IT & Architectuur. Martien Leget Prorail over ontwikkelen en architectuur Michael Dell goes green IT en innovatie bij Office Depot

Transcriptie

1 november 2008 jaargang 1 Martien Leget Prorail over ontwikkelen en architectuur Michael Dell goes green IT en innovatie bij Office Depot IT & Architectuur 5

2 De röntgenfoto voor de nodige transparantie.

3 Kunt u met vertrouwen openheid van zaken geven? En dit zowel aan in- als externe belanghebbenden? Zult u daarbij niets over het hoofd zien? Met Cognos ontgaat u niets. Dit verzekeren wij u. Cognos biedt u namelijk transparantie in de resultaten van uw organisatie. Organisatiebreed, op detailniveau en in de juiste context. U beschikt altijd en overal over 100 procent betrouwbare informatie, die u de nodige transparantie biedt om de meest kansrijke beslissingen te nemen. En zo uw prestaties op veel verschillende terreinen te verbeteren. Onze klanten wereldwijd zijn daar de getuigen van. Dus om alle lagen van uw organisatie te doorzien, en zo uw performance te verbeteren, kunt u zich geen betere röntgenfoto wensen dan de oplossingen van Cognos. Vertrouw op Cognos. Ga naar of bel voor meer informatie of een afspraak Copyright 2007 Cognos Incorporated. All rights reserved.

4 Thema: IT & Architectuur Informatie- of IT-architectuur is van ver gekomen. Van verguisde academische excercitie tot praktijkgerichte deskundigheid. Toch zullen niet alle IT-managers met waardering naar dit fenomeen kijken. Daarom biedt dit themanummer van TITM een praktische kijk op architectuur: wat is het, wat zou het moeten zijn, hoe kan het worden ingezet? 14 Architectuur en ontwikkeling bij ProRail NS en ProRail hebben een geheel nieuw systeem ontwikkeld om reisinformatie op een snelle en consistente wijze aan de reiziger te kunnen communiceren. Dat vroeg nogal wat van de onderliggende architectuur. Een speciaal team maakte de architectuurkeuzes en deed op basis van riskmanagement onderzoek naar de haalbaarheid van iedere beslissing. Architectuur en het universeel model Grote, alomvattende architectuurschema s met tal van pijlen, stippellijnen en onderlinge afhankelijkheden zijn Jan Truijens een gruwel. Hij wil modellen die de belangrijkste informatiestromen binnen een organisatie beschrijven, en de rest, als afgeleiden, ongemoeid laten. Architecten moeten zich niet met details bezighouden, maar zijn wel verantwoordelijk voor de producten die onder hun architectuur tot stand komen. Dus geen babbelaars of plaatjesmakers, maar professionals. Architectuur wat is het wél? Alles in en rond IT wordt tegenwoordig architectuur genoemd. Soms gaat het om hardware of om het netwerk, soms wordt het totale applicatielandschap bedoeld of de inrichting van de organisatie. Wie op een advertentie reageert waarin om een architect gevraagd wordt, weet vaak niet om welk soort werk het gaat. Met als gevolg dat de titel architect en het begrip architectuur in de informatie- en IT-sector feitelijk zonder waarde zijn: er zijn gewoon te veel betekenissen, aldus Steven van t Veld in de gastcolumn t i j d s c h r i f t i t m a n a g e m e n t

5 inhoud 10 CEO Michael Dell: Green is green Met de uitdrukking Green is green wil CEO Michael Dell maar aangeven dat met duurzame, groene ICT ook geld valt te verdienen: groenkleurige dollars in de VS en veelkleurige euro s in Europa. Dell was onlangs in Brussel voor overleg met de Europese Commissie. Hij benadrukte dat groene ICT verder gaat dan het datacenter, en nu ook de zakelijke desktop heeft bereikt. Open source lust, last of lef Het gebruik van open source is bij de overheid al lang geen uitzondering meer. Gaat het bedrijfsleven volgen? Dit artikel geeft op basis van praktijkervaringen een kijkje in de wereld van open source om te helpen bij het maken van een keuze voor of het implementeren van open source. IT en innovatie bij Office Depot De toekomst van de IT-organisatie ligt bij de business. Bij het IT Project Center van Office Depot, een multinational in kantoorartikelen, is samenwerking met de business dagelijkse realiteit. Hoe kan het ook anders, als innovatie met IT je corebusiness is? TITM sprak met Pascal van Vugt, Director van het IT Project Center. Thema: IT & architectuur Reizigersinformatie ProRail 14 Interview Jan Truijens 18 Architectuur wat is het wél? 23 Case Office Depot 30 columns Spanjers 29 Nieuws Kort nieuws 8 Michael Dell in Brussel 10 Redactioneel Van TITM 7 rondetafel Globalisering 54 rubrieken KPI van de maand 9 Research 43 De mens achter de IT-manager 46 Ik en mijn klant 52 Gadgets Paradigma voor BI-tools Onderzoeken naar business intelligence (BI) tools geven vaak aan dat deze tools als onduidelijk, moeilijk te hanteren en weinig prettig worden ervaren. Een vervelende conclusie, aangezien steeds grotere delen van de organisatie met BI te maken hebben. Rapportagetools, analysetools en dataminingsoftware kunnen dus wel verbeteringen gebruiken. Servicepagina Agenda, abonneeservice en publiceren 66 Vak Open source 24 Paradigma BI tools 36 PCI-standaard 40 ITIL v3 48 Agile en Prince De mens achter de IT-manager Kees Verster is Manager information policies bij de Eriks Group, een internationaal opererende technische handelsonderneming. Hij is van origine bedrijfseconoom en logistiek deskundige en omschrijft zichzelf als de smeerolie tussen de general managers van de werkmaatschappijen en de IT-organisaties in de diverse landen. Draagvlak zoeken en afwegen van belangen is zijn corebusiness. n o v e m b e r

6 * World Wildlife Fund **European Telecommunications Network Operators Association - Photo : Getty Images. attending international meetings from your office is good for the planet Green by nature, our communications solutions represent a powerful weapon in the fight against climate change. Services such as audio and videoconferencing, remote file sharing and unified messaging enable you to avoid unnecessary journeys and make a valuable contribution to protecting the planet. In fact, a recent study carried out by WWF* and ETNO** found that if 20% of business trips were replaced by videoconferences, carbon dioxide emissions could be cut by 22 million tons a year. Together let s build a greener world. Best Global Operator

7 Informatiearchitectuur is in veel opzichten een vakgebied dat nog niet is uitgekristalliseerd, om het maar voorzichtig uit te drukken. Het lijkt de architecten de informatiearchitecten bedoel ik dan - maar niet te lukken om door te dringen tot de decision makers in IT en business. Misschien ligt dat aan de boodschap, die lange tijd luidde dat alles in IT in architectuurmodellen dient te worden ondergebracht. In de woorden van oud-it-manager en wetenschapper Jan Truijens, die we in dit nummer interviewen, was dat een onimplementeerbaar, academisch idee. Truijens, een echte praktijkman maar ook een bij het vak betrokken denker, breekt in dit interview een lans voor een meer pragmatische toepassing van architectuur: De architect moet ervoor zorgen dat de structuur zo is dat het kan werken, dat het is te implementeren en dat het ook nog werkt als het een populair product wordt en een factor tien meer wordt geraadpleegd [...]. Bovendien moet hij ervoor zorgen dat het zaakje niet in elkaar dondert als ergens een change moet worden doorgevoerd. Dáár moet een architect zich om bekommeren. We vroegen Truijens ook naar zjn visie op de samenwerking tussen IT-manager en architect. Een must read, kortom! Steven van t Veld is eveneens een bekende in de wereld van de architectuur. Een die regelmatig in de publiciteit treedt. We vroegen hem de gastcolumn in dit nummer te schrijven, waarvan hij dankbaar gebruikmaakt om te wijzen op de wel erg ruime definitie van het begrip architectuur. Van IT-, informatie- en data-architectuur, tot architectuur voor de bühne, het bestaat allemaal. En daardoor verdwijnt architectuur uit het zicht, als u begrijpt wat ik bedoel. Het is niet allemaal kommer en kwel in architectuurland. De case van ProRail laat zien dat architectuur een plaats kan hebben in IT-projecten. Er zullen vast en zeker architecten zijn die de in dit nummer beschreven toepassing van architectuur niet fundamenteel genoeg vinden, maar hier is toch sprake van real life -architectuur met een aantoonbaar toegevoegde waarde. En dat is toch wat anders dan een allesomvattend model waarover het management geërgerd de schouders ophaalt. Arnoud van Gemeren (arnoud@ictmedia.nl) hoofdredacteur van TITM Academisch of pragmatisch n o v e m b e r

8 kort nieuws it BPM voor de business >>>Everest, aanbieder van consultancy en softwareoplossingen, lanceert de.net-versie van de Aquima Business Engineering Suite. Met Aquima kunnen kennisintensieve bedrijfsprocessen en taken geautomatiseerd worden, waardoor businessexperts in staat worden gesteld bedrijfskritieke software zelf te modelleren, specificeren en beheren. Met Aquima hoeven applicaties niet langer door IT-programmeurs te worden gecodeerd, maar kunnen ze functioneel beschreven en gemodelleerd worden. De business houdt zich bezig met de inhoudelijke functionaliteit van de applicaties, waardoor IT zich kan richten op de technische implementatie. Het specificeren en modelleren van processen, regelgeving, productparameters en documenten gebeurt in een op Microsoft Office 2007 gebaseerde user interface. Aquima is beschikbaar voor zowel het J2EE als het.net-platform en gebaseerd op XML-technologie. Nieuw licentieprogramma Microsoft >>>Onlangs is Microsoft Select Plus beschikbaar gekomen, een licentieprogramma naast het huidige Select License-licentieprogramma. De vernieuwing betreft volgens Microsoft een verbeterde beheerbaarheid, meer flexibiliteit en een eenvoudigere prijsstelling. Select Plus is bedoeld voor organisaties met meer dan vijfhonderd werkplekken. Organisaties kunnen een Select Plus-licentiecontract op drie manieren afsluiten: ter vervanging van een huidig Select Licensecontract, als aanvulling op een Enterprise Agreement of als een nieuwe overeenkomst. Bedrijfsprocessen in de tang >>>Cordys, leverancier van businessprocessmanagementsoftware (BPM), introduceert het Business Operations Platform versie 4 (BOP-4). Deze oplossing stelt gebruikers in staat om hun bedrijfsprocessen en activiteiten te ontwerpen, implementeren, monitoren en optimaliseren. BOP-4 bestaat uit een reeks tools voor business-processmanagement (BPM), business activity monitoring (BAM) en open, geïntegreerde tools en technologieën. Deze bestaan onder andere uit een composite application framework (CAF), embedded master-datamanagement (MDM) en SOA Grid, rulesmanagement, casemanagement, data unification en GUI Mashups. Tevreden met de servicedesk? >>>Mproof, ontwikkelaar van software voor IT-servicemanagement, komt met een online service waarmee de klanttevredenheid binnen de serviceorganisatie gemeten kan worden. De Clientèle Monitor geeft inzicht in hoe de klant de prestaties van de servicedesk waardeert en of de geleverde service voldoet aan wat de klant verwacht. De Clientèle Monitor zal worden aangeboden als een SaaS-oplossing en is in samenwerking met Mproof ontwikkeld door ADV Market Research. & TITM S TATM S Ernst & Young: ICT-branche leidt nauwelijks onder de crisis ( /// Compressiemethode van legendarische Jan Sloot ontrafeld (redactie@ingenieur.nl) /// Sociale onlinenetwerken 8 t i j d s c h r i f t i t m a n a g e m e n t

