Actieplan Stadsvogels Sneek

Transcriptie

1 Actieplan Stadsvogels Sneek Gemeente Sneek Afdeling: Stadsbeheer Oktober 2009 Actieplan Stadsvogels Sneek

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Vogels in de stad Wat doen we al? Nieuw beleid Speerpunten Het uitvoeringsplan Communicatie Financiën Samenvatting...15 Toelichting op de bijlagen...16 Bijlage 1: Uitvoeringsplan maatregelen...19 Uitvoeringsplan met maatregelen, tijdsplanning, partijen en financiële middelen Bijlage 2: Overzicht vogelinventarisaties Sneek...20 Bijlage 3: Plantenlijst vogelvriendelijke beplantingen...22 Bijlage 4: Vogelgebiedenkaart Sneek...24 Kaart met belangrijke vogelgebieden en groene wiggen in Sneek Bijlage 5: Beoordeling maatregelen uit het initiatiefvoorstel...25 Actieplan Stadsvogels Sneek 2

3 1. Inleiding Voor u ligt het Actieplan Stadsvogels Sneek. De aanleiding voor het opstellen van dit plan is het initiatiefvoorstel van de PVDA, zoals dat door de raad is aangenomen. In het initiatiefvoorstel wordt aandacht gevraagd voor de leefomstandigheden voor vogels in de stad. Aan de hand van het initiatiefvoorstel is het college verzocht met een voorstel te komen dat duidelijk maakt: - hoe de in het voorstel genoemde maatregelen in bestaand beleid opgenomen kunnen worden en - of daarnaast nog nieuw beleid nodig is om de leefomstandigheden voor vogels te verbeteren en in dat geval dat beleid ook binnen de bestaande kaders op te nemen. De aanwezigheid van vogels wordt hoog gewaardeerd, zo blijkt uit onderzoek van bewoners van steden. Vrijwel iedereen is positief over vogels in de stad en vindt dat ze in belangrijke mate bijdragen aan de leefbaarheid van onze woon- en werkomgeving. De aanwezigheid van vogels in onze directe leefomgeving is echter geen vanzelfsprekendheid. Stadsvogels hebben het moeilijk en sommige zijn zelfs een bijzonderheid geworden. De oorzaak van deze achteruitgang is voor een groot gedeelte het resultaat van ons eigen handelen. Maar gelukkig is het mogelijk om met gerichte aandacht en creativiteit onze stad aantrekkelijker te maken voor vogels. Het uitwerken van het initiatiefvoorstel moet leiden tot het behouden en bevorderen van de aanwezigheid van stadsvogels in Sneek. In dit plan beperken we ons tot de specifieke stadsvogels. Dat zijn niet alleen de vogels die we tegen komen in de versteende binnenstad van Sneek maar ook de vogels in de buitenwijken, de parken, op de begraafplaatsen, in de bossen en op de bedrijventerreinen. Weidevogels vallen niet onder dit actieplan. Het Actieplan Stadsvogels Sneek is geen allesomvattend vogelplan. In het plan wordt aangegeven waar we nu staan en hoe door het nemen van op zich eenvoudige maatregelen de vogelstand effectief verbeterd kan worden. Een belangrijke voorwaarde voor een goed resultaat is een breed draagvlak. In de voorbereiding zijn organisaties en belangenverenigingen bij de planvorming betrokken. Naast de plaatselijke natuurverenigingen zijn dat onderwijsinstellingen en woningbouwverenigingen. Zij krijgen straks ook een belangrijke rol in de verdere uitwerking van het plan. Actieplan Stadsvogels Sneek 3

4 2. Vogels in de stad Inleiding In de stad komen van oudsher vogels voor. Het gaat dan om vogels die zich uiteindelijk ook in een meer stenige omgeving kunnen handhaven. We hebben het dan over vogels als de huismus, de koolmees, de vink, de huis- en gierzwaluw en de merel. En niet, voor alle duidelijkheid over de roek, de ekster en de stadsduif. Deze meer overlast veroorzakende soorten vragen om een geheel eigen benadering en vallen daarom buiten de reikwijdte van dit actieplan. De aanwezigheid van deze vogels in de directe woonomgeving wordt hoog gewaardeerd. Toch komen die vogels niet altijd rond de woning voor. Wat is het probleem? Het gaat niet goed met de vogels in de stad. De aanwezigheid van (verschillende soorten) vogels is niet meer een vanzelfsprekendheid. Volgens landelijk onderzoek loopt de stand van sommige soorten snel terug. De mus en de gierzwaluw zijn hiervan duidelijke voorbeelden. Voor Sneek zijn geen specifieke onderzoeken bekend. Gezien het landelijke beeld mogen we aannemen dat die situatie ook hier geldt. De belangrijkste oorzaken daarvan zijn: - Het verdwijnen van groen in de stad Het openbaar groen staat onder druk. Binnen het verstedelijkt gebied is sprake van inbreidingsplannen. Dat gaat meestal ten koste van het groen. Bij het opstellen van nieuwe plannen staat de bebouwing centraal en speelt het groen vaak niet de hoofdrol. Daarnaast veranderen mensen hun tuinen steeds vaker in strak aangelegde bestrate tuintjes omgeven door houten schuttingen. Bomen, struiken en ruigten verdwijnen en daarmee ook het voedselaanbod en nestelgelegenheid voor vogels. - Het verdwijnen van nestgelegenheden bij renovatie en nieuwbouw. Niet alleen het verdwijnen van bomen en struiken maar ook renovatie van huizen en gebouwen draagt bij aan de achteruitgang van de leefomstandigheden voor vogels. Dit geldt ook voor vrijwel alle nieuwbouw. Vogels zoals mussen, spreeuwen en gierzwaluwen zijn namelijk voor het maken van hun nesten gebonden aan gebouwen. Met het vervangen van kapotte dakpannen en het isoleren van gebouwen verdwijnt nestelgelegenheid voor deze vogels. Waarom is het een probleem? Vogels hebben een positieve invloed op het leef en woonmilieu. Dit door de levendigheid en de vrolijkheid van vogels. Ook geeft het een gevoel van verbondenheid met de natuur. Zijn er minder vogels rond het huis dan wordt de woon- en leefomgeving als minder plezierig ervaren. Deze ontwikkeling is het gevolg van menselijk handelen. Die ontwikkeling kan positief worden beïnvloed. Met het treffen van gerichte maatregelen kunnen de leefomstandigheden voor de vogels verbeterd worden. Daarvoor is een actieplan opgesteld. De bedoeling daarvan is om de leefomstandigheden voor vogels in het verstedelijkt gebied te verbeteren. Actieplan Stadsvogels Sneek 4

5 3. Wat doen we al? Inleiding. In het initiatiefvoorstel worden mogelijke maatregelen genoemd om de doelstelling te bereiken. Deze maatregelen zijn voor een groot deel overgenomen uit het actieplan Stadsvogels van de vogelbescherming Nederland. Veel van deze maatregelen worden al jaren toegepast binnen het gemeentelijk groenbeleid. Daarnaast zijn er vanuit het particulier initiatief maatregelen genomen om de vogelstand te bevorderen. Gemeentelijk - Vanaf 1984 is er in het openbaar groen ingezet op een meer natuurvriendelijker aanleg en onderhoud. Zo is in acht jaar tijd het gebruik van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen in het groen afgebouwd. In de wijken wordt, aan de hand van de wijkbeheersplannen, de natuurontwikkeling bevorderd. Voorbeelden hiervan zijn: het ombouwen van strakke oevers met beschoeiing naar natuurlijke oevers met ruimte voor rietvegetatie, het inplanten van bodembedekkende kruiden onder bosplantsoen, het aanbrengen van houtrichels in bos en bosplantsoen en de aanleg van bloemrijk grasland. - Ecologisch bermbeheer. De kern van het ecologisch bermbeheer is de verschraling van de bodem. Die verschraling leidt tot een rijkere flora en fauna. Die ontwikkeling meer zaden; meer insecten leidt tot meer vogels. Resultaat ecologisch bermbeheer ( foto gemeente Sneek) Actieplan Stadsvogels Sneek 5

6 Deze vorm van bermbeheer wordt binnen de gemeente al meer dan vijftien jaar toegepast. Uit onderzoek is duidelijk geworden dat hierdoor de diversiteit aan planten en dieren in de bermen sterk is toegenomen. - Het boekwerkje Natuur in Sneek. In eerste instantie is een folder gemaakt voor de bewoners van Duinterpen duurzaam. Hierin worden ook ideeën aangereikt om ook de particuliere tuin natuurvriendelijk aan te leggen en te beheren. Later is de folder omgewerkt tot een boekwerkje. Het boekje wordt verspreid onder alle nieuwe bewoners van Sneek. - Cursus Milieuvriendelijk tuinieren. Er zijn in samenwerking met het consulentschap Natuur en milieueducatie (NME) cursussen Milieuvriendelijk tuinieren georganiseerd. Die cursus stond open voor alle inwoners van de gemeente Sneek. Daarnaast zijn in de loop der jaren een groot aantal maatregelen genomen voor een natuurvriendelijk aanleg en beheer van het openbaar groen. Deze maatregelen maken onderdeel uit van de dagelijkse gang van zaken. Het veelvuldig aanplanten van inheemse bomen en struiken. Aandacht voor de aanplant van bes- en vruchtdragende bomen en struiken, bijvoorbeeld de vogelbosjes in de plangebieden Oudvaart, de Domp, Duinterpen en de Loten. Het maken van natuurlijke randen en overgangen ( zoomranden). De inzet op een afwisselend bomenbestand zowel in leeftijd als in soorten. Het aanleggen van een vijver met enkele vogeleilandjes (voorbeelden plangebied Duinterpen en de Oudvaart). Het aanleggen van natuurlijke oevers langs bestaande en nieuwe waterpartijen. De aanleg van een oeverzwaluwenwand bij natuurbouwproject langs de Geeuw De aanleg van een Ooievaarspaal in het uitbreidingsgebied burgemeester Rasterhoffpark in 2009 De aanleg van ecorichels met behulp van oude boomstronken in het Rasterhoffpark. Het aanbrengen van takkenrichels in bosplantsoen en bossen. Het inzaaien van kruidenmengsels in bermen en groenstroken. Ombouwen van harde walbeschoeiing naar natuurlijke oevers in Duinterpen ( foto gemeente Sneek) Actieplan Stadsvogels Sneek 6

7 Particulier initiatief. Op het gebied van de verbetering van de leefomstandigheden voor vogels worden behalve door de gemeente ook door derden activiteiten ontplooid en maatregelen genomen. Op dit terrein zijn onder andere actief de vogelwacht, het IVN en de woningbouwverenigingen. Het overzicht van die activiteiten en maatregelen geeft het volgende beeld. Het ophangen van nestkasten in het openbaar groen en de registratie van broedvogels door de vogelwacht. Het tellen van huiszwaluwnesten in Sneek. Het ringen van roofvogels in parken en bossen in Sneek Het geven van vogelcursussen door het Instituut voor Natuurbeschermingseducatie (IVN), afdeling Sudwesthoeke. Het op kleine schaal aanbrengen van nestpannen in bestaande wijken door woningbouwvereniging De Wieren. Het ringen van roofvogels ( havik) in burgemeester Rasterhoffpark ( foto vogelwacht) Actieplan Stadsvogels Sneek 7

8 4. Nieuw beleid In hoofdstuk 3 is beschreven welke maatregelen er zijn getroffen om de leefomstandigheden voor vogels in de stad te verbeteren. De basis daaronder is de lijst met maatregelen zoals die is opgesteld door de vogelbescherming Nederland. Een groot deel van die maatregelen wordt binnen de gemeente al toegepast. De overblijvende maatregelen worden op dit moment nog niet of niet voldoende toegepast. Het oppakken van die maatregelen is als nieuw beleid te beschouwen. Bekeken is of er nog meer punten zijn die aan deze lijst kunnen worden toegevoegd. Daarbij is als volgt te werk gegaan. Sneek is niet de enige gemeente die zich bezig houdt met het stimuleren van stadsvogels. In het onderzoek is ook gekeken naar hoe andere gemeenten omgaan met de problematiek van de afname van stadsvogels. Succesvolle maatregelen zijn meegenomen in het uitvoeringsplan. Een goed voorbeeld daarvan is de aanleg van een vogelvriendelijke woonwijk. Bij de ontwikkeling van een dergelijke wijk wordt er voor gekozen om de groene en blauwe structuren voorafgaand aan de bouw van de woningen aan te leggen. Op die wijze kunnen vogels al voor de bouw gebruik maken van het groen en het water. De bomen en struiken krijgen ook meer tijd om te groeien. De verbetering van de leefomstandigheden voor stadsvogels is niet alleen de verantwoordelijkheid van het gemeentebestuur. Het is een probleem dat alleen tot een goed einde kan worden gebracht wanneer andere partijen hier hun verantwoordelijkheid in gaan nemen. Andere partijen die hierin een rol spelen zijn: bewoners, belangenverenigingen en woningbouwverenigingen. In dit verband hebben verkennende gesprekken plaatsgevonden met een aantal externe en interne partijen. - De externe partijen zijn: Natuur en Milieu Educatie Sneek Wymbritseradiel (NME) Vogelwacht Sneek en omstreken IVN Instituut voor Natuur- en Milieueducatie Sudwesthoeke (IVN) Argrarisch Opleidings Centrum Leeuwarden (A.O.C.) Woningbouwverenigingen De Wieren en Accolade in Sneek - De interne partijen zijn: Afdeling Ontwerp en Realisatie Afdeling Ontwikkeling Afdeling Communicatie Afdeling Welzijn De diverse partijen hebben duidelijk gemaakt welke uitgangspunten zij belangrijk vinden voor een actieplan gericht op stadsvogels. Zo hebben de vogelwacht en het IVN aangegeven dat bewustwording en educatie een prominente plaats moeten krijgen binnen het actieplan. Een andere belangrijke conclusie uit de gevoerde gesprekken is dat de afzonderlijke maatregelen, met elkaar moeten zorgen voor het uiteindelijke resultaat van het actieplan. Er is een bepaalde samenhang tussen de te nemen maatregelen. Actieplan Stadsvogels Sneek 8

9 4.1 Speerpunten Een belangrijke conclusie uit de gevoerde gesprekken is dat de afzonderlijke maatregelen met elkaar moeten zorgen voor het uiteindelijke effect van het actieplan. Een afzonderlijke maatregel zorgt voor onvoldoende resultaat, zeker als deze maatregel op zichzelf staat en maar éénmalig wordt uitgevoerd. Een voorbeeld hiervan is het plaatsen van een nestkast voor de koolmees in het centrum van Sneek. De koolmees zal hier alleen gebruik van gaan maken als er ook voldoende voedsel en schuilgelegenheid in de omgeving is. Het uitvoeringsplan is er op gericht om de maatregelen te combineren. De samenhang tussen de verschillende maatregelen wordt uitgewerkt in een vijftal speerpunten. Deze speerpunten zijn: - Samenwerking tussen de partijen - De mus als indicator - Educatie - De particuliere tuin - Beheer. In deze paragraaf wordt verder op deze speerpunten ingegaan. 1. Samenwerking tussen de partijen. In de gesprekken met de verschillende partijen is een aantal specifieke afspraken gemaakt over welke rol iedere speler kan en wil gaan spelen in de uitvoering van het actieplan. Een mooi voorbeeld hiervan is de bereidheid van de vogelwacht om het onderhoud van de oeverzwaluwwand aan de Geeuw voor haar rekening te nemen. De vogelwacht, woningbouwverenigingen, het steunpunt NME en het IVN spelen een rol in de uitvoering van de maatregelen. Het is van belang om met deze partijen in gesprek te blijven. De bovengenoemde partijen constateren als eerste waar in de toekomst resultaten worden geboekt en waar er zich problemen voordoen. 2. De mus als indicator In het kader van het actieplan stadsvogels is gekozen om één vogelsoort naar voren te halen. Dit sluit aan bij de wens van de vogelwacht en het IVN. Binnen het bestand aan stadsvogels wordt de huismus gezien als een indicator. Uit een onderzoek naar Stadsmensen en stadsvogels 1 uit 2006 komt naar voren dat 53% van de ondervraagden vogels in de stad heel belangrijk vinden. De mus wordt hierbij door 58% van de ondervraagden als leukste vogel genoemd. Na de mus scoren de mees en het roodborstje het hoogst. De huismus als indicator (foto gemeente Sneek) 1 Stadsmensen en stadsvogels, van Berkel en Meier WWAV marketing en communications Actieplan Stadsvogels Sneek 9

10 De belangrijkste factor in de beleving van stadsvogels is het zichtbaar zijn van de vogels, de huismus is hierin een belangrijke soort. Uit het onderzoek komt naar voren dat 85% van de ondervraagden het meest geniet van vogels in de tuin of op het balkon. De huismus (Passer domesticus) staat sinds 5 november 2004 op de Rode Lijst van de Nederlandse broedvogels. De mus heeft hiermee de status gevoelig verkregen. De stand van deze vogel is sinds 1960 met meer dan 50% afgenomen. De belangrijkste oorzaak daarvan is het gaan ontbreken van voldoende nestelgelegenheid. 3. Educatie Kinderen zijn een belangrijke doelgroep waar het actieplan zich op richt. Kinderen zijn de volwassen van morgen. Met behulp van educatie worden de kinderen in contact gebracht met de natuur en vogels. Op deze wijze leren zij de samenhang tussen natuur en de mens inzien en te waarderen. Een leuk voorbeeld hiervan is te vinden op een basisschool in Wommels. Bij deze school zijn nestkasten voor diverse soorten vogels geplaatst. In de nestkasten zijn webcams geplaatst, zodat de kinderen van dichtbij kunnen beleven hoe vogels zich gedragen. Het NME, steunpunt Sneek en de IVN zijn belangrijke partners om de voorgenomen acties te ondernemen. Zij voorzien docenten en de schoolleiding van het juiste materiaal, bijvoorbeeld leskisten. Daarnaast organiseren het NME en de IVN excursies waarin kinderen in aanraking komen met natuur en vogels. De gemeente Sneek speelt een rol in het behoud en waar mogelijk de opwaardering van het steunpunt NME. En is voor het overige een belangrijke partner in de communicatie naar de buitenwereld. 4. De particuliere tuin Kinderen metselen eerste neststeen in bij nieuwe brede school in Wommels Friesche vogelwachten) De afname van stadsvogels binnen de gemeente Sneek is een langzaam proces, het effect daarvan is niet van de ene dag op de andere te merken. Het is dan ook de vraag of het merendeel van de inwoners van de stad zich hiervan echt bewust is. Particuliere tuinen vormen een belangrijk deel van het leefgebied van stadsvogels. De inrichting en het beheer van de particuliere tuinen is de verantwoordelijkheid van de eigenaren. Wel is het mogelijk om de kansen die een tuin biedt om de leefomstandigheden voor vogels te verbeteren onder de aandacht te brengen. Actieplan Stadsvogels Sneek 10

11 Een tweetal voorbeelden hiervan zijn. - Het aanplanten van klimop langs een muur in de tuin kan er voor zorgen dat vogels er gaan nestelen. Het groener maken van de tuin heeft een positief effect op de aanwezigheid van vogels. - De aanschaf van nestkastjes voor koolmezen door bewoners van een blokje van zes woningen, lijkt op voorhand goed voor de vogels. Een koolmees is echter een vogel die rond zijn nest een flink territorium nodig heeft en uit dit territorium weert hij alle andere koolmezen. Met andere woorden de aanschaf van een koolmeeskastje door alle bewoners van een woonblok levert niet het beoogde resultaat op. Er kan dan beter gekozen worden om niet allemaal een nestkast te kopen en zeker niet allemaal voor koolmezen. De andere bewoners kunnen dan voor bijvoorbeeld klimop en besdragende heesters zorgen, zodat er voedsel en schuilgelegenheid in de buurt is. 5. Beheer De gemeente Sneek is verantwoordelijk voor het beheer van de openbare ruimte. Voor de stadsvogel is het belangrijkste gedeelte van de openbare ruimte, de groene ruimte. Daarnaast is er het beheer over openbare gebouwen. De woningcorporaties in Sneek zijn belangrijke beheerders van gebouwen, maar daarnaast ook van groene ruimtes rond die gebouwen. Bij het speerpunt beheer is specifiek gekozen voor de groene ruimte en gebouwen waar een georganiseerd beheer wordt toegepast. Bij dit beheer is er op een betrekkelijk eenvoudige wijze verandering mogelijk. Vogels maken gebruik van de openbare ruimte en gebouwen om te nestelen, voedsel te vinden en te schuilen. Het is van belang dat de belangrijkste beheerders van de groene ruimte en de gebouwen door middel van beheer de leefomgeving van stadsvogels te verbeteren. Een voorbeeld van beheer is het behouden en waar nodig aanplanten van besdragende struiken. Besdragende duindoorn in burgemeester Rasterhoffpark (foto gemeente Sneek ) Een ander voorbeeld van beheer is het treffen van fysieke maatregelen. Voorbeelden daarvan zijn het aanbrengen van neststenen voor gierzwaluwen, en het toepassen van vogelvides 2. 2 Een vogelvide is een fysieke maatregel die er voor zorgt dat huismussen en spreeuwen onder dakpannen kunnen nestelen zonder dat dit ten koste gaat van de isolatie van het dak. Actieplan Stadsvogels Sneek 11

12 4.2 Het uitvoeringsplan De in het uitvoeringsplan opgenomen maatregelen zijn nieuw beleid. De maatregelen zijn in het plan onder de verschillende speerpunten verdeeld. Het uitvoeringsplan bestaat uit een tabel. In de tabel wordt per maatregel aangegeven wanneer de maatregel uitgevoerd gaat worden. Per maatregel is daarnaast met groen aangegeven of de maatregel binnen bestaande budgetten kan worden uitgevoerd. Met rood wordt duidelijk gemaakt dat de maatregel aanvullende financiële middelen vraagt. De partijen die een rol spelen bij de uitvoering worden in de laatste kolom vermeld. Het uitvoeringsplan is als bijlage 1 toegevoegd aan het actieplan. Een voorbeeld van nieuw beleid. Groene daken goed voor vogels en isolatie (foto gemeente Sneek) Actieplan Stadsvogels Sneek 12

13 5. Communicatie In overleg met de afdeling communicatie is een plan van aanpak gemaakt. In dit plan van aanpak komt naar voren welke rol communicatie gaat spelen binnen het actieplan. Doel Inwoners van Sneek informeren over en betrekken bij: het actieplan stadsvogels/het raadsinitiatief wat de gemeente al voor vogels doet wat andere instanties voor stadsvogels doen wat inwoners zelf kunnen doen voor stadsvogels Middelen Website gemeente Sneek Websites van partners en andere betrokken instanties Persberichten Uit de Marktstraat Publieksacties (in samenwerking met partners) Uitwerking Het informeren van inwoners kan via het laten verschijnen van een serie artikelen in de Uit de Marktstraat. Deze rubriek krijgt ook een plaats in een speciale sectie over stadsvogels op de website van de gemeente Sneek, bereikbaar via Hier kan uitgebreide informatie over activiteiten van bijvoorbeeld de gemeente, over de partners, leuke projecten of links naar andere websites worden geplaatst. Ook kunnen er tips geplaatst worden aan inwoners voor het vogelvriendelijk maken van hun eigen tuin. In samenwerking met de andere partners kunnen persberichten verstuurd worden, bijvoorbeeld bij de start van een nieuw project of opvallende activiteit. Via de website, persberichten, Uit de Marktstraat en het direct benaderen van betrokkenen kunnen inwoners opgeroepen worden mee te doen met bepaalde activiteiten. De terugkerende rubriek in Uit de Marktstraat en de gemeentelijke website Om de inwoners en andere geïnteresseerden te betrekken bij dit onderwerp is het goed om hier regelmatig aandacht aan te besteden. Er kan hierbij gedacht worden aan een terugkerende stadsvogelrubriek (in de Uit de Marktstraat en op de gemeentelijke website). Dit kan bijvoorbeeld één keer per maand of om de zes weken. De volgende onderwerpen kunnen hierin aan de orde komen: 1. Introductie van het actieplan + wat doen Sneek nu al 2. Waar gaat Sneek in samenwerking met partners mee aan de slag 3. Programma op scholen (IVN): interview met leerlingen en programmaleider 4. Interview met Vogelwacht over de oeverzwaluwenwand in Sneek 5. Belichten studieproject(en) van AOC Leeuwarden (met docent en leerlingen) 6. Nationale Tuinvogeltelling: aankondiging + interview met telveteraan + nieuweling. Met oproep tot aanmelden en doorgeven resultaten Terugkerende elementen in de Uit de Marktstraat en op de webpagina s over stadsvogels op de site van de gemeente Sneek: - intro-alinea met in het kort informatie over het (doel van het) Actieplan Stadsvogels - herkenbaar beeldmerk/logo - vaste opmaak - verwijzing naar websites van projectpartners - oproep mee te doen met bepaalde acties - een foto met een bijschrift van één van de zaken die de gemeente doet voor stadsvogels. - het plaatsen van lezersfoto s, hieraan kan tevens een prijsvraag worden verbonden. Actieplan Stadsvogels Sneek 13

14 6. Financiën De maatregelen die genoemd zijn in het uitvoeringsplan van het actieplan kunnen deels worden meegenomen in geplande of in uitvoerende projecten (als groen aangegeven in uitvoeringsplan). Voor de overige maatregelen wordt een extra financiële inspanning gevraagd (als rood aangegeven in uitvoeringsplan). Voorstellen om de daarvoor benodigde middelen beschikbaar te stellen zullen worden betrokken bij de discussie over de voorjaarsnota. Het gaat om een bedrag van 72,000,- voor de komende 2 jaar. Te beginnen vanaf Voor dit bedrag kan een groot deel van de voorgestelde maatregelen worden uitgevoerd Er zal voor de uitvoering van dit project (kosten derden) een bijdrage in de vorm van subsidie voor Plattelânsprojecten bij de provinsje Fryslân worden gevraagd. Hieronder volgt een kostenoverzicht per speerpunt. Speerpunt Kosten Samenwerking tussen de partijen 1.000,- De mus als indicator 5.000,- Educatie ,- De particuliere tuin ,- Beheer 5.000,- Het ligt in de bedoeling het actieplan na 2 jaar te evalueren. Op grond van deze evaluatie kan worden besloten het project wel of niet voort te zetten. Actieplan Stadsvogels Sneek 14

15 7. Samenvatting De aanwezigheid van vogels in de stad is niet langer vanzelfsprekend. Oorzaak hiervan is het veranderde leefmilieu in steden. De leefbaarheid en het woongenot in Sneek neemt af met het verdwijnen van stadsvogels. De gemeenteraad heeft een initiatiefvoorstel gedaan om te komen tot een oplossing voor dit probleem. Daarom is er voor Sneek een actieplan gemaakt. Doel van dit plan is Sneek aantrekkelijker te maken voor vogels. Op dit moment worden in Sneek al veel maatregelen toegepast die direct of indirect het bestand van vogels bevorderen in de stad. Het uitvoeren van een natuurvriendelijk groenbeheer is hier een voorbeeld van. Toch is het belangrijk meer initiatieven uit te werken om de leefomgeving van stadsvogels te verbeteren. Een breed draagvlak is één van de belangrijke voorwaardes voor het een goed resultaat. Met plaatselijke natuurverenigingen, woningbouwverenigingen en onderwijsinstellingen zijn gesprekken gevoerd. Hier zijn al waardevolle ideeën uit voortgekomen. We hebben het dan over relatief eenvoudige maatregelen waarvan wordt verwacht dat zij een gewenst effect hebben. Actieplan Stadsvogels Sneek 15

16 Toelichting op de bijlagen In het actieplan wordt naar bijlagen toegevoegd. In dit hoofdstuk wordt op die bijlagen nader ingegaan. Bijlgage1: Uitvoeringsplan maatregelen In hoofdstuk 4: Nieuw beleid en hoofdstuk 6: Financiën wordt deze bijlage verklaard. Bijlage 2: Overzicht vogelinventarisaties Sneek Op dit moment zijn er nog weinig vogelinventarisaties uitgevoerd in de stad Sneek. In de bijlage zijn de vogeltellingen opgenomen die de afgelopen jaren gedaan zijn in het gebied rond het Spoordok en in het burgemeester Rasterhoffpark. De vogeltellingen zijn zowel uitgevoerd door natuurgidsen van het IVN als door gespecialiseerde bureaus. Het ligt in de bedoeling meer vogeltellingen uit te voeren door mensen van de vogelwacht en studenten van het AOC Leeuwarden. Op deze manier krijgen we een beter beeld van de verspreiding van vogelsoorten in Sneek. Bijlage 3: Vogelvriendelijke beplantingen plantenlijst In dit actieplan is een lijst opgenomen van planten die de leefomstandigheden van stadsvogels bevorderen. De plantenlijst bestaat uit soorten bomen, hagen, struiken, klimplanten en vaste planten. Deze planten zijn voor vogels belangrijk omdat ze voor voldoende voedsel en nest en schuilgelegenheid zorgen. De plantenlijst wordt voor zover mogelijk door de eigen groendienst toegepast bij reconstructies en nieuwe groenplannen. Ook wordt deze lijst onder de aandacht gebracht bij woningbouwverenigingen en bij de burgers ( website Sneek) Bijlage 4: Vogelgebiedenkaart Samen met de vogelwacht is een vogelgebiedenkaart opgesteld. De kaart geeft aan waar het groen en het water in Sneek is geprojecteerd ( rood is bomen, groen is bos/bosplantsoen, lichtgroen is gazon, geel de hooilanden/bermen en blauw de watergebieden). Op de kaart staan de groengebieden aangegeven die belangrijk zijn voor veel of bijzondere vogelsoorten. Deze groengebieden vallen grotendeels in de vijf groene wiggen ( groen gearceerd). De wiggen hebben een belangrijke rol in de relatie tussen de historische stadskern en het landelijk buitengebied. Stedelijke ontwikkeling bevindt zich in de luwte van de groene wiggen ( Structuurplan Koers van Sneek/ groenstructuurplan). De belangrijke vogelgebieden zijn: 1- Epemastate Ysbrechtum. Het oude park rondom Epemastate herbergt al jaren een van de grootste reigerkolonies van Friesland ( ruim honderd paren). Het park is verder rijk aan bosvogels. 2- Ielanen. In dit groene gebied aan de Harste broedt een ransuil en komen zeer veel zangvogels voor. Verder broedt de kleurrijke ijsvogel naar alle waarschijnlijkheid in dit gebied. 3- Wilhelminapark. Het 111 jaar oude park heeft een zeer grote variatie aan bomen- en plantensoorten waar veel vogels op afkomen. Het Wilhelminapark is het broedgebied van veel zangvogels, enkele boomkruipers, boomklevers en de grote bonte specht. Actieplan Stadsvogels Sneek 16

17 4- Algemene begraafplaats. Op de begraafplaats worden al jaren zowel zomers als winters vaak ijsvogels waargenomen, soms gelijktijdig drie exemplaren. Aangenomen wordt dat de ijsvogel hier broedt. Verder broeden er grauwe vliegenvangers en een boomvalk. Door de grote variatie aan beplanting is dit gebied ook een eldorado voor veel zangvogels. De grote bonte specht broedt hier ook regelmatig. Aangenomen wordt dat de ijsvogel bij de algemene begraafplaats broedt ( foto Flickr.com) 5- Zwettebos. Het veertig jaar oude park is het broedgebied van de bekende zangvogels als fitis, tjiftjaf, pimpelmees, koolmees, winterkoning, heggemus, vink, groenling en roodborst. Daarnaast broeden hier sperwer, boomvalk en grote bonte specht. Ransuilen worden hier ook regelmatig waargenomen. De grote bonte specht broedt al vele jaren in het Zwettebos ( foto Flickr.com) 6- Burgemeester de Hooppark. In het park komen veel vinken voor. Verder broeden hier naast de bekende zangvogels ook de grote bonte specht. Ook de ijsvogel wordt hier regelmatig waargenomen. Actieplan Stadsvogels Sneek 17

18 7- Burgemeester Rasterhoffpark. Het gevarieerde nog jonge park van 30 ha. is nu al rijk aan veel vogelsoorten ( zie bijlage 2: vogelinventarisaties Sneek). 8- Spoordok. Het Spoordok ligt parallel aan de spoorlijn Stavoren Leeuwarden. Het is een uniek stukje natuur in de stad Sneek. Het spoordok is met stip het belangrijkste vogelgebied van Sneek. In de afgelopen jaren zijn al bijna 50 vogelsoorten geteld ( zie bijlage 2: vogelinventarisaties Sneek). Bijzonder zijn de waarnemingen van rietzangers, nachtegaal en blauwborst. Bijzondere vogelsoorten als blauwborst waargenomen in spoordok (foto Flick.com) De kaart kan gebruikt worden voor nadere studie naar stadsvogels en de daarbij behorende verbindingszones. De gemeente, vogelwacht en AOC Leeuwarden kunnen dit project oppakken. Bijlage 5 : maatregelen uit initiatiefvoorstel In het initiatiefvoorstel van de gemeenteraad zijn maatregelen opgenomen. De maatregelen zijn beoordeeld. In groen wordt aangegeven welke maatregelen de gemeente al uitvoert, Oranje geeft welke maatregelen als deels worden toegepast, maar desgewenst uitgebreid kunnen worden. Rood geeft aan wat voor maatregelen nog niet worden toegepast. Deze bijlage heeft als basis gediend voor het ontwikkelen van nieuw beleid (zie tabel 1). Actieplan Stadsvogels Sneek 18

19 Bijlage 1: Uitvoeringsplan maatregelen Actieplan Stadsvogels Sneek 19

20 Bijlage 2: Overzicht vogelinventarisaties Sneek Vogelsoorten in Sneek Locatie Inventarisatie onderzoeker naam watervogels naam overige vogels opmerkingen Jaar spoordok 2009 G. W. Bosklopper Aalscholver Blauwborst niet in Altenburg en Wymenga Blauwe reiger Boomkruiper 2001 Barkema-Drost en Fuut Bosrietzanger niet in 2009 van Dijk Kuifeend Braamsluiper niet in 2009 Meerkoet Ekster Tafeleend Fitis Waterhoen Gaai Wilde eend Grasmus niet in 2009 Grauwe vliegenvanger Groenling Grote bonte specht Heggenmus Houtduif Huismus IJsvogel Kauw Kleine karekiet Kleine rietzanger Koekoek Kokmeeuw Koolmees Kraai Kwikstaart niet in 2009 Merel Nachtegaal Pimpelmees Ransuil Roodborst niet in 2009 Scholekster Spreeuw niet in 2009 Spotvogel Sprinkhaanrietzanger Staartmees Stormmeeuw Tiftjaf Tuinfluiter niet in 2009 Turkse tortel Vink Winterkoning Zanglijster Zwarte kraai Zwartkop niet in 2009 Spoordok 8 soorten 41 soorten Actieplan Stadsvogels Sneek 20

21 Locatie Inventarisatie onderzoeker naam watervogels naam overige vogels opmerkingen Burgemeester Rasterhoffpark 2008 H. de Groot Aalscholver Boomvalk niet in K. d evries en Brandgans Buizerd Y. v.d Werf Smient Ekster Wild eend Fitis Gaai Grote bonte specht Havik niet in 2008 Kauwtje Kolgans Koolmees Kuifeend Kraklijst Meerkoet Pimpelmees Reiger Grote rietgans Kleine rietgans Ransuil niet in 2008 Rietzanger niet in 2008 Roodborst Sperwer Torenvalk Zanglijster Winterkoninkje Burg.Rasterhoffpark 4 soorten 24 soorten Actieplan Stadsvogels Sneek 21

22 Bijlage 3: Plantenlijst vogelvriendelijke beplantingen Solitaire bomen (uitzicht, schuilplaats en voedsel) Els Alnus glutinosa Berk Betula pubescens Meidoorn Crataegus monogyna Appelboom Malus (diverse selecties) Zoete kers Prunus avium Vogelkers Prunus padus 'Albertii' Lijsterbes Sorbus aucuparia Hagen (voedsel, nest- en schuilgelegenheid) Veldesdoorn Acer campestre Haagbeuk Carpinus betulus Meidoorn Crataegus monogyna Liguster Ligustrum vulgare Hondsroos Rosa canina Taxus Taxus baccata Struiken (nest- en schuilplaats, besdragende struiken voor voedsel en doornige struiken voorbescherming tegen katten) Drents krentenboompje Amelanchier lamarckii Broodboom Aucuba japonica Zuurbes Berberis aggregata Rode Kornoelje Cornus sanguinea Hazelaar Corylus avellana Dwergmispel Cotoneaster spec. Meidoorn Crataegus monogyna Olijfwilg Elaeagnus multiflora Kardinaalsmuts Euonymus europaeus Struik-klimop Hedera helix 'Arborescens' Hulst Ilex aquifolium Mahoniestruik Mahonia japonica Taxus Taxus baccata Glansmispel Photinia villosa laevis Sleedoorn Prunus spinosa Vuilboom/sporkehout Rhamnus frangula alnus Hondsroos Rosa canina Egelantier Rosa rubiginosa Rimpelroos Rosa rugosa Framboos Rubus iaeus Vlier Sambucus nigra Sneeuwbes Symphoricarpos albus Vossebes Vaccinium vitis-idaea Gelderse roos Viburnum opulus Actieplan Stadsvogels Sneek

23 Klimplanten (om in te nestelen, beschutting en de besdragende klimplanten voor voedsel) Wilde bosrank Clematis vitalba Klimop Hedera helix Hop Humulus lupulus Klimhortensia Hydrangea anomla petiolaris Winterjasmijn Jasminum nudiflorum Wilde kamperfoelie Lonicera periclymenum Wilde wingerd Parthenocissus Vuurdoorn Pyracantha 'Orange Charmer' Blauwe regen Wisteria sinensis Vaste planten/onderbeplanting (om tussen te scharrelen op zoek naar voedsel) Duizendblad Achillea millefolium Wilde bertram Achillea ptarmica Wilde bertram Achillea ptarmica Zenegroen Ajuga reptans Vrouwenmantel Alchemilla mollis Look-zonder-look Alliaria officinalis Engels gras Armeria maritima Aster Spirea Astilbe Knoopkruid Centaurea jacea Korenbloem Centaurea Margriet Chrysanthemum Ridderspoor Delphinium elatum Vingerhoedskruid Digitalis purpurea Kaardenbol Dipsacus sylvestris Kogeldistel Echinops Koninginnekruid Eupatorium cannabinum Lievevrouwebedstro Galium odoratum Robertskruid Geranium robertianum Zonnebloem Helianthus Gele dovenetel Lamium galeobdolon Lavendel Lavendula Penningkruid Lysimachia nummularia Kattenstaart Lyutrum salicaria Judaspenning Lunaria annua Teunisbloem Oenothera Marolein Origanum hybridum Adderwortel Persicaria Duizendknoop Polygonum Rudbeckia Veldsalie Salvia pratensis Duifkruid Scabiosa caucasica Vetkruid Sedum Jacobskruiskruid Senecio jacobaea Gulden roede Solidgo Boerenwormkruid Tanacetum vulgare Wilde tijm Thymus serphyllum Varens Zwarte toorts Verbascum nigrum Verbena Verbena bonariensis Maagdenpalm Vinca minor Actieplan Stadsvogels Sneek 23

24 Bijlage 4: Vogelgebiedenkaart Sneek Actieplan Stadsvogels Sneek 24

25 Bijlage 5: Maatregelen uit het initiatiefvoorstel Actieplan Stadsvogels Sneek 25