Actieplan Jeugdhulp 2020

Transcriptie

1 ADVIES 1412 Actieplan Jeugdhulp 2020 Datum: 3 december 2014 Waarnemend voorzitter: Didier Verachtert Aanwezigen: Baetens Jo, Coenen Lotta, Conings Glenn, Daniëls Hanne, De Ceulaer Niels, De Grez Nore, Roelen Martijn, Van der Elst Derkje, Van Dinter Finn, Veraghtert Stefanie, Verhaeghe Isaac, Wattiez Marie, Wolf Alexandra De Vlaamse Jeugdraad, in vergadering op 3 december 2014, onder waarnemend voorzitterschap van Didier Verachtert, en met bovenvermelde aanwezigen, adviseert met 12 stemmen voor en 2 stemmen tegen het volgende: Inhoud 1. Informeer transparant over het Actieplan Jeugdhulp Betrek actief kinderen, jongeren en hun behartigers in de verdere operationalisering en uitvoering. Voorzie hiervoor de nodige middelen Koppel evalueerbare acties en indicatoren aan het Actieplan Jeugdhulp Verduidelijk op welke manier en in welke mate de acties ten goede komen aan kinderen, jongeren en hun gezinnen Neem een actielijn op over de oprichting van een autonome en ondersteunende structuur die betekenisvolle beleidsparticipatie van minderjarigen, hun gezinnen én vertegenwoordigers kan realiseren. Zorg dat deze autonome structuur voor de ondersteuning van beleidsparticipatie het nodige budget krijgt. We pleiten om naast werkingsmiddelen hier minimaal 2 VTE voor vrij te maken Voorzie een extra actielijn rond de administratieve vereenvoudiging van de Versnelde indicatiestelling en toewijzing (VIST) waarbij er behoefte is aan de financiering van Specifieke acties, zodat: 4 ook niet-hulpverleners deze op een gebruiksvriendelijke wijze kunnen aanvragen; de financiële tegemoetkoming naast inschrijvingsgeld ook andere kosten kan dekken. 5. Integreer doelgerichte acties om de centra voor leerlingenbegeleiding (CLB s), de jongerenadviescentra (JAC s) en hun medewerkers te versterken. Betrek hierbij het perspectief van kinderen, jongeren en ouders. 5 Advies 1412: Actieplan Jeugdhulp december 2014 pagina 1 > 5

2 1 Situering De Vlaamse Jeugdraad nam voor het eerst kennis van het Actieplan Jeugdhulp 2020 via de nieuwsbrief van het Agentschap Jongerenwelzijn, waarin staat: Begin april is het Actieplan Jeugdhulp overhandigd aan de minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Jo Vandeurzen. Het actieplan, dat resoluut de kaart van het kind en de jongere trekt, is opgesteld overheen sectoren: Algemeen Welzijnswerk, Kind & Gezin, de sector van personen met een handicap, de geestelijke gezondheidszorg, de Centra voor Leerlingenbegeleiding en de Bijzondere Jeugdzorg. Het actieplan schuift dertig acties naar voren om de jeugdhulp te versterken tegen Ze zijn een kader voor de jeugdhulp in de volgende legislatuur, maar bieden nog ruimte voor verdere operationalisering en concretisering. Voor de Vlaamse Jeugdraad, en vanuit het perspectief van kinderen en jongeren, lijkt het Actieplan Jeugdhulp 2020 in het grootste geheim geschreven te zijn. De totstandkoming van dit plan is onduidelijk en niet transparant, de betrokkenheid van kinderen, jongeren en hun behartigers afwezig. Wij vinden dit een gemiste kans, zeker omdat het Actieplan op lange termijn enkele zaken wil realiseren. Maar nog meer omdat de expertise en ervaring van jeugd(welzijns)werkers uiterst waardevol en dus onontbeerlijk is voor het realiseren van een krachtgerichte en vraaggestuurde jeugdhulp, opdat die ook als zodanig wordt ervaren door kinderen en jongeren. De Vlaamse Jeugdraad wil zijn rol als constructieve gesprekspartner blijven waarmaken, mits de garantie dat beleidsparticipatie van kinderen, jongeren en hun gezinnen op een betekenisvolle manier kan plaatsvinden. Daarom brengen wij hieronder ons advies uit. 2 Advies 2.1 Een plan met een onduidelijk mandaat en weinig concrete acties Informeer transparant over het Actieplan Jeugdhulp Betrek actief kinderen, jongeren en hun behartigers in de verdere operationalisering en uitvoering. Voorzie hiervoor de nodige middelen. De Vlaamse Jeugdraad ziet veel onduidelijkheid in en omtrent het Actieplan: Wat is het statuut en mandaat ervan? Wie heeft deze tekst geschreven en wie is hiervoor geconsulteerd? In welke mate waren (de vertegenwoordigers van) kinderen, jongeren en hun gezinnen betrokken bij de totstandkoming? We kunnen ons niet ontdoen van de indruk dat dit Actieplan wat snel geschreven is. Het getuigt ook niet van een diepe betrokkenheid van kinderen, jongeren, ouders, hun vertegenwoordigers en belangenbehartigers. Bijvoorbeeld het jargon: Intersectorale programmatool, toegangspoort, intersectoraal en interregionaal cliënten-forum, innovatie coëfficiënt. De tekst (b)lijkt geschreven voor en door de betrokken jeugdhulpsectoren. Koppel evalueerbare acties en indicatoren aan het Actieplan Jeugdhulp Verduidelijk op welke manier en in welke mate de acties ten goede komen aan kinderen, jongeren en hun gezinnen. Wij stellen vast dat in het Actieplan Jeugdhulp 2020 nauwelijks concrete acties beschreven staan. Het is voor de Vlaamse Jeugdraad ook niet duidelijk welke budgetten aan het Actieplan gekoppeld zijn. Het plan leest grotendeels als een verzameling van intentieverklaringen. We geven drie voorbeelden ter illustratie: 1) Actie 5 kondigt een evaluatie van de Integrale Jeugdhulp aan. Maar doet dit zonder te duiden wat men zal evalueren, hoe, wanneer en op welke manier cliënten betrokken zullen zijn. We hebben ook vragen over het Advies 1412: Actieplan Jeugdhulp december 2014 pagina 2 > 5

3 hiervoor beschikbare budget en het tijdspad. In de uitvoeringsbesluiten van het decreet Integrale Jeugdhulp lezen we hier evenmin iets over. Het decreet Integrale Jeugdhulp is erg complex en bestrijkt een enorme hoeveelheid aan structuren, processen, voorzieningen, gebruikers, sectoren etc. Het lijkt dan ook weinig zinvol en doordacht om te spreken van een evaluatie van de Integrale Jeugdhulp. 2) Actie 15 spreekt over een verhoging van het aantal kandidaat-pleegzorgers, maar vermeldt nergens met hoeveel procent en op welke wijze. 3) Actie 23 beschrijft de oprichting van een intersectoraal en interregionaal forum voor cliënten. Opnieuw ontbreekt het kader. Wat is dit cliënten-forum, op welke wijze zal het werken en hoe moet het zich verhouden tot bestaande overleg-, reflectie- en adviesstructuren? Gaat dit enkel over de aanstelling van beleidsmedewerkers om een proces op te zetten met bereidwillige vertegenwoordigers van cliënten? Deze actie is niet grondig afgetoetst bij cliënten en hun vertegenwoordigers. Het is evenmin duidelijk hoe dit forum hen ten goede zal komen. Integrale jeugdhulp en Jongerenwelzijn lijken zelf te bepalen waar en hoe participatie moet en mag plaatsvinden. 2.2 Een autonome structuur voor de ondersteuning van beleidsparticipatie van minderjarigen en hun gezinnen Neem een actielijn op over de oprichting van een autonome en ondersteunende structuur die betekenisvolle beleidsparticipatie van minderjarigen, hun gezinnen én vertegenwoordigers kan realiseren. Zorg dat deze autonome structuur voor de ondersteuning van beleidsparticipatie het nodige budget krijgt. We pleiten om naast werkingsmiddelen hier minimaal 2 VTE voor vrij te maken. Er zijn en worden heel wat structuren opgericht voor de betrokken sectoren binnen de Integrale Jeugdhulp. Om er maar enkele op te sommen: een kwaliteitscentrum diagnostiek, een denktank, raadgevende comités, intersectoraal strategisch overleg, etc. Wat ontbreekt zijn ondersteunende structuren voor participatie en vertegenwoordiging van minderjarigen en hun gezinnen binnen de Integrale Jeugdhulp. Die zouden nochtans kunnen zorgen voor échte en betekenisvolle beleidsparticipatie. Het intersectoraal en interregionaal cliënten-forum, zoals het beschreven onder actie 23, lijkt een lege doos. Tot onze verbazing lezen we in actie 23 dat sector-vertegenwoordigers een vergoeding zullen ontvangen, terwijl de gebruikers zichzelf dan maar moeten ondersteunen? In de hoorzitting van de Commissie Welzijn in het Vlaams Parlement betreffende de voorstartregio Oost-Vlaanderen stelde Dhr. Jean-Pierre Vanhee, Algemeen Directeur Jongerenwelzijn, dat er weinig directe feedback is van cliënten op processen en dat bijkomende investering naar cliëntvertegenwoordigers noodzakelijk is. Ook de Adviesraad Integrale Jeugdhulp adviseerde om te investeren in participatie, met een duidelijk kader en beschikbare middelen. De brieven en signalen betreffende het niet opnemen van vertegenwoordigingen in de verschillende nieuwe adviesen overlegstructuren binnen het huidige kader én uit verschillende hoeken, met name: het Netwerk tegen armoede, de sector van het Jeugdwelzijnswerk, de Vlaamse jeugdraad en het Vlaams gebruikersoverleg voor personen met een handicap (VGPH); zijn eveneens een sterk argument en een teken aan de wand dat er moet geïnvesteerd worden in betekenisvolle participatie en sterke vertegenwoordiging van kinderen en jongeren op verschillende niveaus. Een ondersteunend kader betreffende kinderen, jongeren en ouders, en specifiek voor zij die zich in maatschappelijk kwetsbare posities bevinden, is niet voorzien, maar wel noodzakelijk. Daarom pleiten wij om een actie op te nemen rond de oprichting van een autonome structuur voor de ondersteuning van beleidsparticipatie van (vertegenwoordigers van) kinderen, jongeren en gezinnen in armoede en maatschappelijk kwetsbare situaties, en van kinderen en jongeren met een beperking en hun context. Participatie is voor ons meer dan het opnemen van een vertegenwoordiging. De kernopdracht van deze structuur is daarom tweeledig: (1) Expertise vanuit het basiswerk vrijmaken en benutten, het zogenaamde voorveld : bv. verenigingen waar armen het woord nemen, jeugdwelzijnswerkingen, werkingen met kinderen en jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties, jeugdorganisaties die in de vrije tijd werken met kinderen en jongeren met een beperking e.a. Jeugd(welzijns)werkers gaan dagelijks aan de slag met kinderen en jongeren. Zij kennen vanuit een vertrouwensrelatie de noden, frustraties en bezorgdheden, maar ook de succesverhalen van kinderen en jongeren. Advies 1412: Actieplan Jeugdhulp december 2014 pagina 3 > 5

4 Hun ervaring is dus uiterst waardevol en onontbeerlijk om te zorgen dat jeugdhulp ook als ondersteunend ervaren wordt door kinderen en jongeren. (2) Cliëntvertegenwoordigers ondersteunen in het opnemen van hun engagement in de bestaande participatiestructuren binnen Integrale Jeugdhulp (de Adviesraad Integrale Jeugdhulp, het Managementcomité, de Intersectorale Regionale Overleg Jeugdhulp, en de Raadgevende Comités). Wij zien mogelijkheden om zo n participatiestructuur expliciet op te nemen in het Actieplan Jeugdhulp 2020 onder de volgende acties: - Stimuleren van innovatie projecten (actie 11). In de huidige formulering lijkt deze actie enkel van toepassing voor de sectoren - Intersectoraal en interregionaal forum voor cliënten van de jeugdhulp (actie 23). Het Actieplan voorziet budget voor het cliënten-forum en de stimulering van innovatieve projecten. Dit kan beter gedeeltelijk geïnvesteerd worden in mensen en structuren die effectief vanuit de leefwereld en de concrete trajecten van kinderen, jongeren en hun ouders expertise kunnen capteren en binnenbrengen op de verschillende vertegenwoordigings- en participatiestructuren. Zij weten volgens ons als geen ander hoe participatie moet gebeuren en werkt. Beleidsmedewerkers staan mijlenver af van de concrete leefsituaties van kinderen, jongeren en hun gezinnen. Het heeft geen zin er daarvan nog meer aan te stellen. We benadrukken daarom dat dit ondersteunend kader autonoom moet zijn, dus onafhankelijk van de overheid. De loyaliteit en verantwoording moet in de eerste plaats liggen bij kinderen, jongeren en hun gezinnen. Enige tijd geleden deed de Vlaamse Jeugdraad in samenwerking met De Ambrassade, het Netwerk tegen Armoede, Cachet vzw, Nevermind, de Vakgroep Sociale Agogiek (UGent), Steunpunt Jeugdhulp en het Kinderrechtencommissariaat, een voorstel aan het kabinet Welzijn rond het participatief project Jongeren als Onderzoekers. Dit project werd destijds niet weerhouden. De Vlaamse Jeugdraad is van mening dat dit project slechts zinvol is indien het kan uitgevoerd worden binnen een duurzame structuur. De structuur die we hierboven voorstellen biedt hiertoe belangrijke kansen. 2.3 Administratieve vereenvoudiging van de VIST- Specifieke acties Voorzie een extra actielijn rond de administratieve vereenvoudiging van de Versnelde indicatiestelling en toewijzing (VIST) waarbij er behoefte is aan de financiering van Specifieke acties, zodat: ook niet-hulpverleners deze op een gebruiksvriendelijke wijze kunnen aanvragen; de financiële tegemoetkoming naast inschrijvingsgeld ook andere kosten kan dekken. Voorheen kon een kind of jongere, via een Comité Bijzondere Jeugdzorg, in het kader van een preventieve sociale actie relatief gemakkelijk een financiële tegemoetkoming krijgen om bijvoorbeeld deel te nemen aan een vakantiekamp. Nu is dit veel minder evident. De preventieve sociale acties nu specifieke acties (SA) genoemd moeten sinds maart 2014 via de intersectorale toegangspoort aangevraagd worden. We krijgen signalen dat de administratieve molen ervoor zorgt en zal zorgen dat kinderen en jongeren niet meer op vakantiekamp kunnen gaan. Plaatsen in sport- en vakantiekampen zijn snel volzet, en specifieke acties worden ook soms last minute aangevraagd waarbij op heel korte termijn een inschrijving voor bv. een vakantiekamp moet gebeuren. De nieuwe administratieve procedures, en het feit dat enkel hulpverleners via de toegangspoort een aanvraag kunnen doen voor een specifieke actie, gaan vele kinderen uit de boot doen vallen. En dan schieten de specifieke acties hun doel voorbij. Wij vragen daarom een vereenvoudigde procedure die toelaat dat ook niet-hulpverleners een aanvraag kunnen doen, zonder een vereist A- of M-document. Bij niet-hulpverleners denken wij aan organisaties in de vrije tijd, jeugdwerkers, maar eveneens aan jongeren, ouders, voogden (bv. pleeggezinnen, voogden van nietbegeleide minderjarigen) en vertrouwenspersonen. Ook vragen we dat de intersectorale toegangspoort een aanvraag binnen de 5 dagen verwerkt. Belangrijk hierbij: voorzie de mogelijkheid om binnen een redelijke termijn en met Advies 1412: Actieplan Jeugdhulp december 2014 pagina 4 > 5

5 terugwerkende kracht betalingen te doen aan organisaties die in het kader van specifieke acties een aanbod kunnen doen, zoals vakantie- en sportorganisaties. Ook moeten specifieke acties wat ons betreft niet enkel dienen om het inschrijvingsgeld te bekostigen, maar moeten ze ook ander noodzakelijk materiaal kunnen dekken (bv. slaapzak, wandelschoenen of specifieke sportuitrusting voor gezinnen en jongeren waar de financiële en/of persoonlijk situatie dit niet toelaat). Verder moet het mogelijk zijn een specifieke actie niet enkel voor eenmalige initiatieven in te zetten, maar bijvoorbeeld ook voor de inschrijving in een sportvereniging. De toegangspoort zal hier moeten kijken naar lokale tegemoetkoming- en kortingssystemen. Wij vragen dan ook om de modaliteiten van de specifieke acties te regelen in functie van een maximale toegankelijkheid en inzetbaarheid voor kinderen, jongeren en hun gezinnen. Dit steeds in samenspraak met kinderen en jongeren. De specifieke acties mogen in geen geval aangevraagd of opgelegd worden door de gerechtelijke jeugdhulp. De manier waarop specifieke acties ingezet worden en de drempels en problemen die jongeren, gezinnen, behartigers en aanbieders ondervinden, moeten hierbij systematisch in kaart gebracht en aangepakt worden. De potentiële kracht van een specifieke actie ligt in de manier waarop deze ondersteunend en betekenisvol kan zijn voor de jongere(n). En niet enkel in het inzetten om (veel) erger te voorkomen. Het potentieel van een specifieke actie moet tegelijk ook niet overschat worden. Het getuigt van enige kortzichtigheid om te denken dat het deelnemen aan een vakantiekamp structurele en/of persoonsgebonden problemen die zich spreiden over verschillende levensdomeinen kunnen tegengaan. De huidige voorwaarden verzwakken echter het preventieve en ondersteunde potentieel en creëren onnodige drempels, met name door volgende voorwaarden te stellen: - door gebruik te maken van de specifieke acties, wordt het inzetten van meer ingrijpende jeugdhulpverlening vermeden => opm. een beetje simplistisch uitgangspunt en weinig ondersteunend ; - het opmaken van een ondersteuningsplan => opm. wat een hele procedure op zich is; - niet louter gebruikt voor financiële tegemoetkomingen => opm. kinderen en jongeren in armoede zijn oververtegenwoordigd in de jeugdhulp en jeugdzorg. Het mag duidelijk zijn dat de specifieke acties in hun huidige uitwerking de (wenselijke) preventieve en ondersteunende functie volledig voorbij schieten. 2.4 Versterk de actoren binnen de brede instap Integreer doelgerichte acties om de centra voor leerlingenbegeleiding (CLB s), de jongerenadviescentra (JAC s) en hun medewerkers te versterken. Betrek hierbij het perspectief van kinderen, jongeren en ouders. Naast Kind & Gezin, worden de Centra voor leerlingenbegeleiding (CLB s) en de Jongerenadviescentra (JAC s) de spil voor de brede instap. Wij kregen signalen binnen dat het CLB en de medewerkers niet uitgerust zijn om hun rol in de brede instap van de hulpverlening waar te maken. We vernemen ook dat het CLB veel dossiers gewoon doorstuurt naar het parket, omdat CLB- medewerkers niet weten wat ze er mee moeten aanvangen. Ze hebben de ruimte niet om kinderen, jongeren en hun gezinnen kwalitatief te begeleiden, maar willen ook de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid voor de jongeren niet opnemen. De JAC s signaleren dan weer dat deze nieuwe rol hun kernopdracht inzake informeren en adviseren van kinderen en jongeren onder druk zet. We stellen ons de vraag waar de rol van jeugdinformatie binnen integrale jeugdhulp is geëxpliciteerd? We vragen concrete acties en het nodige budget, opdat de CLB s en de JAC s hun rol als brede instap effectief kunnen waarmaken. En dit naast hun kernopdrachten. Ook willen we een veel betere afstemming met het Decreet CLB via de minister bevoegd voor onderwijs. Ook hier zal het perspectief nodig zijn van kinderen, jongeren en hun gezinnen om de positie en werking van de CLB s en de JAC s in het landschap van de Integrale Jeugdhulp te kunnen opvolgen en evalueren. Want ervaren zij deze diensten wel als ondersteunend en toegankelijk? Actie 5, die handelt over een evaluatie van de Integrale Jeugdhulp kan op die manier geconcretiseerd worden. In dit kader verwijzen we nogmaals naar het projectvoorstel Jongeren als onderzoekers (zie 2.2). Advies 1412: Actieplan Jeugdhulp december 2014 pagina 5 > 5