9 HP actief op midmarket >>>HP introduceert HP Adaptive Infrastructure in a Box for Midsize Businesses, een toepassing die gericht is op de midmarket. Het omvat producten en services op het gebied van servers, storage, beheer, automatisering, power en cooling, virtualisatie en beveiliging. De oplossing maakt gebruik van het HP BladeSystemportfolio en Microsoft Windows Server De HP Adaptive Infrastructure in a Box for Midsize Businesses begint bij ongeveer US-dollar voor een kerninfrastructuur met maximaal driehonderd gebruikers en is verkrijgbaar via HP-resellers. kpi van de maand TITM publiceert in samenwerking met KPI Library maandelijks een interessante KPI. Cijfers geven we er niet bij, aangezien deze per organisatie en branche kunnen verschillen. In deze rubriek gaat het om de systematiek van de KPI zelf. Objecten linken aan onlineapplicaties >>>Tikitag, een joint venture van Alcatel en Lucent, lanceerde onlangs een bètadienst waarmee consumenten en applicatieontwikkelaars fysieke voorwerpen kunnen verbinden met onlinecontent of -applicaties. Dit stickersysteem op basis van near field communications technology (NFC) maakt het mogelijk om online informatie te verschaffen over het object waarop de sticker geplakt is. Gebruikers kunnen met de tikitag-dienst online-applicaties opstarten door met een NFC-apparaat (bijvoorbeeld een mobiele telefoon) een voorwerp aan te raken dat is voorzien van een NFC-chip. Sinds 1 oktober 2008 is de bèta-tikitagstarterkit aan te schaffen. Deze bestaat uit een NFC-lezer, tien NFC-tags en toegang tot de tikitag-communitywebsite. De bètaprijs is 34,95 euro exclusief btw. kpi van de maand >>>Percentage niet-geautoriseerde changes. Hoe meet je of de veranderingen die zich voordoen in de IT-infrastructuur aansluiten bij de gewenste architectuur? Meetfrequentie per maand Bron change- & configurationmanagementdatabase, enterprise discovery / inventory. Organisaties kunnen eenvoudig identificeren hoeveel changes er buiten het changeproces om hebben plaatsgevonden. Hiervoor vergelijk je de gewenste ICT-service-infrastructuur (geregistreerd in een configuratiemanagementdatabase) met de actuele infrastructuur, zoals deze in kaart wordt gebracht door enterprise discovery tools. Indien dit aantal ongewenste changes groot is, wordt er geen goede regie over het changemanagementproces gevoerd. Dit kan erop duiden dat dit proces te stroperig is en de business via achterdeuren de gewenste wijzigingen doorvoert. Hoe meer niet-geautoriseerde changes, hoe groter de kans dat het ontwerpen van een architectuur slechts een academische exercitie is. Over KPI Library is een wereldwijde community die zich bezighoudt met KPI-definities en best practices rond performancemanagement. KPI Library telt meer dan 1000 KPI s en heeft op dit moment geregistreerde gebruikers. Het lidmaatschap is gratis. KPI Library is opgezet door Mirror42, een Nederlands bedrijf dat software ontwikkelt voor CIO s en IT-executives. spelen steeds grotere rol binnen recruitment ( /// bezoekers site Central Point kunnen YouTube-video s bij producten plaatsen ( /// Sociale media-technologieën dringen door tot werkveld IT-afdelingen ( n o v e m b e r

10 nieuws CEO Michael Dell: 10 t i j d s c h r i f t i t m a n a g e m e n t

11 Green is green (ook in euro s) Met de uitdrukking Green is green wil CEO Michael Dell maar aangeven dat met duurzame, groene ICT ook geld valt te verdienen: groenkleurige dollars in de VS en veelkleurige euro s in Europa. Dell prijst de inspanningen op dit terrein op het oude continent. Hij benadrukt bovendien dat groene ICT verder gaat dan het datacenter en nu ook de zakelijke desktop heeft bereikt. tekst René Rippen De timing is opmerkelijk: Michael Dell bezoekt in Brussel functionarissenvan de Europese Commissie op de dag dat in Washington cijfers van het Global Carbon-project uitlekken over de hoeveelheid kooldioxide in de lucht. Die blijkt nog veel sneller te stijgen dan tot voor kort in de zwartste scenario s werd aangenomen. Dell is in de Europese hoofdstad om de Europese Unie lof toe te zwaaien over maatregelen en beleidswijzigingen die de groei van de hoeveelheid CO² in de lucht juist moeten beperken. De voorzitter en CEO van Dell is vol lof over de leidende rol die Europa speelt op dit terrein. De Europese Commissie kan een belangrijke rol spelen in het motiveren van de lidstaten om hun openbare infrastructuur en diensten milieuvriendelijker te maken met behulp van strategische ICT. Als leider bij het bepalen van het milieubeleid kan Europa landen uit de hele wereld beïnvloeden en inspireren tot een gelijkaardige aanpak. Met de juiste beleidsmix kunnen we het voortouw nemen in de overgang en een welvarende economie met lage CO²uitstoot vorm geven voor de toekomst. Dell heeft marktonderzoeker IDC laten onderzoeken hoe goed het in Europa gesteld is met duurzame ICT. In Brussel worden de resultaten gepresenteerd onder de titel Green IT Barometer. Meer dan de helft (52 procent) van de grotere Europese ondernemingen blijkt te beschikken over een groene IT-strategie voor nu of voor de komende twee jaar. Nederland blijft opmerkelijk genoeg fors achter: 67 procent van de ondervraagden moet het stellen zonder zo n strategie of heeft geen plannen daartoe. IDC en Dell hielden voor de white paper een enquête onder 459 Europese ITdirecteuren van bedrijven met minstens één datacenter en duizend medewerkers of meer. Het ligt in de bedoeling het onderzoek jaarlijks te herhalen. Verankerd IDC concludeert uit de resultaten dat de groene agenda stevig is verankerd in de ontwikkelingsplannen van de grotere Europese onderneming. Duurzame ICT is de laatste twee jaar zijn wortels als groene marketingtool ontgroeid en maakt nu integraal deel uit van de dynamische bedrijfsprocessen waarmee de onderneming de concurrentie tegemoet treedt op zijn afzetmarkten. De ondervraagde IT-managers zien IT vooral bijdragen aan een duurzamere onderneming door communicatietools als teleconferenties en groupware, die het aantal dienstreizen omlaag brengen. Ook efficiëntere bedrijfsapplicaties voor sourcing, supply chain en logistiek dragen bij aan een milieuvriendelijker bedrijfsvoering. Dell onderstreept de centrale rol die overheden spelen bij het streven naar een grotere energie-efficiency. Zij stellen >> n o v e m b e r

