Océ Jaarverslag 2003

Transcriptie

1 Océ Jaarverslag 2003

2 Océ N.V. Verslag over het boekjaar 1 december 2002 tot en met 30 november 2003 Océ enables its customers to manage their documents efficiently and effectively by offering innovative print and document management products and services for professional environments

3 Exemplaren van de Nederlandstalige en de in het Engels vertaalde versie van dit jaarverslag kunt u aanvragen bij Océ N.V. afdeling Corporate Communications telefoon [077] info@oce.com Ook op de corporate website [ is dit verslag te raadplegen naast andere publicaties als [pers-] berichten, presentaties, speeches en overige aan het jaarverslag gerelateerde onderwerpen.

4 Inhoud Verslag van de Raad van Bestuur 4 Océ: van nature innovatief 6 Océ s ambities en strategie 10 Kengetallen 11 Verslag van de Raad van Commissarissen 13 Bericht van de voorzitter van de Raad van Bestuur Financiële gang van zaken 19 Resultaten 19 Dividend 20 Vooruitzichten 20 Financiën Ontwikkelingen in de markten Digital Document Systems 34 Corporate Printing 37 Commercial Printing 38 Software & Professional Services 39 Océ Business Services Kritische succesfactoren 46 Kernwaarden 46 Medewerkers 48 Duurzaam ondernemen Ontwikkelingen in de markten Wide Format Printing Systems 40 Technical Document Systems 42 Display Graphics Systems 43 Imaging Supplies 50 Technologie: R&Den productie 52 Océ s partners 53 Kapitaal Beheersaspecten 56 Corporate Governance 62 Risico s en risicobeheersing Jaarrekening 71 Geconsolideerde winst- en verliesrekening 72 Geconsolideerde balans 74 Kasstroomoverzicht 76 Grondslagen van de financiële verslaggeving 80 Toelichting op de geconsolideerde winsten verliesrekening 85 Toelichting op de geconsolideerde balans 102 Vennootschappelijke balans 102 Vennootschappelijke winst- en verliesrekening 104 Toelichting op de vennootschappelijke balans en de winst- en verliesrekening Overige gegevens 107 Winstbestemming 108 Maatschappelijk kapitaal 109 Accountantsverklaring Diversen 111 Raad van Commissarissen 113 Raad van Bestuur 114 Senior Executives Centrale Diensten 115 Voornaamste groepsmaatschappijen en hun leidinggevende functionarissen 117 Aanvullende informatie voor aandeelhouders 120 Tien jaren Océ 122 Lijst van begrippen en afkortingen 124 Forward-looking statements

5 4 Profiel Océ: van nature innovatief Océ is wereldwijd een van de leidende aanbieders van hoogwaardige producten en diensten, waaronder complete oplossingen op het gebied van print- en documentmanagement voor professionele gebruikers. De onderneming richt zich primair op professionele omgevingen waar grote hoeveelheden documenten worden verwerkt. De klanten van Océ zijn vooral actief in kantooromgevingen en in industriële en grafische sectoren. Océ ontwikkelt daarvoor in eigen R&Dcentra geavanceerde apparaten en systemen voor productie, distributie en beheer van documenten. Daarnaast biedt de onderneming haar klanten innovatieve diensten op het gebied van consultancy, uitbesteding en financiering. Océ heeft een reputatie opgebouwd als innovator, zowel technologisch als commercieel. De producten en diensten van Océ staan bekend om hun hoge kwaliteit. Deze berust op betrouwbaarheid, productiviteit, duurzaamheid, gebruiks- en milieuvriendelijkheid en een lage total cost of ownership. Océ ontwikkelt en vervaardigt zijn productassortiment grotendeels in eigen beheer. Océ's sterke en unieke technologiebasis is het resultaat van lange ervaring en consequente investeringsprogramma s in onderzoek en ontwikkeling. Het innovatief vermogen van de onderneming wordt voortdurend verbreed en versterkt door allianties met strategische partners en systematische samenwerking met co-developers en toeleveranciers. Océ is actief in tachtig landen, waarvan in een dertigtal met eigen verkoopmaatschappijen. De onderneming telt ruim medewerkers, van wie 40% werkt in verkoop en service. Onderzoeks- en productiecentra van Océ zijn gevestigd in Nederland, Duitsland, België, Frankrijk, Tsjechië, de Verenigde Staten en Japan. In 2003 realiseerde Océ een omzet van 2,8 miljard en een nettowinst van 61,5 miljoen. In het schema op pagina 6 zijn in het kort de elementen van de ambities en strategische doelen van Océ opgenomen en wordt een overzicht gegeven van de in 2003 genomen acties. Marktbenadering Océ biedt zijn producten en diensten in hoofdzaak aan via een directe verkoop- en service-organisatie. Hierdoor beschikt Océ over een continue stroom actuele markt- en gebruikersinformatie, waardoor de onderneming tijdig kan anticiperen en reageren op veranderende marktbehoeften. Océ heeft zijn organisatie nauwkeurig afgestemd op de strategisch relevante marktsegmenten. Een deel van het assortiment wordt in een aantal geografische markten via gespecialiseerde distributeurs aangeboden.

6 Raad van Commissarissen Drs. J.L. Brentjens, voorzitter F.J. de Wit, vice-voorzitter Drs. A. Baan Drs. L.J.M. Berndsen Prof. Drs. P. Bouw Dr. J.V.H. Pennings Raad van Bestuur Ir. R.L. van Iperen, voorzitter Drs. J. van den Belt R.E. Daly MBA Drs. J.F. Dix Boekjaar Het boekjaar loopt van 1 december tot en met 30 november. Statuten De huidige statuten zijn vastgesteld bij notariële akte d.d. 9 april Océ N.V. is een internationale houdstermaatschappij zoals bedoeld in artikel 153, lid 3, sub b, Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Statutaire zetel en handelsregister De statutaire zetel is te Venlo en de vennootschap is ingeschreven in het handelsregister te Venlo onder nummer Directeur Secretaris van de Vennootschap Mr. H.J. Huiberts Hoofdkantoor Het hoofdkantoor is gevestigd te Venlo, St. Urbanusweg 43 postbus 101, 5900 MAVenlo, Nederland telefoon [077] , fax [077] internet info@oce.com Algemene informatie over Océ telefoon [077]

