Families, Generations and War. Back on Track

Transcriptie

1 BERICHTEN UIT HET VELD cogiscope berichten uit het veld Families, Generations and War. Historical, psychological and artistic view Eenmalig zijn honderd van de meest bijzondere voorwerpen uit 25 oorlogs- en verzetsmusea in Nederland samengebracht en te zien in de Kunsthal in Rotterdam. De tentoonstelling neemt de bezoeker mee naar de tijd van de Tweede Wereldoorlog en geeft aan deze oorlog voor jong en oud een betekenisvol gezicht. Achter elk voorwerp schuilt een gebeurtenis die persoonlijke herinneringen, emoties, huivering en ontroering opwekken. Zelfs de kleinste voorwerpen bevatten grote verhalen. Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft een viertal conferenties gepland rondom deze tentoonstelling. De conferentie Family, Generations and War (op 1 en 2 mei) is de laatste van deze serie. Samen met Stichting Centrum 45 en Cogis organiseert het Nationaal Comité 4 en 5 mei deze internationale conferentie over de gevolgen van oorlog voor kinderen en gezinnen op korte en langere termijn. Het congres bestaat uit bijdragen (lezingen, workshops en theater) vanuit verschillende disciplines: geschiedenis, psychologie en psychiatrie, sociologie en kunst. Met het congres wordt integratie van multidisciplinaire inzichten beoogd. Speelgoed van Hugo Steenmeijer ( ). Object in particulier bezit, via het Museon (foto Diederik Schiebergen). Keynotes zijn Harvard professor Therese Betancour, (gespecialiseerd in de psychosociale gevolgen van oorlog voor kinderen en gezinnen), Yale professor Jay Winter (gespecialiseerd in de gevolgen van oorlog op de samenleving, geschiedenis en herinnering) en Anthony Beevor (geschiedkundige aan diverse universiteiten waaronder Cambridge en schrijver van het gezag wekkende werk: The Second World War). Daarnaast zal Haris Pasovic, kunstenaar en professor aan de Academy of Performing Arts, Sarajevo, zijn werk laten zien, waaronder de Sarajevo Red Line: een zeer indrukwekkend kunstwerk van lege rode stoelen dat als een lint door Sarajevo loopt ter nagedachtenis aan de getroffenen van de oorlog in voormalig Joegoslavië. Verder worden diverse workshops gegeven voor GGZ-hulpverleners (accreditatie is aangevraagd) en vanuit historisch perspectief. Zie voor meer informatie en inschrijven Back on Track Behandeling van reisfobie bij asielzoekers De praktijk leert dat een vluchteling met geestelijke gezondheidsklachten op grond van zijn traumatisering in het verleden de neiging heeft nieuwe, potentieel spanningsvolle situaties en drukke omgevingen met veel onbekende mensen te vermijden. Soms gebeurt dat vermijden ook op grond van cultuuroverwegingen of uit verlegenheid, maar in veel gevallen zijn de vermijdingsreacties gebaseerd op psychotraumatologie. Een van die vermijdingsreacties, de reisfobie, staat centraal in de publicatie Back on track. De reisfobie kan ertoe leiden dat de toch al aanzienlijke kans op isolatie van de vluchteling in het nieuwe land nog groter wordt. Het doel van Back on Track is de reisfobie inzichtelijk te maken en de getraumatiseerde vluchteling handvatten te geven om zijn reisproblemen te verminderen. Back on track bestaat uit een instructieboek, een werkboek en diverse films. De films en het werkboek

2 ISBN > S Arq_cover_RuudJongedijk_11.indd :10 30 cogiscope 0114 BERICHTEN UIT HET VELD berichten uit het veld kunnen als zelfhulp dienen voor de vluchteling maar kunnen ook onderdeel zijn van de lopende behandeling. De werk- en instructieboeken zijn zowel in het Nederlands als in het Engels verschenen en zijn gratis te downloaden via Back on track is samengesteld door Ronald Rijnders en Patricia Strijk Trainingsgids begeleiders Psychologische Eerste Hulp De Psychological First Aid guide (PFA), die War Trauma Foundation in samenwerking met World Health Organization en World Vision International in 2011 heeft ontwikkeld, voorziet duidelijk in een behoefte. Er is veel vraag naar vertalingen en trainingen in deze methode. Deze gids stelt humanitaire hulpverleners over de hele wereld in staat om eenvoudige maar essentiële psychosociale begeleiding te bieden aan mensen in acute nood. Ook besteedt de gids aandacht aan het ondersteunen van hulpverleners, die vaak moeten werken onder hoge druk. Op verzoek van de WHO is er nu Ruud Jongedijk een handleiding verschenen voor Levensverhalen en psychotrauma Narratieve Exposure Therapie in theorie en praktijk begeleiders, de PFA Facilitator s Manual. zijn niet Hiermee altijd toereikend en kunnen ook te kunnen belastend zijn lokale organi- Voor PTSS-patiënten zijn succesvolle traumagerichte therapieën zoals CGT of EMDR. Deze behandelingen voor patiënten die in het verleden meerdere en complexe traumatiserende gebeurtenissen hebben meegemaakt. Speciaal voor deze PTSS-patiënten is Narratieve Exposure saties Therapie (NET) zelf ontwikkeld. hun Het doel van NET is medewerkers de patiënt het opleiden. Deze gids biedt onder andere overzicht over zijn gehele leven te geven en om de traumatiserende gebeurtenissen te integreren in het levens verhaal. Dit gebeurt op basis van drie pijlers: de chronologische levenslijn, de narratieve exposure en het getuigenisverslag. NET is inmiddels een bewezen effectieve behandelvorm. Dit eerste Nederlandse handboek over NET bevat een prak tische handleiding over de behandelmethodiek, met veel simulaties, voorbeelden en casuïstiek. Diverse een gerenommeerde rollenspel auteurs en andere belichten NET vanuit hun eigen invalshoek: levens verhalen van de vrouwen van Srebrenica, zwijgen als coping bij seksueel trauma, biografie en hechting bij vroeg getraumatiseerde kinderen, getuigenistherapie, NET in Uganda, NET oefeningen. bij ouderen, KIDNET, NET en dissociatie en NET in een groepssetting. Dit inspirerende boek is een aanrader voor traumathera peuten en voor hen die geïnteresseerd zijn in levensverhalen bij getraumatiseerde mensen. Ruud Jongedijk is psychiater en directeur Zorg & Innovatie bij Stichting Centrum 45 en Arq Psychotrauma Expert Groep. Hij heeft NET als behandelmethode in Nederland geïntroduceerd en heeft NET-trainingen en supervisietrajecten opgezet. Levensverhalen en psychotrauma Narratieve Exposure Therapie in theorie en praktijk Voor PTSS-patiënten zijn er succesvolle traumagerichte therapieën zoals CGT of EMDR. Deze behandelingen zijn niet altijd toereikend en kunnen ook te belastend zijn voor patiënten die in het verleden meerdere en complexe traumatiserende gebeurtenissen hebben meegemaakt. Speciaal voor deze PTSS-patiënten is Narratieve Exposure Therapie (NET) ontwikkeld. Het doel van NET is de patiënt het overzicht over zijn gehele leven te geven en om de traumatiserende gebeurtenissen te integreren in het levensverhaal. Ruud Jongedijk Levensverhalen en psychotrauma Ruud Jongedijk Levensverhalen en psychotrauma Narratieve Exposure Therapie in theorie en praktijk Dit gebeurt op basis van drie pijlers: de chronologische levenslijn, de narratieve exposure en het getuigenisverslag. NET is inmiddels een bewezen effectieve behandelvorm. Levensverhalen en psychotrauma is het eerste Nederlandse handboek over NET en bevat een praktische handleiding over de behandelmethodiek, met veel voorbeelden en casuïstiek. Diverse gerenommeerde auteurs belichten NET vanuit hun eigen invalshoek: levens verhalen van de vrouwen van Srebrenica, zwijgen als coping bij seksueel trauma, biografie en hechting bij vroeg getraumatiseerde kinderen, getuigenistherapie, NET in Uganda, NET bij ouderen, KIDNET, NET en dissociatie en NET in een groepssetting. Ruud Jongedijk (red.), Levensverhalen en psychotrauma. Narratieve Exposure Therapie in theorie en praktijk. Amsterdam: Boom, ISBN ; 382 pagina s; 37,50 Levensverhalen en psychotrauma maakt onderdeel uit van de Arq boekenreeks. Het boek is te bestellen via

3 Inspirerende pioniers cogiscope Inspirerende pioniers Een bijzonder man Robert Jay Lifton Voor de eerste bijdrage in deze serie over inspirerende personen in de wereld van schokkende gebeurtenissen en psychische trauma s, is gekozen voor professor Robert Jay Lifton. Lifton was meer dan een halve eeuw een sleutelfiguur in het psychotraumaveld vanwege zijn bijdrage aan de bewustwording van de impact van schokkende gebeurtenissen. Daarnaast was hij een maatschappelijk zeer betrokken hulpverlener en onderzoeker. Hij schreef twintig boeken en kreeg talloze onderscheidingen. Zijn memoires hebben de toepasselijke titel Witness to an Extreme Century. 1 Frank Hermans is socioloog en auteur van het boek Trauma en beschaving (2010). Leven en werk Robert Jay Lifton is geboren in 1926 in Brooklyn, New York, uit joodse ouders en is nu bijna 88 jaar. Zijn grootouders waren uit Rusland naar de Verenigde Staten gevlucht. Kort na de Tweede Wereldoorlog werd hij psychiater en psychoanalyticus, woonde en werkte met zijn vrouw enkele jaren in Japan en diende als militair psychiater in de Koreaoorlog. Zijn verdere leven was hij verbonden aan de gerenommeerde universiteiten Columbia, Yale en Harvard. De meeste invloed verkreeg Lifton als initiatiefnemer van zogenaamde rap groepen een combinatie van therapie en actiegroep van veteranen uit de oorlog in Vietnam. Hier introduceerde hij de rol van zaakwaarnemer voor de slachtoffers. Hij getuigde voor de senaat en had zitting in de Task Force voor de DSM met Chaim Shatan, een collega uit New York. Samen zorgden zij voor de erkenning van PTSS in de DSM III in Hij was medeoprichter van de internationale vereniging van traumaexperts ISTSS in 1985 en van een artsenorganisatie tegen verspreiding van kernwapens, die in 1985 de Nobelprijs voor de vrede kreeg. Een groot iemand staat nooit alleen. Hij of zij is de juiste persoon op de juiste plaats op het juiste tijdstip, maar ook iemand die deze kansrijke positie weet te benutten. Bij Lifton was dat niet anders. Hij was psychiater, juist in de overgang naar de opkomst van de psychotherapie buiten de muren van de kliniek. Hij was psychoanalyticus, juist in de periode van de opkomst van een progressieve beweging in haar gelederen met onder hen toonaangevende Amerikaanse psychiaters,

4 32 cogiscope 0114 Inspirerende pioniers Inspirerende pioniers zoals Karl en Wil Menninger, Harry Stack Sullivan, Abraham Kardiner en Roy Grinker de beide laatsten nog in analyse geweest bij Freud en bekende sociale wetenschappers, zoals Margareth Mead en zijn goede vriend David Riesman. 2 Hij diende als militair psychiater in de Koreaoorlog, juist toen de militaire psychiatrie een enorme expansie had doorgemaakt. Dit was de sociale context waarin hij zijn kansen kreeg en greep. Wetenschappelijke verdienste Lifton heeft met steun van zijn mentor Erik Erikson het psychoanalytische gedachtegoed wezenlijk verbreed door termen als identiteit, schuld, schaamte en weerstand toe te passen op getraumatiseerde slachtoffers. Centraal stond bij hem de extreme druk en de verdoving bij slachtoffers om de pijn niet te voelen. Verdoving (numbing) liet hij opnemen in de DSM als symptoom van PTSS. Schuldgevoel vertaalde hij als overlevingsschuld gepaard aan identiteitsverlies, weerstand als vermijding voor de hernieuwde confrontatie met de eigen kwetsbaarheid. Kardiner had de aantasting van het ego bij traumatisering al benoemd, Grinker de extreme angst, Lifton ging nog verder door te spreken van morele ineenstorting na wat slachtoffers hadden meegemaakt. Hij benadrukte het belang van het hervinden van een morele leidraad en de maatschappelijke erkenning en steun die hierbij nodig is. Hij zag het als een taak van de hulpverlener om daar expliciet stelling in te nemen en de maatschappelijke oorzaken te benoemen. Voor hem waren dit de gevaren van totalitair denken en nucleaire technologie met de enorme emotionele afstand tot de slachtoffers. Hiermee past hij in een traditie van uit Europa gevluchte denkers als Isaiah Berlin, Karl Popper en Hannah Ahrendt. Lifton besluit een artikel over het nucleaire gevaar met een citaat van Seneca: Macht over leven en dood wees er niet trots op. Wat mensen van je vrezen, zal uiteindelijk jou gaan bedreigen. Heel bijzonder was dat Lifton zijn inzichten verwierf door het diepgaand interviewen van slachtoffers en daders, een kwalitatieve onderzoeksmethode die in de latere medischbiologische georiënteerde psychiatrie weinig navolging heeft gekregen. Hij was de eerste expert die een groot aantal slachtoffers van Hiroshima interviewde vijftien jaar na de bom en was, zoals hij zei, verbijsterd dat niemand dit eerder had gedaan. Ruim tien jaar later interviewde hij veel veteranen van de oorlog in Vietnam. Eind jaren zeventig sprak hij als arts met een aantal nazidokters en analyseerde met hen hun stappen naar het kwaad. Hierover schreef hij een meesterwerk. In de jaren negentig sprak hij zeer actueel met mensen die massaal willen doden om de wereld te verbeteren. In de interviews met Hiroshimaslachtoffers laat hij zien hoe intens en onwezenlijk de confrontatie met de dood was (zoals de fosforgloed van de lijken), hoe bezorgd men bleef over de eigen gezondheid en hoe het stigma van atoomslachtoffer in de Japanse samenleving hen bleef confronteren met hun slachtofferschap. Meesterlijk is zijn boek Nazidokters in de manier waarop hij sociale context en individuele beleving met elkaar verbindt. Hij laat zien hoe dokters als genezers moordenaars werden in dienst van een racistische ideologie, die volgens een van de dokters een vorm was van toegepaste biologie om de joodse infectie te bestrijden. Dokters waren daarom de kern van het naziproject. De verbinding met de individuele beleving ligt in het begrip compartimentalisering, een psychisch proces dat het voor de daders mogelijk maakte zich te splitsen in een normale (buiten het kamp) en gewelddadige persoon (binnen het kamp), zonder daar last van te ondervinden. Hij beschrijft nauwkeurig hoe ze in de gesprekken samen komen tot de kern van de misdaad en hoe moeilijk dat is voor de geïnterviewde, maar ook voor de interviewer. Zoals elke vernieuwer was hij deels een buitenstaander. Hij was geen echte psychoanalyticus in de klassieke zin, evenmin een klassiek psychiater. Hij vond bezig zijn met ethische kwesties en deelname aan veranderingsprojecten belangrijker dan een vaste baan. Hij kon zich in zijn unieke positie ontwikkelen tot een zaakwaarnemer voor slachtoffers, nauwgezet onderzoeker en inspirerend voorbeeld voor de talloze mensen die zich met trauma s en schokkende gebeurtenissen zijn gaan bezighouden.

5 inspirerende pioniers cogiscope advertentie - 1 Zie verder onder Lifton op en een recent interview (2013): Goren, e. and alpert, J. (2013) the analyst as witness, historian and activist: a conversation with robert Jay Lifton, in: Psychoanalysis, Culture & Society 18, enkele werken zijn: Death in Life: Survivors of Hiroshima (new York: random House, 1968); Home from the War: Neither Victims nor Executioners (new York: simon & schuster, 1973); The Nazi Doctors: Medical Killing and the Psychology of Genocide (new York: Basic Books, 1986); Witness to an Extreme Century: A Memoir (new York: Free Press, 2011). 2 karl en Wil Menninger waren lange tijd de bekendste amerikaanse psychiaters met een beroemde kliniek in topeka, kansas. Wil was in de tweede Wereldoorlog de enige psychiater in de rang van brigadegeneraal en hoofd militaire psychiatrie in het amerikaanse leger. karl was adviseur van de presidenten truman en kennedy. sullivan leidde de selectie in het leger en werd een toonaangevend kritisch psychiater. kardiner schreef een standaardwerk The traumatic neuroses of war over veteranen in de eerste Wereldoorlog en Grinker met John spiegel War neuroses over angst onder piloten in tunesië in de tweede Wereldoorlog. ivp: ruim 29 jaar partner bij schokkende gebeurtenissen Welke impact heeft agressief gedrag, een bedrijfsongeval of een overval op uw organisatie en uw medewerkers? het instituut voor psychotrauma staat organisaties in raad en daad bij vóór, tijdens en na een schokkende gebeurtenis. Wij bieden onder andere bedrijven, gezondheidszorginstellingen, over heden, onderwijsinstellingen en hulpverleningsinstanties prak tisch advies en ondersteuning die zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Uitgangspunt hierbij is dat de stressreacties die optreden een normale reactie zijn op een abnormale gebeurtenis. en dat de meeste mensen de veerkracht hebben om dit samen met de mensen om hen heen goed te verwerken. Het IVP ondersteunt haar klanten met trainingen, het inrichten van de organisatie en het opvangen van medewerkers. Daarnaast bieden wij behandeling voor medewerkers waarbij de verwerking niet goed verloopt. een greep uit de onderwerpen waarop het IVP zich nu en in het verleden heeft gespecialiseerd zijn: agressiehantering, (collegiale) opvang en nazorg, suïcidepreventie, emdr-therapie en e-health oplossingen. IVP B.V. is partner in de arq Psychotrauma expert Groep. t

6 34 cogiscope 0114 BoekeN B o e k e N Berg, Yvonne van den, De viool van mijn moeder. Amsterdam: Luitingh Sijthoff, ISBN ; 240 pagina s. Als kind ontdekt de auteur dat haar moeder opgroeide in een NSB familie, als jong meisje bij de Jeugdstorm zat en met haar moeder in 1944 na de bevrijding van het zuiden van Nederland naar Duitsland vluchtte. Dit familiegeheim roept grote spanningen op tussen de dochter en de moeder die haar verleden nooit goed heeft verwerkt. Dit boek gaat over onverwerkt oorlogsverleden, familiegeheimen, foute ouders, moeder dochterverhouding en over muziek dat een belangrijke rol in het leven van moeder en dochter speelt. een psychologische analyse van het oorlogstrauma. Hoe werkt het geheugen? Waar komt de kracht en de wil vandaan om te overleven? Welke innerlijke drijfveren helpen daarbij? Cyrulnik, Boris, Het leven roept je: een kind in de oorlog. Utrecht/Amsterdam/Antwerpen: Arbeiderspers, ISBN ; 245 pagina s. Boris Cyrulnik is neuropsychiater en gespecialiseerd in de behandeling van kinderen met een oorlogstrauma. In dit boek vertelt hij zijn persoonlijk verhaal over hoe hij als Joods kind aan de Duitsers wist te ontkomen. Hij vermengt dit met Drozdek, Boris, If you want to go fast go alone, if you want to go far go together. On context sensitive group treatment of asylum seekers and refugees traumatized by war and terror, [S.l.: s.n.], pagina s. Proefschrift Universiteit Utrecht Dit proefschrift presenteert een model voor het begrijpen van posttraumatische gevolgen bij asielzoekers en vluchtelingen. Dit model beschouwt deze gevolgen vanuit het levensloopperspectief van de overlevende en inventariseert zowel de psychologische als de psychosociale en maatschappelijke veranderingen in zijn of haar leefwereld. Gebaseerd op dit model is er een groepsbehandeling ontworpen, die is toegepast en onderzocht op effectiviteit. Deze behandeling richt zich niet uitsluitend op PTSS, maar omvat ook interventies die gericht zijn op beschadigde kernovertuigingen, schuld, schaamte, rouw, huwelijks en systemische problemen, juridische If You Want to Go Fast Go Alone, If You Want to Go Far Go Together On Context-Sensitive Group Treatment of Asylum Seekers and Refugees Traumatized by War and Terror Boris Drožđek kwesties als gevolg van de verblijfsprocedure en andere stressfactoren gerelateerd aan herhuisvesting. Emmelkamp, Paul & Kees Hoogduin (red.), Van mislukking naar succes in de psychotherapie. Amsterdam: Boom, ISBN ; 605 pagina s. Patiënten die de voorgestelde behandeling weigeren, voortijdig stoppen, geen verbetering ervaren of terugvallen: iedere therapeut kent mislukte behandelingen. Hoe kun je in een vroege fase van de behandeling dreigende mislukkingen herkennen? Hoe pas je de behandeling aan? Het eerste deel van dit boek is gewijd aan strategieën en technieken die de patiënt motiveren voor de behandeling. Hoe bouw je een goede therapeuti

7 BoekeN cogiscope mensen om de problemen de baas te worden, de toenemende verwevenheid van de netwerken waar ze deel van uitmaken en de steeds ingewikkelder wordende nasleep van schokkende gebeurtenissen. Lahad, Mooli, Miri Shacham & Ofra Ayalon, The BASIC Ph Model of Coping and Resiliency: theory, research and cross cultural application. London: Jessica Kingsley, ISBN ; 288 pagina s. Het BASIC Ph model van Prof. Mooli Lahad wordt gebruikt als een effectief model voor het inschatten van veerkracht, interventie en herstel bij mensen die blootgestaan hebben aan rampen en andere traumatische ervaringen. Lahad gaat uit van zes verschillende coping stijlen die ieder mens hanteert om te overleven: Belief, Affect, Social, Imagination, Cognition and Physical (BASIC Ph). Dit boek legt de theorie achter dit model uit en gaat in op de praktische toepassing ervan binnen de context van familie, gemeenschap, educatie, gezondheidzorg en zakenleven. sche relatie op? Hoe monitor je de voortgang van de behandeling? Het tweede deel toont de valkuilen in de behandeling van meer dan twintig stoornissen, waaronder angststoornissen, PTSS, OCS, eetstoornissen, depressie, middelenmisbruik, psychose en persoonlijkheidsstoornis. Gortworst, Johan, Zilver in bruikleen: dilemma s van een verpleegster in oorlogstijd. Soesterberg: Uitgeverij Aspect, ISBN ; 242 pagina s. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg een verpleegster in een psychiatrische inrichting de opdracht om een aantal Joodse patiënten te begeleiden naar Westerbork. Pas een jaar voor haar dood vertelt ze haar zoon over deze gebeurtenis. Haar leven lang heeft ze geworsteld met de wroeging en de vraag waarom ze met deze opdracht heeft ingestemd. De auteur, haar zoon, schrijft in dit boek over deze dilemma s, en schetst daarbij tevens een beeld van het naoorlogse gereformeerde gezin waarin hij opgroeide. Hermans, Frank, Kwetsbaarheid weerbaarheid en beschaving. Hoe mensen er in zijn geslaagd zich beter te beschermen tegen schokkende gebeurtenissen en gevoeliger te worden voor de pijn van anderen en wat dit betekent voor de wereld van nu. Delft: Eburon, ISBN ; 418 pagina s. Door de eeuwen heen hebben mensen allerlei pogingen ondernomen om zichzelf en hun samenlevingen te beschermen tegen de ingrijpende gevolgen van schokkende gebeurtenissen: grote rampen en oorlogen, maar ook rampspoed in het persoonlijke leven, zoals geweld, misbruik of ingrijpend verlies. Hoe slaagden mensen erin zich beter te beschermen tegen de ontregelende gevolgen van deze rampen? Dit boek behandelt deze vraag niet alleen in een breed historisch perspectief, maar legt ook de nadruk op de opgaven waar mensen nu voor staan. Bijzondere aandacht krijgt de rol die psychische trauma's zijn gaan spelen in de gezondheidszorg, de crisisbeheersing en het recht, en in de bredere cultuur van herdenken en herinneren. De rode draad in het boek vormt de toenemende wedijver tussen

