:

17 Boxstaens Johan Lievens Pieter Melis Bie Wegingsfactor: 6 Delibereerbaar Hering: Niet-geslaagde dolods (waarop tweede examen mogelijk) Samengesteld SAW/11-12/pBa-SW/105 - VERKENNING IN HET WERKVELD Delen van dit samengesteld onderdeel: Diploma secundair onderwijs Studiepunt Weging - SAW/11-12pBa-SW/ SAW/11-12/pBa-SW/ Sociale kaart 2 2 al de niet-vrijgestelde delen zijn te volgen samengesteld DIP, CRD, EXD, EXC Pagina 17 van 24 - versie:

18 Boxstaens Johan Wegingsfactor: 4 Studiebelasting: 100u Contacturen per jaar: 32u deel van een Deelopleidingsondereel SAW/11-12pBa-SW/ Diploma secundair onderwijs Samen met 'Sociale kaart' vormt dit het 'Verkenning in het werkveld' Op deze manier wordt de student wegwijs gemaakt in het toekomstige werkveld van de maatschappelijk assistent vanuit twee invalshoeken. Beide invalshoeken worden theoretisch onderbouwd en geintegreerd in een opdracht. biedt een systematische inleiding in het brede begrip sociaal werk. Naast uitgebreide aandacht voor de gemeenschappelijke stam wordt getracht om een duidelijke link te leggen met de grote verscheidenheid in het werkveld. De studenten worden geïntroduceerd in de verschillende afstudeerrichtingen en trajecten binnen de opleiding Sociaal Werk aan het departement Sociaal-Agogisch Werk van de Karel de Grote Hogeschool. Naast een beschrijving van de Vlaamse situatie, zal ook getracht worden om linken te leggen met internationale accenten in Social Work. Thema s die aan bod komen zijn: - De basiskarakteristieken van het sociaal werk; - Specifieke historiek van het sociaal werk; - Theorievorming binnen sociaal werk; - De beroepsspecifieke kenmerken van de verschillende specialismen binnen het sociaal werk: maatschappelijk werk (MW), sociaal cultureel werk (SCW), kunst- en kultuurbemiddeling (KuCu), Maatschappelijke Advisering (MA) en Personeelswerk (PW). - De centrale methoden en accenten die binnen voornoemde specialismen gehanteerd worden. - De student heeft kennis van de inhoudelijke achtergronden van het sociaal werk in de breedte: invalshoeken, geschiedenis, basistheorieën en methoden. - De student is in staat om de professionele krachtlijnen van diverse specialismen (in theorie en praktijk) te formuleren - Doceren - hoorcollege - Onderwijsleergesprek - Huistaken Contacturen (32u) 2 periodes periode 1 Zelfstudie (68u) 2 periodes periode 1 1 Periode 2 Schriftelijk examen 100% Ja Multiple choice (multiple response) en een open vraag Schriftelijk examen 100% NVT Multiple choice (multiple response) en een open vraag Inleidende teksten en cursusmateriaal worden aangeleverd of verspreid via blackboard. Ook Powerpoint-presentaties en lesnota's worden beschouwd als studiemateriaal. Boek cfr. leerwijzer op BB Sociaal Werk in- en uitzichten (editie 2005) Wim Verzelen SAW1 SW5 SAW3 Garant Pagina 18 van 24 - versie:

19 Lievens Pieter Melis Bie Wegingsfactor: 2 Studiebelasting: 50u Contacturen per jaar: 16u deel van een Deelopleidingsondereel SAW/11-12/pBa-SW/ Sociale kaart Diploma secundair onderwijs Samen met 'Sociale kaart' vormt dit het 'Verkenning in het werkveld' Op deze manier wordt de student wegwijs gemaakt in het toekomstige werkveld van de maatschappelijk assistent vanuit twee invalshoeken. Beide invalshoeken worden theoretisch onderbouwd en geintegreerd in een opdracht. In het onderdeel sociale kaart ligt het accent op kennismaking met voorzieningen binnen het werkveld. In een eerste deel wordt het begrippenkader toegelicht: welzijnszorg, openbare en privé-initiatieven, de indeling van de welzijnszorg, de financiering, enz In de volgende delen wordt een globaal overzicht gegeven van verschillende diensten. Komen o.a. aan bod: de sociale huizen, O.C.M.W. s, het algemeen welzijnswerk, de bijzondere jeugdbijstand, zorg voor personen met een handicap, de ouderzorg, Kind en Gezin, de vakbonden, het sociaal-cultureel werk, het cultuurbeleid, arbeidszorg enz. (hoorcolleges 1e periode) In het kader van de opdracht krijgen de studenten een korte voorstelling van een digitale sociale kaart en worden zij verder begeleid in het uitvoeren van de opdracht (groepswerk 3e periode). Kennis van instellingen en organisaties in het sociale werkveld. Studenten moeten deze instellingen kunnen situeren naar doelstellingen, doelgroep, interne organisatie,spreiding. Studenten moeten hun weg vinden in het sociale werkveld via geïnformatiseerde sociale kaarten. Doceren - Hoorcolleges Casestudy Groepswerk - Oefensessies in kleinere groepen voor het gebruik van de digitale sociale kaart en de kennismaking met het werkveld. Deze opdracht sluit aan bij een praktijkopdracht van beroepspraktijk. Contacturen (16u) 3 periodes periode 1 Zelfstudie (34u) 3 periodes periode 1 1 Periode 3 Verslag 15% Ja 1 Periode 3 Schriftelijk examen 85% Ja Schriftelijk examen 100% NVT Na de hoorcolleges die gegeven worden in de eerste periode wordt de theoretische kennis geëvalueerd in een schriftelijk examen. De toepassingen m.b.t. de digitale sociale kaart worden via een groepswerk in de derde periode geëvalueerd. Syllabus = sociale kaart van B. Melis, editie Cursus Soreka = digitale sociale kaart uitgegeven door Kluwer. Gratis te consulteren via BB. Soka = digitale sociale kaart opgesteld door de provincies. Gratis te consulteren via internet. SAW2 SAW7 SAW1 SW2 Pagina 19 van 24 - versie:

20 Lauwerysen Katrien Wegingsfactor: 3 Delibereerbaar Studiebelasting: 75u Contacturen per jaar: 24u enkelvoudig DIP, CRD, EXD, EXC sonderdeel SAW/11-12/pBa-SW/113 - STATISTIEK EN INLEIDING IN SOCIAAL ONDERZOEK Diploma secundair onderwijs Deel 1. methoden van sociaal-wetenschappelijk onderzoek empirisch onderzoek, wie&wat&hoe onderzoeken, non-respons, vragenlijst, vormen van dataverzameling Deel 2: statistiek datamatrix, meetniveau variabelen, frequentieverdeling, centrumen spreidingsmaten, inleiding in multivariate analyse Studenten kennen het belang van onderzoeks- en statistisch materiaal in het sociaal werk. Studenten kennen de verschillende onderzoeksstappen, onderzoeksvormen en belangrijke valkuilen in het onderzoek. Studenten kunnen onderzoeksresultaten lezen, begrijpen en interpreteren. Studenten kunnen elementaire statistische grootheden berekenen en maken de juiste keuze voor een bepaalde statistische techniek. Studenten hebben kennis van de belangrijkste instellingen voor sociaal onderzoek in België en Europa. Studenten hebben een zakelijke en professionele houding: individuele casus kaderen in maatschappelijke context. Doceren - Hoorcollege - Onderwijsleergesprek - Oefeningen Contacturen (24u) 1 periode periode 2 Zelfstudie (51u) 1 periode periode 2 1 Periode 2 Schriftelijk examen 100% Ja Schriftelijk examen 100% NVT powerpoint presentatie met aanvullend materiaal (verduidelijking en illustratie); wordt besproken in de les; is beschikbaar op blackboard Cursus Statistiek en inleiding in sociaal onderzoek (editie 2011) Bij dit hoort vakgeïntegreerde studiebegeleiding. K. Lauwerijsen KdG-SAW SAW1 SAW2 SAW7 Pagina 20 van 24 - versie:

21 Roels Bart Wegingsfactor: 3 Delibereerbaar Studiebelasting: 75u Contacturen per jaar: 24u enkelvoudig DIP, CRD, EXD, EXC sonderdeel SAW/11-12/pBa-SW/104 - SOCIALE ZEKERHEID EN SOCIALE BIJSTAND Diploma secundair onderwijs Het begrip recht en sociaal recht. De basisprincipes van de sociale zekerheid. De geschiedenis. De structuur en de uitkeringen. De financiering en geldstromen van de verschillende stelsels. De administratieve organisatie. De student: - heeft een basiskennis van sociaal recht en enkele begrippen van arbeidsrecht, - heeft inzicht in de waarde van het rechtssysteem voor de hedendaagse samenleving, - kan denken in rechtskundige termen verbinden met concrete situaties, - ervaart het rechtssysteem als een ondersteuning van mensen bij het optimaliseren van hun plaats tegenover de instellingen van de samenleving, - is bekend met sociaal recht in de Vlaamse/Belgische samenleving, - kan het sociaal recht consulteren en dit toepassen op specifieke situaties uit de beroepspraktijk. De lessen volgen de structuur van de cursus. De studenten dienen tevens nota s te nemen. Daarnaast worden met behulp van vragen enkele thema's uitgewerkt. De antwoorden kan men o.a. vinden op de website van de Federale Overheidsdienst Sociale zekerheid ( De oplossingen worden tijdens de lessen besproken en behoren tot de leerstof. Contacturen (24u) 1 periode periode 1 Zelfstudie (51u) 1 periode periode 1 1 Periode 1 Schriftelijk examen 100% Ja multiple choice vragen en open vragen. Schriftelijk examen 100% NVT multiple choice vragen en open vragen. Cursus Sociale zekerheid en sociale bijstand (editie 2011) Bij dit hoort vakgeïntegreerde studiebegeleiding. B. Roels KdG-SAW SAW1 SAW2 SAW10 Pagina 21 van 24 - versie:

22 Croonen Christel Callebert Maaj Clarys Marnic Cornille Annemie De Winter Elke Debbaut Steven Goorden Jan Matthijs Veerle Michielssen Sophie Roofthooft Tom Siebens Inge Van Opdorp Peter Van Roy Steve Vandewalle Carolien Verschueren Marc Wouters Mieke Wegingsfactor: 9 Niet delibereerbaar Hering: geen tweede examen mogelijk Studiebelasting: 225u Contacturen per jaar: 115u enkelvoudig DIP, CRD sonderdeel SAW/11-12/pBa-SW/106 - BEROEPSPRAKTIJK Diploma Secundair Onderwijs - communicatietraining; - verkenning buurt/wijk met aandacht voor specificiteit grootstedelijke context; - groepsdynamica; - participerende observatie (inleefweek); - actualiteit; - themawerking; - oefeningen reflectie- en sociale vaardigheden; - oefeningen schriftelijke vaardigheden; Deze leerinhouden bereiden de student voor op de tweedejaarsstage en op zijn trajectkeuze voor het tweede en derde jaar. - de student ontwikkelt voldoende communicatieve vaardigheden om de tweedejaarsstage te starten; - de student is in staat een eigen mening op te bouwen en te argumenteren; - de student heeft een open houding tegenover feedback en confrontatie; - de student ontwikkelt een basishouding van permanente, kritische reflectie op het eigen functioneren; - de student kan constructief samenwerken met andere groepsleden en neemt initiatief in groepsopdrachten en oefeningen; - de student is in staat zijn professionele houding en vaardigheden en die van anderen te evalueren; - de student kan zijn eigen waarden en normen benoemen en door uitwisseling van mening en confrontatie ook relativeren; - de student is in staat om zich te positioneren in een nieuwe groep; - de student is in staat om over alle leerinhouden en leerdoelen schriftelijk en mondeling te communiceren; - de student is in staat om contacten te leggen met professionele werkers en organisaties; - de student heeft een open leerhouding Wekelijkse bijeenkomsten in een vaste groep van 16 studenten met een variatie aan werkvormen: - participerende observatie; - onderwijsleergesprek; - klasgesprek; - leergesprek; - groepsdiscussie; - groepswerk; - practicum; - huistaken; - portfolio Contacturen (115u) 4 periodes periode 1 Zelfstudie (110u) 4 periodes periode 1 1 en 2 Periode 4 Procesevaluatie 100% Nee De student wordt beoordeeld op vaardigheden en houding. De student krijgt in de loop van het academiejaar feedback. Elke leergroepbegeleider kan een student bijkomende opdrachten opleggen die onderdeel uitmaken van de evaluatie. We verwachten dat de student zijn eigen leerproces beheert, hieronder verstaan we: zelfstandig lezen en verwerken van nota's, organiseren en plannen van taken die daaruit voortvloeien, regelmatig feedback vragen aan leergroepbegeleider in functie van remediëring, oefenen aangrijpen... Zowel op het einde van periode 2 als op het einde van periode 4 is er een individueel evaluatiegesprek met de leergroepbegeleider. Ter voorbereiding van dit gesprek ontwikkelt de student een portfolio waarin hij aantoont dat hij over de vereiste vaardigheden en houding beschikt. Een onvolledig of laattijdig ingediend portfolio (ontbrekende documenten, onderdelen niet of beperkt uitgewerkt, geen of onvoldoende reflecties ) zal zwaar doorwegen in de eindquotatie en kan leiden tot een onvoldoende voor de leergroep. De student toont hiermee aan dat hij niet voldoende scoort op een aantal specifieke vaardigheden & houdingen, met name: schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid, plannen, organiseren en zelfstandig werken, reflecteren, stiptheid & discipline, orde & nauwkeurigheid, inzet, zin voor initiatief en creativiteit, maatschappelijke betrokkenheid. Wanneer de student geen portfolio inlevert dan vervalt het eindevaluatiegesprek. De student kan immers slechts door middel van zijn portfolio aantonen dat hij de vereiste competenties heeft verworven. De student krijgt in dat geval 0/20 voor het OO Beroepspraktijk, ongeacht zijn aanwezigheid tijdens het academiejaar en het inleveren van deelproducten. Deelname aan de lessen Beroepspraktijk (leergroep) is verplicht. Ongewettigde afwezigheden worden verrekend in de permanente evaluatie en beïnvloeden de eindquotatie. Tevens kan aan de student gevraagd worden inhaalopdrachten te maken. 2de examenperiode: Niet herneembaar Pagina 22 van 24 - versie:

23 Aanvullende studiematerialen (nota's, deelopdrachten, evt. wijzigingen in kalender...) vind je op BB. Boek Cursus Reflecteren: de basis. Op weg naar bewust en bekwaam handelen (editie 2006) Studiewijzer Beroepspraktijk (leergroep) (editie 2011) Bij dit hoort vakgeïntegreerde studiebegeleiding. Groen, M. Wolters Noordhoff C. Croonen KdG-SAW SAW1 SAW3 SAW6 SAW10 Pagina 23 van 24 - versie:

24 Globaal overzicht studiematerialen (herhaling) Medium Studiemateriaal en auteur Cursus Communicatie en observatie (editie 2011) M. Verschueren Cursus Economie (editie 2011) W. Dewint Boek Elementaire sociale vaardigheden Van Meer K., Neijenhof J. Cursus Filosofie SW (editie 2011) R. Anthone Cursus Groepsdynamica en sociale psychologie (editie 2011) S. Balli Cursus Politieke en sociale geschiedenis (editie 2011) K. Naegels Uitgever en ISBN KdG-SAW Karel de Grote-Hogeschool, Departement SAW Bohn Stafleu van Loghum Karel de Grote-Hogeschool, Departement SAW KdG-SAW Karel de Grote-Hogeschool, Departement SAW Code opl.onderdeel SAW/11-12/pBa-SW/101 SAW/11-12/pBa-SW/107 SAW/11-12/pBa-SW/101 SAW/11-12/pBa-SW/108 SAW/11-12/pBa-SW/102 SAW/11-12/pBa-SW/109 Boek Boek Psychologie, een inleiding (editie 2009, editie voor KdG) Zimbardo, P.G., McCann, V., Johnson, R.L. Recht voor welzijnswerkers (editie 2010) Boonen, J.; Decock, G.; Vancorenland, K.; Vande Moortel, J. en Vanmarcke, L. Reflecteren: de basis. Op weg naar bewust en bekwaam handelen (editie 2006) Groen, M. Boek Sociaal Werk in- en uitzichten (editie 2005) Wim Verzelen Cursus Sociale zekerheid en sociale bijstand (editie 2011) B. Roels Cursus Sociologie (editie 2011) K. Naegels Cursus Statistiek en inleiding in sociaal onderzoek (editie 2011) K. Lauwerijsen Cursus Studiewijzer Beroepspraktijk (leergroep) (editie 2011) C. Croonen Boek Van gedachten wisselen - Filosofie en ethiek voor sociale beroepen (editie 2008) Richard de Brabander Cursus Zakelijk Schrijven (editie 2011) E. Maton, T. Roofthooft, L. Janssens Pearson Kluwer Wolters Noordhoff ISBN: Garant KdG-SAW KdG-SAW KdG-SAW KdG-SAW Coutinho ISBN: KdG-SAW SAW/11-12/pBa-SW/110 SAW/11-12/pBa-SW/111 SAW/11-12/pBa-SW/106 SAW/11-12pBa-SW/1051 SAW/11-12/pBa-SW/104 SAW/11-12/pBa-SW/112 SAW/11-12/pBa-SW/113 SAW/11-12/pBa-SW/106 SAW/11-12/pBa-SW/108 SAW/11-12/pBa-SW/103 Pagina 24 van 24 - versie: