Copyright Plantyn. Naslagwerk. 3de graad Verzorging. Indirecte zorg

Transcriptie

1 Indirecte zorg Naslagwerk 3de graad Verzorging

2 Naslagwerk Indirecte zorg Plantyn

3 Ontwerp cover en binnenwerk: Presspoint Opmaak cover: Presspoint Opmaak binnenwerk: Camar bvba Illustraties: Dirk Vandamme Illustratieverantwoording: Fotolia.com: 3d world, Aaron Amat, Adam Borkowski, Africa Studio, Alexander Raths, Aliaksei Lasevich, auremar, bernanamoglu, bilderstoeckchen, bociek666, carmeta, Cello Armstrong, charlottelake, christab06, cjansuebsri, Comugnero Silvana, Corinna Gissemann, Dimitrios Rizopoulos, Dominique VERNIER, drubig-photo, edu1971, Elena Volkova, eyewave, ashpics, Franz P uegl, freshidea, ganko, godfer, gosphotodesign, JackF, jamierogers1, JPC-PROD, kentoh, Kzenon, lichtmeister, Lisa F. Young, Lsantilli, M.studio, Maksim Shebeko, Mara Zemgaliete, mayamo, mbt_studio, Meliha Gojak, Monkey Business, Monster, NatUlrich, nyul, Popova Olga, pressmaster, pzromashka, rafer76, Robert Kneschke, Ruslan Olinchuk, S, S.Z., samantha grandy, seesphoto, Smileus, teressa, thaismile, Vely, WavebreakmediaMicro, wuttichok, Yuri Osadchi Corbis, Image Globe, Imageselect, istockphoto, Reporters, Stock.XCHNG Plantyn Motstraat 32, 2800 Mechelen T F klantendienst@plantyn.com Dit boek werd gedrukt op papier van verantwoorde herkomst. NUR 177 Plantyn nv, Mechelen, België Alle rechten voorbehouden. Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgeverij Plantyn heeft alle redelijke inspanningen geleverd om de houders van intellectuele rechten op het materiaal dat in dit leermiddel wordt gebruikt, te identi ceren, te contacteren en te honoreren. Mocht u ondanks de zorg die daaraan is besteed, van oordeel zijn toch rechten op dit materiaal te kunnen laten gelden, dan kunt u contact opnemen met uitgeverij Plantyn. Zij zal uw legitieme aanspraken honoreren tegen de gangbare markttarieven. ISBN /0 D2013/0032/0600

4 INHOUDSTAFEL Voorwoord 9 Pictogrammen 10 Doelstellingen 11 I DE JONGE ZORGVRAGER 15 1 VOeding Van 0 tot 4 maanden Behoefte De groeicurven Factoren die de voedingsbehoeften beïnvloeden Borstvoeding Kiezen voor borstvoeding Samenstelling van moedermelk Vergelijking van de samenstelling van moedermelk met die van volle koemelk Voordelen van borstvoeding Nadelen van borstvoeding Dagelijkse borstvoedingen De voeding van de moeder Afkolven en bewaren van moedermelk Borstvoeding of afgekolfde melk geven in de kinderopvang Flesvoeding Kiezen voor flesvoeding Voordelen van flesvoeding Nadelen van flesvoeding Vergelijking van de samenstelling van flesvoeding met die van volle koemelk Flesvoeding: indeling volgens leeftijd Flesvoeding bij voedingsproblemen Voeding voor prematuur/dysmatuur Dieetsupplementen Flesvoeding met babymeel of graanvlokken Materiaal voor flesvoeding Bereidingswijze van flesmelk Zuigflessen en speentjes steriliseren Dagelijkse flesvoedingen Aandachtspunten bij flesvoeding 44 2 Voeding vanaf 4 a 6 maanden Behoefte Geschikte voeding 47 3

5 2.3 Groentepap Samenstelling Bereiding Hoeveelheid Advies bij het overschakelen naar groentepap Kant-en-klare groentepapjes/potjesvoeding Afwisseling in de voeding Fruitpap Samenstelling Bereiding Hoeveelheid Advies bij het overschakelen naar fruitpap Kant-en-klare vruchtendrankjes en fruitpap/potjesvoeding Groentepap en fruitpap bij diarree en constipatie Voedselallergie en voedselintolerantie 58 3 Voeding vanaf 6 maanden Behoefte Geschikte voeding Vlees/gevogelte Vis Ei Vegetarische voeding Deegwaren Kinderkoek Bereiding Advies bij voeding voor deze leeftijdsgroep Groentepap en fruitpap bij diarree en constipatie 65 4 Voeding vanaf 8 maanden Behoefte Geschikte voeding Brood Broodbeleg Groentepap met eiwitbron Vegetarische voeding Groentesoep Dranken Fruit Melkvoeding 70 5 Voeding vanaf 12 maanden Behoefte Geschikte voeding Zuivelproducten Volkorenproducten Ontbijtgranen Fruit en groenten Tussendoortjes Vegetarische voeding Afwisseling in bereidingswijzen 75 4

6 6 Voeding van 18 maanden tot 6 jaar Behoefte Samenstelling van geschikte voeding a.d.h.v. de actieve voedingsdriehoek voor kleuters De hoofdmaaltijden Het ontbijt Het middagmaal Het avondmaal Tussendoortjes Voorbeelden van gezonde dagmenu s Vegetarische voeding Tips voor het slagen van de voeding Tips voor moeilijke eters Voeding bij diarree en constipatie Voeding bij diarree Voeding bij constipatie Voeding bij voedselallergie en voedselintolerantie 97 7 Voeding van 6 tot 12 jaar Behoefte Geschikte voeding 98 8 Voeding in andere gemeenschappen Voedingsdriehoek voor de Turkse gemeenschap Voedingsdriehoek voor de Marokkaanse gemeenschap Voeding voor de joodse gemeenschap Linnen- en interieurzorg voor het jonge kind Een gezonde leefomgeving voor de baby Een gezond binnenmilieu Het bed of de wieg Bedtextiel Een kindvriendelijke leefomgeving Geborgenheid Stimulerende en rustgevende plekken Eigenheid van de kinderen Veiligheid in de leefomgeving Tips voor een veilige leefomgeving Checklist voor een veilige leefomgeving Linnen- en interieurzorg Belang van linnen- en interieurzorg Linnenzorg Interieurzorg 114 5

7 II DE OUDERE ZORGVRAGER Speciale voedingsbehoefte van de senior Aangepaste voeding Factoren die het eetgedrag beïnvloeden Ouderdomsproblemen die de voedingsbehoeften beïnvloeden Verstoorde vochtbalans Kauwproblemen Slikproblemen Tekort aan minerale zouten en vitaminen Problemen met zelfredzaamheid Aanbevolen hoeveelheden voedsel per dag voor de gezonde oudere zorgvrager De actieve voedingsdriehoek met aandachtspunten voor senioren Aanbevolen hoeveelheden voedingsstoffen voor senioren Geschikte voeding voor de oudere zorgvrager Thuis koken Zelfstandig koken geeft een goed gevoel Taken van de verzorgende in de thuiszorg Kettingkoken of dominokoken Kant-en-klare maaltijden Voordelen Nadelen Buitenshuis eten Maaltijden aan huis Voedseldistributie in de verzorgingsinstellingen Woon- en leefomgeving van de oudere zorgvrager Aanpassing van de woning in functie van de zelfredzaamheid van de zorgvrager Algemeen De keuken De bergruimte De slaapkamer De badkamer het toilet De trappen Hulpmiddelen om de zelfredzaamheid en veiligheid van de zorgvrager te vergroten Personenalarm Aangepaste woonmogelijkheden voor senioren Veiligheid in en rond de woning van de zorgvrager Privéongevallen bij de oudere zorgvrager komen vaak voor Valongevallen Voorkom ongelukken in huis Linnenzorg Interieurzorg Advies rond veilig werken in de thuiszorg Advies rond milieubewust werken in de thuiszorg Administratie Inkomsten Uitgaven Documenten 151 6

8 III AANDOENINGEN OF PROBLEMEN Aanpassingen bij spijsverteringsstoornissen Licht verteerbare voeding Richtlijnen Wat niet toedienen Tips bij het bereiden van maaltijden Bruikbare kooktechnieken Celluloseverrijkte voeding Voedingsvezels Taken van de voedingsvezels in het lichaam Richtlijnen bij een celluloseverrijkte voeding Aanpassingen bij hart- en vaatstoornissen Natriumbeperkte voeding Natrium Richtlijnen bij natriumbeperkte voeding Cholesterolbeperkte voeding Cholesterol Richtlijnen bij cholesterolbeperkte voeding Aanpassingen bij diabetes mellitus Wat is Diabetes Mellitus? Voedingsaanpassingen bij de diabeet Aanpassingen van de leefstijl Medicatie en controle Aanpassingen bij zwaarlijvigheid Het lichaamsgewicht bepalen Oorzaken van zwaarlijvigheid Gevolgen van zwaarlijvigheid Behandeling obesitas Voedingsaanpassingen Aanpassingen in de leefstijl Voeding met afwijkende consistentie Begrip Wanneer toedienen? Voedingsaanpassingen bij kauw- en slikproblemen Warme maaltijd Broodmaaltijd Toedienen van vloeibare voeding 170 IV VOEDSELVEILIGHEID EN HYGIËNE Belang van voedselveiligheid en hygiëne Richtlijnen voor voedselveiligheid en hygiëne Hygiëne in de keuken Persoonlijke hygiëne 177 7

9 2.3 Voedsel aankopen Voedsel bewaren Voedsel bereiden Voedseltemperatuur controleren Praktische tips Mogelijkheden om metingen van de temperatuur uit te voeren Hygiënisch werken Versheid van het voedsel Insecten en ander ongedierte 183 V ERGONOMISCH WERKEN IN DE VERZORGING Ergonomie als wetenschap Lichamelijke belasting van de verzorgende Statische en dynamische belasting Ergonomie in de huishouding Lopen Staan Zitten Tillen Dragen Trekken en duwen Typische handelingen van de verzorgende bij huishoudelijke taken 193 Bijlage 1: de actieve voedingsdriehoek voor kleuters 197 Bijlage 2: overzicht minerale zouten en vitaminen 198 Bijlage 3: overzicht van koolhydraten, sachariden en vetten 215 Verklarende woordenlijst 219 Bronnen 225 8

10 Woord vooraf Beste leerling, Het naslagwerk Indirecte zorg is opgesteld rond de huishoudelijke taken in de thuiszorg of binnen een kinderopvang en woon- en zorgcentrum. De thema s: voeding, kleding en woning komen hier aan bod. Er is ook aandacht besteed aan hygiëne, veiligheid, ergonomie, onderhoud, administratie,... Voor de praktijk is het belangrijk dat je de leerstof kent uit de 2de graad en dat je opdrachten kan nakijken in de naslagwerken maaltijdzorg en linnen- en interieurzorg Door de blijvende veranderingen in de maatschappij is het ook belangrijk dat je vernieuwende technieken leert kennen en uitvoeren. Gebruik dit naslagwerk in combinatie met de andere Naslagwerken uit de reeks Zorgwijzer - 3de graad om je vorming tot verzorgende compleet te maken: > Inleiding in de zorg; > Omgaan met de jonge en oudere zorgvrager; > Observeren en herkennen van aandoeningen; > Verzorgingstechnieken. In de Zorgwerkwijzers wordt de inhoud van de verschillende naslagwerken geïntegreerd en gekoppeld aan de (stage)praktijk, mede dankzij het gebruik van casussen. Hierdoor: > krijg je inzicht in de inhouden uit de naslagwerken. > leg je spontaan verbanden, zowel tussen de verschillende componenten onderling als tussen wat je op de stage ervaart. > word je realiteitsgetrouw voorbereid op het beroep van verzorgende. We wensen je veel succes in deze opleiding De auteurs 9

11 Pictogrammen Onderstaande pictogrammen verwijzen telkens naar het betreffende naslagwerk waarin je meer info/uitleg of een beschrijving kan vinden. Inleiding in de zorg Infoboek over wat van de zorgverlener verwacht wordt Dit naslagwerk beschrijft wat zorg geven inhoudt, hoe het zorglandschap is opgebouwd en wat de vereisten aan kennis, vaardigheden en attitudes zijn voor de professionele zorgverlener. Verzorgingstechnieken Stapsgewijze verzorgingstechnieken In dit naslagwerk vind je per verzorgingstechniek een stapsgewijze omschrijving van hoe je te werk moet gaan bij het uitvoeren van de techniek. Observeren en herkennen van aandoeningen Opzoekboek ziekten en aandoeningen Dit naslagwerk is een opzoekboek waarin ziekten of aandoeningen staan waarmee je tijdens je opleiding tot verzorgende in contact kan komen. Omgaan met de jonge en oudere zorgvrager Info ontwikkeling kind en agogisch handelen oudere zorgvrager In dit naslagwerk vind je informatie betreffende de ontwikkeling van het kind in functie van pedagogisch handelen en agogische handelswijze tegenover de oudere zorgvrager. Indirecte zorg Info jonge en oudere zorgvrager: voeding, linnen, interieur en ergo In dit naslagwerk vind je de basisinformatie betreffende indirecte zorgen voor de jonge en oudere zorgvrager ivm voeding, linnen- en interieurzorg met aandacht voor ergonomisch werken. Overige pictogrammen: Extra Extra achtergrond of nuttige informatie Belangrijk, let op! 10

12 Doelstellingen Respectvol omgaan met anderen. Respectvol omgaan met materialen. Volgens een juiste methode vlot en zelfstandig werken. Efficiënt, milieubewust, veilig, ergonomisch, hygiënisch en economisch handelen. Een goede planning opmaken en taken organiseren binnen een bepaalde tijd. Reflecteren over je eigen kwaliteitsbewust handelen. Voeding Zorg dragen voor de gezondheid en het welzijn van de zorgvrager op het gebied van voeding en stofwisseling. Het begrip gezonde voeding toelichten aan de hand van een voedingsvoorlichtingsmodel. Kruisbesmetting voorkomen bij het uitvoeren van taken. Het belang van een evenwichtige voeding toelichten. Het belang van minerale zouten en vitaminen in de zuigelingenvoeding en voeding voor senioren toelichten. Zorg dragen voor een gezonde en evenwichtige orale vocht- en voedselinname van de zorgvrager. Verantwoorden waarom voeding en vocht moeten aangepast worden aan de omstandigheden en de specifieke behoeften van het kind en van de oudere zorgvrager. De verschillende soorten flesvoeding benoemen en er uitleg bij geven. De voor- en nadelen van borstvoeding en van kunstmatige voeding bespreken. De gebruiksaanwijzing van kunstmatige voeding lezen, begrijpen en toepassen. Flesvoeding bereiden en opwarmen. Een fles en een speen reinigen en steriliseren. De gebruikte suikers en bindmiddelen onderscheiden en gebruiken. Een overschakeling van vloeibare naar vaste voeding verduidelijken. Fruitpap en groentepap samenstellen, bereiden en toedienen. Veel gebruikte handelsproducten gebruiken door de etiketten te lezen en te begrijpen. Hulp bieden bij het eten en drinken van de zorgvrager. Informatie vinden en gebruiken om voeding aan te passen aan voedselallergieën. Informatie vinden en toepassen om de voeding aan te passen aan diarree en constipatie. Een gezond, evenwichtig dagmenu samenstellen voor alle leeftijdsgroepen, rekening houdend met de actieve voedingsdriehoek. Voeding volgens verschillende bereidingstechnieken bereiden en bewaren. Variatie brengen in een dagmenu voor een zorgvrager. Alternatieve voeding (bijv. vegetarisch, voor een andere cultuur ) uitwerken. 11

13 Voeding op een verantwoorde manier aankopen, bewaren en verwerken. Indirecte zorg verlenen aan een doelgroep binnen een opdracht of setting. Websites van indirecte zorgverleners raadplegen. Gerechten en dranken presenteren, inschenken, aanbieden en bedelen. Opzoeken waar maaltijden aan huis worden aangeboden en hoe dit in zijn werk gaat. Maaltijden in de thuiszorg aanpassen aan de zorgvraag. Een boodschappenlijst opstellen in functie van de wensen van een zorgvrager. Boodschappen doen voor een zorgvrager en de aankopen op een verantwoorde manier bewaren. Maaltijden aanpassen volgens het dieetvoorschrift. Het begrip afwijkende consistentie verklaren en de verschillende bereidings- en toepassingswijzen hierbij toepassen. Aangepaste voeding voorzien voor een zorgvrager met hart- en vaatziekten. Aangepaste voeding voorzien voor een diabeet. Licht verteerbare voeding bereiden voor een zorgvrager met maag- en darmproblemen. Het nut van voedingsvezels en van voldoende vocht verklaren bij verstopping. Linnen- en interieurzorg Het verband leggen tussen onderhoud en gezondheid. Steeds rekening houden met de wensen en behoeften van de zorgvragers. Linnen- en interieurzorg voor zorgvragers plannen en voorbereiden. Hierbij rekening houden met de grondstoffen en de bevuiling. Het reinigingsproces hieraan aanpassen. Verschillende materialen reinigen, onderhouden en ontsmetten met de juiste producten, middelen en volgens de juiste methoden. Hiervoor de nodige toestellen gebruiken. Etiketten van producten interpreteren. De gezinswas en -strijk vlot uitvoeren met de juiste wasmiddelen, volgens het juiste wasprogramma en volgens de juiste technieken. Bedden luchten en opmaken. De vaat doen. Zorgen voor een veilige leefomgeving, aangepast aan de zorgvrager. Vlot en zelfstandig huishoudelijk werk uitvoeren. Een goede planning opstellen bij gecombineerde taken (voedselbereiding, textiel- en woningonderhoud). Voedselveiligheid en hygiëne Het verband tussen voedselveiligheid en hygiëne verwoorden. De voedselveiligheid bewaken en kruisbesmetting vermijden. In de keuken of in de zorginstelling nagaan of voedsel veilig behandeld wordt volgens de regelgeving van de voedselveiligheid. De rol van de eetwareninspectie verklaren. Temperatuur van voedsel controleren. 12

14 Insecten vermijden en bestrijden. Op de juiste manier afval sorteren, zowel in de thuiszorg als in een instelling. Een woonruimte sfeervol inrichten. Ergonomie Ergonomisch werken in de zorgsector. 13

15

16 I De jonge zorgvrager 15

17

18 1 VOeding Van 0 tot 4 maanden 1.1 Behoefte De groeicurven Ideaal hulpmiddel om de ontwikkeling van het kind op te volgen > Onzekerheid bij ouders en opvoeders Gezonde voeding is voor elke leeftijdscategorie van groot belang, dus zeker ook voor de zuigeling en baby. Ouders en opvoeders voelen zich soms onzeker over hoeveel voeding een kind nodig heeft. Drinkt het wel genoeg? Niet elke baby heeft evenveel voeding nodig: er zijn grote en kleine eters. Belangrijk is dat een baby de groeicurve volgt en dat hij zich normaal ontwikkelt. > Groeicurven bieden houvast Op de groeicurven worden de standaard groeigegevens (gewicht en lengte) weergegeven per leeftijd. Zo kunnen de groeigegevens van het kind vergeleken worden met de gemiddelde waarden. Als een baby teveel afwijkt van deze gemiddelden, is het raadzaam om de kinderarts te raadplegen. > Wat met groeistoornissen? Groeistoornissen kunnen op drie dingen wijzen: problemen met de voeding: ondervoeding... lichamelijke problemen: slechte opname van het voedsel, voedselintolerantie of -allergie, stofwisselingsziekten, hartziekten... emotionele problemen: te weinig liefde en aandacht... > Andere groeicurve bij borstvoeding Kinderen die borstvoeding krijgen, volgen een andere groeicurve dan kinderen met flesvoeding. Bij zij die borstvoeding krijgen, verloopt de groei tijdens de eerste 3 levensmaanden sneller. Nadien vertraagt de groei een beetje, zodat borstgevoede baby s in het 2de levenshalfjaar iets kleiner zijn en wat minder wegen dan flesgevoede kinderen. Dit is normaal en heeft geen negatieve gevolgen voor de latere groei. > Normale groei Het is normaal dat de baby tot de 4de of 5de dag na de geboorte tot 10 % van zijn oorspronkelijke gewicht verliest. Een gewichtsdaling na dag 5 is meestal afwijkend. Een normale baby zal zijn geboortegewicht tijdens het eerste levensjaar ongeveer verdrievoudigen. 17

19 > De groeicurven 18

20 19

21 1.1.2 Factoren die de voedingsbehoeften beïnvloeden Zuigeling en baby zijn zeer kwetsbaar wat betreft voeding Verschillende factoren maken de zuigeling en baby zeer kwetsbaar wat betreft de voeding: A Spijsverteringsstelsel > De zuigeling is nog niet in staat om alle voedingsstoffen en -middelen te verwerken. > Hij verdraagt alleen bepaalde voedingsmiddelen, met de juiste voedingsstoffen in een goede verhouding. > Fouten kunnen ernstige stoornissen veroorzaken in vertering en resorptie* (voedselopname door het lichaam). B Energiebehoefte > De zuigeling heeft in verhouding tot de volwassene een grotere behoefte aan energie omdat: 1 het lichaamsoppervlak relatief* groot is en er daardoor veel warmteverlies is; 2 de baby sterk groeit; 3 de stofwisseling zeer intensief* is. c Waterevenwicht in het lichaam > Dit is één van de belangrijkste factoren in de voeding. > Onvoldoende inname of overdreven verlies van vocht kan bij zuigelingen zeer ernstige gevolgen hebben. > De behoefte aan vocht is in verhouding met het lichaamsgewicht ongeveer driemaal groter dan bij een volwassene. > De dagelijkse behoefte aan water wordt berekend volgens leeftijd en per kilogram lichaamsgewicht: D Gevoeligheid voor infecties > De zuigeling is zeer gevoelig voor infecties. Daarom is het belangrijk om hygiënisch te werk te gaan bij het bereiden en het toedienen van de voeding en bij de nazorg ervan. 20

22 1.2 Borstvoeding Kiezen voor borstvoeding Borstvoeding is de meest ideale voeding voor de baby Tegenwoordig krijgt meer dan de helft van de pasgeboren baby s borstvoeding. Volgens deskundigen zouden dat er nog veel meer mogen zijn. Borstvoeding blijft de meest ideale voeding voor de baby. Moedermelk blijft gedurende de ganse borstvoedingsperiode afgestemd op de behoeften, de groei en het afweersysteem van de zuigeling. Gedurende de eerste 6 maanden heeft een baby geen bijvoeding nodig. Ook als het bevallingsverlof van de moeder voorbij is, kan zij, mits toestemming van de werkgever, borstvoeding blijven geven. Ze kan o.a. genieten van borstvoedingsverlof of er kunnen tijdens het werk pauzes toegestaan worden om melk af te kolven. Moedermelk levert geen vitamine D. Bij onvoldoende blootstelling aan zonlicht is het noodzakelijk om de baby supplementen* te geven. Bespreek de dosis met de arts of apotheker Samenstelling van moedermelk De samenstelling van moedermelk verandert volgens de leeftijd van de baby > Het colostrum De eerste moedermelk die afgescheiden wordt, heet het colostrum. Dit is een geelachtig gekleurde vloeistof die heel veel voedingsstoffen zoals eiwitten, vitaminen en mineralen bevat. Deze melk bevat veel afweerstoffen. > Rijpe moedermelk Geleidelijk aan gaat het colostrum over in rijpe moedermelk. De melk die na ongeveer 5 dagen afgescheiden wordt, bevat meer vetten en suikers en minder eiwitten. Deze melk heeft een licht laxerende werking, waardoor de eerste stoelgang gemakkelijker kan worden afgescheiden. > Eigenlijke moedermelk Na ongeveer 10 dagen is er de eigenlijke moedermelk, met een meer constante samenstelling. Toch varieert de samenstelling van de melk van vrouw tot vrouw en van dag tot dag. Aan het begin van de voeding bevat de heldere melk veel water en melksuiker, dit is de voormelk. Vervolgens wordt de melk dikker en bevat ze meer vetten, dit is de achtermelk. Die melk levert meer energie, wat van belang is voor de groei van de baby. 21

23 1.2.3 Vergelijking van de samenstelling van moedermelk met die van volle koemelk Moedermelk is een betere keuze dan koemelk > Vergelijkende studie moedermelk versus koemelk 400 Samenstelling van moedermelk en koemelk eiwitten vetten koolhydraten/ sacchariden mineralen vitaminen linolzuur moedermelk koemelk > Uit de tabellen kunnen we heel wat verschilpunten tussen moedermelk en volle koemelk afleiden: Eiwitten > Moedermelk bevat minder eiwitten dan koemelk en deze zijn gemakkelijker verteerbaar. Vetten > Moedermelk bevat minder vetten. > De vetten zijn verdeeld in kleine, gelijkmatige bolletjes die de melk gemakkelijker doen verteren. > Moedermelk bevat meer onverzadigde vetzuren. De verhouding verzadigde/onverzadigde vetzuren is ideaal. > Vetten staan in voor het leveren van energie. > Zie ook bijlage 3. Sacchariden > Moedermelk bevat meer suikers. Deze leveren energie. Minerale zouten > Moedermelk bevat veel minder minerale zouten. De hoeveelheid is aangepast aan de behoefte van de baby. > De hoeveelheid ijzer voldoet niet aan de dagelijkse behoefte. De eerste 3 maanden kan de baby terugvallen op een reserve aan ijzer die hij bij de geboorte meekreeg. Vanaf 4 maanden zorgen groenten en fruit voor aanvulling op deze behoefte. Afweerstoffen > Moedermelk bevat antistoffen* die de baby gedurende de eerste maanden beschermen tegen infecties. 22

24 1.2.4 Voordelen van borstvoeding Moedermelk biedt voordelen voor kind, moeder en kinderopvang A Voordelen voor het kind > Ideale bescherming De samenstelling van moedermelk is ideaal voor de baby. Moedermelk bevat antistoffen die de baby gedurende de eerste maanden beschermen tegen infecties en allergieën. De baby is daardoor minder snel ziek. Als de baby 6 maanden borstvoeding krijgt, vermindert de kans op koemelkeiwitallergie*. Moedermelk is bovendien licht verteerbaar, waardoor de baby minder kans heeft op maag- en darmproblemen. > Zuigen aan de borst biedt voordelen Zuigen aan de borst vraagt meer inspanning van de baby, hierdoor wordt aan de zuigbehoefte voldaan. De kaak- en tongspieren ontwikkelen zich goed doordat de baby aan de borst zuigt. > Verminderd risico op aandoeningen Een aantal studies doet vermoeden dat de kans op wiegendood verkleint en de kans op overgewicht en insulineafhankelijke suikerziekte bij kinderen en adolescenten vermindert. B Voordelen voor de moeder > Praktische voordelen Moedermelk is steeds kant-en-klaar, op de juiste temperatuur en beschikbaar. Moedermelk is gratis en levert geen verpakkingsafval op. > Sneller herstel na bevalling De moeder herstelt sneller. De bloedingen zijn minder hevig doordat er een hormoon vrijkomt bij het geven van borstvoeding. Dat hormoon zorgt ervoor dat de baarmoeder beter samentrekt en sneller haar oorspronkelijke vorm terugkrijgt. Borstvoeding geven vraagt heel wat energie van de moeder. De vetreserves worden aangesproken en daardoor is ze sneller weer op haar gewicht. > Verminderd risico op aandoeningen De moeder heeft minder kans op borst- of eierstokkanker als ze minstens 3 maanden uitsluitend borstvoeding geeft. > Emotionele voordelen Het geven van borstvoeding is een bijzonder moment voor de moeder en verzekert een intense band met de baby. 23

25 C Voordeel voor de kinderopvang Er moeten geen flesjes bereid worden als de moeder borstvoeding komt geven in de opvang of als er afgekolfde melk gegeven kan worden Nadelen van borstvoeding Inspanning voor de moeder en minder betrokkenheid van de vader > Inspanning voor de moeder Borstvoeding vraagt heel wat energie van de moeder. Moeders hebben soms last van lekkende borsten. Er is een verhoogde kans op borstontsteking* en tepelkloven*. Moeders moeten meer bereikbaar zijn. Sommige moeders voelen zich geremd om op eender welke plaats borstvoeding te geven. Op plaatsen waar je dit symbool ziet, mag borstvoeding gegeven worden: > Minder betrokkenheid van de vader Vaders voelen zich minder betrokken bij het voeden. Dit kan opgelost worden door de vader in te schakelen bij de verzorging van de baby, zoals het wassen en verschonen. 24

26 1.2.6 Dagelijkse borstvoedingen Richtlijnen voor dagelijks borstvoedingsschema > Richtschema borstvoeding per 24 uur Eerste 2 weken Na enkele weken Vanaf 2 maanden Vanaf 3 maanden Vanaf 5 maanden Vanaf 6/7 maanden Vanaf 8 maanden 8 tot 12 borstvoeding 6 tot 8 borstvoeding 5 tot 6 borstvoeding 5 borstvoeding 5 borstvoeding of 4 borstvoeding en 1 vaste voeding: groentepap of fruitpap 3 borstvoeding 1 groentepap 1 fruitpap 2 borstvoeding (1 s morgens en 1 s avonds) 1 groentepap 1 fruitpap broodmaaltijd > Moedermelk is licht verteerbaar Daardoor kan een pasgeboren baby na 2 à 3 uur opnieuw honger hebben. De baby krijgt dan weer een voeding. > Individuele verschillen Het voedingsschema kan sterk verschillen van baby tot baby. Het is niet aan te bevelen om langer dan 4 tot 5 uur te wachten met voeden, omdat de borsten dan meer gespannen zijn en het voor de baby moeilijker is om te drinken. > Veranderingen in drinkpatroon Bij zeer warme weersomstandigheden heeft een baby sneller dorst en wil hij sneller borstvoeding. Na enkele weken zal een baby het voedingsritme overhoop gooien door na een uur of anderhalf uur weer te huilen omdat hij honger heeft. De baby heeft dan een groeispurt en heeft daardoor meer voeding nodig. Laat de baby dan vroeger eten. De moeder zal automatisch meer melk produceren. Na enkele dagen valt de baby weer in zijn normale ritme. Er komen meerdere groeispurtjes voor tijdens de eerste maanden. 25

27 1.2.7 De voeding van de moeder Een evenwichtig en gevarieerd voedingspatroon > Gezond en evenwichtig Om gezonde moedermelk aan te maken, moet de moeder zorgen dat ze gezond en evenwichtig eet. Ze mag wat extra calorieën opnemen omdat ze voldoende energie nodig heeft om te herstellen van de bevalling en extra energie nodig heeft voor de melkproductie. > Geen grote aanpassingen Een moeder eet het best wat ze gewoon is. Sommige stoffen, zoals vanille en look, hebben een invloed op de smaak van de melk. Dit is echter geen nadeel voor de baby. Zo leert hij al verschillende smaken kennen. Het zou kunnen dat een baby krampen krijgt nadat de moeder bijvoorbeeld uien of sterk gekruide gerechten, zoals Chinese gerechten, gegeten heeft. Vermijd deze voedingswaren dan. Er wordt wel eens beweerd dat donker bier of bepaalde kruiden de melkproductie bevorderen. Dit is echter nooit wetenschappelijk bewezen. > Richtlijnen voor een gezonde voeding Een gezonde voeding ziet er als volgt uit: Voldoende vlees, vis of eieren. Grote portie groenten, minstens 2 stukken fruit. Voldoende melk of melkproducten. Voldoende drinken: water, melk, bouillon, lichte thee. Vegetariërs kiezen voor optimale vleesvervangers zoals tofoe, tempé, mycoproteïne (quorn), eieren, vis of een combinatie van plantaardige eiwitbronnen, zoals peulvruchten en granen. Daarnaast eten ze voldoende groenten en fruit bij de maaltijd. Belang: Aanbreng van eiwitten. Aanbreng van vitaminen en mineralen. Aanbreng van calcium en fosfor. Na enkele weken drinkt een baby 1 liter melk per dag. De moeder zal vaker dorst hebben en moet haar reserves aanvullen. Bevatten voldoende ijzer, eiwitten en vitamine B. Bevatten vitamine C, wat de ijzeropname bevordert. 26

28 Vermijd of beperk: Cola, koffie, sterke thee Alcohol Veganisme (niets van dierlijke voedingsmiddelen eten) is af te raden. Medicinaal* gebruik van kruiden Roken en drugs Reden: Bevatten teveel cafeïne*, dit kan de baby onrustig maken. Alcohol komt in de moedermelk terecht en dus ook bij de baby. Hierdoor wordt hij suf en gaat hij minder goed drinken en wordt de slaap verstoord. Eén glaasje bier of wijn bij gelegenheid kan geen kwaad. Drink dit dan na het geven van borstvoeding. Verhoogde kans op ernstige tekorten van vitaminen en mineralen. Baby s vertonen vaak groeistoornissen. Heeft een negatieve invloed op de melkproductie. Nicotine en drugs komen in de moedermelk terecht Afkolven en bewaren van moedermelk Tips voor afkolven en bewaren van moedermelk > Redenen om af te kolven De moeder kan een keertje niet zelf voeden. De baby is te vroeg geboren en mag niet mee naar huis of de baby is te zwak om te zuigen aan de borst en de moeder wil de melkproductie op gang brengen. Er is onvoldoende melkproductie en de moeder wil dit stimuleren door af te kolven. De moeder gaat weer uit werken. > Tips voor het kolven De moeder kan het afkolven vlotter laten verlopen door het regelmatig te doen: oefening baart kunst. De moeder kolft het best af in een rustige, verwarmde ruimte. De baby in de buurt (of een foto) kan het afkolven vergemakkelijken. De moeder moet zich goed ontspannen, zich geen zorgen maken, voldoende tijd uittrekken. De moeder moet eerst haar handen wassen, de borsten goed masseren en dan pas starten met het afkolven. 27

29 > Afkolfmogelijkheden Met de hand of met een afkolftoestel Met een elektrisch toestel > Moedermelk bewaren Werk steeds proper: was je handen en werk met steriel materiaal. Bewaar de melk in afsluitbare, gesteriliseerde potjes, flesjes of steriele moedermelkbewaarzakjes. Tot de leeftijd van 6 maanden moet het recipiënt steriel zijn. Spoel de potjes eerst om met kokend water. Bewaar de melk per afkolfbeurt. Zet de melk zo snel mogelijk in de koelkast en bewaar ze niet langer dan 2 dagen bij maximaal 4 C. Zet de melk achteraan in de koelkast en niet in de deur of groentelade. Hoe sneller de melk afkoelt, hoe kleiner het verlies aan voedingswaarde. Gebruik zoveel mogelijk verse melk. De voedingswaarde en de beschermende stoffen blijven optimaal* als de melk niet ingevroren of verhit wordt. Moedermelk die langer bewaard moet worden, kun je invriezen in ijsblokbakjes of -zakjes of in speciale potjes die je kunt afdekken. Noteer steeds de datum van afkolven. In het vriesvak van de koelkast kun je de melk 1 maand bewaren. In de diepvriezer is moedermelk 3 maanden houdbaar. Vries melk in in porties van 60 tot 120 ml, opdat je minder melk zou moeten weggieten als ze niet opgedronken wordt. Kleine porties ontdooien ook sneller. Om de voedingswaarde zo goed mogelijk te behouden, ontdooi je de melk traag in de koelkast. Ontdooide moedermelk moet je binnen de 24 uur opgebruiken en mag je niet opnieuw invriezen Borstvoeding of afgekolfde melk geven in de kinderopvang Duidelijke afspraken en correcte technieken A Maak duidelijke afspraken > Bij afgekolfde melk... vraag je de ouders om op elk flesje de naam van het kind en de afkolfdatum te vermelden. zorg je ervoor dat er voldoende melk in voorraad is. 28

30 > Als de moeder borstvoeding komt geven... maak je vooraf afspraken met de moeder over de momenten wanneer ze borstvoeding komt geven. Komt de moeder op vaste tijdstippen of verwittig je haar als de baby honger heeft? Kan ze zich op elk moment vrijmaken? Wat doe je als het kindje vroeger honger heeft dan het afgesproken moment? Geef je dan een flesje met afgekolfde melk, flesvoeding of kan de moeder komen? Is er een aangepast lokaal waar de moeder op een comfortabele manier kan voeden? > Bespreek elke wijziging in het voedingsschema vooraf (bijv. het moment waarop met vaste voeding gestart wordt) B Afgekolfde melk opwarmen > Werk hygiënisch Was je handen en werk in een propere omgeving. > Het opwarmen van moedermelk tot 37 C doe je als volgt: Au bain-marie (in het flesje in een kookpan met warm water) of in de flessenverwarmer. Verhit de melk niet boven de 37 C want dan worden de antistoffen vernietigd en gaat de kwaliteit van onder andere de eiwitten achteruit. Gebruik geen microgolfoven, omdat die niet gelijkmatig opwarmt. Als je die toch gebruikt, mag je dat slechts heel korte tijd op de laagste stand doen. Rol het flesje na het opwarmen goed tussen de handen om de warmte goed te verdelen. Controleer de temperatuur van de melk op de binnenkant van je pols. Opgewarmde moedermelk heeft een ander uitzicht en een andere kleur dan niet bewaarde melk. Het melkvet komt gemakkelijk bovendrijven als de melk even heeft gestaan. Schud het flesje dan zachtjes. Overdrijf hier niet mee want dan gaat de kwaliteit van de eiwitten achteruit. > Bij het geven van een flesje moedermelk: Een baby moet leren drinken van een flesje. Soms moet de moeder op zoek gaan naar het ideale speentje. Rubberen spenen (bruine) zijn zachter dan siliconen (doorschijnende) en krijgen dikwijls de voorkeur. Leg de speen aan de lippen van de baby, zodat hij hem grijpt en zelf gaat zuigen. De moeder is beter niet in de buurt want dan wil de baby misschien niet van het flesje drinken. 29

31 Als de baby in je armen ligt, kan hij beginnen te zoeken naar de borst. Dat is lastig. Daarom kun je hem beter zittend met de rug tegen je buik zetten. Als het echt niet wil lukken, kun je de melk geven met een bekertje of lepeltje. Dit vraagt echter veel meer tijd. Bespreek met de ouders wat het kindje mag eten als het honger heeft en geen flesje wil, (bijv. vaste voeding). 1.3 Flesvoeding Kiezen voor flesvoeding Als borstvoeding niet lukt > Problemen bij borstvoeding Als borstvoeding om een of andere reden niet kan, kiezen de ouders voor zuigelingenvoeding die in de industrie ontwikkeld werd: flesvoeding of geadapteerde voeding. > Enkele mogelijke redenen om voor flesvoeding te kiezen Borstvoeding is niet altijd mogelijk of verloopt soms moeizaam. Niet elke moeder ziet het zitten om borstvoeding te geven. De baby kan te zwak zijn om aan de borst te zuigen (en de moeder kan of wil niet afkolven). De vader wil vanaf het begin meer bij het voeden betrokken worden Voordelen van flesvoeding Goed vervangmiddel Praktische voordelen voor moeder Emotionele betrokkenheid van vader > Goed vervangmiddel Flesvoeding is een goed vervangmiddel voor borstvoeding doordat de samenstelling zo goed mogelijk aangepast wordt aan de samenstelling van borstvoeding. > Praktische voordelen voor de moeder Flesje kan door verschillende personen gegeven worden: moeder kan uit werken gaan, s nachts kan de vader opstaan om voeding te geven... Geen last van tepelkloven, lekkende borsten, borstontstekingen... Flesje kan makkelijk in het openbaar gegeven worden. Je hebt controle over de hoeveelheid melk die de baby drinkt. 30

32 > Emotionele betrokkenheid van vader Ook de vader kan het flesje geven, wat voor een sterkere emotionele band tussen vader en baby kan zorgen Nadelen van flesvoeding Geen natuurlijke afweerstoffen, moeder herstelt minder snel, arbeidsintensief*, duur > Gezondheid van de baby De melk bevat geen natuurlijke afweerstoffen. > Nadelen voor de moeder De moeder herstelt minder snel dan bij borstvoeding en het duurt langer voor ze haar oude lichaamsgewicht terug heeft. > Praktische nadelen Het is soms een beetje zoeken naar de meest geschikte voeding of het geschikte speentje voor de zuigfles. Je moet meer aandacht besteden aan hygiëne bij het bereiden en de nazorg van het flesje. Flesvoeding is duur Vergelijking van de samenstelling van flesvoeding met die van volle koemelk Flesvoeding is geschikt voor de baby, koemelk niet 31

33 > Koemelk Er bestaan verschillende soorten koemelk: magere melk, halfvolle melk, volle melk, karnemelk en babeurre (soort ingedikte karnemelk). Koemelk is in de oorspronkelijke samenstelling niet geschikt voor een baby omdat ze te veel eiwitten en mineralen (zoals natrium) bevat die te belastend zijn voor de nieren van een baby. Bovendien zijn de vetten die aanwezig zijn in koemelk moeilijk verteerbaar. Koemelk bevat te weinig koolhydraten, ijzer, vitamine C en D en linolzuur (= onverzadigd vetzuur). Het wordt afgeraden om koemelk zelf aan te passen door ze te verdunnen met water en suiker toe te voegen, omdat er dan tekorten aan vitamines en ijzer ontstaan. > Flesvoeding Dit is koemelk die aangepast is aan de behoeften van de baby. De voedingen zijn zorgvuldig samengesteld, rekening houdend met Europese en Belgische wetgevingen. Alle noodzakelijke voedingsstoffen zijn aanwezig in flesvoeding. Extra vitaminen en mineralen (zoals ijzer) moeten niet gegeven worden Flesvoeding: indeling volgens leeftijd Verschillende soorten flesvoeding aangepast aan de leeftijd Er bestaan verschillende soorten flesvoeding. Ouders of opvoeders kunnen advies vragen aan de kraaminrichting of de regioverpleegkundige om een juiste keuze te maken. > Startvoeding of eersteleeftijdsmelk Vanaf de geboorte tot de leeftijd van 4 à 6 maanden. Er zijn verschillende soorten die in samenstelling variëren. Ze voldoen allemaal aan de behoeften van de baby voor een normale groei en ontwikkeling. Voorbeelden: Nutrilon 1, Aptamil 1, Enfalac 1, Nan 1, NAN Pro 1. 32

34 > Opvolgmelkvoeding of tweedeleeftijdsmelk Vanaf (4 à) 6 maanden tot 12 maanden (of 18 maanden). Er zijn verschillende soorten, aangepast aan de noden van de baby. Voorbeelden: Nutrilon 2, Aptamil 2, Enfelac 2, NAN 2, NAN Pro 2. > Groeimelk Vanaf 1 jaar, 2 jaar of 3 jaar. Dit is gebruiksklare melk. Deze melk is verrijkt met ijzer en bevat aangepaste eiwitten, maar geen toegevoegde suikers. Voorbeeld: Nestlé Groeimelk Flesvoeding bij voedingsproblemen Aangepaste voeding is nodig bij baby s met voedingsproblemen In sommige situaties is gewone flesvoeding niet geschikt voor een baby, maar dien je, onder medische begeleiding, over te schakelen op aangepaste voeding. Er bestaat zowel speciale startvoeding als opvolgvoeding. 33

35 > Voeding bij regurgitatie*: Deze voeding is speciaal ontwikkeld voor baby s die melk teruggeven na hun voeding. De oorzaak hiervan kan zijn dat de baby te veel lucht binnenzuigt tijdens het drinken van het flesje of dat de baby last heeft van reflux. Deze speciale melk is ingedikt. Voorbeelden: Nutrilon A.R., NAN A.R. > Voeding voor baby s met een verzadigingsprobleem Sommige baby s hebben een grote eetlust en hebben twee uur na hun voeding opnieuw honger. Bij borstvoeding kun je de baby dan opnieuw aanleggen omdat de samenstelling van de melk zich aanpast aan de behoeften van de zuigeling. Bij flesvoeding is onbeperkt voeden af te raden. Er bestaat flesvoeding die de baby langere tijd een verzadigingsgevoel geeft. Daardoor duurt het langer vooraleer de baby weer honger heeft. Voorbeelden: Nutrilon Verzadiging, Nutrilon Goede Nacht, BEBA. > Voeding bij allergie: hypoallergene melk Sommige baby s lopen meer risico om een allergie te ontwikkelen dan andere, bijv. als er veel allergieën voorkomen in de familie. In dit geval is het aangewezen om te kiezen voor hypoallergene melk: deze voeding is ontwikkeld om de kans op allergie te verkleinen. De eiwitten ondergingen daarvoor een speciale behandeling. Voorbeelden: Nutrilon H.A., NAN H.A. 34

36 Er bestaan verschillende soorten hypoallergene melk: Soort hypoallergene melk Hypoallergene melk voor baby s die allergisch zijn voor koemelkeiwitten Kenmerken De eiwitten worden gesplitst in kleinere deeltjes. Voorbeelden Nutrilon Pepti Hypoallergene melk voor baby s met spijsverteringsproblemen (malabsorptie), constipatie, harde stoelgang en krampjes Deze voeding heeft een aangepaste formule en een dikkere textuur zodat de baby trager drinkt, de spijsvertering vlotter verloopt en de ontlasting verbetert. Nutrilon Omneo NAN Transit Hypoallergene melk voor baby s met opgezette buik, kolieken*, diarree Deze voeding behandelt kolieken en helpt de darm herstellen. NAN Sensitive 35

37 > Voeding bij fenylketonurie Dit is een aangeboren afwijking in de eiwitstofwisseling. Voorbeeld: Phenyldon A.M. > Voeding bij voedselintolerantie Als de baby bepaalde voedingsstoffen niet verdraagt, kan men het best kiezen voor een aangepaste voeding. Er bestaan verschillende soorten melk voor baby s met een vorm van voedselintolerantie: Soort voeding Kenmerken Voorbeelden Voeding op basis van soja Deze melk is geschikt voor baby s die geen koemelk verdragen. De basis voor deze voeding is soja. Dit is een eiwitrijk graangewas. Soja is 100 % plantaardig en bevat alleen soja-eiwitten. Nutrilon Soja Voeding zonder lactose Deze melk is geschikt voor baby s die geen lactose (melksuiker) kunnen verdragen. Lactose-intolerantie wordt gekenmerkt door dunne ontlasting, krampjes, een opgezette buik en winderigheid. Nutrilon Lactosevrij Voeding voor prematuur/dysmatuur Voeding voor inhaalgroei > Begrippen Een prematuur is een te vroeg geboren baby. Een dysmatuur is een baby met te laag geboortegewicht in verhouding tot de duur van de zwangerschap. > Aangepaste voeding Deze voeding bevat voldoende energie en eiwitten voor een goede inhaalgroei. Voorbeelden: Nutrilon Prematuur, Nenatal, PreNAN. 36

38 1.3.8 Dieetsupplementen Dieetsupplementen* kunnen in verschillende omstandigheden toegediend worden > Bij diarree, bijv. O.R.S. Dit is een oraal rehydratatiemiddel* dat je toedient in geval van ernstige diarree, al dan niet in combinatie met braken, om uitdroging van het lichaam te voorkomen. Dit product is een vloeistof met zouten en suikers. Die zorgen ervoor dat het water beter in het lichaam opgenomen wordt, waardoor de vocht- en zoutbalans in het lichaam hersteld worden. > Bij braken Bij braken kun je Johannesbroodpitmeel toevoegen aan de voeding. Dit is een glutenvrij poeder dat de melk doet indikken Flesvoeding met babymeel of graanvlokken Voeding voor een hoger verzadigingsgevoel > Mogelijke bereidingen Je kunt meel uit volle granen toevoegen aan de zuigfles of je kunt er een papje van maken. Instantmeel is gebruiksklaar en kan rechtstreeks aan bereide melkvoeding toegevoegd worden. 37

39 > Samenstelling Deze flesvoeding bevat veel koolhydraten*, vitaminen, mineralen en voedingsvezels en geeft daardoor een hoger verzadigingsgevoel*. Toch is het niet nodig om deze producten toe te voegen, zeker niet onder de leeftijd van 4 maanden. Door dit meel toe te voegen, breng je de samenstelling van de startvoeding uit evenwicht en neemt de baby teveel energie op. > Soorten Soorten babymeel Babymeel op basis van granen met gluten Kenmerken Gluten zijn eiwitten die in granen voorkomen. Je mag ze pas toevoegen vanaf de leeftijd van 6 maanden omdat ze overgevoeligheid kunnen doen ontstaan (glutenintolerantie of coeliakie* genoemd). Voorbeelden Olvarit Rijstmeel natuur of Rijstvlokken vanille Baby Cereals rijst vanille Babymeel op basis van granen zonder gluten Dit meel is ook lactosevrij, waardoor dit geschikt is voor baby s met lactose-intolerantie. Rijst, maïs en gierst zijn glutenvrij. Olvarit 7 granen Baby Cereals: 5 granen, 8 granen, Good Night 38

40 Materiaal voor flesvoeding Informatie over zuigflessen en spenen > Zuigfles Je kunt kiezen tussen glazen of plastic flessen. Een goede fles moet glad zijn aan de binnenkant en steriliseerbaar zijn. Glazen flessen blijven langer mooi na het steriliseren*. Plastic flessen worden sneller dof. Een fles met een wijde hals kun je gemakkelijker reinigen. Gebruik bij voorkeur glazen flessen, siliconenflessen of flessen uit polypropyleen. Flessen uit polycarbonaat zijn af te raden omdat er een chemische stof uit kan vrijkomen. Er bestaat onzekerheid over de toxiciteit* van deze stof, vandaar dat deze flessen worden afgeraden. Een beschadigde fles mag je niet langer gebruiken omdat er bacteriën in barstjes of krassen kunnen kruipen en zich daar vermenigvuldigen. > Speen Er is een groot aanbod aan spenen. De vorm en de grondstof kunnen verschillen. Qua vorm zijn er ronde spenen (kersmodel) en afgeplatte. De grondstof kan siliconenrubber (doorzichtig wit, kleurloos) of natuurrubber (bruin) zijn. Siliconenspenen zijn aan te raden bij allergie. Welke speen ideaal is voor de baby, moet je uitproberen. Kenmerken van een goede speen > De speen moet de juiste lengte hebben. Een te lange speen raakt de huig van de baby en doet hem braken. Een te korte speen zuigt niet goed. Speciaal voor de pasgeborene bestaat de kersvormige speen, die de moederborst benadert. > De speen moet stevig zijn. Bij een te slappe speen zuigt de baby te weinig melk. Bij een te stevige speen zuigt de baby te veel lucht. > De speen moet intact* zijn. Bij de minste tekens van slijtage moet je een nieuwe speen gebruiken. Siliconenspenen zijn steviger en gaan langer mee. Rubberen spenen zijn soepel, maar rubber wordt sneller kleverig. Er kunnen ook gaatjes of puntjes ontstaan in de speen. Rubberen spenen moet je dus sneller vervangen. 39

41 > De speen moet een goede hoeveelheid melk laten vloeien (= debiet). Er bestaan spenen zonder regelbare opening en meerstandenspenen met regelbare opening. Die laatste hebben drie standen: I, II en III (klein, middelmatig en groot debiet). Het cijfer op de speen moet onder de neus van de zuigeling staan. Bij een speen zonder regelbare opening is het debiet afhankelijk van de soort speen en hoe hard de schroefdop aangespannen is. Hoe meer de schroefdop aangespannen is, hoe harder de baby moet zuigen. De dop is goed aangespannen als er tijdens het drinken luchtbelletjes in de fles verschijnen. Als dit niet het geval is dan moet je de schroefdop losser draaien Bereidingswijze van flesmelk Zo maak je een flesje melk klaar Een flesje klaarmaken 1 Was je handen goed voor je de zuigfles bereidt. 2 Giet de juiste hoeveelheid water in een gesteriliseerde zuigfles. Gebruik mineraalarm flessenwater. Je kan ook werken met vooraf gekookt leidingwater dat je laat afkoelen tot een temperatuur van C. Deze werkwijze is omslachtiger. 3 Voeg het nodige aantal maatschepjes toe: 1 maatschepje per 30 ml water. 4 Vul het maatschepje door het gewoon door het poeder te halen. Vervolgens strijk je het recht af met de achterkant van een mes of het daarvoor voorziene lipje in de verpakking. 5 Gebruik het maatschepje dat bij de doos poeder hoort. 6 Sluit de zuigfles met het dekseltje en de ring. Gebruik hiervoor nooit het speentje. 7 Afhankelijk van de bereidingswijze op de verpakking rol je de fles tussen je handen tot het poeder is opgelost of schud je de fles zachtjes om het poeder op te lossen. Schud niet te hevig, anders komt er lucht in de fles. 8 Warm de fles op (zie mogelijkheden om fles op te warmen). Als je met water werkt dat verwarmd werd tot C, is opwarmen niet nodig. 9 Zet het speentje op de zuigfles door het dekseltje weg te nemen en de speen vast te schroeven. Raak het mondstuk van de speen niet aan. 10 Controleer op de binnenkant van je pols of de melk niet te warm is. Als de melk te warm is, verbrandt de baby de mond of de slokdarm. 40

42 Mogelijkheden om de fles op te warmen > In microgolfoven: zoek vooraf de juiste opwarmingstijd uit die nodig is om het flesje op de juiste temperatuur, C te brengen. Zet de fles, niet afgesloten, in de microgolfoven, zodat de warmte kan ontsnappen. Schud de fles na het opwarmen zodat de warmte goed verdeeld wordt over de volledige fles. > In flessenverwarmer. > Au bain-marie (in warmwaterbad). Je verwarmt water in een kookpotje op het vuur, met de fles hierin Zuigflessen en speentjes steriliseren Veel aandacht voor hygiëne is belangrijk voor de gezondheid van de baby > Waarom steriliseren? Een baby is zeer gevoelig voor infecties en melk is een gunstige bron voor bacteriën. Daarom moet je zeer veel aandacht besteden aan hygiëne. Flessen en speentjes moet je heel goed reinigen en vervolgens steriliseren. Door te steriliseren dood je de bacteriën. Tot de leeftijd van 6 maanden moet je elke fles en speen na gebruik grondig reinigen en steriliseren. Vergeet ook de fopspeen niet. Vanaf de leeftijd van 6 maanden blijft een grondige afwasbeurt noodzakelijk na elk gebruik en volstaat één steriliseerbeurt per week. > Reinigen Giet de fles onmiddellijk leeg als de baby ze niet leeggedronken heeft. Spoel fles en speen direct uit met water. Hoe langer je wacht, hoe moeilijker dit gaat. Was de fles en speen goed af in heet afwaswater en spoel goed na. Gebruik een speciale flessen- en spenenborstel die je alleen hiervoor gebruikt. Werk zorgvuldig in de randen. Draai de speen eventueel binnenstebuiten. De fles mag ook in de vaatwasmachine gereinigd worden, maar niet gesteriliseerd, de temperatuur is daarvoor te laag. > Steriliseren Steriliseren kun je op twee manieren doen: de warme en de koude of chemische sterilisatie. 41