7 Océ s ambities en strategie 6 Ambities Strategische doelen Acties gedurende 2003 Klanten Océ wil in de strategisch relevante marktsegmenten behoren tot de top-drie aanbieders. Leidende positie versterken in zwart-wit breedformaat printing. Leidende positie bereiken in display graphics. Groeien tot top-drie positie in productieprinting in corporate en commercial omgevingen. Belangrijke positie verwerven in kleur in alle relevante marktsegmenten. Sterke aanbieder van diensten op het gebied van documentmanagement en business services. Toonaangevend op het gebied van Software & Professional Services voor het beheer van documenten in geselecteerde marktsegmenten. Introductie van een groot aantal nieuwe producten [hardware en software]. Verkoop- en R&D-organisatie aangepast met maximale focus en aansluiting op de gekozen marktsegmenten; de daarbij behorende managementposities zijn ingevuld. Product roadmap komende vijf jaren gedefinieerd. Software: architectuur gestroomlijnd en productportfolio gerationaliseerd. Rationalisatie productielokaties display graphics uitgevoerd. Gerichte marketingprogramma s gestart om positie in TDS-omgevingen te versterken. Medewerkers Océ wil een inspirerende werkomgeving bieden. Wereldwijd een aantrekkelijke werkgever zijn. In Nederland behoren bij de tien meest attractieve bedrijven voor academici en bij de top-vijf voor technici. Competence/performance management en corporate leadership programma gestart. Trainingen voor jong talent uitgebreid. Pre-recruitment activiteiten geïntensiveerd. Aandeelhouders Océ wil rendementen realiseren die de onderneming een plaats geven in de top van de bedrijfstak. Structureel een rendement bereiken van 12% op de totale activa [ROA] en 18% op het eigen vermogen [ROE]. Terugtrekking uit minder renderende laagvolume activiteiten in kantooromgevingen voor 90% gerealiseerd. Uitbesteden lease-activiteiten [circa 100 miljoen in 2003]. Verlaging werkkapitaal met 111 miljoen [autonoom]. Operationele kosten met 1,7% [autonoom] verlaagd. Partners Océ wil een netwerk van partnerships opbouwen dat tot de krachtigste in de bedrijfstak behoort. Op technologisch gebied samenwerken met dé specialisten in de industrie. Samenwerken met hoogwaardige toeleveranciers en werk uitbesteden aan sterke partners. Samenwerken met marktpartijen die bijdragen aan het verspreiden van Océ-producten en -standaarden. Intensivering samenwerking met universiteiten en technologische topinstituten. Uitbesteding van R&D-activiteiten aan publieke en private instellingen. Studie naar uitbesteding van assemblage bij derden en naar verplaatsing van een deel van de assemblage naar Centraal-Europa en het Verre Oosten afgerond. Uitbesteding van de lease-activiteiten aan leidende vendor leasepartners. Samenleving Océ wil ondernemen op een wijze die bijdraagt aan een duurzame ontwikkeling van de samenleving. De uitgangspunten van de VN Global Compact implementeren. Minimaliseren van de ongewenste effecten van Océ-producten op de omgeving. Sustainable Development Forum operationeel. Percentage hergebruik apparaten en onderdelen verhoogd.

8 Strategisch perspectief Middellange termijn [3-5 jaar] Korte termijn [1-3 jaar] Versterken van leidende posities en verbeteren van groei en winstgevendheid Océ is met zijn marktgerichte organisatie en nieuwe producten goed gepositioneerd om de winstgevendheid en omzet te verhogen zodra de economie zich herstelt. Om deze ontwikkeling op korte termijn te ondersteunen zal Océ blijven werken aan het verbeteren van de operationele efficiency. In het komende jaar ligt hierbij de nadruk ophet verder versterken vande organisatie en processen op het gebiedvanmarketingenverkoop, hetverbeteren vandeinkoopprocessenenhetoptimaliserenvan de IT-infrastructuur. Daarnaast zal het uitbesteden van de lease-activiteiten worden voortgezet. Het uiteindelijk doel van deze acties is het kunnen leveren van steeds betere producten en diensten aan de klanten. Verzekeren van sterke posities in groeimarkten Nu al heeft Océ een groot aantal activiteiten in gang gezet om op de middellange termijn leidende posities zeker te stellen in groeimarkten. Te denken valt daarbij aan zowel het versterken van de posities in printing-on-demand, display graphics, business services alsook van de posities in kleur en software. Hierin zullen zowel verschillende vormen van samenwerking met sterke partners als acquisities een belangrijke rol spelen. Lange termijn [> 5 jaar] Uitbouwen van de positie in documentmanagement Klanten vragen in toenemende mate naar geïntegreerde oplossingen voor het beheer van documenten. Océ ondersteunt zijn klanten nu reeds met een groeiend aantal diensten en oplossingen voor het effectief en efficiënt omgaan met papieren en elektronische documenten. De business groepen Océ Business Services en Software & Professional Services richten zich specifiek op deze vraag. Océ heeft de ambitie om ook binnen geselecteerde segmenten van de markt voor documentmanagement een top-drie positie te bereiken. 7 Uitbouwen van de positie in documentmanagement > 5 jaar Verzekeren van sterke posities in groeimarkten 3-5 jaar Versterken van leidende posities en verbeteren van groei en winstgevendheid 1-3 jaar

9 AN IMPORTANT PLAYER IN THE MARKET

10 Ik geef toe, Océ is nog niet een van de grotere spelers in de Verenigde Staten. Maar toch hebben we een flink aantal trouwe klanten die grote waardering hebben voor onze technologie en de diensten die we leveren. Als je naar Océ als geheel kijkt, zie je een hoge concentratie van geavanceerde technologie op het gebied van documentmanagement en van printen. Tegelijkertijd bezit Océ grote deskundigheid ten aanzien van dienstverlening op het gebied van de uitbesteding. Steeds meer krijgen we oog voor de waarde die ontstaat door al deze activiteiten te combineren en ze te richten op belangrijke marktkansen. In directe concurrentie met de grote mede-aanbieders in onze sector hebben we bewezen dat we dan succes kunnen boeken. Dat bewijst vooral ons nieuwe partnerschap met Boeing het grootste uitbestedingscontract dat we ooit hebben gesloten. Dit succes hebben we te danken aan het feit dat we konden putten uit de kennis en ervaring van onze gehele organisatie en van onze partners om te voldoen aan de behoeften van deze klant. Daarom, toen Boeing voor Océ koos, was het niet vanwege onze naam of onze apparatuur, maar omdat wij een totaaloplossing bieden voor de dagelijkse problemen. Océ is dé expert in het leveren van zulke oplossingen. En daarmee kunnen we ook de reuzen aan. WE KUNNEN OOK DE REUZEN AAN Ron Daly Lid van de Raad van Bestuur van Océ en CEO Océ-USA Holding, Inc.

11 Kengetallen miljoen Netto-omzet 2.769, ,1 Mutatie in % ten opzichte van voorgaand jaar 12,8 1,8 Autonoom 5,1 3,1 Non-recurring* 9,9 14,4 Recurring* 3,4 1,5 Brutomarge 1.165, ,5 In % van de netto-omzet 42,1 41,8 Bedrijfsresultaat voor bijzondere waardevermindering 150,0 226,1 Bedrijfsresultaat [EBIT] 124,8 226,1 Mutatie in % ten opzichte van voorgaand jaar 44,8 0,6 In % van de netto-omzet 4,5 7,1 In % van het gemiddeld balanstotaal 4,7 7,5 Nettowinst 61,5 112,5 Mutatie in % ten opzichte van voorgaand jaar 45,4 7,1 In % van de netto-omzet 2,2 3,5 In % van het gemiddeld eigen vermogen 8,3 13,1 Balanstotaal 2.421, ,3 Eigen vermogen 712,8 770,8 Netto-investeringen in immateriële en materiële vaste activa 106,4 150,3 Kasstroom voor financieringsactiviteiten 327,8 337,7 Aantal medewerkers per 30 november medewerkers Per gewoon aandeel van Nettowinst 0,69 1,30 euro 0,50 nominaal EBITDA 3,88 4,99 Eigen vermogen 7,87 8,55 Dividend 0,58 0,58 Aantal gewone aandelen van Gemiddeld uitstaand aandelen 0,50 nominaal Potentiële toename uit conversies/opties Nettowinst per gewoon aandeel van 0,50 uitgaande van volledige conversie 0,69 1,29 euro Hoogste/laagste koers in het boekjaar 13,70/6,50 14,05/6,80 Ultimo koers in het boekjaar 11,92 11,45 * Non-recurring omzet: verkopen apparaten, software en professional services. Recurring omzet: inkomsten uit onderhoud, materialen, huur, rente en business services.

12 Verslag van de Raad van Commissarissen Aan de jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders van de Naamloze Vennootschap Océ, gevestigd te Venlo. Jaarverslag Hierbij bieden wij het door de Raad van Bestuur opgestelde jaarverslag aan, waarin de jaarrekening over 2003 is opgenomen. De jaarrekening is gecontroleerd door PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., in nauwe samenwerking met de Interne Accountantsdienst van Océ. De goedkeurende verklaring van de accountant is opgenomen op pagina 109 van dit verslag. Het jaarverslag is uitgebreid met de Raad van Bestuur besproken in aanwezigheid van de accountants. De discussie en de inbreng van de aanwezigen daarbij hebben ons ervan overtuigd dat het jaarverslag voldoet aan de eisen van transparantie en dat het een goede basis vormt voor de verantwoording die de Raad aflegt met betrekking tot het gehouden toezicht. Wij stellen u voor de jaarrekening, inclusief het dividendvoorstel, vast te stellen en de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen decharge te verlenen voor het gevoerde beheer respectievelijk het gevoerde toezicht op het beheer over het afgelopen boekjaar. Resultaat en strategie Océ heeft het verslagjaar afgeslotenmeteennettowinstvan 61,5miljoen; dat is 0,69 per gewoonaandeel.de omzet is in vergelijking met het vorige jaar gedaald. De Raad heeft moeten vaststellen dat de economische omstandigheden waaronder Océ opereert, in het verslagjaar niet zijn verbeterd ten opzichte van het voorafgaande jaar. Nog steeds was er sprake van het uitstellen van investeringsbeslissingen door klanten. Daardoor heeft Océ nog slechts zeer beperkt de vruchten kunnen plukken van de introductie van nieuwe producten aan het eind van het vorige en het begin van dit jaar. De herstructurering is inmiddels vrijwel overal afgerond. Hierdoor heeft Océ een goede uitgangspositie gerealiseerd, die tot de gewenste resultaten zal moeten leiden. Deze ontwikkelingen zijn uitgebreid besproken met de Raad van Bestuur in het kader van de presentatie van het Strategisch Plan. Wij ondersteunen de daarin gekozen richtingenmaatregelen.in het licht van het voorafgaande zijn de gerealiseerde resultaten, hoewel onder de gestelde rendementsdoelstellingen, redelijk te noemen. Toezicht De Raad van Commissarissen heeft in het verslagjaar regelmatig met de Raad van Bestuur overlegd en kwam achtmaal in vergadering bijeen. De Raad heeft steeds aandacht gegeven aan de commerciële en technologische ontwikkelingenende financiële positie van Océ. Er werd een bezoek gebracht aan het hoofdkantoor van de Océ-vestigingen in de Verenigde Staten in Chicago. Tijdens dit bezoek is in ontmoetingen met het lokale management met name aandacht besteed aan de strategie voor de Amerikaanse markt en de daar behaalde resultaten. De plannen met betrekking tot de verplaatsing van bepaalde assemblage-activiteiten naar Centraal-Europa en het Verre Oosten zijn onderwerp geweest van een afzonderlijke vergadering. Evenals in andere jaren heeft in een vergadering overleg plaatsgevonden met de interne en de externe accountant. De strategie van de onderneming en van de strategische business units, gericht opverbetering van de positie van Océ in de geselecteerde geografische markten en klantsegmenten, zijn uitvoerig besproken. In een afzonderlijke bijeenkomst is het human resources-beleid voor het managementvan Océ besproken, inclusief management development en de toegepaste optieregeling. Deze regeling is ten opzichte van vorig jaar niet gewijzigd. Mede om te voldoen aan aanbevelingen op het gebied van corporate governance is in het najaar van 2002 een auditcommissie in het leven geroepen. De instelling hiervan heeft de discussie met de Raad van Bestuur op diverse gebieden verdiept, in het bijzonder ten aanzien van de beoordelingvande opzet en werking van de interne beheerssystemen. Voorts zijn de samenstelling en het functioneren van de Raad van Bestuur besproken. Hierbij zijn ook honoreringsaangelegenheden aan de orde geweest. De RaadvanCommissarissenonderschrijfthet belang van goede corporate governance en heeft de ontwikkelingenopdatgebiedookditjaaropde voet gevolgd. De specifieke eisen van de Sarbanes- Oxley Act hebben ertoe geleid dat veel aandacht is gegeven aan de interne beheerssystemen. De aanbevelingen van de Nederlandse commissie Corporate Governance, ook bekend als de Commissie Tabaksblat, zijn onderwerp van discussie geweest. De Raad van Commissarissen is van mening dat Océ aan een groot aantal van deze aanbevelingen reeds voldoet of eenvoudig kan voldoen. Desondanks vindt de Raad een kritische beschouwing van de aanbevelingen op zijn plaats. Voor een inhoudelijke beschouwing 11

13 12 van de aanbevelingen van de Commissie Tabaksblat wordt verwezen naar het hoofdstuk Corporate Governance in het verslag van de Raad van Bestuur [pagina 56 en verder]. Waar nodig zal hierop in 2005 worden teruggekomen In het verslagjaar is de Auditcommissie telkens voorafgaand aan de publicatie van de kwartaalresultaten bijeengekomen. Bij alle bijeenkomsten zijn ook de interne en de externe accountant aanwezig geweest. Leden van het management woonden de vergaderingen op uitnodiging bij. De kerntaken van de Auditcommissie liggen op het gebied van een uitgebreide beoordelingvan de financiële rapportage voordat die behandeld wordt in de vergadering van de voltallige Raad vancommissarissen,hettoezicht op de interne beheerssystemen en evaluatie van het risicoprofiel van de onderneming. De commissie besteedt ook aandacht aan de opdracht aan de externe accountant en de verdeling van de taken tussen de interne en externe accountant. De Remuneratiecommissie kwam in het verslagjaar twee keer bijeen. In deze commissie worden de honoreringsvoorstellen voor de leden van de Raad van Bestuur voorbereid. Deze voorstellen omvatten ook de criteria op basis waarvan variabele salariscomponenten worden toegekend. Alle voorstellen van de commissie zijn door de Raad van Commissarissen besproken en goedgekeurd. Een uitgebreid overzicht met betrekking tot de personalia van de ledenvanderaadvancommissarissenwordtgegeven op de pagina s 111 en 112 van het jaarverslag. Naar het oordeel van de Raad van Commisarissen zijn al zijn leden onafhankelijk in de zin van best practice bepaling III.2.1 van de Nederlandse Corporate Governance Code. Ontwikkelingen Helaas is ook in 2003, anders dan werd verwacht, de economie nog niet aangetrokken. Voorzichtige indicaties van een positieve ontwikkeling hebben nog niet geleid tot een structurele verbetering van het investeringsklimaat. Dit heeft tot gevolg gehad dat de onderneming in het verslagjaar noch wat omzet noch watwinstbetrefteenverbeteringtenopzichtevan het voorafgaande jaar heeft kunnen laten zien. DesondanksheeftOcéonderdeze moeilijke omstandigheden zijn uitgangspositie verder verbeterd. In combinatie met de vastgestelde strategie levertditeenbeeldopdatderaadvancommissarissen vertrouwen geeft voor de toekomst. De Raad spreekt zijn bijzondere waardering uit voor de inspanningen die in het afgelopen jaar door de Raad van Bestuur en alle medewerkers zijn geleverd, alsmede voor de resultaten ervan. 29 januari 2004 Leden van de Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur De in het vorige jaarverslag aangekondigde personele wijzigingen zijn in dit verslagjaar uitgevoerd. De heer M. Ververs trad, in verband met het bereiken van de leeftijdsgrens die in de statuten is vastgelegd, in de Jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 12 maart 2003 af als lid van de Raad van Commissarissen. Per die datum werd de heer A. Baan door de aandeelhouders als zijn opvolger benoemd. De Raad van Commissarissen benoemde de heer F.J. de Wit per 12 maart 2003 tot vicevoorzitter, welke functie daarvoor door de heer Ververs werd vervuld. Ook werd tijdens de Jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders de heer R.E. Daly, sinds 1 december 2002 Chief Executive Officer van Océ-USA Holding, Inc., benoemd tot lid van de Raad van Bestuur, als opvolger van de heer G. Pelizzari. J.L. Brentjens, voorzitter F.J. de Wit, vice-voorzitter A. Baan L.J.M. Berndsen P. Bouw J.V.H. Pennings

14 Bericht van de voorzitter van de Raad van Bestuur Océ is ervan overtuigd dat het zich in een uitstekende positie bevindt om maximaal te profiteren van een verbetering van het economisch klimaat. Het productaanbod en de verkoop- en service-organisatie zijn op aanvalssterkte gebracht. De financiële positie van Océ is solide. Océ is een sterke onderneming in een zwakke economie. Océ handhaaft dan ook onverkort zijn strategische doelen met betrekking tot de gewenste marktposities, winstgevendheid en omzetgroei, zelfs wanneer duidelijk wordt dat hierin vertraging optreedt. Het doel staat vast, evenals de koers. 13 Resultaten Het verslagjaar 2003 was in financieel opzicht moeilijk en teleurstellend. Niettemin, wat betreft productinnovatie en business-organisatie leverde het goede resultaten. De introductie van een groot aantal nieuwe producten en de herstructurering van de totale onderneming vormen daarvan het bewijs. De stagnerende economie leidde ertoe dat ook Océ s klanten investeringsbeslissingen in 2003 bleven uitstellen. Een terugval in de verkoopvan apparaten was het gevolg. De omzet van Océ bestaat voor een groot deel uit steeds terugkerende inkomsten uit onderhoud, materialen, huur,rente en business services [recurring], naast de inkomsten uit de verkoop van apparaten, software en professional services [non-recurring]. Als gevolg van het grote relatieve belang van de recurring inkomsten, bleef het effect van de tegenvallende verkoop van apparaten op het totaal van de omzet beperkt. Intussen worden echter de gevolgen van de afnemende groei van de apparatenpopulatie ook voelbaar in de recurring inkomsten. Océ s organisatie en productaanbod werden in 2003vernieuwd. Met succes werd de herinrichting van de organisatie in eenheden die zijn toegesneden op specifieke marktsegmenten afgerond. Hierdoor zijn de marktfocus en de marktsegmentexpertisetenbatevandeklantenversterkt.in dezelfde periode werd het productassortiment voor deze marktsegmenten grotendeels vernieuwd en uitgebreid. De reacties opdeze productinnovaties waren zonder uitzondering gunstig. Het gewenste verkoopresultaat wacht op het aantrekken van de economie. De netto-omzet nam in het verslagjaar af met 12,8% tot 2,8 miljard. Wisselkoerseffecten [circa60%vandeinkomsten van Océ wordt buiten de eurozone gerealiseerd] zorgden voor een omzetvermindering van 7,6%. De autonome daling bedroeg 5,1%. Hiervan is 1,7% het gevolg van de strategische keuze om in de meeste landen het laagvolumesegment in de kantooromgeving niet langer te bewerken. De autonome omzetdaling was vooral het gevolg van de lagere apparatenverkopen in beide strategische business units.desondankswist Océ in de gekozen marktsegmenten zijn positie te behouden. De laatste kwartalen vlakte de autonome daling af. Door een scherpe focus op het beheersen van werkkapitaal en door het overdragen van de leaseportefeuille is het balanstotaal met 441 miljoen gedaald. De cashflow voor financieringsactiviteiten [free cashflow] bedroeg 328 miljoen. Océ heeft hiermee een gezonde balans en cashflow. Financiële ratio s In het verslagjaar verbeterden de financiële ratio s niet. Het rendement op de totale activa [ROA] ligt op 4,7% en het rendement op het eigen vermogen [ROE] ligt op 8,3%. In 2002 waren deze percentages respectievelijk 7,5 en 13,1. Océ stelde zich eerder ten doel om in 2005 een ROA van 12% te realiseren bij een ROE van 18%. Als gevolg van de economische omstandigheden verwachten wij dat het realiseren van deze doelen langer op zich zal laten wachten.

15 14 Acties Focus Océ is in het verslagjaar veranderd van een productgerelateerde, naar een marktsegmentgerichte organisatie. Gespecialiseerde afdelingen in de centrale organisatie en bij de verkoopmaatschappijen, bij uitstek toegerust om adequaat te reageren opontwikkelingen in en eisen uit hun eigen marktomgeving, richten zich nu op specifieke marktsegmenten. Het gaat dan met name om de segmenten waarin Océ een top-drie positie wil versterken of bereiken. Zowel in de betreffende marktsegmenten als in de Océ-organisatie is positief gereageerd op deze verscherpte marktfocus. Het besluit van Océ om zich in de meeste landen terug te trekken uit de laagvolumesegmenten in de kantooromgeving is voor 90% gerealiseerd. Waar nodig zal Océ bij totaaloplossingen producten van partners inzetten. Besparingen In het verslagjaar is door reductie van het aantal arbeidsplaatsen en als gevolg van het afstoten van minder renderende activiteiten, een besparing gerealiseerd van 75 miljoen ten opzichte van Deze besparing is eerder tot stand gebracht dan aanvankelijk was voorzien door een hoger aantal vervallen arbeidsplaatsen [1.450 in plaats van 1.100]. De doelstelling van de besparingen in 2004, ten opzichte van 2001, is daardoor eveneens verhoogd, en wel van 75 miljoen naar 95 miljoen. Kapitaalbeslag Om het kapitaalbeslag te verminderen is vorig jaar besloten om de leaseportefeuille van Océ uit te besteden. In het verslagjaar is een begin gemaakt met de daadwerkelijke overdracht, die overigens in Europa pas volledig kan plaatshebben na zorgvuldige aanpassing van alle systemen bij Océ en zijn partners. In de Verenigde Staten is gekozen voor de constructie waarbij Océ s captive leasemaatschappij de bestaande en toekomstige leasecontracten aan een beperkt aantal externe partners verkoopt. Het streven van Océ blijft gericht op een daadwerkelijke overdracht van het grootste gedeelte van de portefeuille tegen het einde van Innovatie HetproductassortimentvanOcéisin het verslagjaar aanzienlijk vernieuwd. Een groot aantal nieuwe producten en bijbehorende software werden in de segmenten voor klein- en breedformaat geïntroduceerd en positief onthaald door de markt. Continue innovatie in een snel veranderende omgeving zal ook de komende jaren tot de kenmerken van Océ blijven behoren. Ontwikkelingen Technologie De belangrijkste technologische omschakeling van het afgelopen decennium was zonder twijfel de digitalisering. Deze omschakeling is vrijwel geheel achter de rug. Analoge producten worden door Océ dan ook niet langer ontwikkeld en nog slechts in beperkte mate geproduceerd. Technologie en productontwikkeling concentreren zich bij Océ op digitale processen waarbij documenten gemaakt, gescand, gedistribueerd, opgeslagen, geprint en afgewerkt worden. Deze processen spelen zich af in netwerkomgevingen, binnen en tussen ondernemingen. Software is bij deze processen natuurlijk van cruciaal belang. Océ speelt in zijn markten een prominente rol door complete documentsystemen te leveren die gebaseerd zijn op kennis van de markten en die bestaan uit specifiek daarvoor ontwikkelde software in combinatie met zelf ontwikkelde hardware. Kleur Kleurgebruik neemt toe in alle marktsegmenten waarin Océ actief is. Er is een toenemende belangstelling voor printsystemen die documenten kunnen produceren waarin kleurtoepassingen in combinatie met zwart-wit mogelijk zijn. In de kantoormarkt is sprake van een beperkte, maar groeiende vraag naar full colour. In de breedformaat tekenkamermarkt speelt zich een soortgelijke ontwikkeling af. Voor reclame- en andere commerciële toepassingen is kleur uiteraard essentieel. Dit manifesteert zich niet alleen in de werksfeer van display graphics, maar ook bij drukkerijen, die steeds vaker kleine kleuroplagen digitaal verwerken. In alle segmenten beschikt Océ over eigen kleurproducten, zowel voor full colour als voor steunkleur. Dit kleurassortiment zal in 2004 worden uitgebreid.

16 Services Dienstverlening ophet gebied van documentprocessen is een groeimarkt. Océ Business Services [voorheen Facility Services] verzorgt documentprocessen voor klanten die zich willen concentreren op hun kernactiviteiten. Deze dienstverlening kan zich richten op documentmanagement. Het kan ook betrekking hebben ophet analyseren van processen en het aanbieden van geïntegreerde oplossingen. Océ s expertise op dit gebied werd in het verslagjaar geïllustreerd door een miljoenencontract dat Océ voor vele jaren sloot met vliegtuigbouwer Boeing. Voor klanten van dit kaliber is het van belang dat ze te maken hebben met één partner, die vanuit één punt alle disciplines ter beschikking heeft. Strategie Océ handhaaft met overtuiging de strategie die enkele jaren geleden is vastgesteld, evenals de daaruit voortkomende ambities. De onderneming is vastbesloten om in al haar markten een top-drie positie te handhaven of te veroveren. De gewenste gemiddelde autonome groei op jaarbasis is op5% vastgesteld, in combinatie met een additionele gemiddelde groei van 5% per jaar als gevolg van acquisities en allianties. De huidige wereldwijde economische omstandigheden hebben ook bij Océ het groeitempo verlaagd. De strategische richting van de onderneming zal hierdoor echter niet worden aangetast. Océ heeft gekozen voor een ondernemingsmodel dat zich richt op de hoogvolumesegmenten met betrouwbare, gebruiksvriendelijke en kostenefficiënte producten op basis van eigen technologie. Océ blijft zijn klanten benaderen met een directe verkoop- en service-organisatie. Hierdoor wordt een voortdurende directe terugkoppeling gewaarborgd van de ontwikkelingen in de markten en de wensen van de klanten naar de eigen R&D-organisatie. De ondernemingonderscheidteenaantalveelbelovende groeimarkten als printing-on-demand, display graphics en business services. Océ heeft de ambitie om te blijven groeien in markten die de onderneming al sedert lange tijd bedient. In de top van de kantoormarkt zal een belangrijke positie worden opgebouwd met complete documentmanagementsystemen. In het technical documentsegment zal Océ zijn sterke positie uitbouwen door een adequaat aanbod van kleurproducten. Verder zal ook de positie worden uitgebouwd in Software & Professional Services. Om dit te bereiken zal de distributiekracht van Océ in de komende tijd worden versterkt, zowel intern in de eigen directe verkooporganisatie als door inschakeling van additionele kanalen via distributeurs. Bovendien zal de concurrentiekracht worden versterkt door kostprijsreducties. In dit kader zijn plannen ontwikkeld om delen van de assemblage en productie over te brengen naar Centraal-Europa en het Verre Oosten. Océ zal zelf strategische onderdelen als procesdrums, toners, fotogeleiders, embedded software en applicatie-software blijven produceren. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van een geselecteerd aantal toeleveranciers voor het aanleveren van onderdelen en modules op Océspecificatie. Corporate Governance Océ hecht grote waarde aan transparantie, verantwoording en integriteit, zowel in relatie tot het besturen van de onderneming en het beheersen van de met ondernemen gepaard gaande risico s als het toezicht daarop. In het afgelopen jaar zijn er op dit gebied wereldwijd veel initiatieven genomen die Océ opde voet heeft gevolgd. Hoewel het te betreuren is dat wetgeving, regelingen en aanbevelingen op het gebied van corporate governance in verschillende landen vaak onvoldoende op elkaar worden afgestemd, ziet Océ overwegend positieve gevolgen van de vergrote belangstelling voor corporate governance. Bij implementatie zouden de regelgevers de aandacht echter met name moeten laten uitgaan naar de hoofdzaken en niet naar gedetailleerde invulling. 15

17 16 De Nederlandse commissie Corporate Governance, onder leiding van de heer Tabaksblat, publiceerde na afloop van het verslagjaar een definitief rapport. De aanbevelingen van deze commissie zijn al in de conceptfase onderwerp van studie geweest. Daarbij is vastgesteld dat een belangrijk deel van de concept-aanbevelingen al door Océ werd gevolgd of zonder meer zou kunnen worden geïmplementeerd. Op de definitieve aanbevelingen wordt inhoudelijk ingegaan in het hoofdstuk Corporate Governance in het verslag van de Raad van Bestuur [pagina 56 en verder]. Omdat Océ genoteerd is op NASDAQ, heeft ook de regelgeving die voortkomt uit de Sarbanes- Oxley Act veel aandacht gekregen. In het verslagjaar heeft Océ voor financiële kaderfuncties eencode of Ethics ingesteld. De interne risicobeheerssystemen zijn aangescherpt, zodat deze kunnen voldoen aan de verzwaarde eisen die de Sarbanes-Oxley Act daaraan in de loop van 2005 zal stellen. De hieruit voortvloeiende acties, waarbij ook de Auditcommissie van de Raad van Commissarissennauwbetrokkenisgeweest,zullen gedurende 2004 en 2005 worden afgerond. Vooruitzichten Océ heeft zijn concurrentiekracht sterk verbeterd dankzij de succesvolle nieuwe producten, de nieuwe marktgerichte organisatie en sterk verlaagde kosten en werkkapitaal. De onderneming heeft zich uitstekend gepositioneerd om van een aantrekkende markt te kunnen profiteren. De economische ontwikkelingen op de wereldmarkt zijn echter nog steeds onzeker. Gegeven deze onzekerheden is het niet mogelijk om een betrouwbare prognose van de winst over 2004 af te geven. Veerkracht Océ heeft in de afgelopen jaren een aantal forse veranderingen verwerkt. Kostenbeheersingsmaatregelen bij economische tegenwind trekken onvermijdelijk sporen in de organisatie. Dat komt niet alleen door de reductie van arbeidsplaatsen, maar ook door de nieuwe en zwaardere eisen die aan medewerkers worden gesteld. Het stemt tot tevredenheid dat de getroffen maatregelen steeds een breed draagvlak in de organisatie hadden en dat het vertrouwen in de veerkracht en het groeipotentieel van de onderneming onverminderd groot is. Dat vertrouwen wordt breed gedeeld door onze partners en bovenal door onze klanten. Zij herkennen in Océ een solide onderneming waarmee zij een langdurige relatie hebben. Tijdens het Océ Open House in mei 2003 heeft Océ niet alleen laten zien wat de onderneming voor de markt wil betekenen; klanten en toekomstige klanten hebben tegelijk aangegeven welke hoge verwachtingen zij van Océ hebben. Die verwachtingen willen wij waarmaken. Sterker nog: onze investeringen in innovatie zullen in 2004 en volgende jaren een stroom van actuele, op de marktpraktijk gerichte producten en diensten opleveren. Wij zijn allen die zich in het afgelopen jaar nauw betrokken hebben getoond bij Océ, klanten, medewerkers, aandeelhoudersenpartners,dankbaarvoorhunsteunen hun vertrouwen in de ontwikkeling van de onderneming. R.L. van Iperen, voorzitter

18 Verslag van de Raad van Bestuur

19

20 Financiële gang van zaken Resultaten In 2003 werden de resultaten beïnvloed door waardeverminderingen van activa in Océ Display Graphics Systems en in Practical Print Solutions. Het hiermee gemoeide bedrag is 25,2 miljoen [voor belasting]. Dit wordt als een bijzondere post beschouwd. Naast het bedrijfsresultaat en de nettowinst wordt in de onderstaande analyse tevens de winst exclusief bijzondere waardevermindering van vaste activa gebruikt, waardoor de vergelijkbaarheid met voorgaande periodes zinvoller wordt. In tabel 1 op pagina 21 wordt een overzicht gegeven van de effecten van de bijzondere waardevermindering op de resultaten. De omzet was met miljoen 12,8% lager dan in Autonoom daalde de omzet met 5,1%; valuta-effecten en een desinvestering verklaren 7,7%. De brutomarge was met 42,1% licht hoger dan in De operationele kosten waren 87,2 miljoen [7,9%] lager dan in Autonoom bedroeg de daling 1,7%. Het bedrijfsresultaat voor bijzondere waardevermindering vaste activa bedroeg 150,0 miljoen [ 33,6%]. Het bedrijfsresultaat was 124,8 miljoen. De nettowinst voor bijzondere waardevermindering van vaste activa bedroeg 82,1 miljoen [ 27,1%]. De nettowinst bedroeg 61,5 miljoen. De sterke euro beïnvloedde de resultaten negatief. Doordat valutahedges werden afgesloten om het transactierisico te beperken bleef de invloed van valuta s beperkt tot 24,9 miljoen op het bedrijfsresultaat en tot 16,2 miljoen op de nettowinst. De totale activa bedroegen miljoen [2002: miljoen]. De vermindering met 441miljoen wasmedehetgevolg vaneen daling in leasedebiteuren [ 212 miljoen], handelsdebiteuren [ 72 miljoen] en voorraden [ 35 miljoen]. Verder daalden de materiële en immateriële vaste activa met 121 miljoen. De free cashflow was met 328 miljoen [2002: 338 miljoen] wederom uitstekend. De rentedragende leningen daalden met 294 miljoen tot 549 miljoen. Het groepsvermogen daalde ten opzichte van 2002, na methodiekwijzigingen, met 59 miljoen. De methodiekwijzigingenbetreffenhetvanaf1december2002 toepassen van IFRSvoor pensioenen [ 174 miljoen]enhetnietmeerverantwoordenvanhet slotdividend als verplichting [+ 36 miljoen]. De balans per 30 november 2002 is hiervoor aangepast. De belangrijkste reden voor de daling was de sterke euro die een wisselkoersverlies op investeringen buiten de eurozone [ 67 miljoen] veroorzaakte. Desondanks was de solvabiliteit 31% [2002: 28%] binnen de door Océ gewenste marge van 30 tot 40%. Het rendement opde totale activa [ROA] bedroeg 4,7% en het rendement ophet eigen vermogen [ROE] bedroeg 8,3%. Dit is beneden de doelstelling voor 2005 van respectievelijk 12% en 18%. Door de economische ontwikkeling is er vertraging opgetreden in het behalen van deze doelen. In Digital Document Systems was de autonome daling van de omzet 4,0%. De trend in de omzet is positief en in het vierde kwartaal van 2003 trad een autonome omzetstijging op van 2,1% [non-recurring omzet steeg 8,1%; recurring omzet bleef gelijk]. Deze gunstige ontwikkeling is het gevolg van de productintroducties in 2003 en de eerste resultaten van de herstructurering van de organisatie. InWide Format Printing Systems daalde de omzet autonoom met 7,5%. Ook hier is er een positieve autonome ontwikkeling van de omzet, maar nog niet in dezelfde mate als in Digital Document Systems. Dividend 19 De Raad van Bestuur van Océ N.V. Van links naar rechts: R.L. van Iperen, voorzitter, R.E. Daly, J.F. Dix en J. van den Belt. Wij stellen voor om, evenals over het boekjaar 2002, over het boekjaar 2003 een dividend uit te keren van 0,58 per gewoon aandeel van 0,50 nominaal. Met dit dividend is een bedrag gemoeid van 48,4 miljoen [2002: 48,5 miljoen]. Bij aanvaarding van dit voorstel door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders komt het slotdividend op 0,43; het interimdividend bedroeg 0,15. Voorgesteld wordt om het slotdividend geheel in contanten uit te keren. De pay-out van 83,5% van de nettowinst [2002: 44,5%] is hoger dan de norm van het dividendbeleid [33%].

21 20 Vooruitzichten De economische omstandigheden zijn in de afgelopen maanden licht verbeterd. Dit heeft mede geleid tot een verbetering van de verkoop van printsystemen. Het is nog te vroeg om te kunnen constateren of deze verbetering zich zal voortzetten. Daarnaast zal de koers van de euro invloed hebben ophet resultaat van 2004, met name voor wat betreft de prijsdruk en translatieeffecten. Gegeven deze onzekerheden is het niet mogelijk om een betrouwbare prognose van de winst over 2004 af te geven. Océ is ervan overtuigd dat optimaal geprofiteerd kan worden van de nieuwe marktgerichte organisatiestructuur, de in 2003 geïntroduceerde printsystemen en de focus op de kosten en het werkkapitaal. Financiën Netto-omzet In 2003 bedroeg de netto-omzet miljoen [2002: miljoen]. De omzet daalde autonoom met 5,1%. De non-recurring omzet was met 689 miljoen 16,6% beneden die van vorig jaar [2002: 826 miljoen]. De recurring opbrengsten daalden met 11,5% tot miljoen [2002: miljoen]. De rente uit financial lease nam af met 16,3% tot 97 miljoen. De omzet wordt voor 25% in non-recurring en voor 75% in recurring verkopen behaald [2002: 24:76]. Brutomarge De brutomarge lag met 42,1% boven 2002 [41,8%]. Dankzij valuta-hedging was er een positief effect van 0,6%. Daarnaast werd het effect van de onderbezettingsresultaten, ten gevolge van lagere verkopen van apparaten, gecompenseerd door lagere kosten en de afbouw van slecht renderende activiteiten. De gemiddelde rente die op de leaseportefeuille is gerealiseerd, bedraagt 10,3% [2002: 10,7%]. In de financial leasecontracten is het rentepercentage gefixeerd gedurende de gehele looptijd van de contracten. Bedrijfsresultaat Het bedrijfsresultaat daalde met 44,8% tot 125 miljoen [2002: 226 miljoen]. Dit is 4,5% van de omzet [2002: 7,1%] en komt overeen met 4,7% van het gemiddeld balanstotaal [2002: 7,5%]. Operationele kosten De algemene beheers- en verkoopkosten daalden van 890 miljoen in 2002 naar 807 miljoen in 2003 [ 9,3%]. Als percentage stegen deze kosten van 28,0 tot 29,1% van de omzet. De kosten voor R&Dwaren met 212 miljoen vrijwel gelijk aan vorig jaar [ 215 miljoen]. Autonoom daalden de operationele kosten met 1,7% ten opzichte van 2002 als gevolg van een scherpe focus op de kosten Netto-omzet miljoen 50 Brutomarge in procenten van de netto-omzet

22 Tabel 1 Effect van bijzondere waarde- gerapporteerd bijzondere resultaat v00r miljoen vermindering op resultaten waardevermindering bijzondere waardevermindering 21 Bedrijfsresultaat [EBIT] Nettowinst Tabel 2 Informatie per strategische Wide Format Printing Digital Document Systems totaal business unit Systems miljoen Netto-omzet Bedrijfsresultaat [EBIT] Activa Tabel 3 Omzet naar geografische gebieden omzet miljoen omzet in % omzet miljoen omzet in % Verenigde Staten Duitsland Nederland Verenigd Koninkrijk Frankrijk Rest van Europa Rest van de wereld Totaal

23 22 Financieringskosten De financieringskosten [saldo betaalde en overige ontvangen rente] daalden van 54 miljoen in 2002 naar 31 miljoen in De daling van de rentekosten wordt veroorzaakt door een afname van de leningen en een dalende rente. Bij een gemiddeld rentepercentage van 4,10% [2002: 5,25%] daalde het gemiddeld rentedragend vermogen met 296 miljoen tot 696 miljoen. De ontvangen rente uit financial lease bedroeg in miljoen [2002: 117 miljoen]. Belastingen De gemiddelde belastingdruk bedroeg 32,4% [2002: 33,4%]. Een relatieve daling in het belang van de Verenigde Staten in de winst voor belasting was de belangrijkste oorzaak van deze daling. Nettowinst De nettowinst was 61,5 miljoen. Exclusief bijzondere waardevermindering van vaste activa was dit 82,1 miljoen [2002: 112,5 miljoen]. Als percentage van de omzet bedroeg de nettowinst 2,2% [2002: 3,5%]. De nettowinst per aandeel, berekend over het gewogen gemiddeld aantal uitstaande gewone aandelen, daalde tot 0,69 [2002: 1,30]. Splitsing commerciële en financiële activiteiten De stagnerende economische activiteit en de verdere uitbesteding van lease-activiteiten in 2003 hebben tot lagere lease-inkomsten geleid. Toch waren deze ook in 2003 belangrijk. Bij de beoordeling van de financiële positie van Océ als geheel moet daarom onderscheid gemaakt worden tussen deze commerciële activiteiten en financiële dienstverlening. Deze activiteiten hebben ieder een eigen winst- en financieringsprofiel. De inkomsten van de financiële activiteiten worden gevormd door de rente uit financial lease. De kosten bestaan uit de financieringskosten van de leaseportefeuille en uit beheers- en verkoopkosten. Voor zover de financiële activiteiten zijn gefinancierd met rentedragend vermogen, is aangenomen dat dit volledig vastrentend is gedaan. De financieringskosten worden daarbij toegerekend op basis van het gemiddeld vast rentedragend vermogen. Voor de beheers- en verkoopkosten, inclusief voorzieningen voor debiteurenrisico s, is een kostenniveau aangehouden dat overeenkomt met dat van externe captive leasemaatschappijen met vergelijkbare activiteiten. Voor de financiering van de financiële activiteiten is aangenomen dat het eigen vermogen 15% van het balanstotaal bedraagt. Deze ratio is eveneens ontleend aan captive ondernemingen in de financiële dienstverlening die een eigen jaarrekening publiceren. Het resterende gedeelte van het eigen vermogen wordt toegerekend aan de commerciële activiteiten. In tabel 4 op de volgende pagina worden de belangrijkste financiële gegevens van beide ondernemingsactiviteiten gesplitst weergegeven Bedrijfsresultaat miljoen in procenten van de netto-omzet 250 Uitgaven voor Onderzoek & Ontwikkeling miljoen

24 Tabel miljoen 23 Commercieel Opbrengsten Brutomarge Bedrijfsresultaat [EBIT] Financieringskosten 10 Resultaat voor belastingen Belastingen Resultaat na belastingen Nettowinst Eigen vermogen Minderheidsbelang van derden Groepsvermogen Rentedragende verplichtingen Voorzieningen en overige schulden Balanstotaal Ratio s Bedrijfsresultaat in % van het gemiddeld balanstotaal 3,2 7,5 procenten Nettowinst in % van het gemiddeld eigen vermogen 5,9 12,4 Eigen vermogen in % van het balanstotaal 36,8 33,7 Financieel Rente uit financial lease Algemene beheers- en verkoopkosten Bedrijfsresultaat [EBIT] Financieringskosten Resultaat voor belastingen Belastingen Resultaat na belastingen Eigen vermogen Rentedragende verplichtingen Voorzieningen en overige verplichtingen Balanstotaal Ratio s Bedrijfsresultaat in % van het gemiddeld balanstotaal 7,5 7,6 procenten Nettowinst in % van het gemiddeld eigen vermogen 18,3 16,1 Eigen vermogen in % van het balanstotaal 15,0 15,0

25 24 Kapitaalgebruik en financiering Investeringen in duurzame bedrijfsmiddelen In 2003 investeerde Océ 97 miljoen in duurzame bedrijfsmiddelen [2002: 116 miljoen]. De afschrijvingen en desinvesteringen bedroegen 108,6 miljoen exclusief en 111,0 miljoen inclusief bijzondere waardevermindering [2002: 110 miljoen]. Verhuurde apparaten en financial lease De boekwaarde van de verhuurde apparaten daalde met 55,7 miljoen tot 63,3 miljoen [afname 46,8%]. De geactiveerde waarde van de financial lease [inclusief kortetermijnvorderingen] nam af van miljoen in 2002 tot 801 miljoen in Dit werd mede veroorzaakt door de verkoop van een deel van de lease-activiteiten [ 100 miljoen]. De waarde van de verhuurde apparaten en financial lease samen nam af met 23,7% en bedroeg 35,7% van het balanstotaal [2002: 39,6%]. De balanswaarde van verhuurde apparaten wordt bepaald op basis van vervaardigingsprijs onder aftrek van lineaire afschrijvingen. Financial leases worden gewaardeerd tegen de contante waarde van de gecontracteerde leasetermijnen en van de residuwaarde. Rentedragend vermogen Ultimo 2003 bedroeg het rentedragend vermogen 549 miljoen [ultimo 2002: 843 miljoen]. Hiervan was 381 miljoen [69%] voor de lange termijn opgenomen. GroepsvermogenHet Groepsvermogen daalde ten opzichte van 2002 na methodiekwijzigingen met 59 miljoen. De methodiekwijzigingen betreffen het vanaf 1 december 2002 toepassen van IFRSvoor pensioenen [ 174 miljoen] en het niet meer verantwoorden van het slotdividend als verplichting [+ 36 miljoen]. De daling van het Groepsvermogen was het netto resultaat van de uitkering van dividend ten laste van de Algemene reserve [ 52 miljoen], wijziging wisselkoersen [ 67 miljoen], inkoop eigen aandelen [ 1 miljoen] en toevoeging nettowinst [+ 61 miljoen]. Het Groepsvermogen als percentage van het balanstotaal bedroeg 31,0% [2002: 28,3%]. Door afname van de rentedragende leningen was de verhouding tussen rentedragend vreemd vermogen en het Groepsvermogen 73:100 [2002: 104:100]. Het eigen vermogen, per gewoon aandeel, berekend over het aantal uitstaande gewone aandelen per ultimo boekjaar, bedroeg 7,87 [2002: 8,55]. Kasstroom De kasstroom uit operationele activiteiten bedroeg 340 miljoen. De kasstroom uit investeringsactiviteiten bedroeg 12 miljoen negatief [2002: 108 miljoen negatief]. De uitstroom door investeringen werd beperkt door de verkoop van een deel van de leaseportefeuille [ 80 miljoen]. Investeringen in materiële en immateriële vaste activa bedroegen netto 106 miljoen [na opbrengsten van desinvesteringen van duurzame bedrijfsmiddelen] Activa verhuur en lease miljoen verhuur en lease totaal financial lease [inclusief kortetermijnvorderingen] 400 Kasstroom voor financieringsactiviteiten [free cashflow] miljoen