Ooievaars zonder grenzen! De ooievaars van Planckendael bekeken door een Europese bril

Transcriptie

1 Ooievaars zonder grenzen! De ooievaars van Planckendael bekeken door een Europese bril ANKONA ontmoetingsdag 14 februari 2015

2 Conservatiebiologen in de ZOO Lange-termijn behoud van genetisch en demografisch gezonde dierentuin- en natuurlijke populaties Genetische en demografische analyses van RZSA stamboeken DNA-onderzoek ter ondersteuning van de kweekprogramma's van ZOO en Planckendael Taxonomisch onderzoek en hybriden (Mexicaanse soldatenara; hertenzwijn) Populatiegenetica van dierentuinpopulaties, geherintroduceerde én wilde populaties (bv okapi s; monniksgieren; OOIEVAARS)

3 De Vlaamse ooievaars 19e eeuw: algemeen voorkomende zomergast maar nog zelden als broedvogel Laatste paar ooievaars broedde in 1895 (!) in Gistel, West Vlaanderen Succesvolle herintroducties: 1957 (1965) Natuurpark Het Zwin 1990 (1991) Dierenpark Planckendael

4 De Vlaamse ooievaars Getelde "Broedparen" in Vlaanderen totaal zwin pld vrij Wim Van den Bossche (vh: Natuurpunt) - Jean Niesz, Marleen Huyghe, (Planckendael) - Kris Struyf (Het Zwin)

5 Dierenpark Planckendael Voorjaar broedparen (bezette nesten) 84 jongen geringd 1000 ste geringde ooievaar!

6 Dierenpark Planckendael Stabiele migrerende broedpopulatie Onderzoek / monitoring Algemene biologie Jaarlijkse broedgegevens / Wat bepaalt het broedsucces? Migratie >> tracking met satellietzenders Project Ooievaars Zonder Grenzen Planckendael Zwin Natuurpunt AMINAL (nu ANB)

7 Wat bepaalt het broedsucces? No. nests No. fledglings No. successfull nests

8 Wat bepaalt het broedsucces? Niet bepalend hoogte nest; type nest; broedervaring mannetjes Wel bepalend herkomst vrouwtjes - meer uitgevlogen jongen bij vrouwtjes uit gevangenschap nesttrouw = meer uitgevlogen jongen als de vogels hetzelfde nest gebruiken als in het jaar daarvoor broedervaring - meer uitgevlogen jongen als vrouwtje meer ervaring heeft

9 Migratie Ooievaars zonder grenzen Date : :30:38 LC : 1 IQ : 50 Lat1: N Lon1: E Lat2 : N Lon2: W Nb mes : 006 Nb mes >-120 db : 000 Best level : -126 db Pass duration : 379s NOPC : 3 Calcul freq : Hz Altitude : 80 m

10 Expedities in 1999 / 2000 / 2006 Migratie Ooievaars zonder grenzen

11 Migratie Ooievaars zonder grenzen Najaarstrek Germaine dagen start eind piekdag /08 18/ km /08 20/ km /08 20/ km /08 27/ km

12 Populatie op Europese schaal?

13 Populatietrends tot 1980 Habitatverlies Elektrocutie Jacht / bijvangst Vergiftiging Droogte in Afrika / Koude & Regen in Europa

14 Populatietrends tot 1980 Nederland <10 bp in 1970 Frankrijk (Elzas) 9 bp in 1974 Denemarken 9 bp in 1991 Zweden verdwenen 1950 Zwitserland verdwenen 1950 = =

15 Populatietrends Sinds 2004 Least Concern (IUCN red list) Europese populatie bp Portugal Spanje België Polen Griekenland

16 Herintroducties Zwitserland vanaf 1948 (Frankrijk, Polen & Algerije) België vanaf 1956 (Polen, Frankrijk, Hongarije) Nederland vanaf 1969 Frankrijk (Elzas) vanaf 1970 Zweden vanaf 1989 (Zwitserland, Algerije, Polen)

17 Huidige Distributie Breeding populations Sampled but absent Oost - West verdeling?? Adapted from: Huntley etal 2007 ANB: De Elbe (rivier te Duitsland) vormt een vrij scherpe grens tussen een westelijke en een oostelijke populatie. Vogels van beide populaties onderscheiden zich door het volgen van verschillende trekroutes.

18 Herintroducties Zwitserland 1948 (Frankrijk, Polen & Algerije) West Oost België 1956 (Polen, Frankrijk, Hongarije) Nederland 1969 Elzas 1970 Zweden 1989 (Zwitserland, Algerije, Polen)

19 Broedsucces en gedrag Conservation Biology. Volume 21, No. 5, 2007 ZWEDEN: herintroductie in 1989 Broedsucces voor inheemse ooievaars was 1,9 jongen / koppel in een gemiddeld jaar, maar slechts 0,9 / koppel voor ooievaars van Afrikaanse oorsprong. Reproductief succes van de Afrikaanse ooievaars in Zweden is zo laag dat ze geen duurzame populatie kunnen vormen. Vogels met inheemse afkomst, hadden meer kans om te migreren dan die met geheel Afrikaanse oorsprong.

20 Migratieroutes? Welke route aangeboren aangeleerd?? Nesttrouw?? Rol van herintroducties? Rol van bijvoederen & vuilstortplaatsen? MOR MAL CHA SUD Source: SOS Storch Collaboration between Stork Switzerland and the Natural History Museum of Bern.

21 Structuur van de populatie? Ecologische tijdschaal Gevolgen van de populatie-crash Herintroductie-programma s Aanvullende voedering Vuilstorten in Zuid-Europa Populatiestructuur Evolutionaire tijdschaal & Migratieroutes? Historische migratieroutes Glaciale refugia laatste IJstijd

22 DNA uit veren en bloedstalen GER

23 DNA uit veren en bloedstalen Hedendaags en historisch DNA 459 stalen (wild, zoo s, musea) Europa (Oost en West) en Afrika Vóór en na herintroducties (1950) MtDNA en microsatelliet DNA

24 Veren en bloedstalen

25 Genetische Structuur 60 Fr/Be/Nl Dui/Zwe Oost Europa Iberia Noord Afrika WEST OOST Israel Vóór de herintroducties (1950) 0-10 Oost Afrika Zuid Afrika

26 Samengevat Sprake van één Europese populatie Geen aanwijzingen voor genetisch bepaalde migratieroutes Geen meetbaar effect van translocaties van individuen op genetische niveau Wel degelijk gevolgen voor broedsucces afhankelijk van oorsprong van de vogels meer onderzoek.

27 Oorsprong van migratieroutes IJS tijdens de laatste ijstijd ~20,000 jaar geleden Permafrost Permafrost A Glaciale Refugia A B C Adapted from: Proven & Bennett 2008; Taberlet et al. 1998

28 Een dankwoord Dierenpark Planckendael Lund University Adam Michiewicz University Museum of Natural History Vienna Daugavpils University Artis Royal Zoo Zodiac Zoos Museo Nacional de Ciencias Naturales Naturalis Biodiversity Centre Natural History Museum Centre d'etudes Biologiques de Chizé Parc Des Oiseaux Brussels Natural History Museum, Universidad Complutense de Madrid Michael-Otto-Institut NABU Lund Natural History Museum Israel Nature and Parks Authority, National Zoological Gardens of South Africa Museum für Naturkunde En verder Kris Struyf (ZWIN) Wim Van den Bossche (vh. Natuurpunt) Nico Verwimp (ANB) Marleen Huyghe (ZOO/ Planckendael) Jean Niesz (ZOO/ Planckendael) Jill Shephard (ZOO/ Planckendael)

29 Het CRC wordt structureel gefinancierd door de Vlaamse Overheid