Jeugdgezondheidszorg Kennemerland. Jaarverslag 2011

Transcriptie

1 j Jeugdgezondheidszorg Kennemerland Jaarverslag 2011

2 Inhoudsopgave 1.0 Voorwoord Jeugdgezondheidszorg Kennemerland Kwaliteit Centra voor Jeugd en Gezin en ketenzorg Opvoedingsondersteuning Basistakenpakket Monitoren en signaleren Inschatten zorgbehoefte Screeningen en vaccinaties Voorlichting, advies, instructie en begeleiding Beïnvloeden van gezondheidsbedreigingen Zorgsysteem, netwerken, overleg en samenwerking Bijlage 51 Locaties Jeugdgezondheidszorg Kennemerland 72 Colofon 73 2

3 Opnieuw een jaar van verdiepen en verbinden In 2011 zijn we ons blijven richten op het versterken van de verbinding en de samenwerking in de organisatie. Samen aan de slag, onder andere door voortzetting van het project zorgcoördinatie. Ook in 2011 ging het om verdieping en consolidatie van het bestaande beleid, in plaats van implementatie van nieuwe plannen. Beleidskeuzes zijn tegen de achtergrond van dit uitgangspunt gemaakt. Temeer daar ook van ons gevraagd werd om ons voor te bereiden op de uitvoering van de kabinetsplannen. Het kabinet heeft in het regeerakkoord aangekondigd alle jeugdzorgtaken te decentraliseren naar gemeenten. Deze decentralisatie vloeit voort uit de wens één financieringsstroom tot stand te brengen, ter ontschotting van het ondersteuningsen zorgaanbod. Een belangrijk inhoudelijk uitgangspunt is dat niet langer problemen centraal staan, maar de kansen van kinderen en hun opvoeders. Dat betekent dat er meer moet worden geïnvesteerd in preventie, ondersteuning en ambulante hulp. Onze organisatie heeft als kerntaak preventie en als partner in het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) hebben we ons in 2011 ingezet voor een sterk preventief aanbod waarin het voorkómen van de zorgvraag voorop staat. Met veel waardering kijk ik terug op het jaar Dit jaarverslag geeft een goed beeld van de vele activiteiten en projecten, waaruit de deskundigheid en betrokkenheid van onze medewerkers blijkt. Waar mogelijk dragen we bij aan duurzaamheid, daarom publiceren wij ook dit jaar alleen een online editie van het jaarverslag. Daarmee is het voor iedereen toegankelijk en kunt u in een paar klikken vinden wat u zoekt. Wilt u meer weten over onze activiteiten, of heeft u tips voor ons? Laat het ons weten! Uw vragen en reacties zijn van harte welkom! De samenwerking met de partners is in 2011 verder versterkt. De stijgende lijn die in 2010 is ingezet heeft zich doorgezet. Er zijn in het afgelopen jaar opnieuw meer contacten met onze samenwerkingspartners geweest dan voorgaande jaren, bijvoorbeeld met Bureau Jeugdzorg/AMK. Een goed hulpmiddel hierbij zijn de regionale afspraken over samenwerking en zorgcoördinatie en het werken met VerKen. Margaret Brouwer manager 3

4 1.1 Jeugdgezondheidszorg Kennemerland Jeugdgezondheidszorg Kennemerland is er voor alle kinderen van 0-4 jaar en hun ouders/verzorgers in de regio Midden- en Zuid-Kennemerland. Deze regio strekt zich uit van Uitgeest in het noorden, tot Bennebroek in het zuiden (zie kaart op pagina 72). Jeugdgezondheidszorg Kennemerland is een gezamenlijke activiteit van de zorgverleners ViVa! Zorggroep en Zorgbalans. Deze organisaties hebben de beide afdelingen Jeugdgezondheidszorg samengevoegd in een gezamenlijke onderneming: Jeugdgezondheidszorg Kennemerland BV. Samenwerking moederorganisaties Jeugdgezondheidszorg Kennemerland is een aparte BV met een eigen planning & controlcyclus en jaarrekening. Er wordt nauw samengewerkt met de verschillende bedrijfsonderdelen van ViVa! Zorggroep en Zorgbalans: in het bijzonder met de diëtisten, Thuisbegeleiding en SenZ. SenZ biedt haar abonnees in Midden- en Zuid-Kennemerland diverse diensten en activiteiten voor alle leeftijdsgroepen. Voorbeelden hiervan zijn een informatieblad met artikelen over de verzorging en opvoeding van kinderen, aanvullende kinderopvang 0-12 jaar, een cursus eerste hulp bij kinderongevallen en diverse diensten aan huis. Toegankelijkheid Jeugdgezondheidszorg Kennemerland voldoet met veertien consultatiebureaus ruimschoots aan de landelijke criteria. Deze veertien locaties bevinden zich verspreid in ons werkgebied, waardoor alle inwoners een consultatiebureau in de buurt kunnen bezoeken. Op alle locaties worden wekelijks 1 of 2 inloopspreekuren gehouden waar ouders zonder afspraak terecht kunnen. Daarnaast is er op werkdagen van 8.30 tot uur en van tot uur een telefonisch spreekuur waar ouders met vragen terecht kunnen. Op een aantal locaties is het ook mogelijk om s avonds het consultatiebureau te bezoeken. Medewerkers Op 31 december 2011 werkten bij Jeugdgezondheidszorg Kennemerland 144 medewerkers: 23 jeugdartsen (waarvan 12 jeugdarts KNMG), 62 JGZ-verpleegkundigen, 26 consultatiebureau-assistenten (cb-assistenten, waarvan 5 ook wijkassistent zijn), 2 wijkassistenten en 4 (ortho)pedagogen. Daarnaast ook 11 planners, 2 managementassistentes, 2 secretaresses, 1 manager, 3 regiomanagers, 1 manager bedrijfsbureau, 1 stafarts, 1 beleidsadviseur, 1 staforthopedagoog, 3 projectleiders CJG (voor Haarlem, Beverwijk en Velsen) en 2 coördinatoren CJG (voor Haarlem en Zandvoort). 4

5 Missie De missie van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland is het bevorderen van een gezonde ontwikkeling van alle in regio Midden- en Zuid-Kennemerland wonende kinderen van 0-4 jaar en het verkleinen van gezondheidsverschillen. Visie Jeugdgezondheidszorg Kennemerland biedt actief laagdrempelige preventieve zorg, waarbij het kind centraal staat, aan alle ouders/verzorgers met kinderen van -9 maanden tot 4 jaar in de regio Midden- en Zuid-Kennemerland. Zij doet dit op een professionele eigentijdse manier en afgestemd op de behoefte van de ouders/verzorgers. Zij gaat uit van de eigen verantwoordelijkheid van de ouders/verzorgers en respecteert individuele keuzes, maar rekent het tot haar verantwoordelijkheid om hen indien (maatschappelijk) geïndiceerd op eigen initiatief met een zorgaanbod te benaderen. De organisatie is eenvoudig, efficiënt en transparant. Jeugdgezondheidszorg Kennemerland is een actieve samenwerkingspartner in de jeugdzorg in de regio en vormt mede de basis van de CJG. Doelstellingen De doelstelling van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland is: het bevorderen en beveiligen van een gezonde lichamelijke, geestelijke en sociale ontwikkeling van de populatie kinderen van 0-4 jaar, uitgaande van de eigen verantwoordelijkheid van de ouders, door middel van beïnvloeding van relevante gezondheidsdeterminanten, te weten medisch-biologische factoren, gezondheidsgedrag en relevante omgevingsfactoren waaronder het gezondheidssysteem zelf. Subdoelstellingen n de immuniteit tegen infectieziekten te verhogen; n individuele gezondheidsrisico s tijdig op te sporen en zo nodig te verwijzen; n op individueel en collectief niveau de eigen mogelijkheden en verantwoordelijkheid van ouders te bevorderen, zo nodig hun inzicht in de gezondheidstoestand van hun kind te verbeteren en hun competentie (gezondheidsbevorderend gedrag) te verhogen; n inzicht te verschaffen in de gezondheidstoestand van (groepen) jeugdigen, gezondheidsbedreigende maatschappelijke risicofactoren te onderkennen en bij te dragen aan het uitschakelen daarvan. Voor kinderen van 4-19 jaar neemt de afdeling Jeugd gezondheids zorg van GGD Kennemerland (onderdeel van Veilig heidsregio Kennemerland, VRK) de taak van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland over. Tijdens de basisschoolperiode roept de schoolarts of verpleegkundige het kind enkele keren op om de groei en gezondheid te controleren. Een goed inzicht in de voorgeschiedenis van het kind is de basis voor verdere begeleiding. Jeugdgezondheidszorg Kennemerland draagt daarom het dossier van het kind over aan de GGD als de ouder/ verzorger daarvoor toestemming geeft. 5

6 1.2 Kwaliteit Jeugdgezondheidszorg Kennemerland wil zich onderscheiden door kwaliteit. Daarvoor is het van belang onze JGZ-activiteiten voortdurend te toetsen, zowel inhoudelijk als aan maatschappelijke ontwikkelingen en behoeften en hierop in te spelen. Deze proactieve houding is alleen mogelijk door een constructieve, opbouwende bedrijfscultuur, waarin samenwerking voorop staat. Kwaliteitscertificaten Jeugdgezondheidszorg Kennemerland heeft in april 2008 het certificaat van de Stichting Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector (HKZ-certificering) behaald. Ieder jaar vindt hercertificering plaats en mede dankzij de inzet van onze medewerkers zijn we hiervoor in april 2011 wederom zonder bevindingen geslaagd. Sinds 2005 zijn wij in het bezit van het WHO/Unicef certificaat Zorg voor Borstvoeding. De uniformiteit en continuïteit in de begeleiding bij borstvoeding is hiermee goed verankerd. De werkwijze wordt gekenmerkt door een duidelijke en gestructureerde aanpak. Locaties In 2011 zijn drie consultatiebureaus verhuisd. Begin 2011 is het consultatiebureau in Beverwijk verhuisd van de Büllerlaan naar de Romerkerkweg. Een ruime locatie waar we samen met een peuterspeelzaal gehuisvest zijn en waarin in 2012 ook een CJG van de gemeente Beverwijk wordt ondergebracht. In november is het consultatiebureau van Zandvoort verhuisd naar het CJG in Zandvoort aan de dr. Jac. P. Thijsseweg. Ook dit is een mooie ruime locatie waarin we samen met de GGD en andere partners gehuisvest zijn. Eveneens in november is het consultatiebureau van het Zeewijkplein in IJmuiden verhuisd naar het CJG aan het Marktplein. Deze locatie ligt mooi centraal in het centrum van IJmuiden en ook hier werken we samen met de GGD en andere partners. Scholingsplan Ieder jaar wordt een scholingsplan opgesteld ten behoeve van de deskundigheidsbevordering van medewerkers. Dit is een onderdeel van de Planning & Controlcyclus van Jeugd gezond heidszorg Kennemerland. In 2011 is opnieuw een uitgebreid scholingsplan uitgevoerd. Bij alle artsen en JGZ- verpleegkundigen is ook dit jaar een video-opname gemaakt van een zuigelingen- of peuterconsult. Deze opnames worden zowel individueel als in een supervisiegroep nabesproken. Daarnaast zijn de artsen en JGZ-verpleegkundigen geschoold op zorgcoördinatie, Positief opvoeden, Triple P, kindermishandeling (inclusief de meldcode), cold-chain, privacy en voorkomen vrouwelijke genitale verminking. De consultatiebureauassistenten en wijkassistenten zijn onder andere geschoold op het vergroten van communicatieve vaardigheden. Opleidingsinrichting In 2009 is Jeugdgezondheidszorg Kennemerland erkend als opleidingsinrichting. Er is door de Sociaal Geneeskundige Registratie Commissie (SGRC), in tegenstelling tot de gebruikelijke twee jaar, een certificaat afgegeven voor vier en een half jaar. Onze organisatie staat voor kwaliteit en heeft opgenomen in haar beleid dat alle artsen jeugdarts dienen te zijn of te worden. Inmiddels zijn 12 van de 23 jeugdartsen jeugdarts KNMG en 4 zijn in opleiding hiervoor. Deze artsen in opleiding tot specialist (aios) worden opgeleid door onze stafarts en onze praktijkbegeleider. Beiden zijn erkend praktijkopleider. 6

7 Kwaliteitsregister V&V Er is in 2011 een overeenkomst met V&VN (Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland) afgesloten. Dit biedt onze JGZ-verpleegkundigen de mogelijkheid zich in te schrijven in het kwaliteitsregister met het specifieke deskundigheidsgebied Jeugdverpleegkunde. Inschrijving in het online registratiesysteem erkent JGZ-verpleegkundigen in hun professionaliteit en stimuleert hen om ook zelf verantwoordelijkheid te nemen om hun vak bij te houden. De beroepsvereniging heeft een standaard opgesteld, waaraan de JGZ-verpleegkundige zich kan spiegelen. Alle JGZ-verpleegkundigen hebben zichzelf hiervoor aangemeld. Dit laat de betrokkenheid en aandacht voor kwaliteit zien. Nieuw functiegebouw In 2010 en 2011 is de functieopbouw van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland herzien. Dit was nodig vanwege (externe) organisatorische en inhoudelijke ontwikkelingen in de jeugdgezondheidszorg. Het ging daarbij niet alleen om de herziening van de bestaande functies, maar met name ook om de wijze waarop verbindingen en overlappingen tussen functies zijn weggezet en hoe (nieuwe) aandachtsgebieden en specialisaties een plaats konden krijgen in het functiegebouw. Hiermee beoogt Jeugdgezondheidszorg Kennemerland zich stevig te positioneren en aantrekkelijk te zijn en te blijven op de arbeidsmarkt. Jeugdgezondheidszorg Kennemerland opteert voor medewerkers die de ambitie hebben om zich verder te ontwikkelen en specialiseren en derhalve flexibel inzetbaar zijn. Voor de functie van JGZ-verpleegkundige heeft dit geleid tot een beschrijving van deze functie in twee varianten: de algemene functie JGZ-verpleegkundige en de JGZ-verpleegkundige Plus: met het addendum Plustaken of met het addendum Praktijkbegeleider. De addenda zijn tot stand gebracht om de JGZ-verpleegkundige te prikkelen tot inhoudelijke verdieping en specialisatie. Dit komt zowel de verpleegkundigen ten goede (het werk wordt interessanter en er ontstaan loopbaankansen), als de organisatie (inhoudelijke verdieping versterkt de kwaliteit van dienstverlening, als (niet in de laatste plaats) de cliënten die (nog) betere zorg krijgen. Digitaal Dossier Jeugdgezondheidszorg Jeugdgezondheidszorg Kennemerland brengt de gezondheid en ontwikkeling van kinderen en de gezondheidsbedreigingen in kaart. Om optimaal gebruik te maken van alle gegevens die in de JGZ worden verzameld, gebruikt Jeugdgezondheidszorg Kennemerland sinds 1 januari 2006 een Digitaal Dossier Jeugdgezondheidszorg (DD JGZ). Het werken met een DD JGZ levert voor alle betrokkenen (medewerkers, cliënten, gemeenten, externe partijen zoals de inspectie) veel voordelen op. In de afgelopen zes jaar is het systeem volop in ontwikkeling geweest. Sinds 1 januari 2010 kennen wij geen papieren dossiers meer. Alleen kinderen die naar ons werkgebied verhuisd zijn brengen nog een papieren dossier mee. Al enkele jaren worden voorbereidingen getroffen om gegevens met andere instellingen uit te wisselen via het landelijk schakelpunt (LSP). Op 5 april 2011 heeft de Eerste Kamer VWS een halt toegeroepen wat betreft organisatorische en financiële bemoeienis met de landelijke infrastructuur. Vanaf dat moment heeft alle voortgang en ontwikkeling met betrekking tot de infrastructuur stil gelegen. Half december 2011 is duidelijk geworden dat de infrastructuur een doorstart kan maken met financiering door de zorgaanbieders zelf. Het initiatief voor de doorstart ligt bij de koepels van huisartsen en apothekers, die verenigd zijn in de Vereniging van Zorgaanbieders voor Zorgcommunicatie (VZVZ). De landelijke infrastructuur wordt beheerd door het Servicecentrum Zorgcommunicatie (SZC). De jeugdgezondheidszorg heeft, bij monde van Actiz, GGD Nederland, VNG en NCJ, aangeven naar de VZVZ en het SZC dat zij gebruik wil maken van de landelijke infrastructuur. Dit geldt zowel voor dossieruitwisseling binnen de jeugdgezondheidszorg als voor uitwisseling met ketenpartners (RIVM, verloskundigen). De verschillende juridische en organisatorische mogelijkheden voor de inrichting voor de jeugdgezondheidszorg worden momenteel onderzocht. Naar verwachting zal Nictiz in 2012 contact met ons als koploper opnemen, zodat de aansluiting op de landelijke infrastructuur alsnog geregeld kan worden. 7

8 Ook dit jaar is het jaarverslag van het voorgaande jaar weer in alle teams van onze organisatie besproken. Doel hiervan is het verbeteren van de registraties. Alle teams hebben verbeterdoelen geformuleerd. Deze verbeterdoelen worden getoetst en in 2012 besproken aan de hand van het jaarverslag van De resultaten en de geformuleerde verbeterdoelen van de verschillende teams zijn met elkaar vergeleken. Hiermee blijft het DD JGZ een uitstekend middel om de kwaliteit van het werk te verbeteren. Academisering Bijna alle in de provincie Noord-Holland gevestigde JGZ organisaties vormen samen met de afdeling jeugdgezondheidszorg van de Vrije Universiteit (VU) een academische werkplaats. Jeugdgezondheidszorg Kennemerland is onderdeel van deze academische werkplaats. In de academische werkplaats is extra aandacht voor onderwijs, onderzoek en zorgvernieuwing. Ook in 2011 hebben enkele jeugdartsen les gegeven aan medisch studenten en hebben bijna alle jeugdartsen een co-assistent sociale geneeskunde begeleid in de praktijk. In 2009 is in het kader van de academisering een high-potential groep (HP groep) van start gegaan met het opzetten van eigen onderzoeken. Deze groep bestaat uit 5 jeugdartsen en de stafarts. Een deel van deze werkgroep heeft in 2010 onderzoek gedaan naar een screeningsinstrument waarmee taalproblemen vroegtijdig opgespoord worden. Over de eerste resultaten uit dit onderzoek is door één van de HP-groepleden een lezing gehouden tijdens een wetenschappelijke dag van de AJN (landelijke vereniging van jeugdartsen) en is een artikel gepubliceerd in het Tijdschrift voor Jeugdgezondheidszorg. Het andere deel van de HP groep richt zich op de effectiviteit van de ogentest die wordt uitgevoerd rond de leeftijd van 3 jaar. Na de implementatie van de nieuwste landelijke richtlijn in 2010 geven de werkgroepleden regelmatig aan de hand van rapportages uit de digitale dossiers feedback aan hun collega s om de kwaliteit van de 'ogentest' en de registraties te verbeteren. Daarnaast is in 2011 een follow-up registratie in het dossier opgenomen, zodat de resultaten van de verwijzing op grond van onvoldoende score op deze ogentest uniform kunnen worden bijgehouden. Samenwerking Linnaeusinstituut Het Linnaeusinstituut is een samenwerking op het gebied van onderwijs, opleiding en wetenschap tussen het Spaarne Ziekenhuis (Hoofddorp), het Kennemer Gasthuis (Haarlem) en het Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid Kennemerland (Streeklab). Reeds langere tijd wordt door Jeugdgezondheidszorg Kennemerland met het Linnaeusinstituut samengewerkt op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. Voorbeelden hiervan zijn de vaccinstudies zoals MINOES en PINO. In 2011 deed Jeugdgezorndheidszorg Kennemerland mee aan het PIM-onderzoek. Hierin werd het effect van vier verschillende pneumokokken vaccinatieschema s vergeleken. Voor deze studie zijn in december 2011 de laatste kinderen geïncludeerd. In 2010 is de begeleiding van co-assistenten van het Spaarne Ziekenhuis door de jeugdartsen van onze organisatie ondergebracht binnen het Linnaeusinstituut. In 2011 is de begeleiding uitgebreid met de co-assistenten van het Kennemer Gasthuis. Alle ruim 100 junior co-assistenten kregen een les over jeugdgezondheidszorg. Deze les werd gegeven door de praktijkbegeleider van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland. Daarnaast liepen de junior co-assistenten een dag mee met een jeugdarts en JGZ-verpleegkundige op een consultatiebureau. Uit de evaluaties blijkt dat de co-assistenten de bijdrage van onze organisatie hoog waarderen. Cliëntenraadpleging Aan het eind van de zuigelingenperiode en aan het eind van de peuterperiode wordt aan ouders/verzorgers gevraagd hoe zij de dienstverlening van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland ervaren. Deze raadpleging geeft inzicht in wat ouders/verzorgers van ons vinden op het gebied van onder andere bereikbaarheid, het consultatiebureau en de bejegening door de medewerkers. De resultaten uit 2011 geven aan dat een ruime meerderheid van onze cliënten tevreden of zeer tevreden is over de verschillende onderdelen van de dienstverlening. 8

9 1.3 Centra voor Jeugd en Gezin en ketenzorg Centra voor Jeugd & Gezin Het CJG is een laagdrempelige en herkenbare plek waar alle ouders en kinderen (van -9 maanden tot 23 jaar) én professionals terecht kunnen met allerlei vragen op het gebied van zwangerschap, geboorte, gezondheid, ontwikkeling, opvoeden en opgroeien. Kinderen en ouders krijgen de hulp en ondersteuning die ze nodig hebben en waar ze die nodig hebben. Jeugdgezondheidszorg Kennemerland wil een actieve bijdrage leveren aan de realisatie van CJG in alle gemeenten in Midden- en Zuid-Kennemerland, afhankelijk van de lokale situatie in gemeenten. In Zuid-Kennemerland zijn op 18 mei in Haarlem twee CJG geopend en op 18 november het CJG in Zandvoort. In Haarlem zijn de voorbereidingen getroffen voor de realisatie van het vijfde en laatste CJG aan de Jan Gijzenkade. In Midden-Kennemerland is op 17 november het CJG in IJmuiden geopend. Voor de regio IJmond zijn alle beoogde inlooppunten in 2011 gerealiseerd. Van oktober was het de 1e landelijke Week van de Opvoeding. Zowel in de regio Haarlem als in IJmond zijn allerlei activiteiten, lezingen, mobiele koffiekarren en bijeenkomsten gehouden. In Haarlem werd de verkiezing 'beste oppas van Haarlem' georganiseerd. De activiteiten zijn goed bezocht. Vele ouders/opvoeders zijn in gesprek geraakt over opvoeden, zijn (beter) bekend geraakt met het CJG en met Positief Opvoeden. We kunnen terugkijken op een geslaagde en succesvolle week. Per 1 december 2011 is er een 2e coördinator CJG Haarlem bij ons in dienst getreden. Haar naam is Froukje Kamoschinski en zij werkt 28 uur per week. Karin van der Arend heeft per 1 november 2011 de coördinatie van het CJG in Zandvoort voor haar rekening genomen maar blijft daarnaast ook coördinator voor de CJG in Haarlem. Ketenzorg en Centra voor Jeugd & Gezin Net als in Zuid-Kennemerland hebben de gemeenten in Midden-Kennemerland besloten om voor de uitwerking van onderdelen, die voor elk CJG hetzelfde zijn, gezamenlijk op te 9

10 trekken en regionale basisvoorstellen te maken. Zorgcoördinatie en doorzettingsmacht is één van de onderwerpen omdat dit een belangrijk onderdeel van de taken binnen de CJG is. Goede zorgcoördinatie moet leiden tot '1Gezin1Plan'. Om tot '1Gezin1Plan' te komen, dienen afspraken gemaakt te worden over regievoering, opschaling en doorzettingsmacht. Andere onderwerpen zijn de aansluiting van de CJG op Bureau Jeugdzorg en het aanbod opvoedingsondersteuning dat vanuit de CJG geleverd wordt. Wijzer Samenwerken Sinds 2007 is de inbedding van de peuteradviesfunctie in een sluitende zorgstructuur gerealiseerd middels de implementatie van de Wijzer Samenwerken op alle consultatiebureaus en peuterspeelzalen. Hierin werken betrokken instellingen samen indien bij een kind vragen of zorgen over gedrag of ontwikkeling zijn gesignaleerd. Door de eenduidige procedure gaan geen signalen verloren en wordt optimaal gebruik gemaakt van elkaars deskundigheid. In 2011 zijn betrokken instellingen begonnen met vernieuwing van deze Wijzer. De ontwikkeling van de CJG wordt hierin meegenomen, de Integrale Vroeghulp gaat onderdeel uitmaken van de Wijzer, maar ook de wrap around care, waardoor de instellingen die nodig zijn om de doelen voor het kind te realiseren betrokken worden. Ook wordt de dienstverlening uitgebreid met nieuwe mogelijkheden, bijvoorbeeld van OCK het Spalier. De Wijzer Samenwerken wordt in 2012 voorgelegd aan gemeenten en andere betrokken partners. Het is de bedoeling dat implementatie in 2012 zal plaatsvinden. Implementatie zorgcoördinatie Ook in 2011 is de projectgroep implementatie zorgcoördinatie actief geweest. Er is stil gestaan bij de stand van zaken van de implementatie: wat zijn de belangrijkste knelpunten waar we tegenaan lopen en hoe kunnen we daar onze antwoorden op vinden. Quirien van der Zijden van Partners in Jeugdbeleid heeft ons op een inspirerende en deskundige manier van de laatste informatie voorzien. Belangrijk instrument is het gezinsplan met kernafspraken: wie doet wat en wanneer. De invoering van 1Gezin1Plan' vraagt echter om meer dan het uitdelen van een handleiding: een cultuuromslag is nodig, in alle geledingen. Hulpverleners die echt naast ouders gaan staan en hun doelen centraal stellen, hulpverleners die de krachten bundelen met collega's uit andere instellingen. Maar ook managers en bestuurders die collegiaal samenwerken en hun medewerkers stimuleren en de ruimte geven dat ook te doen. We hebben geconstateerd dat we al een eind op (de goede) weg zijn en op een aantal punten nog verbeterslagen kunnen maken. Dit heeft geresulteerd in een vijftal workshops waarin '1Gezin1Plan' centraal stond. In januari 2012 ronden we het project af en wordt zorgcoördinatie onderdeel van de reguliere werkwijze binnen Jeugdgezondheidszorg Kennemerland. Verwijsindex Midden- en Zuid-Kennemerland Sinds eind 2009 werken de professionals met VerKen, de verwijsindex van Midden- en Zuid-Kennemerland. Uit evaluatie in 2010 bleek dat het werken met VerKen nog niet bij alle professionals een geïntegreerd onderdeel van hun werk was. Een aantal medewerkers vond het nog steeds moeilijk om de meldcriteria toe te passen in de praktijk. In 2011 is daarom op een scholingsdag een juriste uitgenodigd om een presentatie te houden over de privacy wetgeving, waarbij ook de vragen en knelpunten van de meldingsbevoegden in onze organisatie aan de orde zijn geweest. Dit heeft geleid tot de implementatie van het instrument voor gegevensuitwisseling Samenwerken in de jeugdketen van VWS. De koppeling tussen het DD JGZ en VerKen is in 2011 verder voorbereid en wordt gerealiseerd in Hierdoor wordt het mogelijk dat de meldingsbevoegde op basis van bepaalde ingevulde registraties in het DD JGZ een automatisch signaal krijgt om een melding in VerKen wel of niet te activeren. Toeleiding naar voorschoolse voorzieningen en Voor- en Vroegschoolse Educatie Ook in 2012 is speciale aandacht besteed aan de toeleiding naar voorschoolse voorzieningen en Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE). De voor- en vroegschoolse periode is een zeer essentiële fase in de ontwikkeling van kinderen. Het VVE-beleid is bedoeld om de ontwikkelingskansen van kinderen van laag opgeleide autochtone en allochtone ouders te vergroten. De VVE heeft als belangrijkste doel de (Nederlandse) taalontwikkeling van peuters en kinderen in groep 1 en 2 van het basisonderwijs te bevorderen en het terugdringen van onderwijsachterstand bij kinderen. 10

11 Binnen Jeugdgezondheidszorg Kennemerland wordt er toegeleid naar voor- en vroegschoolse voorzieningen zoals peuterspeelzaal en kinderdagverblijf, maar ook naar voorschoolse projecten/ programma s zoals Spel aan huis, Stap In, Opstap, peutergym en bibliotheek. Kinderen die tot de VVE-doelgroep behoren, worden toegeleid naar speciale VVE peuterspeelzalen. Met de gemeenten Uitgeest, Beverwijk, Heemskerk, Velsen en Haarlem zijn afspraken gemaakt over deze toeleiding en over de registraties en rapportages. Het doel hiervan is dat we door gezamenlijke afspraken de deelname van de doelgroep aan VVE programma s vergroten. Prenatale preventie Sinds 1 januari 2009 wordt de prenatale preventie uitgevoerd als ketenproduct van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland. Hiermee is een belangrijke stap gezet in het realiseren van een sluitende keten tussen de prenatale zorg en de jeugdgezondheidszorg. In 2009 is een projectorganisatie gestart, teneinde de prenatale preventie in samenwerking met de gemeenten, ziekenhuizen, verloskundigen, kraamzorgorganisaties en andere betrokkenen te realiseren. waarmee een eerste stap gezet is in het verstrekken van aansluitende en eenduidige informatie aan ouders. De Groeigidsen zijn opgesteld conform de methode Positief Opvoeden, Triple P. n Het opzetten van een pilot met individuele voorlichting aan zwangeren van allochtone afkomst door Jeugdgezondheidszorg Kennemerland, in samenwerking met een verloskundigenpraktijk en wijkcontactvrouwen. In 2012 zullen de activiteiten in nauw overleg met de gemeenten verder ontwikkeld en verankerd worden. Integrale jeugdgezondheidszorg In de regio Midden- en Zuid-Kennemerland wordt de jeugdgezondheidszorg uitgevoerd door twee organisaties: GGD Kennemerland biedt JGZ aan 4-19 jarigen; Jeugdgezondheidszorg Kennemerland biedt JGZ aan 0-4 jarigen. Deze organisaties werken goed samen en er is de afgelopen jaren veel bereikt, waaronder afstemming over de registratie van gegevens, gezamenlijke protocollen en afspraken over een doorgaande lijn in de activiteiten voor 0-4 jaar en voor 4 tot 19 jarigen. Verdere ontwikkelingen van de Integrale jeugdgezondheidszorg worden meegenomen in de transitie van de Jeugdzorg. Er is een platform opgericht, waarin de activiteiten op het gebied van de prenatale preventie in Midden- en Zuid-Kennemerland minimaal tweemaal per jaar besproken worden. Hierin participeren vertegenwoordigers vanuit de Kring Verloskundigen Groot Kennemerland, de regionale ziekenhuizen, de kraamzorgorganisaties en Jeugdgezondheidszorg Kennemerland. In dit overleg worden de gezamenlijke activiteiten op elkaar afgestemd en zo nodig nieuwe activiteiten ontwikkeld. In 2011 waren dat de volgende activiteiten: n Het uitvoeren en vernieuwen van de cursus 100% Zwanger n Het organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten door verloskundigen. n Het bieden van ondersteuning aan aanstaande ouder(s) vanuit het programma Stevig Ouderschap Prenataal. n Het uitreiken van de GroeiGids delen Kinderwens, Zwanger, en Borstvoeding door alle verloskundigen en de GroeiGids '0-4 jaar' door Jeugdgezondheidszorg Kennemerland, 11

12 12

13 1.4 Opvoedingsondersteuning Opvoedingsondersteuning wordt een steeds belangrijker onderdeel van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland. Alle ouders hebben immers vragen over de ontwikkeling en opvoeding van hun kinderen en nagenoeg alle ouders maken gebruik van de diensten die onze organisatie biedt. Stevig Ouderschap In 2007 zijn we in de gemeenten Bloemendaal, Haarlem, Zandvoort, Haarlemmerliede & Spaarnwoude, Beverwijk en Heemskerk gestart met Stevig Ouderschap en in 2010 ook in de gemeenten Uitgeest en Velsen. Eind 2011 zijn we ook gestart in Heemstede, waarmee we het programma in ons hele werkgebied aanbieden. Stevig Ouderschap is een programma ter preventie van opvoedingsproblematiek/ psychosociale problemen bij kinderen, met als exces hiervan kindermishandeling. Stevig Ouderschap staat op de lijst van veelbelovende en effectieve interventies van het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) en is één van de drie deels bewezen effectieve interventies. Het programma Stevig Ouderschap bestaat uit een signaleringsmethodiek met daaraan gekoppeld een interventie in de vorm van huisbezoeken. Geselecteerde gezinnen wordt een ondersteuningsprogramma aangeboden, bestaande uit 6 huisbezoeken door een specifiek hiervoor opgeleide JGZ-verpleegkundige van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland. Het aanbod Stevig Ouderschap is een holistische aanpak, die aandacht besteedt aan het hele gezin en werkt vanuit een goed gefundeerd theoretisch kader. In hoofdstuk 2 van dit jaarverslag worden de resultaten vermeld. Video home training Al jaren lang leveren speciaal hiervoor opgeleide JGZ-verpleegkundigen Video home training aan ouders met kinderen van 0-4 jaar. Video home training helpt ouders duidelijk te maken hoe het komt dat een kind bepaald gedrag laat zien en wat zij er mogelijk aan kunnen doen om dit te veranderen, zodat zij met plezier kunnen kijken naar hun kind en hun kind beter kunnen begrijpen. Triple P Triple P staat voor Positief Pedagogisch Programma, een van origine Australisch programma voor opvoedingsondersteuning aan ouders met kinderen van 0 tot 16 jaar. Het is een 13

14 laagdrempelig en integraal programma, met als doel de preventie van (ernstige) emotionele- en gedragsproblemen bij kinderen, door het bevorderen van competent ouderschap. Het project Triple P in Midden- en Zuid-Kennemerland was gericht op de implementatie van Positief Opvoeden, Triple P voor ouders van kinderen in de leeftijd 0-12 jaar. In 2011 heeft het project een vervolg gekregen met als doel om deze evidence-based methodiek ook aan ouders van tieners aan te kunnen bieden. Er zijn in totaal 34 beroepskrachten getraind voor Triple P Teens. In 2011 is een borgingsplan geschreven met als doel dat de samenwerkingspartners ook na 2011 het programma Positief Opvoeden, Triple P zowel kwalitatief als kwantitatief goed blijven uitvoeren zodat ouders blijvend gebruik kunnen maken van het programma. Iedere instelling heeft hierin veel geïnvesteerd en wil dit ook na 2011 blijven doen. De nieuwe werkwijze wordt ingebed in de organisaties, dat houdt in dat nieuwe medewerkers geschoold worden, medewerkers in de gelegenheid gesteld worden intervisie te volgen, materialen begroot worden en er aandacht voor is in werkoverleggen. Het borgingsplan is een hulpmiddel voor de organisaties en voor de CJG coördinatoren om met de methodiek te blijven werken. Nieuw groepsgericht aanbod In 2011 is nieuw beleid voor het groepsgericht aanbod voor ouders van kinderen 0 4 jaar ontwikkeld. Hiervoor waren twee hoofdredenen: de invoering van Positief Opvoeden, Triple P als basis voor het beleid opvoedingsondersteuning en de vorming van de CJG, waarin wij één van de aanbieders zijn die themabijeenkomsten en lezingen uitvoeren voor ouders van kinderen 0-4 jaar. De medewerkers die de themabijeenkomsten geven zijn eind 2011 geschoold, zodat het nieuwe aanbod in 2012 kan starten. De themabijeenkomsten Positief Opvoeden, Triple P zijn bedoeld om ouders te leren hoe ze de principes van Positief Opvoeden kunnen gebruiken om kinderen te stimuleren. Voorbeelden van thema s zijn: Leren luisteren; Een goed slaappatroon ontwikkelen; Boodschappen doen met kinderen en Omgaan met ruzie en agressie. Opvoedspreekuren door (ortho)pedagogen Bij het opvoedspreekuur zijn ouders op afspraak welkom met al hun vragen over opgroeien en opvoeden. Ouders kunnen er informatie, advies, ondersteuning en hulp krijgen. Het kan dan gaan over onderwerpen zoals slapen, bedplassen, niet luisteren, weerbaarheid, zelfvertrouwen, pesten, echtscheiding, omgaan met gevoelens, internet en puberteit. Maar ook kan ter sprake komen wat een ouder kan doen bij opvoedingssituaties die spanningen opleveren, zoals agressief gedrag of ruzie in het gezin. In 2011 is ook een opvoedspreekuur gestart in het gezondheidscentrum in Broekpolder, een wijk in de gemeenten Beverwijk en Heemskerk. Er wordt vanuit dit opvoedspreekuur nauw samengewerkt met de huisartsen in het gezondheidscentrum. Toekomst Met veel inzet, betrokkenheid en enthousiasme willen we ons ook de komende jaren inzetten voor de kinderen van 0-4 jaar en hun ouders/verzorgers. We willen dat zoveel mogelijk samen met onze partners doen vanuit de CJG. Het consultatiebureau is daarvoor naar onze mening een goed startpunt, vooral ook omdat we sinds 2009 de prenatale preventie uitvoeren. Onder regie van de gemeenten willen we ons graag inzetten voor de realisatie van deze CJG in de verschillende gemeenten. Echter, de kern waar het om gaat is dat kinderen en ouders zo snel mogelijk en zo dichtbij mogelijk geholpen worden. Het motto is '1Gezin1Plan', dat wil zeggen: voor, mèt en door het gezin; doelen vastleggen en meten, voortgang zien èn weten wanneer er ingegrepen moet worden. 14

15 2.0 Basistakenpakket In dit deel van het jaarverslag wordt inzicht gegeven in de uitvoering van het basistakenpakket door Jeugdgezondheidszorg Kennemerland en de gezondheidstoestand van de kinderen van 0 tot 4 jaar in ons werkgebied: Midden- en Zuid-Kennemerland. Vanaf 1 januari 2006 worden gegevens van kinderen die in zorg zijn bij Jeugdgezondheidszorg Kennemerland geregistreerd in het DD JGZ. Naast de persoonsgegevens van het kind worden ook andere belangrijke gegevens voor de zorgverlening aan ouders en kind opgenomen, zoals achtergrondgegevens van het gezin en gegevens over de omgeving waarin het kind opgroeit. Deze informatie wordt verkregen tijdens het intakegesprek, begeleidingsgesprekken thuis en de consulten op het consultatiebureau. De onderwerpen waarover gerapporteerd wordt zijn ingedeeld aan de hand van de 6 productgroepen van het Basistakenpakket Jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar. In de bijlage zijn soms gegevens uitgesplitst per gemeente. Iedere gemeente ontvangt een apart verslag met cijfers over de eigen gemeente. Alhoewel van elk kind dat in zorg is bij Jeugdgezondheidszorg Kennemerland een digitaal dossier wordt aangelegd, gaan niet alle in dit jaarverslag weergegeven rapportages over 100% van de kinderen. Er zijn hier verschillende redenen voor: een kind is bijvoorbeeld niet op het consultatiebureau geweest in 2011 omdat het langdurig ziek is geweest, omdat het gezin pas in het werkgebied is komen wonen, of omdat de ouders regelmatig afspraken hebben afgezegd. Daarnaast hebben nog niet alle kinderen, die in december 2011 zijn geboren, een intakegesprek gehad. Daarom wordt bij elke tabel de grootte van de betreffende groep aangegeven. 15

16 16

17 2.1 Monitoren en signaleren Bij monitoren en signaleren gaat het om het systematisch volgen van ontwikkelingen in de gezondheidstoestand van het kind en/of groepen kinderen. Daarnaast worden de factoren gemeten die de gezondheid bevorderen of bedreigen. Het doel is tweeledig: enerzijds op individueel niveau tijdig een niet-normaal verlopende ontwikkeling signaleren en op basis daarvan interveniëren, anderzijds op doelgroep- of populatieniveau gezondheidsprofielen opstellen, zodat op grond daarvan gezondheidsbeleid kan worden ontwikkeld (uit Basistakenpakket Jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar). Aantal pasgeborenen per jaar in Middenen Zuid-Kennemerland volgens het RIVM Kinderen in zorg Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meldde in augustus 2010 een dalende trend van het aantal geboorten. Deze dalende trend is nu ook te zien in het werkgebied van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland. Het aantal pasgeboren kinderen in ons werkgebied is lager dan in Op zijn er minder kinderen in zorg vergeleken met het aantal kinderen in zorg op die datum in de jaren daarvoor. Zie onderstaande tabel. Aantal kinderen in zorg in 2011 Onder kinderen in zorg op 31 december wordt verstaan het aantal kinderen dat op die datum ingeschreven staat bij een consultatiebureau van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland. Gedurende het jaar is aan meer kinderen zorg verleend, bijvoorbeeld aan kinderen die voor 31 december zijn verhuisd naar een gemeente buiten het werkgebied. Het aantal kinderen waaraan in 2011 zorg is verleend is Sommige ouders maakten geen of minder gebruik van het consultatiebureau. Deze kinderen zijn niet meegeteld bij het aantal kinderen in zorg Aantal leeftijd In zorg op In zorg op In zorg op In zorg op jaar jaar Geboortejaar 17

