Geheugenperikelen GEHEUGENFOUTEN EN VALSE BEKENTENISSEN. Prof. mr. dr. Eric Rassin Erasmus Universiteit Rotterdam

Transcriptie

1 Geheugenperikelen GEHEUGENFOUTEN EN VALSE BEKENTENISSEN Prof. mr. dr. Eric Rassin Erasmus Universiteit Rotterdam

2 Geheugenprocessen Encoding (codering) Storage (opslag) Retrieval (ophalen) LTG Storage codering ophalen KTG

3 Schacter (1999). Seven sins of memory 1. Absent mindedness 2. Misattribution

4 Onze waarneming is contextafhankelijk wordt gestuurd door voorkennis (assimilatie) is oppervlakkig

5 Ik bracht mijn dochter naar het feest van Olivier Iedereen zong voor hem Hij blies de kaarsjes uit en pakte de cadeautjes uit

6

7

8 We nemen minder (goed) waar dan we denken Emotionele toestand: te weinig emotionele betrokkenheid leidt tot minder waarneming, maar te veel emotie eveneens Yerkes-Dodson curve

9

10 Donald Thomson Misattribution

11 Source monitoring Niet alleen iets weten, maar ook weten waar je de kennis vandaan hebt

12

13 Mijn dochter en Olivier zijn jonger dan tien jaar Mijn dochter en Olivier zijn bevriend met elkaar We gingen met de auto naar het feest Olivier was jarig Er was een taart

14

15 Wat hebben psychologen in huis om mensen een pseudo-herinnering aan te praten? Hypnose Suggestie False fame effect Dees Roediger McDermott paradigma Geleide imaginatie

16 Loftus & Palmer (1974) About how fast were the cars going when they contacted each other? hit bumped collided smashed

17 Verb Mean speed estimate (mph) Contacted 31.8 Hit 34.0 Bumped 38.1 Collided 39.3 Smashed 40.5 Loftus & Palmer (1974)

18

19 Crombag, Wagenaar & Van Koppen (1996) Crashing memories 4 oktober 1992, 18:28 uur

20

21 Heeft u de video-opname van de crash gezien? 100 JA psychologen 93 juristen

22 Hoe lang na de crash brak er brand uit? 100 percentage respondenten onmiddellijk na enkele minuten weet niet

23 Jelicic et al. (2006). Applied Cognitive Psychology 6 mei 2002: Pim Fortuyn Mei psychologiestudenten Did you see the video footage of the actual Fortuyn shooting? Describe, as detailed as possible, what you can remember from this video?

24 opnamen gezien ja details

25 Poten Zitvlak Tafel Rugleuning

26 Geleide imaginatie 60 items toen je jong was, vond je een dure ring je viel met je hand door een glazen raam je verdwaalde in het winkelcentrum je had een hond en die werd aangereden zeker niet gebeurd zeker wél gebeurd 10 imaginatie items 10 controle items

27 7 6 controle imaginatie baseline een week later

28

29 Wat doet de politie met getuigen en verdachten? Hypnose HR 12 juni 1984, NJ 1985/135 Een onder hypnose afgelegde verklaring mag door verdachte ter ontlasting worden gebruikt, maar is geen bewijsmiddel omdat de verkregen verklaring niet geacht kan worden volledig in vrijheid te zijn afgelegd HR 17 maart 1998, NJ 1998/798

30 Geleide herinnering Context reinstallment / reinstatement Gesloten ogen Tegenwoordige tijd

31 Tiecke, Sijbling & Jackson (1996) Incident Zeven dagen later verhoord: 26 pp standaard 26 pp GH Mogelijke herinneringen: Personen: 42 Omgeving: 59 Voorwerpen: 85 Handelingen: 180 Totaal: 366

32 Standaard correct GH correct Standaard incorrect GH incorrect personen omgeving voorwerpen handelingen

33 Geleide herinnering =/ geleide imaginatie

34 De negen stappen methode (Reid, 1962) Inbau, F.E., Reid, J.E., Buckley, J.P. & Jayne, B.C. (2001). Criminal interrogation and confessions. Gaithersburg: Aspen. 1. Directe, duidelijke confrontatie 2. Themaontwikkeling 3. Ontkenningen teniet doen 4. Tegenwerpingen omzeilen 5. De aandacht vasthouden 6. Omgaan met passiviteit 7. Een minder ernstig alternatief presenteren 8. Mondelinge bekentenis 9. Schriftelijke bekentenis

35 An innocent suspect operating within normal limits of competency would not accept physical responsibility for an act he knows he did not commit (Inbau, Reid, Buckley & Jayne, 2001, p. 286).

36

37 Kassin & Kiechel (1996)

38 compliance internalisatie confabulatie getuige 67 + getuige

39 compliance internalisatie confabulatie compliance internalisatie confabulatie

40 Russano et al. (2005) N = 230 Tests: individueel of samen

41 Verhoor : Je hebt samengewerkt! Laten we het snel afhandelen Belofte Ik weet zeker dat je geen kwaad in de zin had Snel afhandelen en geen kwaad in de zin Minimization Belofte + minimization

42 Normale beschuldiging schuldig onschuldig bekennen 46 6 niet bekennen 54 94

43 schuldig onschuldig normaal belofte minimization belofte + minimization

44 schuldig onschuldig normaal belofte minimization belofte + minimization

45

46 100 schuldig onschuldig controle bluf

47

48 Bekentenis 9 september: ik ben de bosjes ingelopen, daar lagen twee dode kinderen 10 september (00:30): Kees B. verklaart: - dat hij de bosjes inliep - dat hij zag dat de kinderen seks met elkaar hadden - dat hij de jongen heeft geslagen met een steen op zijn hoofd - dat hij toen het meisje heeft vermoord - dat hij hierna een veter om de nek van de jongen had gedaan -

49 Uitspraak 29 mei 2001 Rechtbank Rotterdam: 18 jaar cel + TBS 8 maart 2002 Hof Den Haag: idem 15 april 2003 Hoge Raad: geen cassatie

50 Fricties Maikel W. en Kees B. In nek grijpen vs. overlopen Kleren uittrekken Pet De hond Slaan en stompen Doktertje spelen Volgorde wurging Aantal messteken + motief

51 Verhoren Post hoc informatie Imaginatie (30 augustus 2000) Pv 19 september 2000: gezien het feit dat Kees B. vrijwillig aan het bureau was verschenen en het gesprek reeds twee uur had geduurd werd het gesprek niet in een proces-verbaal verantwoord maar werden van dit verhoor aantekeningen gemaakt

52 De kans dat Kees B. onschuldig is lijkt groter dan de kans dat hij de dader is 17 september 2004 ( Justitie start een nieuw onderzoek naar de moord op de 10- jarige Nienke Kleiss uit Schiedam. Er is nieuwe informatie die wijst in de richting van een andere verdachte dan de man die vastzit voor de moord.

53

54

55

56 Posthumus (2005, p. 89)

57

58 Conclusie Het menselijk geheugen is zeer geschikt voor het dagelijks functioneren De bijzondere context van het verdachten- of getuigenverhoor stelt echter eisen aan ons geheugen waaraan het niet zomaar kan voldoen Valse bekentenissen zijn niet vreemd; pseudo-herinneringen ook niet Het geheugen van kwetsbare mensen (kinderen, gehandicapten, neurologische en psychiatrische patiënten) is nog fragieler dan gemiddeld