8 36 cogiscope 0114 boeken b o e k e n Murray Parkes, Colin (Ed), Responses to Terrorism: Can Psychosocial Approaches Break the Cycle of Violence? East Sussex: Routledge, ISBN ; 264 pagina s. Hoe kunnen we begrijpen en voorkomen dat de reactie op terrorisme vaak leid tot een dodelijke spiraal van geweld? Op grond van nieuwe ontwikkelingen in het veld van de psychologie geeft dit boek inzicht in de oorzaken van terrorisme, waarom een cirkel van geweld ontstaat en hoe die cirkel mogelijk doorbroken kan worden. Deel 1 behandelt de achtergronden van het ontstaan van terrorisme. Deel 2 beschrijft de reacties op terrorisme en hun effectiviteit. Deel 3 onderzoekt hoe geweld kan worden voorkomen of verminderd, o.a. op basis van het vredesproces in Rwanda. Het boek bevat ook een bijdrage van Berthold Gersons over de bescherming van door terroristen bedreigde politici in Nederland. Rosenberg volgt in dit boek het leven van zijn vader die in Auschwitz terecht kwam, overleefde, en zich na de oorlog vestigde in Södertälje (Zweden) om met zijn vrouw en kind een nieuw leven te beginnen, een leven dat hij niet verdroeg. Na een tocht langs de belangrijke stations die zijn vader op zijn levenspad aandeed, houdt de zoon zich bezig met de vraag naar het waarom van de zelfmoord van zijn vader. Het boek gaat o.a. over de moeite die Joodse mensen hadden na de oorlog om zich aan te passen aan een wereld die dat wat zij hadden meegemaakt niet begreep. Smalbraak, Jet, Lieve allemaal. Op zoek naar mijn ouders in hun Indische jaren. Zutphen: Walburg Pers, ISBN ; 287 pagina s. Tijdens de oorlog en de daaropvolgende Bersiap-periode schreven de ouders van Jet Smalbraak, een zendelingen-echtpaar, een groot aantal brieven vanuit Indië naar het thuisfront in Nederland. Deze vertellen over de alledaagse maar ook schokkende gebeurtenissen die zij meemaakten tijdens de periode van de Japanse bezetting en de eerste jaren van de Indonesische onafhankelijkheid. De auteur bundelde deze brieven in dit boekje, voorzag ze van persoonlijk commentaar en stelde ze in een historische context. Swaan, Abram de, Compartimenten van vernietiging: over genocidale regimes en hun daders, Amsterdam: Prometheus Bert Bakker, ISBN ; 320 pagina s. Compartimenten van vernietiging bevat een uitvoerig overzicht van de grootste massamoorden in de twintigste eeuw met de Holocaust als absoluut dieptepunt. Hoe zijn deze verschrikkingen te begrijpen? De Swaan stelt o.a. dat massavernietiging voorkomt in samen Rosenberg, Göran, Een kort oponthoud op de weg van Auschwitz. Amsterdam: Atlas Contact, ISBN ; 349 pagina s. De Joods/Zweedse schrijver Göran

9 boeken cogiscope levingen die op alle niveaus in hoge mate gecompartimentaliseerd zijn geraakt. De gedoemde groep wordt steeds verder geïsoleerd en uitgesloten van de samenleving en in de laatste fase fysiek gedeporteerd en uitgeroeid. Voor een beter inzicht in deze massale uitroeiing is het dus niet genoeg om alleen de directe genocidale situatie in aanmerking te nemen. Ook de voorafgaande maatschappelijke ontwikkelingen moeten erbij betrokken worden, evenals de rol van het genocidale regime, en de persoonlijke eigenschappen van de daders. Veldhuizen, Niels, Oorlog in mijn kop: erfenis uit Uruzgan. Amsterdam: Nieuw Amsterdam Uitgevers, ISBN ; 176 pagina s. Een militair verpleegkundige schrijft na zijn uitzending naar Uruzgan, waar hij o.a. een bermbomexplosie meemaakte, over de psychische gevolgen bij terugkeer. Het lukt hem niet zichzelf uit de gevechtsmodus te halen. Hij gaat ander gedrag vertonen, Veldhuizen lijdt aan een PTSS. Dit boek is een rauw verslag van deze gevolgen. Wasserstein, Bernard, Gertrude van Tijn en het lot van de Nederlandse Joden. Amsterdam: Nieuw Amsterdam Uitgevers, ISBN ; 352 pagina s. In 1941 voert de Joodse Gertrude Tijn onderhandelingen in opdracht van de Duitse bezetter over een grootschalig vertrek van Joden naar geallieerd of neutraal gebied. Na het mislukken van deze onderhandelingen gaat Gertrude in bezet Nederland werken bij de Joodse Raad, waar zij zich bezighoudt met de emigratie van en de hulp aan Joden. Het verslag dat ze na de oorlog over haar ervaringen schrijft, maakt veel discussie los over Joodse collaboratie en over Joods verzet tegen de massavernietiging. Wassersteins boek belicht de soms onmenselijke dilemma's bij het maken van persoonlijke en collectieve keuzes tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wolzak, Adrie & Annet Huizing, Kindermishandeling: signaleren en handelen. Utrecht: NJi Nederlands Jeugdinstituut/ Amsterdam: SWP, ISBN ; 159 pagina s. Met de komst van de Wet Meldcode wordt meer dan voorheen van professionals verwacht dat zij alert zijn op signalen die kunnen wijzen op kindermishandeling. Deze geactualiseerde druk is afgestemd op de laatste ontwikkelingen rond de Wet Meldcode. Daarnaast worden de aard, de oorzaken en de gevolgen van kindermishandeling beschreven. Ook de signalen van kindermishandeling komen uitgebreid aan de orde. Aan de hand van een stappenplan wordt verduidelijkt wat iemand kan doen die zich zorgen maakt over een kind. Een gesprek voeren met het kind of de zorgen bespreken met de ouders is daar een wezenlijk onderdeel van. Daarom zijn in dit boek aandachtspunten opgenomen om dergelijke gesprekken te voeren. Voor meer boeken, artikelen en dvd s bezoek onze bibliotheek

