Internationalisering. in beeld

Transcriptie

1 Internationalisering in beeld 2015

2 Inhoudsopgave 1 Introductie en samenvatting 4 2 Internationalisering in het hoger onderwijs Doelen van internationalisering Beginnende studenten steeds meer internationaal georiënteerd 9 3 Inkomende mobiliteit Inkomende diplomamobiliteit Herkomstlanden Verhouding mannelijke/vrouwelijke studenten Bachelor of master Vakgebieden Instellingen Studenten uit Neso-doellanden Inkomende studiepuntmobiliteit Ontwikkelingen inkomende studiepuntmobiliteit Inkomende studiepuntmobiliteit via het Erasmusprogramma 42 4 Uitgaande mobiliteit Uitgaande diplomamobiliteit Bestemmingslanden Uitgaande studiepuntmobiliteit Verhouding mannelijke/vrouwelijke studenten Vakgebieden Instellingen 64

3 4.2.4 Stage of studie, of allebei Uitgaande studiepuntmobiliteit via het Erasmusprogramma Mobiliteit als onderdeel van internationalisering Soorten mobiliteit Diplomamobiliteit en studiepuntmobiliteit 96 5 Mobiliteit opgeteld Buitenlandse studenten in Nederland Brongegevens over mobiliteit Kortom: wat weten we en wat weten we niet? Nederlandse studenten in het buitenland 72 Lijst met afkortingen Mobiliteit in internationaal perspectief 76 Colofon Diplomamobiliteit Wereldwijde mobiliteitspatronen De positie van Nederland Studiepuntmobiliteit Mobiliteit van docenten en onderzoekers Mobiliteit naar Nederland Mobiliteit vanuit Nederland 86 7 Effecten van internationalisering Verbetering van onderwijskwaliteit Vergroting van het financieel-economisch effect 90 8 Appendix EP-Nuffic-programmamobiliteit Inkomende mobiliteit Uitgaande mobiliteit Definities en methodes 96 Meer mobiliteitsstatistieken op 3

4 1 Introductie en samenvatting Voor u ligt de nieuwste Internationalisering in beeld, geactualiseerd voor het academisch jaar Dit is de jongste publicatie in een lange serie over internationalisering in het Nederlandse onderwijs, beginnend met de eerste BISON-monitor uit Op 1 januari 2015 is de Nuffic met het Europees Platform gefuseerd tot EP-Nuffic. Deze fusie brengt enkele grote veranderingen met zich mee voor het onderzoek naar internationale studentenmobiliteit. Ten eerste is het de ambitie om het onderzoeksterrein uit te breiden naar internationalisering in alle sectoren van het Nederlands onderwijs; van primair en voortgezet onderwijs (po & vo), middelbaar en hoger beroepsonderwijs (mbo en hbo) tot wetenschappelijk onderwijs (wo). Ten tweede werkt EP-Nuffic aan een interactieve website ( mobility-statistics) om gegevens over internationalisering voor een breder publiek toegankelijk te maken. Op deze website kunnen gebruikers zelf de door ons verzamelde data doorzoeken. Zo kunnen ze antwoorden vinden op specifieke vragen die niet in deze publicatie voorkomen. Ten derde is het streven om vanaf te spreken van internationale studenten in plaats van buitenlandse studenten in het Nederlandse hoger onderwijs. Dit is in lijn met de internationale afspraken van de OESO, UNESCO en Eurostat omtrent internationale studentenmobiliteit, en ook in lijn met de wijze waarop Nederland, via het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), over deze aantallen rapporteert. Zie voor een definitie van internationale vs. buitenlandse studenten appendix

5 1 Introductie en samenvatting Ten slotte is het de ambitie om behalve over mobiliteit ook te berichten over andere ontwikkelingen op het gebied van internationalisering. Denk daarbij aan transnationaal onderwijs, internationalisering via afstandsonderwijs, internationalisation at home, en internationale afgestudeerden op de Nederlandse arbeidsmarkt. Zowel in de publicatie als op de website maakt Internationalisering in beeld de trends en ontwikkelingen op het gebied van internationalisering in het onderwijs toegankelijk voor een breder publiek. Hiermee ondersteunt EP-Nuffic het overheidsbeleid en instellingsactiviteiten. Het verzamelen en analyseren van kwantitatieve data blijft hierbij belangrijk. In deze publicatie wordt allereerst onderscheid gemaakt tussen inkomende en uitgaande mobiliteit. Vervolgens gaat het om diplomamobiliteit: het naar Nederland komen of naar het buitenland gaan met het doel er een gehele academische opleiding te voltooien. Daarna komt studiepuntmobiliteit aan bod: het naar Nederland komen of naar het buitenland gaan voor een stage of een deel van de studie. De Nederlandse cijfers worden in internationaal perspectief geplaatst, om een antwoord te vinden op de vraag: hoe goed doen Nederland en de EU het eigenlijk? Tot slot wordt kort ingegaan op de effecten van internationalisering op algemene doelstellingen. Kort, omdat eenduidige cijfers meestal ontbreken. In de appendix wordt inzicht gegeven in de toegepaste werkwijze en in de gebruikte bronnen. Wegens het ontbreken van adequate visagegevens over het jaar 2014 wordt in deze publicatie helaas geen inschatting gemaakt van de totale inkomende mobiliteit naar Nederland. Ook wordt slechts beknopt gerapporteerd over de mobiliteit vanuit Neso-doellanden. EP-Nuffic werkt aan het completeren van de datahistorie over mobiliteitsgegevens, ook wat betreft visagegevens. Highlights Tussenjaar (gap year) Tot 2013 namen steeds meer scholieren een tussenjaar voordat ze aan hun studie begonnen. Ook ging een steeds groter deel van de scholieren tijdens hun tussenjaar op reis. In 2014 is deze belangstelling sterk afgenomen. Dat komt door de invoering van het sociale leenstelsel met ingang van het studiejaar Daardoor moeten in 2014 geslaagde scholieren de keuze maken voor direct studeren met behoud van studiefinanciering, of een tussen jaar waarna de gehele studie zelf zal moeten worden betaald. Wo-studenten bij University Colleges en wo-studenten in de vakgebieden Taal & cultuur en Gedrag & maatschappij gaan relatief het vaakst op reis tijdens een tussenjaar. Hbo-studenten kiezen er vaker voor om in een tussenjaar werkervaring op te doen. De reizigers onder de studenten met een tussenjaar maken een betere studie keuze, vallen minder vaak uit in het eerste jaar, hebben meer contacten in het buitenland en zijn vast van plan om tijdens hun studie nogmaals een periode in het buitenland door te brengen. Reizen tijdens het tussenjaar lijkt dus een positieve invloed te hebben op de verdere studieperiode. Ruim de helft van de hbo-studenten en ruim twee derde van de wo-studenten wil tijdens de studie graag een periode in het buitenland doorbrengen. Maar nog geen kwart van de studenten doet dit uiteindelijk ook. Dit geeft aan dat er in Nederland nog veel te winnen valt op het gebied van uitgaande diplomamobiliteit. 5

6 1 Introductie en samenvatting Inkomende mobiliteit Het aantal buitenlandse studenten dat naar Nederland komt voor een complete studie neemt verder toe. In het academisch jaar ging het om bijna 9% van alle in het bekostigde hoger onderwijs ingeschreven studenten. Toch ligt dit percentage hiermee nog steeds onder het Europese gemiddelde. Deze stijging vindt alleen plaats in het wo, waar in ruim 13% van de studentenpopulatie een buitenlandse nationaliteit had. Bij het hbo neemt dit percentage juist licht af naar 6,5%. Voor het derde jaar op rij neemt het aantal Duitse studenten dat in Nederland studeert af, dit jaar met ruim ten opzichte van vorig jaar. Duitse studenten vormen nog wel steeds 37% van alle buitenlandse studenten in het bekostigde hoger onderwijs. Het aantal Duitse studenten daalde alleen in het hbo. In het wo steeg het aantal Duitse studenten ook dit jaar juist weer licht. Andersom wordt de lichte daling van het aantal buitenlandse studenten in het hbo volledig veroorzaakt door de afname van de Duitse studenten. Als we kijken naar de meer dan 100 overige nationaliteiten laat ook het hbo weer een stijging van het aantal buitenlandse studenten zien. De herkomst van buitenlandse studenten in het bekostigde hoger onderwijs was ook dit jaar weer diverser. Het aantal studenten uit China en België blijft gelijk, maar het aantal studenten uit het Verenigd Koninkrijk nam voor het derde jaar op rij sterk toe. Ook uit Italië, Bulgarije en Spanje nam het aantal studenten dat in Nederland studeerde weer toe. Door datagebrek blijft het aantal studenten dat voor een stage of een deel van de studie naar Nederland komt vrijwel onbekend. Uitgaande mobiliteit Het aantal Nederlanders dat zich voor studie in het buitenland inschrijft uitgedrukt als percentage van de eigen onderwijspopulatie ligt ondanks een doorgaande stijging nog steeds ruim onder het Europese gemiddelde. Dit is opvallend, gezien de bovengemiddeld internationale oriëntatie van de Nederlandse economie. In vrijwel alle bestemmingslanden nam tussen en het aantal Nederlandse inschrijvingen toe, vooral in het Verenigd Koninkrijk en België (Vlaanderen). Steeds meer studenten maken gebruik van de meeneembare studiefinanciering, vooral studenten die zich inschrijven in België (Vlaanderen), Portugal, Zweden en Duitsland. De verwachting is dat deze meeneembare financiering met de overgang naar het sociale leenstelsel vanaf komend jaar minder populair wordt. 22% van de afgestudeerden is gedurende de studie naar het buitenland geweest. Dit percentage lijkt zich te stabiliseren. Het verschil in studiepuntmobiliteit tussen het hbo en het wo wordt steeds kleiner. Dit geldt voor zowel het percentage mobiele studenten, als de tijdsbesteding in het buitenland (stage, studie of allebei). Studenten gaan vaker naar het buitenland voor stage dan voor studie. Internationaal zien we dat: het aantal diplomamobiele studenten verder toeneemt; tot 4,5 miljoen in 2012; China het belangrijkste herkomstland is van in het buitenland studerende studenten; ruim 16% van alle diplomamobiele studenten wereldwijd heeft de Chinese nationaliteit; 6

7 1 Introductie en samenvatting de populariteit van de vijf belangrijkste bestemmingslanden verder afneemt, ten gunste van de overige bestemmingslanden; er relatief veel Koreaanse en Duitse studenten in het buitenland studeren; in wereldwijde studentenstromen de EU de belangrijkste regio is, gevolgd door Oost-Azië/Pacific en Noord-Amerika. Positief effect op de economie: Het in 2012 door het Centraal Planbureau (CPB) berekende positieve effect van internationalisering van het hoger onderwijs lijkt te worden bevestigd door een recente studie van de Deutscher Akademischer Austauschdienst (DAAD), door gegevens van de IND en door een stayratemeting van het CBS. Bij een gemiddelde stayrate van 19% en de studentenaantallen uit 2012 draagt internationalisering ruim 740 miljoen per jaar bij aan de Nederlandse schatkist. Door stijgende aantallen buitenlandse studenten kan dat bedrag al in het huidige academische jaar oplopen naar een kleine 1 miljard. 7

8 2 Internationalisering in het hoger onderwijs 2.1 Doelen van internationalisering Internationalisering in het hoger onderwijs is geen doel op zichzelf, maar richt zich op de verhoging van de onderwijskwaliteit. Dit gebeurt met name door de verbetering van interculturele en internationale kennis en vaardigheden. Uiteraard gaat het hierbij om praktische vaardigheden voor het kunnen functioneren in een interculturele en internationale context. Dit is van groot belang in een open economie en een steeds internationaler wordende arbeidsmarkt. Maar het gaat ook om academisch inzicht in de plaats-, tijd- en cultuurgebonden context van informatie en kennis. Internationalisering heeft effect op de lokale en nationale economie. Indirect, door uitwisseling van kennis en vaardigheden, maar ook direct, bijvoorbeeld door het aantrekken van buitenlandse studenten. Zij verhogen de inkomsten van hogeronderwijsinstellingen, verbeteren de lokale economie en, zoals recent aangetoond in een CPB-rapport, versterken de nationale economie als zij na de studie in het land blijven om te leven en werken. Een derde hoofddoel van internationalisering kan zijn om via capaciteitsvergroting in ontwikkelingslanden een bijdrage te leveren aan de verevening van het hoger onderwijs in de wereld. Dit doel kan worden nagestreefd om ideële redenen, om onderwijs en onderzoek te verbeteren, of wederom omdat we er vaak op termijn financieel-economisch beter van worden. 8

9 2 Internationalisering in het hoger onderwijs In deze monitor gaat het voornamelijk om de nieuwste ontwikkelingen rond studenten mobiliteit. Studentenmobiliteit wordt nog steeds gezien als een indicator voor internationalisering in bredere zin. Bovendien bestaan daar de meeste cijfers over. Maar eerst komt het volgende aan bod: heeft dus niet mogen baten. Integendeel, de verwachting is dat ook scholieren die in 2014 de middelbare school verlieten veel minder vaak een tussenjaar zullen nemen. Of dit zo is, en om hoeveel gevallen het gaat, zal pas duidelijk worden bij meting van de instroom in het hoger onderwijs in geactualiseerde cijfers over studenten die voorafgaand aan de studie een gap year gebruikten om internationale ervaring op te doen; nieuwe cijfers over internationale contacten via sociale media van beginnende studenten, en de plannen die beginnende studenten hebben om een periode van hun studie in het buitenland door te brengen. 2.2 Beginnende studenten steeds meer internationaal georiënteerd 1 Het tussenjaar wordt op verschillende manieren benut. Veel voorkomende invullingen zijn: werkervaring opdoen, vrijwilligerswerk doen, een taal of vaardigheid leren, en reizen. In dit hoofdstuk richten wij ons op studenten die in het tussenjaar op reis gingen. Bij die groep zien we een gestage stijging tot 3,2% bij de meting van 2013, en bijna een halvering bij de meting van Het valt op dat aankomende wo-studenten in vergelijking met aankomende hbo-studenten dubbel zo vaak reizen in hun tussenjaar (grafiek 02). Studenten van University Colleges beginnen hun opleiding het vaakst met internationale reiservaring. In mindere mate geldt dit voor wo-studenten Taal & cultuur en voor wo-studenten Gedrag & maatschappij (grafiek 03). Andere studenten gaan relatief minder vaak op reis gedurende hun tussenjaar. Sinds 2008 besteedt EP-Nuffic aandacht aan het zogenoemde tussenjaar (ofwel gap year). Tussen 2008 en 2013 namen steeds meer jongeren de ruimte om tussen de middelbare school en het hoger onderwijs een jaar iets anders te doen (grafiek 01). De studenten die in de zomer van 2013 de middelbare school verlieten, braken met deze trend; zij namen in veel minder gevallen een tussenjaar. Als belangrijkste reden voor het tussenjaar noemen de studenten vaak een Een verklaring zit in de overgang van basisbeurs naar het sociale leenstelsel. Scholieren stonden onder druk om af te zien van een tussenjaar, omdat ze door een jaar later in te stromen drie tot vier jaar studiefinanciering zouden mislopen. Dat het sociale leenstelsel uiteindelijk (in juni 2013) met een jaar is uitgesteld langere oriëntatieperiode (meer dan 60% geeft dit op als reden). Na afloop geven zij aan dat zij door dit tussenjaar een meer overtuigde, betere of andere studiekeuze hebben gemaakt (>65%, >45%, >27% opgaven). Een reis tijdens het tussenjaar heeft vaak een meer internationaal georiënteerde studie tot 1 Meting startmonitor instroom gevolg (45% opgave), terwijl de buitenlandse ervaring die werd opgedaan gedurende de reis vaak inhoudelijk zinvol gevonden wordt tijdens de opleiding (53% 9

10 2 Internationalisering in het hoger onderwijs opgave). Het reizen tijdens het tussenjaar heeft ook echt een positief effect op de studie-uitval: slechts 24% van de reizigers valt uit, tegen 28% van de studenten zonder tussenjaar. Reizen tijdens een tussenjaar helpt dus bij het maken van een betere studiekeuze en zorgt er voor dat studenten minder vaak uitvallen tijdens hun propedeuse. Grafiek 01, Grafiek 02, Grafiek 03 10

11 2 Internationalisering in het hoger onderwijs Grafiek 01 Instromende studenten met een tussenjaar, Grafiek 02 Percentage studenten dat gereisd heeft in het tussenjaar, Hbo Wo Ho Hbo Wo Ho 10% 8% 8,1% 8,0% 8,1% 8,8% 8,1% 8,6% 8,7% 7,6% 8,4% 8,8% 9,7% 9,1% 9,5% 9,6% 9,6% 6% 5% 4,3% 4,5% 5,2% 4,6% 5,6% 5,4% 6,7% 6,7% 6,7% 6,6% 6,1% 4% 6% 4% 5,1% 3% 2% 1,6% 2,4% 1,9% 2,7% 2,0% 3,0% 1,8% 2,6% 2,0% 3,1% 2,2% 3,2% 2,7% 1,7% 1,3% 2% 1% 0% 0% Meting startmonitor instroom Meting startmonitor instroom Bron: ResearchNed, Bron: ResearchNed,

12 2 Internationalisering in het hoger onderwijs Grafiek 03 Percentage studenten dat gereisd heeft in het tussenjaar, per CROHO-deelgebied, Hbo 2010 Hbo % 14,3% Hbo 2012 Hbo 2013 Hbo 2014 Wo ,7% Wo 2011 Wo 2012 Wo % Wo % 8,0% 7,7% 6,5% 6,4% 9,0% 8,4% 10,6% 7,7% 7,3% 7,1% 6% 3% 1,6% 1,3% 1,4% 1,6% 1,1% 4,5% 1,4% 1,0% 3,2,% 1,8% 2,5% 4,6% 4,5% 2,1% 3,4% 4,3% 5,8% 2,2% 2,9% 0,9% 1,0% 1,3% 1,8% 0,8% 3,1% 2,0% 1,9% 2,7% 1,3% 1,6% 1,3% 1,8% 2,5% 1,4% 5,7% 4,3% 3,9% 5,0% 1,4% 2,3% 1,9% 2,5% 2,4% 1,3% 4,7% 4,0% 4,6% 5,2% 2,7% 4,2% 5,6% 3,2% 3,3% 2,6% 2,2% 2,5% 2,1% 2,2% 2,0% 5,7% 5,1% 3,8% 3,6% 3,7% 2,8% 4,4% 0,7% 3,1% 0% University colleges Onderwijs 1 Meting startmonitor instroom Landbouw Natuur Techniek Gezondheidszorg Economie Rechten Gedrag & maatschappij Taal & cultuur Bron: ResearchNed,

13 2 Internationalisering in het hoger onderwijs Ook heeft ResearchNed voor ons onderzoek gedaan naar de buitenlandse contacten via sociale media bij beginnende studenten. Hierbij kwam naar voren dat 56% van de beginnende studenten op zijn minst af en toe internationale contacten met leeftijdgenoten heeft, en dat 13% van de studenten dat zelfs wekelijks of vaker heeft. 70% van de studenten met een tussenjaar heeft minstens af en toe internationale contacten, 26% van hen heeft dat wekelijks of vaker. Voor studenten die hadden gereisd tijdens het tussenjaar zijn de percentages zelfs 92% en 52%. Reizen tijdens een tussenjaar levert voor aankomende studenten dus daadwerkelijk een internationaler netwerk op. Tot slot bleek dat 59% van beginnende hbo-studenten en 68% van de beginnende wo-studenten van plan is om gedurende de studie buitenlandervaring op te doen. In beide gevallen is de belangstelling bij vrouwelijke studenten groter dan bij mannelijke studenten. Er bleek een positieve relatie te zijn met studenten die in een tussenjaar gereisd hadden. 91% (hbo) en 95% (wo) van de reizigers is van plan om gedurende de studie naar het buitenland te gaan. Reizen tijdens een tussenjaar hangt dus sterk samen met een internationale oriëntatie tijdens de studieperiode. 13

14 3 Inkomende mobiliteit 3.1 Inkomende diplomamobiliteit Zoals gebruikelijk werden de cijfers over inkomende diplomamobiliteit over de laatste 6 jaar herzien en geactualiseerd. Tussen en is er opnieuw zowel absoluut als relatief sprake van een toename. Het aantal buitenlandse studenten in Nederland steeg in die periode namelijk van tot Het percentage van het totaal aantal ingeschreven studenten in het bekostigde hoger onderwijs dat zich inschreef met een buitenlandse nationaliteit, steeg van 8,78% tot 8,96%. Sinds is de groei van het percentage buitenlandse studenten in het hbo afgenomen. In heeft 6,52% van de hbo-populatie een buitenlandse nationaliteit. Dit percentage nam daarmee relatief gezien iets af ten opzichte van , met 0,08 procentpunt. Zodra er correcties in de bronbestanden worden doorgevoerd, zal echter hoogstwaarschijnlijk blijken dat er geen sprake is van een lichte daling, maar van een lichte stijging of dat de situatie gelijk is gebleven. De lichte daling wordt in de eerste plaats veroorzaakt door de afname van het aantal Duitse studenten dat instroomt in het hbo. In het wo bleef de groei meer constant. In heeft 13,25% van de studentenpopulatie een buitenlandse nationaliteit. Hier is sprake van een stijging van 0,65% ten opzichte van Momenteel zijn de absolute aantallen buitenlandse studenten in het bekostigde hoger onderwijs gelijk verdeeld over het hoger beroeps- en het wetenschappelijk onderwijs. Grafiek 04, Grafiek 05 14

15 3 Inkomende mobiliteit Grafiek 04 Buitenlandse studenten in het bekostigde Nederlandse hoger onderwijs, Grafiek 05 Buitenlandse studenten in het bekostigde wo en hbo, in aantallen en als percentage van de respectievelijke totale studentenpopulaties, Aantal buitenlandse studenten Als % van totale inschrijving in Nederland Hbo buitenlands, aantal Wo buitenlands, aantal Wo buitenlands, % Hbo buitenlands, % ,4% ,8% ,3% ,7% 8,8% ,0% 12% 9% 6% ,3% ,2% ,2% ,1% ,6% ,2% 20% 15% 10% ,3% 6,5% 6,7% 6,8% 6,6% 6,5% % % % % Bron: DUO-CFI, 2015 Bron: DUO-CFI,

16 3 Inkomende mobiliteit Mobiliteit uit verblijfsvergunningsplichtige landen Sinds 2004 is bekend hoeveel studenten uit verblijfsvergunningsplichtige landen naar Nederland komen en hoeveel van hen langer in Nederland verblijven. Grafiek 06 geeft aan dat het totaal aantal afgegeven verblijfsvergunningen tussen en is gestegen. Helaas is over alleen Grafiek 06 Aantal nieuw afgegeven of verlengde verblijfsvergunningen, voor studenten of stagiairs van buiten de EU28 en EFTA, Nieuw Verlenging Totaal het aantal nieuw afgegeven verblijfsvergunningen bekend. Dit aantal nam licht af ten opzichte van Het aantal nieuwe verblijfsvergunningen ligt met bijna wel nog steeds ruim hoger dan in Grafiek Bron: IND,

17 3 Inkomende mobiliteit Herkomstlanden Ingeschreven studenten 2011, om in 2012 weer te zakken naar 18%. Zwitserland bleef in 2012 met 10,5% van de Duitse studenten het derde land van bestemming 2. Duitsland is het belangrijkste land van herkomst van de buitenlandse studenten die regulier zijn ingeschreven in het bekostigde hoger onderwijs. Toch is er sinds een geringe afname van het aantal Duitse studenten te zien. Hun aandeel in de totale buitenlandse studentenpopulatie ging omlaag van 45% in naar 37% in Dat wil dus zeggen dat nog steeds ruim één derde van de buitenlandse studenten uit Duitsland komt. Enerzijds betreft het slechts een relatieve afname: er kwamen sinds eenvoudigweg Het aantal studenten uit het op Duitsland na belangrijkste land van herkomst, China, daalde tussen 2005 en 2008, om vervolgens weer te stijgen naar ruim in en Dit jaar neemt het aantal studenten uit China weer iets af, naar ruim België staat stabiel op de derde plaats met ruim studenten. Grafiek 07, Grafiek 08 steeds meer studenten met een andere nationaliteit dan de Duitse naar Nederland. Anderzijds betreft het ook een afname in absolute aantallen, die zich vooralsnog uitsluitend bij hbo-instellingen voordoet. Waar het aantal Duitse studenten aan Nederlandse wo-instellingen sinds zelfs nog licht toenam, daalde het aantal Duitse studenten aan hbo-instellingen met bijna Meer beweging is er in het peloton van landen dat lange tijd de eerste drie op afstand volgde. Het aantal studenten uit het Verenigd Koninkrijk nam sterk toe, met een verdubbeling naar ruim in slechts drie jaar tijd. Deze ontwikkeling valt samen met een forse verhoging van de collegegelden aan Britse universiteiten sinds Het aantal Griekse en Italiaanse studenten verdubbelde eveneens, beide naar ruim De meer gematigde groei uit Bulgarije is in lijn met Voor Duitse studenten was Nederland van 2005 tot en met 2007 ook het belangrijkste bestemmingsland. In 2007 ging 18% van de uitgaande Duitse diplomamobiliteit naar Nederland, terwijl 16% dat jaar naar Oostenrijk ging. In 2008 vond echter een enorme toename van het aantal Duitse studenten naar Oostenrijk plaats, waardoor Nederland werd verdrongen als eerste bestemmingsland. In 2008 ging 19% naar Oostenrijk terwijl het percentage naar Nederland op 18% bleef staan. Sindsdien steeg het percentage naar Oostenrijk via 20% in 2009, naar 22% in 2010, 22,5% in 2011 en 23,3% in Het percentage naar Nederland steeg via (nogmaals) 18% in 2009, naar 19% in 2010 en de trend sinds , terwijl ook het aantal Spaanse studenten verder toenam naar bijna Deze landen worden op hun beurt gevolgd door Frankrijk, Roemenië, Polen, Indonesië, India, Turkije en Litouwen met allen meer dan 800 studenten in het Nederlandse bekostigde hoger onderwijs. Al met al wordt het gat tussen de eerste drie en de overige landen van herkomst steeds kleiner. Daarmee wordt de herkomst van de buitenlandse studenten in Nederland meer en meer divers. 2 DAAD, HIS, WBV. ( ). Wissenschaft weltoffen, Daten und Fakten zur Internationalität von Studium und Forschung in Deutschland. Bielefeld: DAAD. 17

18 3 Inkomende mobiliteit Voor de ontwikkelingen op de korte termijn wordt gekeken naar de procentuele verandering sinds vorig jaar. Procentueel gezien groeide, binnen de EU-, EEA- en kandidaat-eu-landen, het Grafiek 07 Herkomstlanden diplomamobiliteit, top 3, Duitsland China België aantal studenten uit de nieuwe lidstaat Kroatië (2013) het meest, met meer dan 60%, gevolgd door Ierland en Italië, beide met meer dan 30%, en door Cyprus, Spanje en Estland (28%, 23% en 21%). De aantallen uit Hongarije, Tsjechië, Slovenië, Polen, Slowakije, Zweden, Roemenië, het Verenigd Koninkrijk, IJsland, Oostenrijk, Frankrijk en Finland groeien met percentages tussen de 20% en 10%. Het aantal Noorse, Griekse en zoals gezegd Duitse studenten nam licht af. Bij nationaliteiten van buiten de EU met meer dan 50 studenten in het Nederlandse bekostigde onderwijs, zien we de belangrijkste groeipercentages bij Saoedi-Arabië, Maleisië, Australië, Oman, India, Brazilië, Pakistan, Kazachstan, Rusland, Indonesië, Nigeria, Afghanistan, Marokko, Canada en Irak. In de laatste 6 jaar is sprake van een inhaalslag van studenten uit de 13 laatst toegetreden EU-landen (inclusief Kroatië). Hun aantal groeide met 133%, terwijl het aantal studenten uit de EU in het algemeen een groei van 63% liet zien. 15% van de studenten uit de EU komt uit de 13 laatst toegetreden landen 3. Het gaat hier om studenten die zich in het bekostigde hoger onderwijs inschreven. Over EU- en EFTA-studenten in het particuliere hoger onderwijs zijn geen gegevens bekend Sinds 2004: Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Slovenië, Slowakije, Tsjechië; sinds 2007: Bulgarije, Roemenië; sinds 2013: Kroatië Bron: DUO-CFI,

19 3 Inkomende mobiliteit Grafiek 08 Herkomstlanden diplomamobiliteit, top 4 t/m 8, Griekenland Bulgarije Verenigd Koninkrijk Italië Spanje Bron: DUO-CFI,

20 3 Inkomende mobiliteit Verhouding mannelijke/vrouwelijke studenten De man-vrouwverhouding is bij de buitenlandse studenten in het bekostigde hoger onderwijs in de laatste jaren veranderd. In was de verhouding nog 54% man tegen 46% vrouw. Met een omslagpunt in het jaar is de verhouding sinds ongeveer 55% vrouwelijke tegenover 45% mannelijke studenten. In het hbo gaat het nu om 57% vrouwelijke studenten, in Grafiek 09 Buitenlandse studenten in het bekostigde onderwijs, naar geslacht, het wo om 53% vrouwelijke studenten. Grafiek 09 Hbo vrouw Hbo man Wo vrouw Wo man Ho vrouw Ho man 40,7% 40,3% 40,7% 40,9% 41,6% 42,8% 46,3% 45,8% 46,2% 47,0% 47,1% 47,1% 43,3% 42,9% 43,4% 44,0% 44,5% 45,1% 59,3% 59,7% 59,3% 59,1% 58,4% 57,2% 53,7% 54,2% 53,8% 53,0% 52,9% 52,9% 56,7% 57,1% 56,6% 56,0% 55,5% 54,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Bron: DUO-CFI,

21 3 Inkomende mobiliteit Bachelor of master De meeste buitenlandse studenten in het bekostigde hoger onderwijs doen een bacheloropleiding. Dit komt met name door de studenten in het hbo, waar vrijwel alle buitenlandse studenten een bacheloropleiding volgen. In het wo passeerde het aantal masterstudenten het aantal bachelorstudenten al in Grafiek 10 Buitenlandse studenten in het bekostigde hoger onderwijs, per fase, Bachelor Master Post-master Ongedeeld 2011, hier volgen de meeste buitenlandse studenten nu dus een masteropleiding. Grafiek 10, Grafiek 11, Grafiek 12 O,1% (68) O,1% (11) 29,8% (18.660) 70,0% (43.914) Bron: DUO-CFI,

22 3 Inkomende mobiliteit Grafiek 11 Buitenlandse studenten in het bekostigde wo, per fase, Grafiek 12 Buitenlandse studenten in het bekostigde hbo, per fase, Master Bachelor Post-master Ongedeeld Bachelor Master Totaal: Totaal: Totaal: Totaal: Totaal: Totaal: Totaal: Totaal: Totaal: Totaal: Totaal: Totaal: Bron: DUO-CFI, 2015 Bron: DUO-CFI,

23 3 Inkomende mobiliteit Zoals te verwachten, volgen buitenlandse studenten in het hbo in alle CROHO-onderdelen vooral een bacheloropleiding. Alleen in de onderdelen Taal & cultuur en Onderwijs volgt een noemenswaardig percentage van hen een masteropleiding. In het wo-onderdeel Sectoroverstijgend (oftewel de University Colleges) wordt vrijwel alleen maar bacheloronderwijs gevolgd, terwijl bij Gedrag & maatschappij twee derde van de buitenlandse studenten een bacheloropleiding volgt. In de onderdelen Landbouw & natuurlijke omgeving, Natuur en Techniek daarentegen, is het andersom en doen verreweg de meeste buitenlandse studenten een masteropleiding. In Onderwijs is dit zelfs uitsluitend het geval. In de overige wo-onderdelen zijn de studenten meer gelijk verdeeld over het bachelor- en masteronderwijs. Grafiek 13 23

24 3 Inkomende mobiliteit Grafiek 13 Buitenlandse studenten in het bekostigde hoger onderwijs, per studiesoort en -fase, per CROHO-onderdeel, Hbo bachelor Hbo master Wo bachelor Wo master Sectoroverstijgend Economie Onderwijs 2,7% 2,1% 13,7% 43,0% 57,0% 61,0% 80,2% 97,9% Gezondheidszorg Gedrag & maatschappij Taal & cultuur Techniek 0,5% 0,2% 0,2% 17,9% 24,3% 30,5% 36,4% 43,0% 45,9% 40,9% 44,0% 53,9% 57,0% 59,1% 63,6% 75,7% 100,0% Recht Landbouw & natuurlijke omgeving 10,0% 25,3% 45,7% 54,3% 90,0% Natuur 25,9% 74,1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bron: DUO-CFI,

25 3 Inkomende mobiliteit Grafiek 14 geeft aan hoe de nationaliteiten met 100 of meer studenten in Nederland verdeeld zijn per studiesoort en -fase. Hierbij valt op dat er wat betreft studiesoort en -fase geen evidente voorkeur is van bepaalde groepen landen. De meeste EU-landen vinden we bijvoorbeeld terug in het wo, maar dit geldt niet voor landen als Letland, Portugal, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Bulgarije of Estland. Kennelijk is een en ander afhankelijk van de eigenschappen en omstandigheden van ieder land op zich. Aanvullend onderzoek is wenselijk. Grafiek 14 25

26 3 Inkomende mobiliteit Grafiek 14 Buitenlandse studenten in het bekostigde hoger onderwijs, fase per land van herkomst, Hbo bachelor Hbo master Wo bachelor Wo master Azerbeidzjan België Brazilië Bulgarije Canada China Colombia Cyprus Denemarken Duitsland Estland Finland Frankrijk 37,6% 0,0% 33,7% 28,7% 31,2% 4,3% 40,0% 24,4% 37,3% 5,6% 16,3% 40,8% 56,9% 0,7% 21,7% 20,8% 35,7% 8,9% 14,9% 40,4% 39,3% 1,0% 17,0% 42,8% 23,5% 6,4% 12,8% 57,2% 20,3% 4,4% 17,7% 57,6% 57,0% 4,3% 23,0% 15,6% 53,3% 0,8% 31,0% 14,9% 51,0% 3,1% 25,3% 20,7% 30,8% 1,5% 48,5% 19,2% 46,3% 5,1% 29,3% 19,4% Griekenland Hongarije Ierland IJsland India Indonesië Iran Italië Japan Kroatië Letland Litouwen Luxemburg 11,2% 2,0% 12,3% 43,9% 4,3% 18,7% 33,2% 28,5% 4,4% 26,0% 41,2% 43,9% 9,8% 9,8% 36,6% 8,7% 0,2% 10,9% 36,3% 0,7% 20,4% 42,6% 41,4% 2,1% 18,5% 38,1% 26,0% 5,0% 25,2% 43,8% 48,1% 14,5% 14,5% 22,9% 27,7% 6,3% 34,0% 31,9% 2,1% 19,7% 10,4% 49,4% 3,2% 23,1% 24,3% 40,9% 6,9% 39,0% 13,2% 74,4% 67,8% 80,2% Marokko Mexico Nigeria Noorwegen Oekraïne Oostenrijk Pakistan Polen Portugal Roemenië Rusland Slovenië Slowakije 80,8% 0,9% Spanje 13,9% 4,4% 12,8% 4,4% Suriname 7,8% 75,1% 60,3% 0,0% Taiwan 9,2% 30,5% 59,7% 2,0% Thailand 21,4% 16,9% 55,2% 2,9% Tsjechië 20,3% 21,6% 36,8% 3,7% Turkije 26,1% 33,3% 37,4% 0,0% Verenigd Koninkrijk 22,1% 40,5% 39,7% 3,3% Verenigde Staten 28,2% 28,8% 49,4% 6,4% Vietnam 13,8% 30,5% 44,1% 0,9% Zuid-Afrika 23,1% 31,8% 48,1% 4,1% Zuid-Korea 23,4% 24,4% 26,5% 6,2% Zweden 16,7% 50,6% 48,2% 1,3% Zwitserland 21,0% 29,5% 32,3% 11,8% 16,6% 39,4% 42,8% 0,8% 33,6% 22,9% 16,8% 16,1% 10,2% 56,9% 50,7% 2,2% 16,9% 30,1% 25,9% 1,2% 31,7% 41,3% 65,3% 1,7% 14,0% 19,0% 29,1% 3,6% 38,6% 28,7% 23,4% 8,4% 20,4% 47,9% 68,1% 1,3% 14,1% 16,4% 48,2% 1,8% 20,5% 29,5% 40,2% 11,5% 29,1% 19,2% 40,0% 3,2% 31,8% 25,0% 37,5% 4,2% 22,6% 35,7% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bron: DUO-CFI,

27 3 Inkomende mobiliteit Vakgebieden In het bekostigde wo zijn, als we naar de aantallen buitenlandse studenten kijken, vooral de CROHO-onderdelen Economie, Gedrag & maatschappij en Techniek populair. Een bovengemiddelde stijging van het aantal buitenlandse studenten zien we in het onderdeel Sectoroverstijgend, dat naar de University Colleges verwijst, en in de vakgebieden Onderwijs, Economie en Landbouw & natuurlijke omgeving. Het percentage buitenlandse studenten op de totale CROHO-onderdeelpopulatie een indicator van de mate van internationale oriëntatie geeft een heel ander beeld. Hier valt vooral de categorie Sectoroverstijgend (University Colleges) op. Ook in Landbouw & natuurlijke omgeving en Economie ligt het percentage buitenlandse studenten boven de 20%. Gedrag & maatschappij en Techniek volgen met percentages rond de 14,2% op enige afstand. Onderwijs sluit de rij met 4,8% buitenlandse studenten. Bovengemiddelde groei zien we bij de opleidingen Onderwijs en in de vakgebieden Economie, Taal & cultuur, Rechten en Gedrag & maatschappij. Grafiek 15, Grafiek 16, Grafiek 17 27

28 3 Inkomende mobiliteit Grafiek 15 Buitenlandse studenten in het bekostigde wo, per CROHO-onderdeel, Economie Gedrag & maatschappij Techniek Taal & cultuur Natuur Rechten Landbouw & natuurlijke omgeving Gezondheidszorg Sectoroverstijgend Onderwijs Totaal: Totaal: Totaal: Totaal: Totaal: Totaal: Bron: DUO-CFI,

29 3 Inkomende mobiliteit Grafiek 16 Buitenlandse studenten in het bekostigde wo, per CROHO-onderdeel, als percentage van de totale onderdeelpopulatie, % Sectoroverstijgend Landbouw & natuurlijke omgeving Economie Gedrag & maatschappij Techniek Natuur Taal & cultuur Rechten Gezondheidszorg Onderwijs Totaal gemiddeld 35% 31,2% 31,5% 32,6% 32,6% 33,6% 34,9% 30% 25% 20% 21,4% 16,7% 23,0% 17,7% 23,2% 19,2% 23,6% 21,0% 22,1% 21,9% 20,9% 22,6% 15% 10% 5% 10,0% 10,0% 8,6% 9,3% 5,8% 4,8% 3,4% 3,1% 10,8% 11,0% 8,6% 10,2% 6,3% 5,5% 3,9% 3,5% 11,8% 12,2% 11,2% 9,1% 7,1% 6,3% 4,5% 4,0% 12,8% 12,7% 12,1% 9,4% 7,8% 6,8% 4,7% 4,4% 13,4% 13,0% 12,6% 9,7% 8,2% 7,4% 4,8% 4,5% 14,2% 13,6% 13,3% 9,8% 8,9% 8,3% 5,1% 3,6% 0% Bron: DUO-CFI,

30 3 Inkomende mobiliteit Grafiek 17 Buitenlandse studenten in het bekostigde hbo, per CROHO-onderdeel, Economie Taal & cultuur Gedrag & maatschappij Techniek Gezondheidszorg Onderwijs Landbouw & natuurlijke omgeving Sectoroverstijgend Totaal: Totaal: Totaal: Totaal: Totaal: Totaal: Bron: DUO-CFI,

31 3 Inkomende mobiliteit In het bekostigde hbo gaat het, wat aantallen betreft, vooral om het onderdeel Economie, dat goed is voor bijna de helft van alle buitenlandse studenten in die sector. Het aantal groeide ook bij de weinige sectoroverstijgende opleidingen en in de vakgebieden Techniek en Gedrag & maatschappij. In de overige vier vakgebieden bleef het aantal buitenlandse studenten gelijk of nam licht af. De weinige sectoroverstijgende opleidingen niet meegeteld, is het percentage buitenlandse studenten op de totale onderdeelpopulatie in het hbo het hoogst in het onderdeel Taal & cultuur (de kunstacademies): 27%. De percentages in de andere CROHO-onderdelen liggen hier minstens de helft onder. Bij de meeste vakgebieden is sprake van een stabilisatie van het percentage buitenlandse studenten, en bij Gedrag & maatschappij, Gezondheidszorg, Techniek en Landbouw & natuurlijke omgeving nam het percentage iets af. Grafiek 18 31

32 3 Inkomende mobiliteit Grafiek 18 Buitenlandse studenten in het bekostigde hbo, per CROHO-onderdeel, als percentage van de totale onderdeelpopulatie, % 39,1% Sectoroverstijgend Taal & cultuur Economie Landbouw & natuurlijke omgeving Gezondheidszorg Gedrag & maatschappij Techniek Onderwijs Totaal gemiddeld 36% 31,3% 34,2% 34,0% 27% 24,0% 22,7% 23,7% 24,4% 25,4% 26,3% 27,2% 27,6% 18% 9% 8,0% 8,3% 6,9% 4,3% 3,8% 1,5% 6,3% 8,4% 8,1% 6,5% 4,6% 4,1% 1,5% 6,5% 8,6% 7,8% 6,2% 4,8% 4,4% 1,6% 6,7% 8,8% 7,1% 5,8% 4,9% 4,7% 1,6% 6,8% 8,6% 6,7% 4,7% 4,7% 4,9% 1,7% 6,6% 8,4% 6,0% 4,5% 4,3% 4,9% 1,7% 6,5% 0% Bron: DUO-CFI,

33 3 Inkomende mobiliteit Vakgebiedvoorkeuren per land van herkomst In grafiek 19 worden voor de belangrijkste landen van herkomst vakgebieden geprioriteerd op basis van studentenaantallen. Alleen landen van herkomst met ten minste 100 studenten in het bekostigde hoger onderwijs én 10 studenten in ten minste 4 vakgebieden zijn opgenomen. Bij de meeste landen zijn de grootste aantallen studenten in het onderdeel Economie te vinden, gevolgd door Taal & cultuur en Techniek. Noorse studenten schrijven zich vooral in voor het onderdeel Gezondheidszorg. Bij de meeste landen waar de grootste groep studenten niet in de vakgebieden Economie of Taal & cultuur te vinden is, kiezen de meeste studenten voor Techniek en Gedrag & maatschappij. Grafiek 19 33

34 3 Inkomende mobiliteit Grafiek 19 CROHO-onderdeel geprioriteerd naar land van herkomst, bekostigd hoger onderwijs, Land 1 e vakgebied 2 e vakgebied 3 e vakgebied Canada Cyprus Duitsland Estland Finland Frankrijk Griekenland Hongarije Indonesië Italië Kroatië Letland Litouwen Luxemburg Marokko Nigeria Oekraïne Oostenrijk Polen Portugal Roemenië Rusland Slowakije Land 1 e vakgebied 2 e vakgebied 3 e vakgebied Suriname Thailand Tsjechië Turkije Verenigd Koninkrijk Vietnam Zuid-Afrika Zweden Zwitserland Brazilië Denemarken Ierland Slovenië Spanje Verenigde Staten Zuid-Korea België Bulgarije China Colombia India Iran Mexico Noorwegen Economie Gezondheidszorg Rechten Onderwijs Taal en cultuur Gedrag en maatschappij Natuur Sectoroverstijgend Techniek Landbouw en natuurlijke omgeving Bron: DUO-CFI, EP-Nuffic,

35 3 Inkomende mobiliteit Instellingen Top 10 instellingen Grafiek 20 Top 10 instellingen: aantallen buitenlandse studenten, De Universiteit Maastricht verstevigde met een extra honderd buitenlandse studenten wederom haar positie op de eerste plaats. Fontys Hogescholen en de universiteiten van Groningen, Rotterdam en Delft stegen door hun groei elk één positie, terwijl Saxion Hogescholen een paar plaatsen zakte, vooral doordat het aantal Duitse studenten met enkele honderden daalde (waarschijnlijk afkomstig uit de grensstreek, zie paragraaf 3.1.1). De Universiteit van Amsterdam bleef op de zevende plek, terwijl Stenden Hogeschool en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen beide een plek daalden. De Universiteit Leiden groeide verder en bezet nu de achtste plaats. We benadrukken dat het hier gaat om studenten in het bekostigde hoger onderwijs. Naast deze groep is er bij de instellingen veelal ook nog sprake van niet-bekostigde diplomamobiele studenten en van niet-centraal geregistreerde studiepuntmobiele studenten. De buitenlandse studentenpopulatie is dus meestal hoger, soms zelfs aanzienlijk hoger dan hier wordt aangegeven. Meer complete registratie is nodig voor weergave van de totale populatie. Grafiek 20 Universiteit Maastricht Fontys Hogescholen Rijksuniversiteit Groningen Erasmus Universiteit Rotterdam Technische Universiteit Delft Saxion Hogescholen Universiteit van Amsterdam Universiteit Leiden Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Stenden Hogeschool Bron: DUO-CFI,

36 3 Inkomende mobiliteit In de top 10 van instellingen met de meeste buitenlandse studenten in relatie tot hun totale studentenpopulatie zien we de Gerrit Rietveld Academie met 62% Grafiek 21 Top 10 instellingen: percentages buitenlandse studenten, van de totale studentenpopulatie per instelling, buitenlandse studenten, stevig op de eerste plaats. Design Academy Eindhoven behield haar tweede positie. De Hogeschool voor de Kunsten Den Haag verdrong Universiteit Maastricht van de derde plek. Maastricht is nu vierde, en Codarts vijfde. De overige instellingen behielden verder hun relatieve posities, alleen wisselden Universiteit Wageningen en Stenden Hogeschool elkaar af op de achtste en negende plek. Gerrit Rietveld Academie 61,7% Grafiek 21 Design Academy Eindhoven 54,1% De historische ontwikkeling van aantallen en percentages buitenlandse studen- Hogeschool der Kunsten Den Haag 48,1% ten is weergegeven in de grafieken 24 en 25. We benadrukken nogmaals dat het hier studenten in het bekostigde hoger onderwijs betreft. De totale buiten- Universiteit Maastricht 47,3% landse studentenpopulatie is dus meestal hoger dan hier wordt aangegeven. Grafiek 22, Grafiek 23 Codarts, Hogeschool voor de Kunsten Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten 25,9% 45,9% Hotelschool Den Haag 25,1% Wageningen Universiteit 21,1% Stenden Hogeschool 20,8% Universiteit Twente 19,6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Bron: DUO-CFI,

37 3 Inkomende mobiliteit Grafiek 22 Aantallen buitenlandse studenten per instelling, bekostigd onderwijs, top 10 instellingen, Universiteit Maastricht Fontys Hogescholen Rijksuniversiteit Groningen Erasmus Universiteit Rotterdam Technische Universiteit Delft Saxion Hogescholen Universiteit van Amsterdam Universiteit Leiden Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Stenden Hogeschool Bron: DUO-CFI,

38 3 Inkomende mobiliteit Grafiek 23 Percentage buitenlandse studenten van de totale studentenpopulatie van de instelling, bekostigd onderwijs, top 10 instellingen, Gerrit Rietveld Academie Design Academy Eindhoven Hogeschool der Kunsten Den Haag Universiteit Maastricht Codarts, Hogeschool voor de Kunsten Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten Hotelschool Den Haag Wageningen Universiteit Stenden Hogeschool Universiteit Twente 12,8% 15,2% 17,6% 19,1% 19,8% 19,6% 22,2% 22,7% 21,9% 22,8% 24,5% 25,9% 21,8% 25,0% 25,8% 25,2% 24,4% 25,1% 21,4% 23,0% 23,3% 23,7% 22,3% 21,1% 22,3% 22,6% 22,7% 22,7% 22,6% 20,8% 29,2% 32,1% 36,0% 34,8% 34,0% 36,6% 38,4% 44,4% 44,6% 50,7% 43,0% 49,5% 41,7% 48,1% 41,2% 42,6% 44,8% 46,5% 47,4% 47,3% 43,0% 41,8% 42,3% 44,5% 44,6% 45,9% 54,1% 55,2% 58,2% 61,7% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Bron: DUO-CFI,

39 3 Inkomende mobiliteit Studenten uit Neso-doellanden EP-Nuffic beheert een aantal Netherlands Education Support Offices (Nuffic Neso s) ter ondersteuning van het Nederlandse hoger onderwijs in het buitenland. Er zijn Nuffic Neso s in Brazilië, China, Indonesië, Mexico, Rusland en India, en Nuffic Neso Desks in Vietnam, Thailand, Zuid-Korea, en Zuid-Afrika. Een Nuffic Neso Desk in Turkije is in oprichting. Door het ontbreken van adequate visagegevens over 2014 is het aantal studenten met een verblijfsvergunning helaas niet weergegeven. Grafiek 24 Studenten uit Neso-doellanden in het Nederlandse bekostigde hoger onderwijs, China Indonesië Turkije India Rusland Zuid-Korea Mexico Vietnam Brazilië Thailand Zuid-Afrika De inschrijvingsgegevens in grafiek 24 kunnen ook studenten betreffen die al 142 geruime tijd in Nederland verblijven of die er geboren zijn. Grafiek In grafiek 24 valt op dat sinds het aantal studenten uit Neso-doellanden in Nederland nog met ruim toenam (42%). Sinds dat jaar is er sprake van een constant toenemende belangstelling voor een studie in Nederland. Procentueel was de toename sinds het grootst uit India (+141%), Brazilië (+83%), Rusland (+73%), Mexico (+73%), Indonesië (+20%), Vietnam (+19%), China (+17) en Zuid-Korea (+16%). Daar staat een lichte afname uit Thailand (-6%) tegenover. De recent toegevoegde Neso-doellanden Zuid-Afrika en Turkije zagen de instroom sinds toenemen met respectievelijk 93% en 30%. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat ongeveer de helft van de Turkse studenten ook de vooropleiding / middelbare school reeds in Nederland had gevolgd Bron: DUO-CFI,

40 3 Inkomende mobiliteit Vakgebiedvoorkeuren van studenten uit Neso-doellanden 45% van de studenten uit de Neso-doellanden geeft de voorkeur aan het vak- Grafiek 25 Studenten uit Neso-doellanden per CROHO-onderdeel, bekostigd hoger onderwijs, gebied Economie. Bij studenten uit acht Neso-doellanden geldt deze voorkeur. Economie Taal en cultuur Recht Studenten uit India en Mexico kiezen daarentegen ook dit jaar vooral voor Tech- Techniek Landbouw en Gedrag en maatschappij Gezondheidszorg Sectoroverstijgend niek, en die uit Zuid-Korea vooral voor het vakgebied Taal & cultuur. Bij het natuurlijke omgeving Natuur Onderwijs tweede vakgebied is het beeld net als bij buitenlandse studenten in het algemeen ook hier gevarieerder. Voor studenten uit vier landen gaat het hier om het vakgebied Techniek, uit twee landen om Taal & cultuur, uit twee landen om Economie en uit één land Mexico om het vakgebied Landbouw & natuurlijke omgeving. Grafiek 25 China Indonesië Turkije India Rusland Zuid-Korea Mexico Vietnam Brazilië Thailand Zuid-Afrika Alle Nesolanden 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bron: DUO-CFI, Nuffic,

41 3 Inkomende mobiliteit 3.2 Inkomende studiepuntmobiliteit dit een grove inschatting van de instroom is, die alleen wordt gebruikt voor een totaalbeeld en om de uitstroom enigszins in perspectief te plaatsen. Als studenten gedurende de studie en in het kader van de studie naar Nederland komen om een deel van de studie te volgen of om stage te lopen, wordt dit studiepuntmobiliteit genoemd. Hierna verwijzen we alleen naar de mobiliteit in het kader van het Erasmusprogramma Ontwikkelingen inkomende studiepuntmobiliteit Vrijwel de enige informatie over inkomende studiepuntmobiliteit is tot nog toe afkomstig van het beheer van beurzenprogramma s. Mobiliteit buiten deze programma s om of beter: buiten de bekende beurzenprogramma s om blijft goeddeels buiten beeld. Dit kan veranderen door in de internationaal vergelijkende onderzoeken onder afgestudeerden vaker te vragen naar landen van bestemming. Wat onze oosterburen betreft, is wel bekend dat slechts 3% van de studiepuntmobiele studenten naar Nederland komt. Dit in tegenstelling tot de 19% van de diplomamobiele Duitsers die naar Nederland komt, wat Nederland in die categorie de 2 e plaats bezorgt. Het valt op dat ook maar 3% van de studiepuntmobiele studenten naar het eerste gastland voor diplomamobiele Duitse studenten gaat, namelijk Oostenrijk. 42% van de studiepuntmobiele Duitsers gaat naar het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Frankrijk en Spanje (DAAD, HIS, WBV, 2015). 4 Als we rekening houden met een totale uitstroom van studiepuntmobiele studenten van studenten (zie onderbouwing in 4.2) en aannemen dat er een zekere mate van reciprociteit bestaat uitgegaan wordt van 85% 5 dan zou de instroom ca studenten kunnen betreffen. We benadrukken dat 4 DAAD, HIS, WBV. (2015). Wissenschaft weltoffen 2013, Daten und Fakten zur Internationalität von Studium und Forschung in Deutschland. Bielefeld: DAAD 5 Deze 85% is afgeleid van de resultaten van het REFLEX-project onder afgestudeerden in (Allen, J., Coenen, J. & Velden, R. van der (2007). Afgestudeerden van het hoger onderwijs in vergelijking met andere landen. Resultaten van het REFLEX-project. Den Haag, ministerie van OCW). Gemiddeld bedroeg de studiepuntmobiliteit uit andere EU-landen 85% van de studiepuntmobiliteit uit Nederland. 41