12 Bent u wel groen genoeg? IT-managers moeten zich noodgedwongen afvragen of hun IT-operaties wel voldoende groen van karakter zijn, concludeert de Green IT Barometer van Dell en IDC. Een combinatie van factoren is daar verantwoordelijk voor: Kostenoverwegingen, technologische veranderingen en nieuwe wetgeving versterken de noodzaak om de efficiëntie te verhogen en de TCO omlaag te brengen. Groene IT moet niet een geïsoleerd fenomeen blijven, maar een integraal onderdeel vormen van de IT-strategie van de onderneming, ingebed in initiatieven als virtualisatie, consolidatie en migratie. De IT-afdeling speelt een cruciale rol in het succes van groene en duurzame initiatieven in de onderneming. Die rol is tweeledig: IT-technologie moet energiezuinig en groen van karakter zijn en tegelijk de tools en diensten opleveren ter ondersteuning van de groene investeringen van de onderneming. de zwaardere eisen op die uiteindelijk zullen leiden tot scherpere normen en standaarden. Nathaniel Martinez van IDC Europe verwacht een forse stijging van de investeringen in groene ICT. Grote Europese organisaties besteden nu al 7,6 procent van hun ICT-budget aan groene IT-initiatieven. Uit ons onderzoek blijkt dat dit percentage de komende twee jaar zal stijgen tot 9,0 procent. Het onderzoek van IDC en Dell wijst een viertal trends aan in de wereldeconomie die groene IT hoger op de agenda hebben gezet. Naast stijgende energiekosten memoreren de onderzoekers het groeiend bewustzijn van de ernst van de situatie rond kooldioxideemissies en -concentraties. Die bieden de ontwikkelde landen overigens de kans zich met groene diensten te differentiëren van lagelonenlanden. Vierde en laatste factor is weten regelgeving. De onderzoekers noemen het hoogstwaarschijnlijk dat die zich binnen nu en vijf jaar ook zal uitstrekken tot de apparatuur in data centers. Groene producten Dell draagt op twee manieren bij aan een duurzamere ICT, vertelde Michael Dell op de persconferentie in Brussel: met groenere producten en door groen de boventoon te laten voeren in alle aspecten van de onderneming. Dell maakte begin augustus al bekend vijf maanden eerder dan gepland CO²-neutraal te zijn geworden in zijn eigen bedrijfsvoering. Wereldwijd investeert het bedrijf in 2008 voor 116 miljoen kwh in groene stroom van energiebedrijven uit wind, zon en methaangas, tegen 12 miljoen kwh in En Dell gaat de investeringen in windenergie in de VS, China en India nog aanzienlijk opvoeren. Het bedrijf laat zijn voornaamste leveranciers bovendien elk trimester rapporteren over hun CO²-uitstoot. Maar ook met groenere producten draagt Dell bij aan de doelstelling van een duurzamere ICT. Dat gaat verder dan energiebesparingen in het datacenter alleen. Michael Dell memoreerde in Brussel met trots dat de OptiPlex-desktop tot nu toe al 2,8 miljard dollar aan energiebesparing voor onze klanten heeft opgeleverd sinds 2005 en een reductie van de CO²-uitstoot met 27 miljoen ton. Alle nieuwe laptopschermen worden de komende twaalf maanden uitgerust met LED-technologie. De kwikvrije LED-schermen zijn veel energie-efficiënter dan traditionele schermen: een 15-inch LEDscherm verbruikt 43 procent minder stroom. Verwijzend naar de kleur van de Amerikaanse bankbiljetten omschrijft Michael Dell de daarmee bereikte kostenbesparingen als Green is green. Het kleurenspectrum van de euro mag dan wat gevarieerder zijn dan het uniforme groen van de dollarbiljetten, ook in Europa staan besparingen en kostenreductie bovenaan als reden om in groene IT te investeren (75 procent). Voldoen aan wettelijke vereisten volgt Nederland blijft fors achter bij andere Europese landen op de tweede plaats met 72 procent. 61 procent van de ondervraagden geeft aan dat hun groene IT-initiatieven onderdeel uitmaken van een breder portfolio van projecten op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dat wordt nog onderstreept door de volgende observatie bij de respondenten: 53 procent wijst het hogere management in business en IT aan als drijvende kracht achter duurzame ICT-projecten. René Rippen is freelance journalist 12 t i j d s c h r i f t i t m a n a g e m e n t

13 Hoe vergroot u uw IT budget zonder tussenkomst van de CEO? APC Science Center s Data Center Research Team De revolutionaire bedrijfsarchitectuur die zich eindelijk terugbetaalt. Bestaande IT-systemen volstaan prima voor het koelen van complete ruimtes. Door de steeds toenemende energie kosten zijn ze echter financieel onverantwoord geworden. Daarnaast betekent het bovenmaatse ontwerp dat ze niet meer voldoen aan de huidige eisen van een high density omgeving. De verspilling van stroom en koeling betekent bovendien dat u minder kunt uitgeven aan essentiële nieuwe IT-apparatuur. Voor dit eenvoudige probleem is er een eenvoudige oplossing. Als u uw stroomen koelingskosten vermindert, kunt u met het bespaarde geld de benodigde IT-apparatuur aanschaffen. Uit onderzoek van Gartner is gebleken dat 50% van alle datacentra die zijn gebouwd voor 2002, verouderd zullen zijn in 2008 door onvoldoende stroom- en koelingsmogelijkheden. Problemen met stroom en/of koeling vormen momenteel de grootste uitdaging voor managers van datacentra. Stroom en budget zijn nu eenmaal geen onuitputtelijke bronnen De beschikbare stroom is beperkt tot de geleverde elektriciteitsvoorziening. En de beschikbare financiën zijn afhanke lijk van uw budget. Beide bronnen moet u zo efficiënt mogelijk gebruiken. De oplossing is de APC Efficient Enterprise. De APC-oplossing biedt modulaire schaalbaarheid. Dit betekent dat u alleen betaalt voor wat u gebruikt. Daarnaast biedt APC capaciteitsbeheer om te bepalen waar uw volgende server moet worden geplaatst, en specifieke koelingssystemen die in de rij te plaatsen zijn voor een betere koeling en een beter warmtebeheer. Met de Efficient Enterprise bespaart u geld doordat er van te voren al wordt nagedacht over het tegengaan van verspillingen. Alleen al door bijvoorbeeld over te schakelen van ruimte- op rijgebaseerde koeling, kunt u gemiddeld zo n 35% aan elektriciteitskosten besparen. De Efficient Enterprise zorgt voor een voorspelbare koeling en een vermindering van de gebruikskosten door... Een compact koelingsontwerp te gebruiken. Onze innovatieve InRow -architectuur maakt een efficiëntere en gerichtere koeling mogelijk door het verminderen van de afstand tussen de warmteproductie en -afvoer. De warmte vast te houden. Ons Hot Aisle Containment System vermindert hittegebieden door te voorkomen dat warme afgevoerde lucht wordt gemengd met koele lucht in de ruimte. Capaciteitsbeheer. Intelligente, geïntegreerde software voor capaciteitsbeheer biedt u informatie in real-time over uw stroom- en koelingsvereisten. Gebruik te maken van componenten met het juiste formaat. Componenten met een geschikt formaat die ook afzonderlijk kunnen worden toegevoegd, maken een eind aan de verspilling van stroom die bovenmaatse bestaande systemen kennen. U wordt terugbetaald door ons systeem Of u nu een nieuw datacenter aan het bouwen bent of de efficiëntie van bestaande systemen aan het analyseren bent, een gedegen oriëntatie is altijd de eerste stap. Voer de online Efficiency Audit voor uw onderneming uit om te zien hoe u kunt profiteren van een intelligent, geïntegreerd en efficiënt systeem: meer vermogen, meer controle en meer winst. Essential Rack System Requirements for Next Generation Data Centres Essential Cooling System Requirements for Next Generation Data Centres Essential Power System Requirements for Next Generation Data Centres White Paper #4 Download uw Whitepapers nu GRATIS binnen 90 dagen! Maak gelijktijdig kans op de nieuwste APC Power Ready Messenger Bag! Kijk op onze website op en gebruik toegangscode 71566v Tel +31 (0) (0) American Power Conversion Corporation. Alle handelsmerken zijn eigendom van Schneider Electric Industries S.A.S., American Power Conversion Corporation, of zijn dochterondernemingen. EE2J7EA4-NL Alle andere handelsmerken zijn eigendom van de respectieve eigenaren. APC by Schneider Electric - Postbus EE Vianen - Nederland

14 thema & IT architectuur >>Quickscan Reizigersinformatie Systeemontwikkeling Architectuur Agile ontwikkelen 14 t i j d s c h r i f t i t m a n a g e m e n t

15 Architectuur en ontwikkeling bij ProRail hand in hand NS en ProRail hebben een geheel nieuw systeem ontwikkeld om reisinformatie op een snelle en consistente wijze aan de reiziger te kunnen communiceren. Publicatie van een storing via bijvoorbeeld teletekst mag hooguit tien seconden eerder of later plaatsvinden dan op, zeg internet of de informatieborden op het perron. Dat vroeg nogal wat van de onderliggende architectuur. Een speciaal team maakte de architectuurkeuzes en deed op basis van riskmanagement onderzoek naar de haalbaarheid van iedere beslissing. tekst Robbert Hoefnagel foto s Mark van den Brink op de rails. Dat is hét voorbeeld dat binnen Koe NS en ProRail wordt gehanteerd als men wil uitleggen wat er allemaal komt kijken bij een incident op het spoor. Of het nu gaat om een ongeval op een overweg, een geknapte bovenleiding of daadwerkelijk een koe die weigert de spoorbaan te verlaten, de workflow aan taken en handelingen die nodig is om alle betrokkenen adequaat te informeren is in grote lijnen dezelfde, vertelt Martien Leget, programmamanager InfoPlus. Dat is de naam die NS en Pro- Rail hanteren voor een geheel nieuw informatiesysteem dat alle benodigde informatie verzamelt en zorg draagt voor de publicatie van relevante informatie over de impact van het probleem op de reistijden. Een belangrijk systeem dus voor beide partijen, aangezien goede informatie belangrijk is voor de kwaliteitsbeleving van reizigers die van het spoor gebruikmaken. Bronsystemen Er spelen nogal wat bronsystemen een rol bij een incident of storing, vertelt Leget. We kennen bijvoorbeeld een verkeersleidingsysteem waarmee het spoor tussen stations wordt bestuurd, procesleidingsystemen in de twaalf regio s die ons spoornet telt, een planningssysteem van NS, een planningssysteem van ProRail, architectuur en functionaliteit werden gekoppeld aan geld en tijd en een volgsysteem waarmee we vaststellen waar iedere individuele trein zich fysiek precies bevindt. Procedure Stel nu dat die koe inderdaad in de weg staat. Dan wordt dat door een machinist vastgesteld en vervolgens via ons eigen gsm-r-netwerk gemeld aan een verkeersleidingspost. Daar wordt bekeken welke treinen zich op het traject bevinden en welke er op korte termijn komen. Die informatie gaat door naar een hoger niveau waar deze gegevens worden geanalyseerd. Daar maakt men een voorstel hoe de situatie het beste afgehandeld kan worden. Dat gebeurt veelal aan de hand van gestandaardiseerde scenario s. Op basis van al deze informatie wordt een zo nauwkeurig mogelijke voorspelling gemaakt van de impact die het probleem heeft op reistijden. Maar dan zijn we er nog niet. Want die informatie moet ook nog worden gecommuniceerd. Er is daarbij sprake van meerdere doelgroepen zoals reizigers en eigen medewerkers, waarbij gebruik wordt gemaakt van een vrij groot aantal communicatiekanalen. Dat varieert van de Rail- Pocket-handheldcomputer die conducteurs bij zich hebben en de informatieborden op het perron tot de website van onder andere NS. Maar denk bijvoorbeeld ook aan teletekst. Dat hele publicatieproces leverde in het verleden vaak problemen op. Met als gevolg dat een reiziger die met zijn mobiele telefoon even online ging soms beter geïnformeerd was dan de NS-medewerker die op het perron of in de trein vragen kreeg van ongeduldig wachtende reizigers. >> Martien Leget, programmamanager InfoPlus. Guido Schoonheim, CTO van ontwikkelaar Xebia. n o v e m b e r

16 Complex project InfoPlus moet dit probleem oplossen. Het gaat om een groot en behoorlijk innovatief project waarbij we op basis van de informatie uit de bronsystemen en de analyses die bij ProRail, NS en andere vervoerders worden gemaakt via een hele reeks van communicatiekanalen publiceren. Dit project bleek zo complex dat we halverwege forse aanpassingen in de manier van werken hebben aangebracht. Begonnen als een klassiek en dus grotendeels uitbesteed project, ontdekten we na verloop van tijd dat we intern onvoldoende de regie in handen hadden. Juist doordat het om een innovatief project gaat, is communicatie tussen opdrachtgever en de partij die de feitelijke bouw voor zijn rekening neemt van groot belang. Je weet immers van te voren maar ten dele wat je technisch aan uitdagingen gaat tegengekomen. Een fixed-date, fixed-price-aanpak met een vooraf uitputtend beschreven architectuur werkt dan niet omdat de communicatie dan al snel onder druk komt te staan. De partij die de bouw doet, loopt immers al snel uit zijn begroting die vaak laag is opgegeven om de klus maar binnen te halen waardoor het gesprek al gauw over kostbaar meerwerk gaat en dat is natuurlijk niet bevorderlijk voor de sfeer. Ontwerpen en bouwen We kenden Xebia al van wat andere projecten. Zij kijken sterk vanuit risicomanagement naar de gewenste functionaliteit en architectuur van een systeem. Zij stelden een aanpak voor waarbij een speciaal architectuurteam verantwoordelijk is voor de vaststelling van de specificaties die vervolgens in de vorm van beheersbare opdrachten worden gerealiseerd door een bouwteam. Uitgangspunt daarbij: hou het allemaal zo simpel mogelijk en zorg dat op een agile manier wordt ontwikkeld uiteraard binnen de gekozen architectuur. In de praktijk betekende dit dat we met tussenpozen van twee weken compleet werkzame en gedocumenteerde software kregen opgeleverd waar we goed naar konden kijken en waarop vervolgens verder ontwikkeld kon worden. Doordat met geautomatiseerde testmethoden is gewerkt, konden we ook snel de kwaliteit en de prestaties van de programmatuur beoordelen. In feite liep het aftikken van risico s en het maken van ontwerp- en architectuurkeuzes hierdoor gelijk op met het realiseren van functionaliteit. Deze combinatie heeft uiteindelijk ook in belangrijke mate de fasering van het gehele project bepaald. architectuur en functionaliteit werden gekoppeld aan geld en tijd 16 t i j d s c h r i f t i t m a n a g e m e n t

17 Tijd en geld Doordat het vaststellen van de architectuur en het ontwikkelen van het ontwerp en de bouw van de functionaliteit gelijk op liepen, moest ook de gang van zaken rond de begroting worden aangepast. Je kunt bij deze manier van werken niet meer zeggen: dit is de klus en dat gaat zoveel kosten. We hebben een begroting opgesteld die zo realistisch mogelijk was met de informatie die we op dat moment beschikbaar hadden. In de praktijk is deze begroting voortdurend gecheckt. Het mooie is dat architectuur- en functionaliteitskeuzes nu direct gekoppeld worden aan geld en tijd. Op die manier kun je op een verantwoorde manier tot beslissingen komen. het publicatiesysteem We vroegen Guido Schoonheim, CTO van Xebia, om de principes achter de ontwikkeling van PUB (afkorting voor het publicatiesysteem ) te beschrijven. PUB bevindt zich aan het einde van een keten van informatiesystemen. Aanleverende systemen voorzien in de informatievergaring en leveren via realtime messaging data aan PUB. Dit verwerkt deze informatie (alle treinberichten van Nederland) en destilleert daar de juiste informatie uit voor de verschillende type borden en omroepinstallaties op de verschillende stations. Het gaat hierbij om vierduizend borden door heel Nederland met zeer hoge beschikbaarheidseisen plus omroepinstallaties en bedieningsinterfaces. Dit geheel wordt van informatie voorzien door een geclusterde serveromgeving. Principes Bij het ontwikkelen van het PUB-systeem zijn de volgende principes gehanteerd: Zoveel mogelijk intelligentie in het servergedeelte van de applicatie. De aangesloten borden en omroepinstallaties worden daarmee zo eenvoudig mogelijk gehouden. Externe interfaces, bijvoorbeeld naar de borden of omroepinstallaties, zijn asynchroon zodat de continue verwerking van binnenkomende berichten op maximale snelheid kan verlopen. Hierbij wordt veel gebruikgemaakt van queues. Alle externe interfaces worden op applicatieniveau gemonitored met behulp van heartbeatberichten. Zo kan de applicatie detecteren dat aanleverende of afnemende systemen met een storing te kampen hebben en dit vervolgens rapporteren aan de gebruikers of beheerders. Het systeem draait in een geclusterde omgeving om zo aan de vereiste performance- en schaalbaarheidseisen te voldoen. Architectuur en ontwikkeling Tijdens het ontwikkelen van PUB is op een agile manier met architectuur omgegaan. Hierbij is de architectuur van het systeem tevoren in een afzonderlijke fase bepaald, maar evolueerde deze in de projectfase met het project mee. Na een korte opstartperiode (vier weken) is begonnen met de meest eenvoudige architectuur, gebruikmakend van moderne, standaardontwikkelframeworks zoals Spring en Hibernate. Vanaf de eerste iteratie is elke twee weken steeds een functioneel compleet, werkend en getest stuk software opgeleverd. Voor elk stuk functionaliteit (user story) dat moest worden gebouwd werd gekozen voor de eenvoudigste implementatie die aan de op dat moment bekende eisen voldeed ( the simplest thing that could possibly work ). Aanpassingen van de architectuur gebeuren direct bij het bouwen van de functionaliteit (zogenaamde refactoring). Architectuurwijzingen werden mogelijk gemaakt door een uitgebreide set aan geautomatiseerde tests, waarmee het mogelijk is om in een paar minuten de werking van het systeem te valideren. Het risicomanagement was gericht op architectuur. In de beginfase van het project genomen architectuurbeslissingen worden zo snel mogelijk gevalideerd aan de hand van werkende software. Het aftikken van risico s en architectuurkeuzes gaat in deze fase gelijk op met het realiseren van functionaliteit en bepaalt in grote mate de fasering van werk. Het waarborgen van de technische kwaliteit van de applicatie gebeurde middels geautomatiseerde kwaliteitscontroles. Deze controles zorgen ervoor dat code die mogelijk kwaliteitsproblemen kan veroorzaken wordt gevonden en gerapporteerd. De ontwikkelaars kunnen deze fouten dan eenvoudig verhelpen. Om deze architectuur af te stemmen op de omgeving van het systeem is een architectuurteam opgericht. Dit team had tot taak architectuurkeuzes te evalueren en met de klant af te stemmen, voordat het ontwikkelteam ermee aan de slag ging. Daarnaast zorgt dit team ervoor dat het systeem aan de vereiste performance- en schaalbaarheidseisen voldoet door hier geautomatiseerde tests voor te ontwikkelen en uit te voeren. Non-functionals werden daarmee eisen die geïmplementeerd dienen te worden, net als andere functionele aspecten van het systeem. n o v e m b e r

18 thema & IT architectuur >>Quickscan Architectuur Legacy Continuïteit Ratio Samenwerking 18 t i j d s c h r i f t i t m a n a g e m e n t

19 Architectuur draait niet om universeel model Grote, alomvattende architectuurschema s met tal van pijlen, stippellijnen en onderlinge afhankelijkheden zijn Jan Truijens een gruwel. Hij wil modellen die de belangrijkste informatiestromen binnen een organisatie beschrijven, en de rest, als afgeleiden, ongemoeid laten. Architecten moeten zich niet met details bezighouden, maar zijn wel verantwoordelijk voor de producten die onder hun architectuur tot stand komen. Dus geen babbelaars of plaatjesmakers, maar professionals. tekst Teus Molenaar foto s Roelof Pot Jan Truijens was IT-manager bij een grote bank in Nederland. Hij werkt thans als docent Informationmanagement aan de Amsterdam Business School, onderdeel van de Universiteit van Amsterdam. Hij mengt zich nadrukkelijk in de architectuurdiscussie, omdat hij vindt dat het begrip architectuur wijdlopig wordt gehanteerd en daarmee zijn doel mist. In de tijd dat hij de legacysystemen bij de bank heeft ontmanteld, heeft hij veel geleerd. Onder andere dat het niet uitmaakt hoe het architectuurplaatje eruit ziet; want dat is altijd een droombeeld, iets wat achter de horizon ligt. Eén ding weet je zeker: dat droomplaatje gaat het nooit worden. Het is wel een baken, maar je komt er niet. De vraag is hoe makkelijk je wegkomt van de narigheid van alledag. Dat is net zo goed een architectuuropgave. Volgens mij moet je dan niet zo n grote mond hebben als de architect Rem Koolhaas, die vertelt hoe de wereld eruit ziet als hij zijn gang maar mag gaan, maar gewoon netjes met de oude steden, het bestaande landschap en alles wat er al is, omgaan zonder dat je dingen vernielt. En toch vooruitgaan. Belegen technologie Truijens vertelt dat banken het nadeel hebben dat ze informatie-intensief zijn, al heel vroeg tal van processen hebben geautomatiseerd en dus een omvangrijke installed base hebben. Daar kun je wel zielig over gaan doen en zeggen dat legacy niet interessant is, dat je jong en anders opgeleid bent en het veel beter kan doen, Documenteer ook de redenering achter de architectuur maar dat is niet aan de orde. Dat is dagdromen. Wat aan de orde is, is de vraag hoe je zaken in stand houdt, hoe je die kunt verbeteren en vernieuwen zonder dat het bedrijf gevaar loopt. Er zijn processen die aan programmatuur vasthangen en programmatuur die aan processen vasthangt. Die verwevenheid heeft in het verleden het verdienvermogen voor een organisatie opgeleverd. Daar moet je serieus naar kijken, dat kun je niet overboord gooien. Hij wijst erop dat de legacysystemen veelal in het hart van een bedrijf zitten en dat je ze daarom alleen al niet kunt negeren. Ik kijk met heel veel respect naar die misschien wat belegen technologie. Bij de bank waar ik werkte, worden drie miljoen transacties per dag afgehandeld. Die worden foutloos verwerkt, met de nadruk op het grote aantal en de foutloosheid. Dan kun je wel zeggen dat je iets nieuws en moderns gaat doen, met slechts twee procent uitval, maar dan heb je het wel over zesduizend transacties per dag die niet goed worden verwerkt. Die moet je dan met de hand verwerken als je al weet welke het zijn en dat lukt gewoonweg niet. Er moet volgens hem een absoluut gevoel van kwaliteit bestaan, zoals dat bij embedded >> Jan Truijens, wetenschapper en oud-it-manager: Wegkomen van de narigheid van alledag is net zo goed een architectuuropgave. n o v e m b e r

20 Slopen onder architectuur Jarenlang heeft Jan Truijens, naast zijn academische loopbaan, bij een grote bank in Nederland gewerkt als ITmanager. Van de verscheidene klussen die hij er voor zijn rekening nam, is die van de ontmanteling van de legacy de leerzaamste geweest, zegt hij. Er bleek een myriade van interfaces te bestaan. We zijn wel een halfjaar bezig geweest om de afhankelijkheden tussen alle systemen in kaart te brengen. Daarbij gaat het uitsluitend om portfoliomanagement. Die ontmanteling moest uiterst nauwkeurig gebeuren, want na de sloop moet je natuurlijk wel een boekhouding overhouden. En de winkel draaide ook gewoon door tijdens de verbouwing. We noemden het wel: slopen onder architectuur. Ook heeft hij bij deze bank leidinggegeven aan het proces waarbij de gebruikelijke mini s zijn vervangen door client/serversystemen. Een boeiende tijd, oordeelt hij achteraf. systems bestaat. Je wilt tenslotte toch ook dat de programmatuur in de auto of wasmachine zijn werk goed doet. Geen groene wei Vernieuwen is makkelijk in de groene wei, stelt Truijens. Maar sinds de jaren vijftig bestaat die groene wei niet meer. De architect moet hiermee kunnen omgaan. Die moet dus heel goed zijn bedrijfskennis toepassen, nagaan of de processen goed verlopen en of de ondersteunende systemen daarbij passen. Dat is heel wat anders dan een enterprise architecture die in allerlei modellen wordt weergegeven waarin duizend details zijn geperst. Want dat slaat niet op de werkelijkheid. Natuurlijk zijn modellen en modellentools nuttig, stelt Truijens. Maar het is niet genoeg. Als je met bijvoorbeeld SOA komt aanzetten dat volgens mij nog steeds een aanbodzijdeverhaal is dan moet je ook heel duidelijk aangeven hoe je de bestaande systemen georganiseerd uitfaseert zonder dat er een grammetje schade aan het bedrijf wordt berokkend. Dat soort dingen lees ik niet in de discussie over architectuur. Hij komt met het OSI-model als voorbeeld van een hemelbestormend model dat alle interconnecties tussen computers en hun toepassingen goed zou regelen. Waarom is het niks geworden? Het wordt nog wel gehanteerd als een denkkader, maar niet meer om iets te maken. Terwijl dat destijds wel nadrukkelijk de bedoeling was. Het werd gewoon veel te ingewikkeld. Een onimplementeerbaar, academisch idee. Het OSI is niks geworden, omdat er academici waren die het volmaakt wilden hebben; bestand tegen elke denkbare vorm van informatie-uitwisseling. Nou wil ik niet meteen alle architecten die met enterprise architecture en SOA bezig zijn daarvan beschuldigen, maar ik proef toch ook iets van die hoogdravendheid. Ingenieursziekte Architectuur, zo beklemtoont hij, is niet het opsommen van een aantal softwaremodules waarnaar de bedrijfsprocessen zich moeten richten. Er hoort een model achter te zitten van hoe je vindt dat de informatiestromen binnen de organisatie moeten lopen. Je moet verdomd goed weten hoe je bedrijf er informatorisch uit ziet. Truijens wijst erop dat architectuurnoodzaak begint bij complexiteit. Op zichzelf is het een ingenieursziekte; de gedachte dat je alles kunt maken. Zonder erbij stil te staan of het wel zinvol is iets te maken. Dat is overigens ook lastig te bepalen, want wanneer is sinds jaren 50 bestaat groene wei niet meer het te veel? De vergelijking met een oude auto waaraan steeds duurdere reparaties plaatsvinden, dringt zich op. Wanneer stop je daarmee? Dat is overigens vanuit de architectuur een voorkantprobleem. Welke snelheid laat je toe waarmee de systemen vermolmen. Aan de achterkant, de backoffice, heb je veel duurzamere systemen. Die moeten veel langer meegaan. Eigenlijk is dat het werk van de architect. Die moet kunnen zeggen: In dit domein maakt het me niet zoveel uit, want daar zit vluchtige software en als ze maar van die en die vaste processen en databases uitgaan, dan maakt het mij verder niet veel uit. Maar als ze in de klantendatabase aan het stoeien gaan met nog een veldje voor Kees of voor Henk erbij, dan krijgen ze het met mij aan de stok. Die keuzes moet een architect maken. Als je geen benul hebt van de legacy en daar zit de logica in vanuit het verleden dan weet je niet wat het bedrijf nodig heeft. Je kunt wel zeggen dat het clumsy is geprogrammeerd, maar dat is een techneutenopmerking. Daar gaat het uiteindelijk niet om. Ilities Bij architectuur gaat het om de informatiearchitectuur, vertelt Truijens. De architect moet zich niet met de functionaliteit bezighouden er zijn genoeg mensen uit de business die dat veel beter kunnen maar hij moet ervoor zorgen dat de structuur zo is dat het kan werken, dat het is te implementeren en dat het ook nog werkt als het een populair product wordt en een factor tien meer wordt geraadpleegd, zonder dat het hele datacenter overhoop moet worden gehaald. Bovendien moet hij ervoor zorgen dat het zaakje niet in elkaar dondert als ergens een change moet worden doorgevoerd. Dáár moet een architect zich om bekommeren. Dan kom je dus uit op de ilities, zoals Truijens het noemt: maintainability, scalability, reliability, usability, noem maar op: dat zijn de graadmeters voor een architect. Het gaat om een portfolio, niet om één of twee systemen. Er kunnen duizenden systemen zijn, maar de architect moet goed weten, wat de kernsystemen zijn. Bij een bank moet de architect er bijvoorbeeld voor waken dat de rekenregels uit het kernsysteem overal op dezelfde manier worden toegepast. Dat moet hij bewaken zoals CocaCola zijn receptuur bewaakt. 20 t i j d s c h r i f t i t m a n a g e m e n t