10 38 cogiscope In de media in de media Promotie: Culturele competentie in de gezondheidszorg UvA, maart 2014 Culturele competentie binnen de gezondheidszorg bestaat uit de kennis en vaardigheden die zorgverleners nodig hebben om goede zorg te kunnen verlenen aan patiënten van verschillende culturele afkomsten. Conny Seeleman onderzocht hoe het concept culturele competentie bruikbaar is voor zorgorganisaties en individuele zorgverleners. Zij promoveerde in maart aan de Universiteit van Amsterdam. 85 miljoen mensen wereldwijd hebben noodhulp nodig nu.nl, 21 februari 2014 Dit jaar hebben wereldwijd 85 miljoen mensen noodhulp nodig omdat ze slachtoffer zijn van conflicten, natuurrampen en andere noodsituaties. Deze mensen, onder wie 59 miljoen kinderen, wonen verspreid over vijftig landen. Dat staat in het rapport Humanitarian Action for Children 2014 van Unicef. PTSS bij kinderen Journal of Child and Adolescent Psychopharmacology, 20 februari 2014 Na het meemaken van een traumatische gebeurtenis behouden veel kinderen hun veerkracht, terwijl andere kinderen blijvende schade oplopen. Het februarinummer van the Journal of Child and Adolescent Psychopharmacology gaat in op de vraag waarom sommige kinderen wel hun veerkracht behouden en andere niet. Holocaust Namenmonument holocaustmonument.nl, februari 2014 In Amsterdam zal naar verwachting in 2015, een monument verrijzen met alle namen van Nederlandse slachtoffers van de Holocaust. Alle namen van Joden, Sinti en Roma die vanuit Nederland zijn vervolgd en gedeporteerd, alsmede gedeporteerde Nederlandse Joden woonachtig in andere landen, die in naziconcentratie- en vernietigingskampen zijn vermoord, alsook zij die zijn omgekomen door honger of uitputting tijdens transporten en dodenmarsen en waar geen graf van bekend is. Door een naam te adopteren (holocaustmonument.nl), wordt het monument opgebouwd. Amsterdamse aanpak PTSS voorbeeld voor Nationale Politie Parool, 3 maart 2014 De Amsterdamse begeleiding van politieagenten met een posttraumatisch stresssyndroom (PTSS) staat model voor de Nationale Politie. Alle elf eenheden zullen zoals in Amsterdam gaan werken met één meldpunt voor psychosociale klachten. Daarachter zit een multidisciplinaire keten van zorgaanbieders, waardoor een behandeling op maat kan worden gegeven. Agressiewaarschuwing nodig bij antidepressiva nrc, 28 februari 2014 In de bijsluiter van bepaalde soorten antidepressiva moet een waarschuwing worden opgenomen dat het middel agressie kan opwekken. Dat adviseert het bijwerkingencentrum voor medicijnen (Lareb) naar aanleiding van 88 meldingen over een verband tussen agressie en middelen als Prozac. Onderzoek alternatieven voor cel asielkind Reformatorisch Dagblad, 20 februari 2014 De regering moet uiterlijk in mei van dit jaar onderzoek hebben gedaan naar alternatieven voor vreemdelingendetentie en grensdetentie op Schiphol van minderjarige kinderen. Een motie van PvdA en D66 daarover is in februari in de Tweede Kamer aangenomen. 70 veteranen klagen bij Ombudsman Volkskrant, 19 februari 2014 Bij de Nationale Ombudsman hebben zich sinds juli vorig jaar 70 ex-militairen gemeld met klachten over de manier waarop een overheidsinstantie met hen omgaat. Het gaat vooral om veteranen die

