Evolutie van 10 jaar oncologie:

Transcriptie

1 Evolutie van 10 jaar oncologie: Therapeutische nieuwigheden in de radiotherapie Dr. Katrien Erven 1

2 Inleiding DOEL in de radiotherapie Voldoende hoge dosis aan doelvolume Sparen normale weefsels Lokale controle Nieuwe technieken Toxiciteit Optimalisatie dosisverdeling 2

3 Inleiding 2D D IMRT VMAT 5 Dose IGRT Photons 8 Protons and Ions ideal Depth Hadrontherapie Tumour 3 7 SBRT 2 6 Respiratory gating 1

4 2D Conventionele Radiotherapie Veldgrenzen obv RX Planning ahv contour/ CT coupe 4

5 3D-CRT Gebruik van CT scan Intekening: bepaling doelvolume/ risico-organen Planning Dosisevaluatie Richtlijnen voor definitie en intekening van doelvolumes en risico-organen Roels et al. IJROBP

6 3D-CRT Gebruik van CT scan Intekening: bepaling doelvolume/risico-organen Planning Dosisevaluatie RAO ANT LAO LAT 6

7 3D-CRT Gebruik van CT scan Intekening: bepaling doelvolume/ risico-organen Planning Dosisevaluatie DVH 7

8 3D-CRT LINAC met MultiLeaf Collimator (MLC) 8

9 Intensiteits gemoduleerde RT (IMRT) 3D-CRT + mogelijkheid om de bestralingsintensiteit te varieren binnen éénzelfde bestralingsveld 9

10 IMRT Statische MLC techniek Dynamische MLC techniek 10

11 IMRT Statische MLC techniek Dynamische MLC techniek Vb. Tangentiele borstbestraling Open veld MLC 115% MLC 110% MLC 105% 11

12 IMRT Statische MLC techniek: step and shoot Dynamische MLC techniek Inverse planning 12

13 IMRT Statische MLC techniek: step and shoot Dynamische MLC techniek Meerdere velden: 5-9 Verbeteren van conformaliteit Vb: longbestraling 13

14 IMRT Statische MLC techniek: step and shoot Dynamische MLC techniek Vb Prostaatbestraling: Dosisescalatie Peeters et al. JCO 2006, Pollack et al, IJROBP

15 Intensiteits gemoduleerde RT (IMRT) Statische MLC techniek: step and shoot Dynamische MLC techniek Vb. Hoofdhalsbestraling: verminderen toxiciteit Resultaten: RCT: IMRT 2D Nutting et al. lancet 2011 SCC oro- en hypopharynx xerostomie gr 2 24m : 83% (2D) vs 29% (IMRT), p= 0,

16 Intensiteits gemoduleerde RT (IMRT) Statische MLC techniek: step and shoot Dynamische MLC techniek Nadelen Planning en QA: complex en tijdrovend Verlenging behandelingstijd Toename lage dosissen aan normale weefsels risico secundaire tumoren 16

17 Volumetric Modulated Arc Therapy (VMAT) Toediening van IM bundels met dmv arc Tijdens gantry rotatie: Voordeel Verbeteren conformaliteit Kortere behandelingstijd Snelheid Dose rate MLC 17

18 VMAT Vb: Hersenbestraling Field 1: CW Field 2: CCW 18

19 Image Guided RadioTherapy (IGRT) = Gebruik van beeldvormingstechnologie om de accuraatheid van de bestralingsbehandeling te verbeteren. Verschillende doeleinden: Bepaling doelvolume Verificatie set-up patiënt (inter-fractie beweging) Controle beweging inwendige organen (intra-fractie beweging) 19

20 IGRT Bepaling doelvolume Matching CT in bestralingshouding met MRI Vb: hersenbestraling 20

21 IGRT Bepaling doelvolume Matching CT in bestralingshouding met PET Vb: NSCLC met atelectase 21

22 IGRT Set-up verificatie 2D beelden: MV (EPI), kv MV X-ray tube kv X-ray tube kv On-Board Image Detector EPID MV Imager 22

23 IGRT Set-up verificatie 2D beelden (MV-kV): matching obv bot 23

24 IGRT Set-up verificatie 2D beelden (MV-kV): matching obv markers 24

25 IGRT Set-up verificatie 3D beelden: matching met cone beam CT 25

26 IGRT Controle beweging organen tijdens RT (intra-fractie beweging) Beweging doelvolume door ademhaling 4D-CT Prospectieve CT vb. respiratory gating bij borstbestraling Retrospectieve CT vb. SBRT bij bestraling long coin lesion 26

27 Respiratory Gating Bestraling wordt enkel uitgevoerd in een welbepaalde fase van de ademhalingscyclus waarin het mobiele doelvolume zich in een welbepaalde positie bevindt. De positie van het doelvolume wordt afgeleid van een interne of externe marker 21/09/

28 Respiratory gating Simulatie 28

29 Respiratory gating Prospectieve CT CT acquisitie enkel in welbepaalde ademhalingsfase ADEMHALINGSCURVE CT ACQUISITIE BEWEGING TAFEL 29

30 Respiratory gating Non gated vs gated CT NON GATED GATED 30

31 Respiratory gating Bestraling 31

32 Stereotactic Body RT (SBRT) = zeer nauwkeurig een hoge dosis toedienen in een klein aantal fracties DOELVOLUME GTV: Macroscopische tumor BEPERKEN Indicatie: kleine tumoren CTV: Onzekerheid uitbreiding / ITV: Interne beweging 4D-CT PTV: Set-up variatie Immobilisatie / cone beam CT

33 SBRT Retrospectieve 4D-CT: CT acquisitie gedurende volledige ademhalingscyslus ADEMHALINGSCURVE CT ACQUISITIE BEWEGING TAFEL 1 st tafel positie 2 de tafel positie 3 e tafel positie

34 SBRT Bundelopstelling 3D-CRT: +/- 8 bundels, non-coplanair VMAT 34

35 SBRT Resultaten: Prospectieve fase II studies jaar n ligging fractionatie 3y LC 3y OS Medisch inoperabel Baumann perifeer 3 x 15 Gy 92% 60% Timmerman perifeer 3 x 18 Gy 91% 56% Haasbeek centraal 8 x 7,5 Gy 93% 64% Medisch operabel Lagerwaard mix mix 93% 85% 18/04/

36 Hadrontherapie Protonen, carbon ionen, Dieptedosisprofiel 36

37 Hadrontherapie Toepassing Protonen: Kinderen Vb: craniospinale RT Intraoculaire tumoren Schedelbasistumoren Paraspinale tumoren 37

38 Hadrontherapie Toepassing Carbonionen: Radioresistente tumoren vb: Sarcomen diagnose Matsunobu et al. Cancer j post-rt 38

39 Hadrontherapie = TOEKOMST van de RT 39

40 Conclusie 2D D IMRT VMAT 5 Dose IGRT Photons 8 Protons and Ions ideal Depth Hadrontherapie Tumour 40 7 SBRT 2 6 Respiratory gating 1