WHITE PAPER DYA : IMPLEMENTATIEAANPAK VOOR TOGAF

Transcriptie

1 WHITE PAPER DYA : IMPLEMENTATIEAANPAK VOOR TOGAF Martin van den Berg Jan Willem Dijkstra Gé Schellen Renzo Wouters

2

3 WHITE PAPER DYA : IMPLEMENTATIEAANPAK VOOR TOGAF Martin van den Berg Jan Willem Dijkstra Gé Schellen Renzo Wouters Versie: 2.0 Copyright Sogeti Nederland B.V. te Vianen Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd (voor willekeurig welke doeleinden) door middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband, elektronisch of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Sogeti Nederland B.V. Sogeti Nederland B.V. 2.0 I

4

5 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Inhoudsopgave 1 INTRODUCTIE VERGELIJKINGSMODEL ARCHITECTUUR MET TOGAF EN DYA TOGAF DYA VERGELIJKINGSRESULTATEN TOGAF DYA Mapping op vergelijkingsmodel CONCLUSIE OVER DE AUTEURS REFERENTIES Sogeti Nederland B.V. 2.0 III

6

7 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Introductie 1 INTRODUCTIE Hoe gaat Sogeti nu verder met DYA? Dat is een vraag die wij als architecten van Sogeti vaak te horen krijgen, mede naar aanleiding van de opkomst van TOGAF maar ook het ontstaan van aanvullingen op DYA zoals DYA Infrastructuur. In een eerdere versie van dit White Paper[4.] hebben we daarom DYA en TOGAF 8 naast elkaar gelegd en vergeleken. De conclusie toen was dat DYA en TOGAF prima naast elkaar gebruikt kunnen worden. Inmiddels is TOGAF 9 verschenen en hebben de losse onderdelen van DYA een plek gekregen in DYA Suite. Daarnaast zijn de inzichten aangescherpt over wat belangrijk is voor het ontwikkelen van een enterprise-architectuurfunctie in een organisatie [5.][9.]. TOGAF 9 is zo groot dat het niet lukt om alles in één keer in te voeren. Tijd dus om de balans opnieuw op te maken en DYA en TOGAF te vergelijken, maar nu in het perspectief van een enterprise-architectuurfunctie in een organisatie. Organisaties die overwegen TOGAF als architectuuraanpak te implementeren, lopen vaak tegen de vraag aan hoe dit voor elkaar te krijgen. TOGAF zelf biedt daar namelijk slechts in beperkte mate hulp. De kunst is om TOGAF gefaseerd in te voeren. DYA biedt hierbij soelaas. Voor organisaties die aan de slag willen met architectuur of die hun architectuur verder willen professionaliseren, is DYA een prima implementatieaanpak. TOGAF is als open standaard dan een prima aanpak voor het ontwikkelen van de inhoud van architectuur. In dit paper wordt allereerst in hoofdstuk 2 een model gepresenteerd dat de elementen bevat die nodig zijn bij het inrichten van een enterprise-architectuurfunctie in een organisatie. Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 ingegaan op de essentie van TOGAF uitgaande van TOGAF 9 en DYA op basis van DYA Suite. In hoofdstuk 4 worden TOGAF 9 en DYA Suite op het in hoofdstuk 2 besproken model geplot. Tot slot worden in hoofdstuk 5 conclusies getrokken. In dit paper verstaan we onder enterprise-architectuur de architectuur voor de volle breedte van een organisatie, dus zowel business, informatie als ICT. Sogeti Nederland B.V

8 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Vergelijkingsmodel 2 VERGELIJKINGSMODEL TOGAF en DYA zijn beide aanpakken voor enterprise-architectuur. De vraag die we ons gesteld hebben is: In hoeverre ondersteunen beide aanpakken bij het inrichten en professionaliseren van een enterprise-architectuurfunctie?. Voor het vergelijken van beide is een metamodel nodig. Zo n metamodel, dat alle elementen in zich heeft van een enterprise-architectuurfunctie is echter niet beschikbaar. Forrester constateert bijvoorbeeld dat er geen universele standaard is voor enterprise-architectuur [7.] en [8.]. IEEE 1471 heeft wel een metamodel voor architectuur [11.], maar dat betreft alleen de inhoudelijke dimensie. Omdat er geen model bestaat dat alle dimensies van een enterprise-architectuurfunctie beschrijft, hebben we zelf zo n model ontwikkeld. De elementen van een enterprise-architectuurfunctie zijn te vatten in twee dimensies. Dimensie 1: Reikwijdte van de architectuurfunctie Hierbij gaat over het de 3 P s: Proces, Product en Persoon en daarnaast over Visie en Plan om tot een goed werkende architectuurfunctie te komen. In welke mate besteedt de architectuuraanpak aandacht aan al deze elementen van werken onder architectuur? Hiernaast zijn deze 5 elementen schematisch weergegeven. Dimensie 2: Uit te voeren activiteiten als onderdeel van de architectuurfunctie Dit betreft de activiteiten: Inrichten, Ontwikkelen, Gebruiken en Besturen van Proces, Product en Persoon. Met andere woorden: in welke mate gaat de architectuuraanpak in op de activiteiten die nodig zijn om de elementen van een architectuurfunctie in te richten, te ontwikkelen, te gebruiken en te besturen? Deze twee dimensies zijn uitgezet in figuur 1. Op deze manier ontstaan veertien aandachtsgebieden waarop TOGAF 9 en DYA Suite met elkaar vergeleken worden. Figuur 1 Vergelijkingsmodel architectuurmethoden Sogeti Nederland B.V

9 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Vergelijkingsmodel In het vervolg van deze White Paper worden TOGAF en DYA beoordeeld aan de hand van de veertien aandachtsgebieden. Deze gebieden worden verderop beschreven. Telkens wordt de vraag gesteld in hoeverre de methode dat gebied afdekt. Daarbij is een onderverdeling gemaakt naar: Compleet; Goed; Redelijk; Beperkt; Niet. Daarnaast wordt voor ieder aandachtsgebied aangegeven in hoeverre de methode hulpmiddelen ((meta)modellen, procedures, templates, best practices en voorbeelden) biedt. Voor de vergelijking is uitgegaan van TOGAF versie 9, beschreven in [19.]. Figuur 2 DYA Suite Voor wat betreft DYA is uitgegaan van DYA Suite. DYA Suite bevat de kern van DYA (DYA Werken onder Architectuur) en aanvullingen die passen bij DYA, maar ook afzonderlijk gebruikt kunnen worden. Omdat DYA Suite geen formele versienummers is uitgegaan is van de volgende boekpublicaties: DYA Werken Onder Architectuur [20.], [1.], [2.]. DYA Governance [16.] DYA Principes [6.] DYA Software (verschijnt in 2010) DYA Infrastructuur [12.] Sogeti Nederland B.V

10 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Vergelijkingsmodel De 14 aandachtsgebieden uit het vergelijkingsmodel gedefinieerd: Hieronder worden alle aandachtsgebieden nader toegelicht. Figuur 3 Vergelijkingsmodel Visie Definiëren van een visie op (gebruik van) architectuur. Dit aandachtsgebied geeft aan wat de organisatie met architectuur wil bereiken en vormt een belangrijke leidraad voor de vele beslissingen en keuzes die gemaakt moeten worden bij het inrichten van de architectuurfunctie. De aanleiding waarom we met architectuur gaan werken, het doel wat we ermee willen bereiken, wat we onder architectuur verstaan, wat architectuur de organisatie oplevert en hoe we de architectuurfunctie organiseren. Procesinrichting Inrichting van het architectuurproces in een organisatie. Dit aandachtsgebied geeft aan welke processen in een organisatie ingericht moeten zijn om werken onder architectuur succesvol te laten functioneren. Onder dit aandachtsgebied wordt ook de manier verstaan waarop architectuur binnen een organisatie het beste geïmplementeerd kan worden, rekening houdend met de volwassenheid van de organisatie. Ontwikkeling en onderhoud Het proces van ontwikkelen en onderhouden van architectuurproducten. Dit aandachtsgebied gaat over de processen die onderkend worden voor de ontwikkeling en onderhoud van architectuur. Het gaat om de manier waarop de methode voorschrijft hoe een architectuur(product) opgesteld en onderhouden moet worden. Sogeti Nederland B.V

11 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Vergelijkingsmodel Gebruik Het proces van het gebruik van architectuur bij het faciliteren van veranderingen en het ontwikkelen en beheren van oplossingen. Als een architectuur eenmaal opgesteld is, dan moet er ook mee gewerkt kunnen worden. Dit aandachtsgebied draait om de vraag op welke manier architectuur gebruikt wordt in het faciliteren en het ontwikkelen en beheren van nieuwe mogelijkheden en oplossingen voor de organisatie. Architectuurgovernance De besturing en bewaking van de inrichting van de architectuurprocessen in de organisatie. Tijdens de inrichting van de architectuurprocessen is verondersteld dat architectuur bijdraagt aan het succes van de organisatie. Dit aandachtsgebied draait om de vraag of dit ook daadwerkelijk het geval is. Het aandachtsgebied gaat dus na in hoeverre de methode aandacht schenkt aan het controleren of werken onder architectuur daadwerkelijk zijn vruchten afwerpt (rendement levert). Raamwerk De indeling en ordening van de architectuur in deelgebieden / domeinen. Architectuurproducten worden veelal ingedeeld in een ordeningsstructuur/raamwerk. Dit aandachtsgebied gaat over de manier waarop de methode aangeeft hoe de architectuurproducten geordend kunnen worden in deelgebieden of domeinen. Artefact De individuele architectuurproducten / architectuurbeschrijvingen waarmee het raamwerk gevuld wordt, binnen één deelgebied / domein van het raamwerk. Dit aandachtsgebied gaat over de architectuurproducten zelf. Het zijn de producten die een architect maakt en kan positioneren in het raamwerk. Een artefact past binnen een domein en is daarmee eendimensionaal. View De representatie / visualisatie van de architectuur vanuit het gezichtspunt van een belanghebbende. Om architectuur toe te kunnen passen, moeten de artefacten zodanig worden gepresenteerd, dat het voor een belanghebbende duidelijk wordt wat de opgestelde architectuur betekent voor de nieuwe ontwikkeling of verandering die geïmplementeerd moet worden. Een view is daarom veelal meerdimensionaal. Architectuurmanagement Instrumenten om de kwaliteit van de architectuurproducten in de organisatie te bewaken en te sturen. Dit aandachtsgebied betreft de instrumenten die ingezet worden om sturing te kunnen geven aan een samenhangende inrichting van de organisatie. Denk aan KPI s waarmee kan worden aangetoond dat de opgestelde architectuurproducten een bijdrage leveren aan de doelstellingen van de organisatie. Dat wil zeggen: hoe wordt gemeten wat het rendement van architectuurproducten is? Ook versiebeheer speelt hierbij een rol om de architectuur actueel te houden. Sogeti Nederland B.V

12 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Vergelijkingsmodel Organisatie en rollen De plaats van de architectuurfunctie binnen de organisatie. Dit aandachtsgebied gaat over de plaats van de architectuurfunctie binnen de organisatie die werkt onder architectuur. Het gaat dan over de organisatorische ophanging van de architectuurfunctie en de rollen, taken en bevoegdheden. Dit aandachtsgebied besteedt ook aandacht aan het meten van de volwassenheid van de architectuurfunctie. Opleiding en coaching De ontwikkeling van de architectuurfunctie door middel van opleiding, coaching en certificering. Dit aandachtsgebied gaat over het ontwikkelen van de architect zelf, door het aanbieden van opleidingen, coaching en certificering. De vraag is in hoeverre de methode hiervoor uitgerust is. Competentie De benodigde vaardigheden van een architect. Dit aandachtsgebied gaat over de vaardigheden waarover een architect moet beschikken om blijvend een goede architect te kunnen zijn. HR-management Het management van de ontwikkeling van de architectuurfunctie op het gebied van Human Resources. Dit aandachtsgebied gaat over het managen van de verbetering van de persoon, de architect zelf: het HR-management. Ook wel de Plan/Do/Check/Act-cyclus van de persoonlijke ontwikkeling van de architect/de architectuurfunctie binnen een organisatie. Plan Het planmatig verbeteren van het werken onder architectuur binnen een organisatie. Dit aandachtsgebied geeft aan welke architecturen er nodig zijn, waar de sterke en zwakke kanten liggen bij werken onder architectuur en hoe de rol van architectuur moet worden ingevuld in een veranderstrategie en daarop gebaseerde actieplannen. Sogeti Nederland B.V

13 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Architectuur met TOGAF en DYA 3 ARCHITECTUUR MET TOGAF EN DYA 3.1 TOGAF The Open Group Architectural Framework (TOGAF) is in 1995 ontwikkeld door The Open Group. The Open Group is een consortium van samenwerkende bedrijven (leveranciers en gebruikers) en wetenschappelijke instellingen. De groep is leveranciersonafhankelijk en heeft als visie het bevorderen van de Boundaryless Information Flow. TOGAF is geïnitieerd om bij te dragen aan het realiseren van deze visie. Oorspronkelijk beperkte TOGAF zich tot het ontwikkelen van de technische architectuur (tot en met versie 7). Vanaf versie 8 richt TOGAF zich op het ontwikkelen van een Enterprise-architectuur, gericht op het realiseren van ICT-oplossingen: de Business, Data, Applications en Technical Architectures [19.]. De Business Architectuur wordt slechts opgesteld om daarmee de requirements te kunnen vaststellen voor de ICToplossing. In februari 2009 is een nieuwe versie van TOGAF uitgebracht: TOGAF 9. Ook TOGAF 9 is bedoeld voor het ontwikkelen van enterprise-brede IT-architecturen. De Business Architectuur wordt opgesteld om de requirements vast te kunnen stellen voor het ontwikkelen van de IT-architectuur. Figuur 4 TOGAF 9 Overview Sogeti Nederland B.V

14 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Architectuur met TOGAF en DYA TOGAF 9 bestaat naast een algemene inleiding - uit de volgende onderdelen (Parts): 1. Architecture Development Method (Part II) Centraal in TOGAF staat de Architecture Development Method (ADM), een iteratieve ontwikkelcyclus voor het ontwikkelen van een Enterprise-architectuur. 2. ADM Guidelines and Techniques (Part III) Een set van richtlijnen en technieken die het gebruik van de ADM ondersteunen. 3. Architecture Content Framework (Part IV) In de ADM wordt inhoud geproduceerd. Het Architecture Content Framework biedt een model voor welke architectuurproducten geproduceerd kunnen worden. 4. Enterprise Continuum (Part V) Het Enterprise Continuum is een virtuele bibliotheek waarin de architectuurproducten kunnen worden geplaatst. Het bestaat uit een classificatie van de verschillende architecturen en oplossingen. 5. TOGAF Reference Models (Part VI) TOGAF biedt twee referentie modellen als startpunt voor de vulling van het Enterprise Continuum van een organisatie. 6. Architecture Capability Framework (Part VII) De ADM wordt uitgevoerd door de Architecture Capability. Het Architecture Framework biedt hulpmiddelen voor het inrichten van de architectuurfunctie (de Architecture Capability ) binnen een organisatie. Part II - Architecture Development Method Centraal in TOGAF staat de ontwikkelcyclus van architectuur (ADM). Deze ontwikkelcyclus bestaat uit acht fasen, die iteratief achter elkaar worden afgehandeld. Iteratief betekent hier dat er voorafgaand aan het doorlopen van elke nieuwe cyclus bepaald moet worden wat de vereiste diepgang en scope is, passend bij de situatie waarin de organisatie zich op dat moment bevindt. Voorafgaand aan de eerste iteratie, doorloopt men een voorbereidende fase: de Preliminary Phase. Deze fase definieert hoe de organisatie aan architectuur wil doen. Het draait dan om het bepalen welk raamwerk gehanteerd gaat worden en welke architectuurprincipes gelden. Als deze fase is afgesloten, kan de eigenlijke cyclus van start gaan. De cyclus bestaat grofweg uit vier delen. Als eerste wordt de Figuur 5 Ontwikkelcyclus van architectuur scope van de te ontwikkelen architectuur bepaald en wordt een globale (baseline) architectuur ontwikkeld (fase A). Het tweede deel betreft de daadwerkelijke ontwikkeling van architectuur (fasen B, C en D). Hierbij Sogeti Nederland B.V

15 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Architectuur met TOGAF en DYA wordt voor elk van de afzonderlijke domeinen, zowel de huidige als de toekomstige architectuur beschreven. Na het opstellen van de architectuur worden als derde onderdeel de mogelijkheden om de gap tussen de huidige en de toekomstige situatie te overbruggen vastgesteld en worden projecten gepland en opgestart om die gap te dichten (fase E, F en G). In de laatste fase (fase H) wordt een proces ingericht om alle nieuwe ontwikkelingen vanuit de business en de technologie die invloed hebben op de architectuur in de gaten te houden. Op grond hiervan kunnen beslissingen genomen worden om een nieuwe cyclus voor onderhoud of herontwerp van de architectuur te starten. Centraal in de ontwikkelcyclus staat het Requirements Management proces. Dit proces moet ervoor zorgen dat alle vereisten voor de enterprise-architectuur geïdentificeerd, vastgelegd en ter beschikking gesteld worden aan elke fase van de ontwikkelcyclus. Part III ADM Guidelines and Techniques TOGAF biedt in een apart deel (ADM Guidelines and Techniques) een aantal hulpmiddelen ter ondersteuning van de ADM. Deze bestaan enerzijds uit verschillende scenario s voor het gebruiken van de ADM, zoals aanwijzingen voor iteratie binnen de ADM-cyclus, het gebruik van de ADM voor security architecturen en SOA. Anderzijds wordt in dit deel een groot aantal technieken besproken die gebruikt kunnen worden in verschillende fasen van de ADM, zoals het definiëren van architectuurprincipes, business scenario s en het uitvoeren van een gap analyse, migratieplanning en risicomanagement. Part IV Architecture Content Framework In TOGAF 9 is een volledig nieuw onderdeel toegevoegd: het Architecture Content Framework. Sogeti Nederland B.V

16 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Architectuur met TOGAF en DYA Figuur 6 Architecture Content Framework Het Architecture Content Framework (content metamodel) biedt een definitie van alle soorten bouwblokken die kunnen bestaan binnen een architectuur. Het maakt duidelijk hoe deze bouwblokken beschreven kunnen worden en hoe ze in relatie staan tot elkaar. Bijvoorbeeld, een architect onderscheidt bij het opstellen van een architectuur verschillende applicaties, dataobjecten die binnen deze applicaties bewerkt worden en technologieën die deze applicaties implementeren. Deze applicaties zullen op hun beurt bepaalde groepen van gebruikers of actoren ondersteunen en zullen gebruikt worden om bepaalde business services te leveren. Het content metamodel identificeert al deze concerns (bijv. applicaties, dataobjecten, technologieën, actoren en business services) en toont de mogelijke relaties ertussen (bijv. actoren consumeren business services). Als laatste geeft het metamodel aan welke artefacten gebruikt kunnen worden om de concerns weer te geven. Het metamodel kent een indeling die overeenkomt met de fasering binnen de ADM: 1. Architecture Principles, Visions and Requirements (Preliminary Phase, Phase A en Requirements Management) 2. Business Architecture (Phase B) 3. Information Systems Architecture (Phase C) 4. Technology Architecture (Phase D) 5. Architecture Realization (Phase E, F, G) Sogeti Nederland B.V

17 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Architectuur met TOGAF en DYA Part V Enterprise Continuum Het Enterprise Continuum is een virtuele repository van alle architectuurassets binnen en buiten de organisatie waarvan de organisatie vindt dat die van belang zijn voor het ontwikkelen van architectuur. Het gaat dan om modellen, patronen, architectuurbeschrijvingen en andere assets die ontwikkeld zijn in een eerdere fase van een architectuurontwikkeling, maar ook om meer generieke architectuurassets die in de branche waarin de organisatie zich bevindt, gebruikelijk zijn. Het Enterprise Continuum kent twee onderdelen: het Architecture Continuum en het Solutions Continuum, ieder weer onderverdeeld in vier deelgebieden. Elk deelgebied kent een eigen scope, die steeds specifieker wordt voor de organisatie. Figuur 7 Enterprise Continuum Het Architecture Continuum biedt een consistente manier om de algemene regels, de representaties en relaties van een (informatie) systeem te definiëren en begrijpelijk te maken. Het Architecture Continuum beslaat een continuum van meer generieke architecturen (Foundation Architectures), via Common Systems Architectures en Industry Architectures naar specifieke architecturen voor de organisatie (Enterprise Architectures). Het Solutions Continuum biedt een consistente manier om de implementatie van hetgeen in het Architecture Continuum vastligt te definiëren en begrijpelijk te maken. Het Architecture Continuum geeft richting aan het Solutions Continuum, het Solutions Continuum ondersteunt het Architecture Continuum. Het Solutions Continuum loopt ook hier van generieke oplossingen (Foundation Solutions), via Common Systems Solutions en Industry Solutions naar de specifieke (maatwerk) oplossingen voor de organisatie (Organization Solutions). Part VI TOGAF Reference Models TOGAF biedt zelf een tweetal referentiemodellen: Een Foundation Architecture (het Technical Reference Model) en een Common Systems Architecture (het Integrated Information Infrastructure Reference Model). Deze zijn te vinden in een apart deel: TOGAF Reference Models. Sogeti Nederland B.V

18 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Architectuur met TOGAF en DYA Part VII Architecture Capability Framework Het Architecture Capability Framework is een verzameling van hulpmiddelen, richtlijnen, templates en andere aanwijzingen voor het inrichten van de architectuurfunctie binnen een organisatie. Figuur 8 Architecture Capability Framework In dit deel wordt besproken hoe de Architecture Capability ingericht kan worden. Het inrichten van een capability binnen een organisatie vereist het inrichten van de vier domeinarchitecturen: Business, Data, Applications en Technology Architecture. Dit geldt dus ook voor het inrichten van de Architecture Capability. De ADM kan ook voor het inrichten van de architectuurfunctie binnen een organisatie worden gebruikt. Daarnaast worden aanwijzingen gegeven voor het opzetten van Architecture Governance, een Architecture Board en een proces voor Architecture Compliance. Ten slotte maakt het Architecture Skills Framework onderdeel uit van dit deel van TOGAF. 3.2 DYA DYA, Dynamische Architectuur, is een praktisch toepasbare benadering voor werken onder architectuur, ontwikkeld door Sogeti. Het geeft de visie van Sogeti weer, gebaseerd op jarenlange ervaring in het begeleiden van organisaties bij het werken met architectuur. DYA is geïntroduceerd in 2001 [20.] en wordt regelmatig uitgediept en uitgebreid op basis van praktijkervaringen [1.], [2.], [6.], [12.], [13.] en [16.]. In 2009 zijn alle onderdelen van DYA samengevoegd tot de DYA Suite. Sogeti Nederland B.V

19 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Architectuur met TOGAF en DYA Sogeti Nederland B.V Figuur 9 DYA Suite Deze DYA Suite bestaat uit de volgende onderdelen: DYA Werken Onder Architectuur [20.], [1.], [2.] DYA Infrastructuur [12.] DYA Principes [6.] DYA Governance [16.] DYA Software (verschijnt in 2010) Hieronder worden alle onderdelen van de DYA Suite kort toegelicht. DYA Werken onder architectuur De basis van DYA, die in de boeken [20.], [1.] en [2.] is beschreven, is nu samengebracht onder de noemer DYA Werken onder Architectuur (WoA). DYA WoA bestaat uit een aantal onderdelen : Het DYA denk- en werkmodel met onder andere het procesmodel, een set aan principes en instrumenten voor het werken onder architectuur. Een visie op en definitie van architectuur, geordend in het Architectuur raamwerk. Een aanpak voor het implementeren en / of professionaliseren van werken onder architectuur. Ondersteund met concrete handvatten, zoals de architectuurvolwassenheidsmatrix en het architectuureffectiviteitsmodel [18.]. DYA in de basis is dus met name gericht op het werken onder architectuur, niet het ontwikkelen van architectuur. Architectuur pragmatisch aanpakken DYA gaat uit van een pragmatische visie op architectuur. Architectuur is hierin niet alleen gericht op samenhang, maar ook op het verkrijgen van snelheid door dynamisch in te spelen op de ontwikkelingen vanuit de realiteit van de organisatie. DYA gaat niet uit van een in detail uitgewerkte blauwdruk voor de toekomst, met een meerjarenplan om deze te realiseren. Deze manier van werken voldoet niet meer. Tegen de tijd dat de blauwdruk gereed is, is de wereld al drastisch veranderd. Organisaties moeten snel kunnen meebewegen en anticiperen. De rol van architectuur verandert daarmee van een toekomstbeeld dat gebouwd moet gaan worden in een stuurinstrument dat richting geeft aan de ontwikkelingen van vandaag de dag. Architectuur komt niet tot stand vanuit een ivoren toren, maar vanuit de realiteit van de organisatie. Belangrijkste uitgangspunt hierbij is dat architectuur geen doel op zich is, maar ondersteunend aan de doelen die de organisatie wil bereiken.

20 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Architectuur met TOGAF en DYA Architectuurontwikkeling is een faciliterend proces dat, vergelijkbaar met strategievorming of personeelsbeleid, nooit stopt. Dit leidt tot het tweede uitgangspunt: architectuur kan heel goed stukje bij beetje worden aangepakt. Het is niet nodig om in één keer een volledig architectuurdocument neer te leggen. Architectuur bestaat uit verschillende niveaus, variërend van algemene principes, via concrete beleidslijnen en standaarden, tot modellen. Daarnaast kan architectuur gericht zijn op verschillende domeinen, zoals processen, organisatie, gegevens, applicaties en technische infrastructuur. Door deze differentiatie te onderkennen, wordt het mogelijk om dat stuk architectuur te ontwikkelen waar behoefte aan is en de rest op een later tijdstip of slechts globaal uit te werken. Architectuur ontwikkelt zo mee met de organisatie. Dit is architectuur volgens het just enough, just in time principe, oftewel behoeftegestuurde architectuurontwikkeling. Dit is vormgegeven in het DYA architectuurraamwerk: Sogeti Nederland B.V Figuur 10 Architectuurraamwerk Dit DYA raamwerk kan naar behoefte van de organisatie worden aangepast. Het laat duidelijk zien dat de scope niet beperkt is tot ICT architectuur, maar ook business architectuur omvat: de enterprise-architectuur. Architectuur werkend krijgen binnen organisaties Binnen DYA staat het werken onder architectuur centraal. Doel daarbij is dat architectuur daadwerkelijk werkt binnen de organisatie en bijdraagt aan de doelen. DYA onderkent een aantal processen dat hierbij een rol speelt. Ten eerste is een goede dialoog tussen business en ICT van belang, waarbij ontwikkelingen en kansen van business en ICT worden besproken, deze worden getoetst aan de businessdoelen, business cases worden opgesteld en projectvoorstellen met prioriteiten gedefinieerd. Deze zgn. strategische dialoog wordt ondersteund door

21 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Architectuur met TOGAF en DYA architectuurdienstverlening, waarbij architectuur (verder) wordt ontwikkeld om een specifieke business case uit te werken. Deze architectuur services bieden ondersteuning in de vorm van principes en modellen die inzicht geven in samenhang en richting geven aan de ontwikkeling. De concrete projectvoorstellen worden gerealiseerd in ontwikkelen onder architectuur, binnen gestelde kaders van tijd, geld en kwaliteit. Vanuit architectuur services wordt een project-start-architectuur (PSA) opgesteld. Deze PSA is een vertaling van de algemene architectuurprincipes en modellen naar een op het project toegesneden kader. Overigens geldt voor alle veranderingen waar de organisatie voor staat dat ze onder architectuur kunnen worden uitgevoerd. DYA spreekt in dit verband over businessoplossingen die worden gerealiseerd onder architectuur. Onder speciale omstandigheden (als tijdsdruk een overheersende rol speelt) kan bewust niet onder architectuur worden ontwikkeld: ontwikkelen zonder architectuur. Voorwaarde is wel dat er afspraken worden gemaakt om te zorgen dat het projectresultaat uiteindelijk wel onder architectuur komt. Deze afspraken worden vastgelegd in een zogenaamde management letter. Figuur 11 DYA Procesmodel DYA is ontstaan uit de praktijk en bevat sjablonen en instrumenten voor de architect. DYA geeft organisaties hiermee concrete handvatten bij het inrichten en professionaliseren van hun architectuurprocessen zoals visiedocument, communicatiematrix, plan van aanpak, impactanalyse, business case, project-startarchitectuur, bouwvergunning en management letter. Om werken onder architectuur volgens DYA te implementeren of verder te professionaliseren biedt DYA een aanpak waarbij drie sporen worden gevolgd: proces, Sogeti Nederland B.V

22 White paper: DYA : implementatieaanpak voor TOGAF Architectuur met TOGAF en DYA product, persoon. De aanpak wordt ondersteund door een assessment instrument, de architectuurvolwassenheidmatrix. Hiermee is te bepalen waar de organisatie staat op het gebied van werken onder architectuur en op welke aandachtsgebieden maatregelen genomen kunnen worden om verbeteringen te realiseren. Schaal Aandachtsgebied Opstellen van architectuur A B C Gebruik van architectuur A B C Afstemming met business A B C Afstemming met ontwikkelproces A B C Afstemming met beheer A B C Relatie met bestaande situatie A B Verantwoordelijkheden en bevoegdheden A B C Coördinatie van ontwikkelingen A B Bewaking A B C D Kwaliteitsmanagement A B C Beheer architectuurproces A B C Beheer architectuurproducten A B C Commitment en motivatie A B C Architectuurfuncties en -opleidingen A B C D Toepassingsgraad van architectuurmethode A B C Overleg A B C Architectuurtools A B C Begroting en planning A B C Figuur 12 Architectuurvolwassenheidsmatrix Deze aanpak onderkent 18 aandachtsgebieden voor werken onder architectuur zoals te zien is in figuur 12. De aanpak maakt het mogelijk om op het juiste moment het juiste aandachtsgebied de juiste aandacht te schenken. DYA biedt bovendien inzicht in hoe aanpalende vakgebieden als projectmanagement en requirements management samenhangen en samenwerken met architectuur [2.]. DYA Infrastructuur DYA Infrastructuur is een methodiek die specifiek gewijd is aan het richting geven aan de vormgeving, implementatie en exploitatie van infrastructuur. De methodiek doet dit met behulp van drie verschillende, elkaar aanvullende onderdelen. 1. Het architectuurproces. Aandacht voor de integratie van infrastructuurarchitectuur in het architectuurproces. Infrastructuur is een nutsvoorziening. Het wordt als gemeenschappelijke voorziening benut door meerdere processen en applicaties én genereert op zichzelf geen opbrengsten voor een organisatie (nutsfunctie). In het architectuurproces moet daarom rekening worden gehouden met het gehele infrastructuurlandschap en de gebruikers, processen en applicaties die hiervan gebruik maken. Gebruikers verwachten infrastructuur af te kunnen nemen als overige nutsvoorzieningen als gas, water en elektriciteit. Dat betekent dat infrastructuur moet voldoen aan duidelijke kwaliteitseisen. Belangrijke kwaliteitsattributen zijn Aanpasbaarheid, Schaalbaarheid, Beschikbaarheid, Veiligheid, Beheerbaarheid en Verrekenbaarheid. In het architectuurproces moeten uitspraken gedaan worden over deze kwaliteitsattributen, zodat duidelijk wordt wat de wensen en eisen ten aanzien van de Sogeti Nederland B.V