18 Geboortejaar In zorg in Geen of minder gebruik in Overleden in Verhuisd buiten het werkgebied in Verhuisd naar het werkgebied in Bereik Onder bereik verstaan we het percentage kinderen in zorg op ten opzichte van het totaal aantal kinderen uit dat geboortejaar op die datum. Geboortejaar Bereik ,9% ,0% ,6% ,1% Zie ook tabel 1 Bereik per gemeente op in de bijlage Redenen waarom ouders (tijdelijk) geen of minder gebruik maken van Jeugdgezondheidszorg Kennemerland. Geboortejaar Redenen voor geen gebruik Ouders maken gebruik van het antroposofisch consultatiebureau Kind is onder controle van kinderarts of huisarts Ouder bezoekt consultatiebureau buiten werkgebied van JGZ Kennemerland Ouders heeft geen belangstelling voor het consultatiebureau Redenen voor minder of tijdelijk geen gebruik Gezin verblijft tijdelijk in het buitenland Ouder komt met kind alleen op inloopspreekuur of alleen voor vaccinaties Totaal

19 Achtergrondkenmerken van de ouders Om zo vroeg mogelijk zicht te krijgen op de mogelijke gezondheidsbedreigingen voor het kind, verzamelt de JGZ-verpleegkundige tijdens het intakegesprek een aantal gegevens over het gezin. Denk hierbij aan de achtergrond van de ouders, de erfelijke belasting en de voorgeschiedenis van het kind. Zij bespreekt deze gegevens met de ouder(s) en registreert de gegevens in het digitale dossier. Opleiding ouders van kinderen geboren in 2011 Bij zo n 97,5% van de ouders staat de opleiding geregistreerd in het DD JGZ. In onderstaande tabel staan de gegevens van de ouders waarvan de opleiding bekend is. Opleiding Moeder Vader Geen opleiding 1,5% 0,9% Basisonderwijs 4,1% 3,3% Lager of voorbereidend beroepsonderwijs 5,1% 8,0% Middelbaar algemeen voortgezet onderwijs 7,1% 6,7% Middelbaar beroepsonderwijs en beroepbegeleidend onderwijs 27,4% 27,3% Hoger algemeen en voorbereidend wetenschappelijk onderwijs 4,6% 4,5% Hoger beroepsonderwijs 29,8% 27,6% Wetenschappelijk onderwijs 19,4% 19,8% Anders 0,9% 0,9% Onbekend welk onderwijs is gevolgd 0,2% 1,0% Zie ook tabel 4 Opleiding van ouders van kinderen geboren in 2011 in de bijlage 19

20 Leeftijd van de ouders Pasgeboren baby s hebben steeds vaker een veertiger als vader. In 2010 betrof dat landelijk 16,7% van de vaders. In 2011 was in Midden- en Zuid-Kennemerland 16,1% van de vaders ouder dan 40 jaar bij de geboorte van de baby. Ook de leeftijd waarop ouders hun eerste kind krijgen neemt nog steeds toe. Al sinds eind jaren zeventig is de leeftijd waarop vrouwen hun eerste kind krijgen toegenomen; 5% is ouder dan 38 jaar (bron: RIVM 2007). In 2011 was in onze regio 5% van de moeders ouder dan 38 jaar bij de geboorte van hun eerste kind (4,4% in 2010, 5% in 2009 en 4,7% in 2008). Van de kinderen geboren in 2011 en in zorg bij Jeugdgezond heidszorg Kennemerland was 0,8% van de moeders en 0,2% van de vaders jonger dan 20 jaar. Dit is conform de cijfers uit Geboorteland ouders Bij de indeling van de geboortelanden in westers en niet-westers is de definiëring van het CBS gehanteerd. Tot de westerse geboortelanden worden alle landen in Europa (maar zonder Turkije), Noord- Amerika, Oceanië, Japan en Indonesië (met inbegrip van voormalig Nederlands Indië) gerekend. De niet-westerse landen zijn Turkije, alle landen in Afrika, Azië (met uitzondering van Japan en Indonesië) en Zuid-Amerika. De reden om dit onderscheid aan te brengen is het verschil in sociaaleconomische en culturele positie van westerse en niet-westerse allochtonen. Van de niet-westerse landen worden Turkije, Marokko, Suriname en de Nederlandse Antillen onderscheiden en van de westerse landen Nederland. Bij 98% van de ouders staat het geboorteland geregistreerd. De percentages betreffen de kinderen waarbij het geboorteland van de ouder bekend is. Zie ook tabel 3 Geboorteland van ouders van kinderen geboren in 2011 in de bijlage Werk ouders Bij 97% van de kinderen geboren in 2011 staat geregistreerd of de ouders betaald werk verrichten. Van de geregistreerde moeders heeft 77% een betaalde baan en 94% van de vaders. Deze percentages zijn iets lager dan in 2010 (resp. 78% en 98%). Beide ouders verrichten betaald werk 74,0% Vader verricht betaald werk, moeder niet 18,8% Moeder verricht betaald werk, vader niet 2,1% Beide ouders verrichten geen betaald werk 3,6% Moeder verricht betaald werk, 0,7% geen vader aanwezig in gezin Moeder verricht geen betaald werk, 0,8% geen vader aanwezig in gezin Zie ook tabel 2 Werk ouders van kinderen geboren in 2011 in de bijlage Talen in het gezin In 95% van de gezinnen met een kind dat in 2011 is geboren, wordt door één of beide ouders Nederlands gesproken. In 75% van de gezinnen wordt Nederlands door de ouder(s) met het kind gesproken. In 20,5% van de gezinnen wordt zowel Nederlands als een andere taal gesproken en bij 4,8% wordt geen Nederlands gesproken. Het percentage gezinnen waarin geen Nederlands wordt gesproken is iets hoger dan het percentage in 2010 (3,9%). Zie ook tabel 5 Talen die ouders met kind spreken in de bijlage Geboorteland Moeder Vader Nederland 78,8% 80,0% Westers (m.u.v. Nederland) 7,4% 5,3% Suriname 0,4% 1,1% Nederlandse Antillen 0,3% 0,6% Marokko 3,2% 3,7% Turkije 2,3% 2,7% Niet-Westers overig 7,6% 6,6% Talen in het gezin In gezin wordt Nederlands gesproken In gezin wordt zowel Nederlands als Nederlands andere taal gesproken In gezin wordt andere zowel Nederlands taal als andere gesproken taal gesproken In gezin wordt andere taal gesproken 20