11 in de media cogiscope actief zijn geweest in Libanon en Bosnië, maar ook om militairen die hebben deelgenomen aan missies in Afghanistan. Zij of hun (ex-) partner klopten aan met uiteenlopende klachten, o.a. over een nieuwe regeling voor veteranen met een PTSS. betekenis van traumatische ervaringen voor het toenemen van creativiteit. De uitkomsten zijn gepubliceerd in Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, Vol 7(3), Aug 2013, : 'Perceiving benefits after adversity: The relationship between selfreported posttraumatic growth and creativity'. Vredespaleis en Westerbork worden EU-erfgoed nu.nl, 12 februari 2014 Het Vredespaleis in Den Haag en Herinneringscentrum Kamp Westerbork krijgen het Europees Erfgoedlabel. De bedoeling van het label is dat de naamsbekendheid van de instanties wordt vergroot. invloed uitoefent op de mentale en fysieke gezondheid van mensen. Zo blijken ouderen die de oorlog van dichtbij meemaakten een grotere kans te hebben op diabetes en depressie. Groen licht voor onderzoek marihuana behandeling bij PTSS Associated Press, 17 maart 2014 De Amerikaanse regering heeft eindelijk toestemming gegeven om onderzoek te doen naar gebruik van marihuana als behandeling van veteranen met PTSS. Elke provincie centrum voor verkrachte vrouw Metro, 18 februari 2014 Eind 2015 zullen er twaalf landelijke Centra Seksueel Geweld in elke provincie van Nederland zijn. Die gaan de hulp voor verkrachte vrouwen, mannen en kinderen bundelen. Met in elke provincie een centrum wordt hulp aan slachtoffers én daderopsporing versneld, aldus psychologe Iva Bicanic, initiatiefnemer van het landelijk netwerk Centrum Seksueel Geweld. Posttraumatische groei en creativiteit Psychology Today, 17 februari 2014 Onderzoek aan de University of Pennsylvania wijst op positieve Vertrouwen in hulp bepaalt risicogedrag bij overstroming UvA, 13 februari 2014 Er bestaan verschillende risicostijlen die mensen gebruiken als ze te maken krijgen met een overstroming. Deze stijlen worden niet bepaald door kennis over het risico of door armoede, maar vooral door het vertrouwen dat mensen hebben in hulpinstanties of de lokale overheid. Dit concludeert Roanne van Voorst in haar onderzoek waarop zij in februari aan de Universiteit van Amsterdam promoveerde. Het eerste ooggetuigenverslag van de Holocaust NIOD, 6 februari 2014 Marjo Bakker, vakreferent bij het NIOD, zocht uit hoe het zit met het ooggetuigenverslag van SS'er én verzetsman Kurt Gerstein. Zijn verslag uit 1943 waarin hij beschrijft wat er in concentratiekampen Belzec en Treblinka gebeurde, zou tijdens de oorlog in een Achterhoeks kippenhok zijn verstopt om er pas in 1996 weer uit te komen. WO II drukt nog steeds stempel op gezondheid Scientias.nl, 21 januari 2014 Nieuw onderzoek toont aan dat de Tweede Wereldoorlog nog steeds Kijk voor meer actueel nieuws dagelijks op de website van Cogis, Deze rubriek is samengesteld door de bibliotheek van Cogis.

12 40 cogiscope 0114 Refereerbijeenkomsten Refereerbijeenkomsten Stichting Centrum april 2014 in Oegstgeest 20 mei 2014 in Diemen Tijd: uur Op weg naar effectieve cultuursensitieve behandeling van psychosociale gevolgen van trauma Jeroen Knipscheer (psycholoog) Jeroen Knipscheer is binnen Arq coördinator van de ontwikkellijn Diversiteit en Trauma. Deze ontwikkellijn heeft specifieke aandacht voor het belang van diversiteit in de behandeling van getraumatiseerden en richt zich in het bijzonder op de aspecten cultuur en leeftijd. Ouderen en niet-westerse allochtonen met traumagerelateerde psychische klachten vormen binnen de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) een groeiende doelgroep. Zorg verlenen aan deze groepen leidt echter niet zelden tot knelpunten in doeltreffendheid. En er zijn weinig evidence-based behandelinterventies voor getraumatiseerde ouderen en allochtonen, terwijl de problematiek groot en onderbelicht is. In dit referaat wordt de stand van zaken rond diversiteit en trauma gebaseerd op recente inzichten uit de wetenschappelijke literatuur besproken, komen de diverse projecten die onder de ontwikkellijn vallen over het voetlicht, en wordt ingegaan op de uitdagingen ten aanzien van optimalisering van de zorg voor deze groepen. Co-referenten op 24 april 2014: Marrie Bekker (hoogleraar Klinische Psychologie, Universiteit Tilburg) en Gabriela A. Sempértegui (psycholoog) Co-referenten op 20 mei 2014: Anneke van Schaik (psychiater bij GGZ ingeest) en Annelies van Loon (onderzoeker). 19 juni 2014 in Oegstgeest Tijd: uur Research en Best Practices EMDR Stabilisatie interventie EMDR- RDI vs stabilisatie interventie Trauma-Sensitieve Yoga Joke van Bokkem (GZ psycholoog i.o.) Joke van Bokkem deed onderzoek naar het effect van EMDR-Resource Development and Installation protocol (RDI) bij (complex) getraumatiseerde veteranen en politiemedewerkers. Haar onderzoek sloot aan bij de Arq ontwikkellijn Complexe PTSS. De hypothese die zij toetste is dat RDI een betere start op behandeling met EMDR (of BEPP, NET), geeft dan de (nonverbale) lichaams gerichte vergelijkingsconditie (yoga). Ze vergeleek de stabilisatie interventie EMDR-RDI met de stabilisatie interventie Trauma-Sensitieve yoga bij 32 beroepsgerelateerde getraumatiseerde cliënten van Centrum 45. In dit referaat presenteert zij haar bevindingen, waaronder het effect van EMDR-RDI op het beloop van de klachten, kwaliteit van leven en traumagerelateerde cognities in de stabilisatiefase bij (poli-, dag-) klinische traumagerichte behandeling van beroepsgetroffenen met complexe PTSS. Behandeling van PTSS bij mensen met psychosen: kan dat rechttoe-rechtaan? Co-referent: Berber van der Vleugel (GZ psycholoog) Berber van der Vleugel werkt als behandelaar bij GGZ Noord- Holland Noord in een FACT Wijkteam en is een van de promovendi op de Treating Trauma in Psychosis (T.TIP) studie. In haar referaat presenteert ze de resultaten hiervan. Aanleiding voor het onderzoek lag in het feit dat een aanzienlijk aantal mensen met een psychotische stoornis getraumatiseerd is en dat een groot deel leidt aan een PTSS. Hoewel de richtlijn Angststoornissen aanbeveelt een PTSS met EMDR of Exposure te behandelen, gaat men bij psychose (-gevoeligheid) uitermate voorzichtig te werk. In de praktijk blijft psychologische behandeling vaak beperkt tot stabiliserende inter venties of zelfs helemaal achter wege, omdat men vreest dat recht toerechtaan behandeling te zwaar is en zal leiden tot psychotische decompensatie, suïcidaliteit, automutilatie enz. Professionals en deelnemers aan Treating Trauma in Psychosis (T.TIP) wilden weten hoe terecht die bezorgdheid is. 155 mensen met een psychotische stoornis en een co-morbide PTSS werden gerandomiseerd over drie condities. Informatie en aanmelden:

13 auteursinstructie cogiscope Behoefte om te publiceren? Schrijf voor Cogiscope platform voor kennisuitwisseling een artikel, essay, column; of interview een collega of bericht over uw onderzoek. Auteursinstructie Cogiscope is een kwartaalblad over sociale en psychische gevolgen van schokkende gebeurtenissen. Het stelt zich ten doel om betrokkenen op dit terrein te informeren over ontwik kelingen op het gebied van preventie en hulpverlening. Ook wil het de huidige en sociaal-historische context belichten waarin geweld plaatsvindt en -vond. De redactie ontvangt graag wetenschappelijke, opiniërende en praktijkgerelateerde bijdragen over sociale en psychische gevolgen en achtergronden van geweld, als ook over de opvang, zorg en nazorg van betrokkenen. De redactie beoordeelt binnengekomen teksten en geeft een beknopte reactie. Daarin zijn de eventuele redenen voor afwijzing opgenomen dan wel vragen en opmerkingen als de tekst in beginsel is geaccepteerd. Instructies voor de auteur Auteur en redactie hebben bij voorkeur contact over omvang en inrichting van het artikel vóórdat het wordt toegezonden. Indien u noten wilt gebruiken, dan enkel eindnoten. Notenlijst als tekst aan eind van het artikel. Indien u geen noten wilt gebruiken, maar wel literatuur wilt vermelden, dan graag aan het slot. * Houd het aantal literatuurverwijzingen beperkt. Citaten in het Nederlands. De tekst wordt verdeeld in (niet-genummerde) paragrafen, elke paragraaf heeft een titel (tussenkopje). Werk met korte tussenkopjes (max. 20 karakters). Geef het artikel een korte titel, maximaal 30 karakters. De redactie kan kiezen voor een andere titel. Aanleveren en verdere procedure We ontvangen uw tekst in Word, bij voorkeur per redactie@cogis.nl De tekst zo plat mogelijk aanleveren, dus zo weinig mogelijk opmaakeffecten in de tekst aanbrengen. Onderstrepingen en vet worden niet overgenomen, cursiveringen zijn wel toegestaan. In de regel zult u, korte tijd na de afgesproken inlever datum, de geredigeerde bijdrage ter goedkeuring ontvangen. Indien de redactie geen inhoudelijke wijzigingen of slechts minimale wijzigingen aanbrengt, bijvoorbeeld alleen in de interpunctie, krijgt u uw tekst niet meer voorgelegd. Ook dan ontvangt u bericht van de redactie. Voor de lay-out van uw bijdrage is de redactie verantwoordelijk. Cogiscope verschijnt zowel in een papieren als digitale versie. Honorarium Voor toegezonden en opgenomen tekst materiaal wordt geen honorarium verstrekt. In andere gevallen wordt het honorarium in overleg vast gesteld. Copyright Het copyright van opgenomen materiaal valt toe aan Cogiscope. Uitzonderingen op deze regel zijn mogelijk. Abonnementsinformatie Cogiscope verschijnt 4x per jaar. Een jaarabonnement kost 27,50. U kunt zich abonneren via de Cogis-site: Colofon Redactie: Michel Dückers, Joris Haagen, Jeroen Knipscheer (hoofdredacteur), Hans Moors, Michaela Schok en Ine Spee Eindredactie: Marleen van de Ven Bureauredactie: Linda Reek Redactieadres: Cogis, Nienoord 5, 1112 XE Diemen Telefoon , fax redactie@cogis.nl Oplage: 800 exemplaren Vormgeving: CARTA, communicatie & grafisch ontwerp, Utrecht Druk: ZuidamUithof, Utrecht ISBN Cogis Cogis Cogis is het kennisinstituut sociale en psychische gevolgen van oorlog, vervolging en geweld. Hulpverleners vormen de belangrijkste doelgroep. Voor hen ontwikkelt en organiseert Cogis cursussen, trainingen, congressen, symposia en studiedagen, ook op aanvraag. Daarnaast geeft Cogis beleidsadviezen en fungeert het als vraagbaak voor geweldsgetroffenen. De bibliotheek van Cogis Cogis heeft een uitgebreide bibliotheek over de psy chische gevolgen van geweld. Naast een uitgebreide eigen verzameling gedrukt- en beeldmateriaal is veel (externe) informatie ook digitaal toegankelijk. Foto omslag: Herdenking van de aanslag op het station van Atocha, Madrid (HH).

14 Cogiscope 0114 jaargang 11 nummer 1 april 2014 scholing 8-10 april 2014 Emergency Expo. Platform voor rampenbestrijding en crisisbeheersing april 2014 Voorjaarscongres NVVP april 2014 Nederlands Congres Volksgezondheid 12 april 2014 Congres Vereniging EMDR Nederland 22 april 2014 Depressie bij ouderen 24 april 2014 (herhaling 20 mei 2014) Cultuur en trauma (Jeroen Knipscheer) Refereerbijeenkomst Stichting Centrum april 2014 Het angstige brein april-juni 2014 Complexe traumatisering verdiepingscursus (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) mei 2014 Congres Families, Generations and War. Historical, psychological and artistic views 8 mei 2014 E-health voor EPA 21 mei 2014 Dwangtoepassingen in de psychiatrie mei nd European Conference on Child Abuse and Neglect 22 mei 2014 The Impact of Great Wars and Beyond. Medical and Military Psychotraumatology: Past, Present and Future mei september 2014 Narratieve Exposure Therapie (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) juni nd International Congress of Mentalization Based Treatment 19 juni 2014 Research and best practices EMDR (Joke van Bokkem) Refereerbijeenkomst Stichting Centrum juni th European Conference EMDR juli 214 7th European Conference on Positive Psychology september 2014 WPA 16th World Congress of Psychiatry Najaar 2014 EMDR vervolgcursus (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) september december 2014 Basisopleiding psychotrauma (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) september - december 2014 EMDR basiscursus (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) september 2014 februari 2015 Complexe traumatisering basiscursus (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) 2 oktober 2014 Masterclass Beknopte Eclectische Psychotherapie voor PTSS (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland)