Jaarverslag. Stichting Pensioenfonds ING

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Jaarverslag. Stichting Pensioenfonds ING"

Transcriptie

1 Jaarverslag Stichting Pensioenfonds ING

2 2 BEREIKBAARHEIDSGEGEVENS STICHTING PENSIOENFONDS ING Bestuur van Stichting Pensioenfonds ING: Locatiecode HP.B Postbus LM Den Haag Telefoon: (070) Fax: (070) Website: Pensioenadministratie: Tot en met 31 december 2007: ING Pension Services BV Postbus AV Amsterdam Vanaf 1 januari 2008: AZL NV Postbus CZ Heerlen Telefoon: (045) (algemeen) Telefoon: (045) (Pensioenloket) Fax: (045) pensioenloket@pensioenfondsing.nl Bezoekadres AZL NV: Akerstraat HD Heerlen

3 Inhoudsopgave 1 Kerncijfers, profiel en personalia Kerncijfers Profiel Algemeen Pensioenregelingen Aangesloten ondernemingen Bestuur, medezeggenschap, uitvoering en toezicht Management en organisatie Uitbesteding Deelnemersraad Verantwoordingsorgaan Orgaan van Intern Toezicht Accountant / Actuariële certificering en advies Personalia 11 2 Bestuursverslag Het jaar 2007 in het kort Ontwikkeling aantal verzekerden Ontwikkeling Voorzieningen Beleggingen en dekkingsgraad Wet- en regelgeving Pensioenwet Verantwoordingsorgaan en Intern Toezicht Toezicht extern Besluit Financieel Toetsingskader Principes voor Goed PensioenfondsBestuur Deskundigheidsbevordering Wet op het Financiële Toezicht Naleving wet- en regelgeving Ontwikkelingen pensioenregelingen Pensioenreglementen Toeslagbeleid Toeslagen 2007 en Communicatie met verzekerden Pensioenplanner Uniform pensioenoverzicht Overige initiatieven Ontwikkelingen uitbesteding Geschillen en procedures Risicobeheersing Ontwikkelingen in Woord van dank 19 3 Beleggingen Beleid Economische ontwikkelingen in Ontwikkelingen obligatiemarkten Ontwikkelingen aandelenmarkten Ontwikkelingen vastgoed Performance 22 3 JAARVERSLAG 2007

4 4 STICHTING PENSIOENFONDS ING 3.4 Corporate governance en verantwoord beleggen Socially Responsible Investments Stembeleid Vooruitzichten 24 4 Gebeurtenissen na balansdatum Overdracht verzekerdenadministratie Uitvoeringsovereenkomst Procedure ondernemingskamer Dekkingsgraad 25 5 Resultaat en voorziening Wijziging in de waardering en presentatie Resultaten Bestemming van het resultaat Voorziening pensioenverplichtingen Aantal personeelsleden Bezoldiging bestuurders 26 6 Deelnemersraad 7 Verantwoordingsorgaan Verslag van het verantwoordingsorgaan Vergaderingen Bevindingen Reactie bestuur 28 8 Jaarrekening Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Kasstroomoverzicht over Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Wijziging in de waardering en presentatie Algemene grondslagen Beleggingen Vorderingen Extra reserve Fonds waardeverschillen beleggingen (FWB) Overige reserves Voorziening pensioenverplichtingen en herverzekerde pensioenverplichtingen Voorziening toekomstige sterfteontwikkeling Bijdragen Beleggingsresultaten Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht Toelichting op de balans per 31 december Toelichting op de staat van baten en lasten over Actuariële analyse Overige gegevens Financieringsovereenkomsten Vermogensbeheerovereenkomsten Administratieovereenkomst Bestemming van het resultaat Actuariële verklaring Accountantsverklaring 58

5 1 Kerncijfers, profiel en personalia 1.1 KERNCIJFERS (bedragen x 1.000) Voorzieningen en reserves Voorziening pensioenverplichtingen Reserves JAARVERSLAG 2007 Belegd vermogen (inclusief liquide middelen) Dekkingsgraad (%) Baten en lasten Bijdragen Beleggingsresultaten ( ) Saldo overdrachten van pensioenaanspraken (48.654) (3.599) (4.929) Pensioenuitkeringen Resultaat Rendement op beleggingen (%) Totale portefeuille (1,1) 5,3 14,5 Benchmark (1,3) 4,2 13,9 Aantal verzekerden einde boekjaar Deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden: Ouderdomspensioen Nabestaandenpensioen Arbeidsongeschiktheidspensioen (AOP) Dubbeltelling AOP-gerechtigden (1.104) (1.169) (1.212) Totaal De Voorziening ultimo 2007 is berekend tegen de marktrente volgens de rentetermijnstructuur; de voorziening ultimo 2006 was berekend tegen 4%. De voorziening ultimo 2005 was berekend tegen rentetermijnstructuur (gemiddeld 3,7% interest). 2 De dekkingsgraad wordt berekend door het totaal van de activa voor risico van het Pensioenfonds (minus opgenomen geldleningen, verplichtingen en overige voorzieningen) te delen door de Voorziening pensioenverplichtingen. 3 De kostendekkende premie voor 2007 bedraagt

6 6 Uitsplitsing verzekerden naar mannen en vrouwen Ultimo 2007 STICHTING PENSIOENFONDS ING Mannen Vrouwen Totaal Deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden: Ouderdomspensioen Nabestaandenpensioen Arbeidsongeschiktheidspensioen Dubbeltelling AOP-gerechtigden (525) (579) (1.104) Totaal PROFIEL Algemeen Stichting Pensioenfonds ING (het Pensioenfonds) is statutair gevestigd te Amsterdam en bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam ingeschreven onder nummer Het Pensioenfonds verzorgt de uitvoering van pensioenregelingen die gelden voor de (oud-)ing medewerkers in Nederland. Tot de werkzaamheden van het Pensioenfonds behoren het administreren en uitbetalen van de pensioenen, evenals het beheren en beleggen van het fondsvermogen. Ultimo 2007 bedroeg het aantal verzekerden (2006: ) en was het belegd vermogen miljoen (2006: miljoen) Pensioenregelingen Het Pensioenfonds voert acht pensioenregelingen uit. De regelingen zijn van toepassing op verschillende groepen verzekerden: de basisregeling pensioen 62 en de basisregeling pensioen 65 (eindloonregelingen voor het vaste inkomen tot een grensbedrag en middelloonregelingen voor diverse variabele inkomensbestanddelen); twee overgangsregelingen pensioenen die diverse garantiebepalingen bevatten voor verzekerden (bij de overgang naar de basisregeling pensioen 2002 en bij de overgang naar de nieuwe basisregeling pensioen 65 per 1 januari 2006); een prepensioenregeling voor verzekerden die per 31 mei 2000 in dienst waren en geboren zijn voor 1 januari 1949 (binnendienst) respectievelijk voor 1 januari 1950 (buitendienst); drie gesloten pensioenregelingen (ING Groep, Nationale- Nederlanden en Westland/Utrecht Hypotheekbank), waarin personen zijn verzekerd die vóór 1 januari 2002 ING hebben verlaten.

7 1.2.3 Aangesloten ondernemingen De verantwoordelijkheden, bevoegdheden, rechten en (financiële) verplichtingen van de aangesloten ondernemingen en het Pensioenfonds zijn vastgelegd in de financieringsovereenkomst met het Bestuur ING Nederland, dat namens de aangesloten ondernemingen optreedt Bestuur, medezeggenschap, uitvoering en toezicht Het Pensioenfonds wordt bestuurd door het Bestuur, dat verantwoordelijk is voor het beleid en de uitvoering van dit beleid. Het Bestuur telt acht leden. Vier leden zijn benoemd door het Bestuur ING Nederland en vier leden zijn benoemd door de Deelnemersraad, waarvan minimaal één pensioengerechtigde. De zittingstermijn van Bestuursleden is vier jaar. Het rooster van aftreden regelt dat jaarlijks een lid dat is benoemd door het Bestuur ING Nederland én een lid dat is benoemd door de Deelnemersraad aftreedt. 7 JAARVERSLAG 2007 Het Bestuur baseert zich voor de besturing van het Pensioenfonds op de wet, de statuten en op de in de Gedragscode van het Pensioenfonds vastgelegde normen en afspraken en heeft deze uitgangspunten in reglementen opgenomen. Beleidsvoorbereiding vindt plaats binnen bestuurscommissies waarvan de opzet is beschreven in het besturingsreglement. De bestuurscommissies bestaan uit leden van het Bestuur aangevuld met de Directeur Pensioenzaken, medewerkers van het Bestuursbureau en eventueel één of meer externe deskundigen. De commissies hebben de volgende taakgebieden: de Beleggingscommissie adviseert het Bestuur over het beleggingsbeleid en evalueert de uitvoering van dat beleid; de Commissie Pensioenadministratie adviseert het Bestuur over alle zaken die betrekking hebben op de pensioenadministratie en in 2007 in het bijzonder over de overdracht van de pensioenadministratie van ING Pension Services BV naar AZL NV; de Pensioentechnische en Financiële Commissie is belast met beleidsvoorbereiding op het gebied van pensioenreglementen, het tabellenboek, de financiering, de Actuariële en Bedrijfstechnische nota alsmede de uitvoeringsovereenkomst. Ze adviseert het Bestuur over het toeslagbeleid en draagt zorg voor de totstandkoming van de jaarrekening; de Commissie Voorlichting verzorgt de beleidsvoorbereiding en de monitoring op alle algemene vormen van communicatie naar verzekerden. Daartoe behoren onder meer de brochures, het magazine Pensioen, het jaarbericht en de website van het Pensioenfonds; de Commissie Goed PensioenfondsBestuur bereidt het beleid voor betreffende de besturing van het Pensioenfonds en bereidt de correcte toepassing van algemene wet- en regelgeving voor; de statuten en de governance behoren tot de aandachtsgebieden van deze commissie, zoals in 2007 de invoering van de principes voor Goed PensioenfondsBestuur;

8 8 STICHTING PENSIOENFONDS ING het Bestuur heeft de behandeling van geschillen over de uitvoering van de pensioenregelingen opgedragen aan de Geschillencommissie. Besluiten over geschillen worden door het Bestuur genomen nadat door de Geschillencommissie daarover advies is uitgebracht. Het secretariaat is onafhankelijk van Bestuur en Bestuursbureau. Indien gewenst stelt het Bestuur commissies in voor specifieke activiteiten Management en organisatie Bestuursbureau Het Bestuur laat zich in de uitoefening van zijn taken ondersteunen door het Bestuursbureau onder leiding van de Directeur Pensioenzaken. Deze is verantwoordelijk voor het management van het Pensioenfonds en het adviseren en ondersteunen van het Bestuur bij de beleidsvoorbereiding en het toezicht op de uitvoering van het beleid. Tot het Bestuursbureau behoort de ambtelijk secretaris van het Bestuur. Compliance De functie compliance officer, betreffende de controle op de naleving van wet- en regelgeving, is buiten het Bestuursbureau ingevuld. Externe advisering Het Bestuur laat zich structureel bijstaan door een externe actuarieel adviseur en twee beleggingsadviseurs Uitbesteding Het Bestuur heeft de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden uitbesteed aan uitvoeringsorganisaties die moeten voldoen aan hoge eisen van deskundigheid, integriteit en risicobeheersing. Uitbesteding vermogensbeheer De uitvoerende werkzaamheden betreffende het vermogensbeheer zijn uitbesteed aan ING Asset Management BV en Russell Investment Group. Met de beheerders zijn nadere afspraken in overeenkomsten en mandaten vastgelegd. AZL Vermogensbeheer BV levert diensten op het gebied van het management met betrekking tot de private equity portefeuille en de beleggingen in hedge funds. ING Real Estate Select verzorgt het beheer van het niet-beursgenoteerde gedeelte van de vastgoedportefeuille. Uitbesteding pensioenadministratie en financiële administratie De uitvoerende werkzaamheden betreffende de pensioen- en de financiële administratie waren tot en met het jaar 2007 uitbesteed aan ING Pension Services BV. Vanaf 1 januari 2008 worden deze diensten verleend door AZL NV.

9 1.2.7 Deelnemersraad De raad bestaat uit twaalf vertegenwoordigers namens de deelnemers en vier vertegenwoordigers namens de pensioengerechtigden. De Deelnemersraad heeft de wettelijke bevoegdheid het Bestuur gevraagd en ongevraagd te adviseren ten aanzien van aangelegenheden die het Pensioenfonds betreffen. De Deelnemersraad kent bovendien een statutaire bevoegdheid tot het (her)benoemen van de leden die de verzekerden vertegenwoordigen in het Bestuur en in het Verantwoordingsorgaan. Tweemaal per jaar vindt een gezamenlijk overleg van de Deelnemersraad en het Bestuur plaats. De zittingsperiode van de huidige Deelnemersraad loopt tot 1 januari JAARVERSLAG Verantwoordingsorgaan Dit orgaan kent zes leden die respectievelijk de deelnemers (2), de pensioengerechtigden (2) en de werkgever (2) vertegenwoordigen. De leden in de Deelnemersraad namens de deelnemers benoemen de leden die namens de deelnemers in het Verantwoordingsorgaan zitting hebben. De leden in de Deelnemersraad namens de pensioengerechtigden benoemen de leden namens de pensioengerechtigden in het Verantwoordingsorgaan. Het Bestuur ING Nederland benoemt de twee vertegenwoordigers namens de werkgever. De zittingsduur is vier jaar en een lid kan maximaal tot twee maal toe worden herbenoemd. Het Bestuur legt jaarlijks verantwoording af aan het Verantwoordingsorgaan over het door het Bestuur uitgevoerde beleid en de door het Bestuur gemaakte beleidskeuzes voor de toekomst alsmede over de naleving van de Principes voor Goed PensioenfondsBestuur. Het lidmaatschap van het Verantwoordingsorgaan kan niet worden gecombineerd met een lidmaatschap van één van de andere organen van het Pensioenfonds. Het Verantwoordingsorgaan is bevoegd een oordeel te geven over het door het Bestuur gevoerde beleid over het afgelopen kalenderjaar, over de beleidskeuzes die op de toekomst betrekking hebben en over de naleving van de principes voor Goed PensioenfondsBestuur. Bovendien heeft het Verantwoordingsorgaan het adviesrecht over: het vaststellen en wijzigen van de faciliteitenregeling voor leden van het Bestuur; het wijzigen van het beleid ten aanzien van het Verantwoordingsorgaan; de vorm, inrichting en samenstelling van het interne toezicht; het vaststellen en wijzigen van de interne klachten- en geschillenprocedure; vaststellen en wijzigen van het communicatie- en voorlichtingsbeleid.

10 10 STICHTING PENSIOENFONDS ING Orgaan van Intern Toezicht Het Intern Toezicht wordt uitgeoefend in de vorm van een Visitatiecommissie bestaande uit ten minste drie onafhankelijke deskundigen. Per opdracht wordt de samenstelling van de commissie bepaald. Tot de taken van het Intern Toezicht behoren ondermeer het beoordelen van beleidsprocedures en bestuursprocedures en processen, waaronder de checks en balances, binnen het fonds; het beoordelen van de wijze waarop het fonds wordt aangestuurd; en het beoordelen van de wijze waarop door het Bestuur wordt omgegaan met de risico's op de langere termijn Accountant / Actuariële certificering en advies Ernst & Young Accountants fungeert als externe accountant en in die hoedanigheid wordt de accountantsverklaring afgegeven bij de gepubliceerde jaarrekening. Hiertoe voert de accountant de noodzakelijk geachte controles uit en rapporteert de bevindingen aan het Bestuur. Mercer Certificering BV is belast met de actuariële certificering en Hewitt Associates BV draagt zorg voor actuarieel advies. De certificerend actuaris controleert jaarlijks of de pensioenverplichtingen van het Pensioenfonds juist zijn vastgesteld en of de door het Pensioenfonds gedeclareerde premie voldoende is. Hierbij spelen ondermeer de huidige financiële positie, de verwachte ontwikkeling van het verzekerdenbestand, de verplichtingen, de verwachte rendementen en de dekkingsgraad een rol. De certificerend actuaris brengt rapport uit aan het Bestuur over de controle van de berekeningen van de pensioenverplichtingen, de actuariële analyse van de resultaten en de beoordeling van de financiële positie van het Pensioenfonds.

11 1.3 PERSONALIA BESTUUR leden benoemd door Bestuur ING Nederland mevr. mr. Th.E. van Bon (vanaf 1 februari 2007) dhr. drs. P.C. de Bruijne AAG MBA (herbenoemd 1 januari 2007) dhr. drs. H.A.L.M. Hooijmans (voorzitter; herbenoemd 1 januari 2008) dhr. drs. J.T. Postmus AAG leden benoemd door Deelnemersraad dhr. drs. ing. W.F.J. Kels (plv. voorzitter; afgetreden 31 december 2007) dhr. drs. R. Oosterhout (herbenoemd 1 januari 2007 en plv. voorzitter per 1 januari 2008) dhr. K. van Roon mevr. mr. J. Sips (vanaf 18 januari 2008) dhr. A. Stolk AMBTELIJK SECRETARIS mevr. mr. C.P.M. Elshof DIRECTEUR PENSIOENZAKEN dhr. drs. W.S. Zeverijn MBA (tot 1 maart 2008) dhr. D. Heijting RA (vanaf 1 maart 2008) CERTIFICEREND ACTUARIS dhr. P.P.M. Duijsens AAG (tot 1 januari 2008), Mercer Certificering BV dhr. drs. S.I. Keijmel AAG (vanaf 1 januari 2008), Mercer Certificering BV ACTUARIEEL ADVISEUR dhr. drs. A.A. Nagtegaal AAG (vanaf 16 maart 2007), Hewitt Associates BV ACCOUNTANT Ernst & Young Accountants COMPLIANCE OFFICER dhr. mr. A.Th.A. Roodnat (tot 15 februari 2008) 11 JAARVERSLAG 2007 DEELNEMERSRAAD leden gekozen door de deelnemers dhr. M. el Ackkar (tot 15 mei 2008) dhr. W. van Baren RA mevr. V. Frankhuisen-Dumitru (voorzitter vanaf 1 juli 2007) mevr. A.A.C. Hamelink-Karels (tot 1 maart 2007) dhr. J.B.M. van Hest Bc (plv. secretaris) dhr. M. van Iperen RA (tot 15 juni 2007) dhr. H.R. Jongedijk (vanaf 1 maart 2007) dhr. A. Kant (tot 1 januari 2008) dhr. A. Kraaij (secretaris) dhr. S.L. Kuntz (vanaf 1 juli 2007) dhr. O.P. Lekkerkerker (vanaf 1 januari 2008) dhr. P.J.M. van Rheenen (tot 1 maart 2008) mevr. drs. G. Rog-Stokkink mevr. mr. J. Sips (voorzitter, tot 1 juli 2007) dhr. J.A.J.M. Smeulders (vanaf 15 juni 2007) mevr. R.S. Steigenga dhr. G. van Stijn AAG (tot 1 mei 2008) leden namens de gepensioneerden dhr. J. de Roode (plv. voorzitter) dhr. G.V. Smittenaar dhr. E.A. Vastenburg dhr. A. Visser VERANTWOORDINGSORGAAN (geïnstalleerd 13 maart 2008) leden benoemd door Bestuur ING Nederland dhr. mr. H.A.N.J. Crauwels (voorzitter) dhr. drs. A.A. Steenbergen RA leden benoemd door Deelnemersraad Deelnemers: dhr. ing. P.H.J. Kullen AAG dhr. G. van Stijn AAG Pensioengerechtigden: dhr. G.H.J. Broekers dhr. J.H. Ubas

12 2 Bestuursverslag 12 STICHTING PENSIOENFONDS ING 2.1 HET JAAR 2007 IN HET KORT Het Bestuur streeft er naar het Pensioenfonds te besturen aan de hand van concrete doelstellingen. Jaarlijks zijn de belangrijkste aandachtsgebieden opgenomen in het beleidsplan. Het jaar 2007 is voor het Pensioenfonds een bijzonder jaar geweest vanwege de vele wijzigingen op het gebied van wet- en regelgeving. Deze wijzigingen hebben een fors beslag gelegd op de beschikbare capaciteit van de bij het Pensioenfonds betrokken functionarissen. Naast de aanpassingen als gevolg van de gewijzigde wet- en regelgeving heeft het Bestuur zich gericht op een intensief selectieproces van een nieuwe pensioenadministrateur en vervolgens, na besluitvorming, op de overdracht van de pensioenadministratie van ING Pension Services BV naar AZL NV. Eén van de zichtbare gevolgen van deze overgang was de opening op 1 januari 2008 van het Pensioenloket bij AZL NV. Een belangrijk thema was in 2007 het intensiveren van de communicatie naar en de ondersteuning van de verzekerden. Een bijzonder succesvol initiatief was de introductie van de pensioenplanner, waardoor de bewustwording bij verzekerden voor hun pensioenen is vergroot. Het Bestuur van het Pensioenfonds heeft zich ten doel gesteld om in 2008 met ING Nederland een Uitvoeringsovereenkomst te sluiten waarin, in overeenstemming met de Pensioenwet, de werkgever en het Pensioenfonds de gemaakte afspraken vastleggen. Na de voorbereidingen in 2007 zullen in 2008 de gesprekken met Bestuur ING Nederland worden gecontinueerd zodat de Uitvoeringsovereenkomst per 1 januari 2008 effectief kan worden. Tot dat moment is de bestaande financieringsovereenkomst tussen het Pensioenfonds en ING Nederland van toepassing. Als gevolg van de gewijzigde wettelijke voorschriften is in 2007 de Actuariële en Bedrijfstechnische nota aangepast. Het Bestuur heeft in 2007 zeven maal vergaderd. De belangrijkste onderwerpen zijn in dit bestuursverslag opgenomen. Het beleggingsbeleid wordt in hoofdstuk 3 afzonderlijk toegelicht. Het Bestuur organiseert jaarlijks één of meer beleidsdagen voor een tussentijdse evaluatie en een eventuele bijstelling van prioriteiten. Tevens houdt het Bestuur een interne evaluatie met betrekking tot zijn eigen functioneren als geheel. Het Bestuur ziet, gegeven de toenemende complexiteit in de omgeving waarin het Pensioenfonds actief is, een noodzaak tot verdere professionalisering van de organisatie. Hierbij was tevens van invloed de aangepaste wet- en regelgeving en de daaruit voortvloeiende verplichtingen met betrekking tot transparantie en verantwoording alsook de maatschappelijke discussie over deze onderwerpen. Vakinhoudelijke verdieping en verbreding zijn nodig voor een adequate ondersteuning van het Bestuur en van de verschillende bestuurscommissies en voor de governance op de uitbestede werkzaamheden. Het Bestuursbureau bestaat uit drie medewerkers die zich voornamelijk hebben gericht op pensioenvraagstukken, communicatie, juridische zaken en de inrichting van de Principes voor Goed PensioenfondsBestuur. Met de in het jaarverslag 2006 aangekondigde professionalisering door middel van uitbreiding van het Bestuursbureau is in 2007 een aanvang gemaakt. Specifieke projecten legden tijdelijk een extra tijdsbeslag op de beschikbare capaciteit. In 2007 is daarom de bezetting (tijdelijk) uitgebreid met projectverantwoordelijken voor de introductie van bijvoorbeeld de pensioenplanner, de uitvoering van de pilot roadshows en de werkzaamheden in het kader van de overdracht van de pensioenadministratie. Zoals is verantwoord in het jaarverslag 2006 is de arbitrageprocedure, betreffende de financiering van de extra voorziening ultimo 2005 als gevolg van een toe te passen lagere rekenrente, in 2007 afgerond Ontwikkeling aantal verzekerden In 2007 heeft zich een verdere daling van het aantal deelnemers in het pensioenfonds voorgedaan (van naar deelnemers). De afstoting van activiteiten door ING Nederland heeft effect gehad op de aantallen deelnemers en heeft geleid tot waardeoverdrachten naar andere pensioenfondsen of verzekeraars en tot een toename van het aantal gewezen deelnemers ( slapers ). Als gevolg hiervan daalt het aandeel van de deelnemers in het totaal van de verzekerden tot 45% (2006: 50%).

13 % 55% 50% 45% 40% 35% 30% - Ontwikkeling aantallen verzekerden Deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden Figuur 1: Ontwikkeling verzekerden Deelnemers/Totaal aantal verzekerden (%) Figuur 2: Aandeel deelnemers t.o.v. alle verzekerden Ook voor 2008 houdt het Pensioenfonds rekening met een daling van het aantal deelnemers Ontwikkeling Voorzieningen De Voorziening pensioenverplichtingen kent in 2007 verschillende ontwikkelingen. Als gevolg van de besluitvorming eind 2007 is de Voorziening pensioenverplichtingen per 1 januari 2007, conform de nieuwe regelgeving, voor verslaggevingdoeleinden herrekend naar de marktrente volgens de rentetermijnstructuur per die datum (gewogen gemiddelde 4,26%). De rentetermijnstructuur resulteerde in een hogere rekenrente dan was toegepast in de jaarrekening over Door deze hogere rente dan in het verslag over 2006 gehanteerd (4%) werd de voorziening per 1 januari 2007 met 323 miljoen verlaagd. Dit bedrag is toegevoegd aan de Overige reserves. Naast de gebruikelijke wijzigingen als gevolg van uitkeringen en toevoegingen uit premies en koopsommen, is per 31 december 2007 de Voorziening pensioenverplichtingen verhoogd met 462 miljoen door toepassing van een overlevingstafel die meer aansluit op de ontwikkelingen en de kenmerken van de verzekerden. Bovendien is de Voorziening verhoogd met 112 miljoen voor de toekomstige excassokosten van pensioenuitkeringen. Vervolgens heeft de hogere marktrente per 31 december 2007 (op basis van de rentetermijnstructuur) er toe geleid dat de Voorziening pensioenverplichtingen per 31 december 2007 werd verlaagd met 680 miljoen (gewogen gemiddelde 4,86%) Beleggingen en dekkingsgraad In 2007 is een negatief rendement gerealiseerd op het grootste deel van de portefeuille waardoor een rendement op de totale portefeuille van -1,1% (2006: 5,3% ) is gerealiseerd. De belegde middelen zijn gestegen van miljoen naar miljoen. Daartegenover staat een afname van de Voorziening pensioenverplichtingen van miljoen naar miljoen. De Voorziening pensioenverplichtingen is in dit jaarverslag gewaardeerd tegen de rentetermijnstructuur op de balansdatum. De dekkingsgraad bedroeg ultimo (2006: 136). De berekening hanteert de in de balans opgenomen waarden van de activa voor risico van het Pensioenfonds (minus opgenomen geldleningen, verplichtingen en overige voorzieningen) ten opzichte van gepresenteerde waarde van de Voorziening pensioenverplichtingen. 2.2 WET- EN REGELGEVING Pensioenwet De Pensioenwet is op 1 januari 2007 in werking getreden en vervangt daarmee de Pensioen- en spaarfondsenwet (PSW). Beleidsmatig wordt door de wet de transparantie tussen de verantwoordelijkheden van werkgever, werknemer en pensioenuitvoerder verduidelijkt en de toegang tot de pensioenregelingen nader geregeld Verantwoordingsorgaan en Intern Toezicht Als gevolg van de Pensioenwet dienen uiterlijk 2008 een intern toezichtmodel en een Verantwoordingsorgaan binnen het Pensioenfonds te zijn geïmplementeerd. In 2007 zijn door het Bestuur de voorbereidingen gestart om de instelling van het Verantwoordingsorgaan te realiseren. Het Verantwoordingsorgaan is 13 maart 2008 geïnstalleerd. Het Bestuur heeft het Intern Toezicht vormgegeven door middel van een Visitatiecommissie. Besloten is dat de opdracht aan de Visitatiecommissie per jaar kan variëren en dat daarop ook de samenstelling van de commissie wordt afgestemd. 13 JAARVERSLAG 2007

14 14 STICHTING PENSIOENFONDS ING Toezicht extern Het Pensioenfonds heeft in 2007 meerdere malen regulier contact gehad met De Nederlandsche Bank. In november heeft het jaarlijkse overleg plaatsgevonden met de relatiebeheerders van De Nederlandsche Bank. De inhoud van de gesprekken geeft geen aanleiding tot vermelding van bijzondere onderwerpen Besluit Financieel Toetsingskader Het Besluit Financieel Toetsingskader heeft voor het Pensioenfonds tot een aantal aanpassingen geleid, waaronder nadere regelingen betreffende de berekening van de verzekeringstechnische voorzieningen en kostendekkende premies. In overeenstemming met de wettelijke voorschriften heeft het Bestuur daarom in 2007 besloten dat de Voorziening pensioenverplichtingen vanaf 31 december 2007 wordt berekend tegen de marktrenten behorende bij de betreffende looptijd volgens de gepubliceerde rentetermijnstructuur. De Pensioenwet bepaalt dat de Voorziening pensioenverplichtingen wordt gebaseerd op de verwachte toekomstige ontwikkeling plus de daarbij behorende voorzichtigheidsmarges. Op grond van de door het CBS waargenomen sterfte bij de gehele bevolking per leeftijdsjaar in de periode van 2000 tot 2005 blijkt dat de levensverwachting voor zowel mannen als vrouwen verder is toegenomen en dat deze toename historisch hoog is. Bovendien is het de verwachting dat de levensverwachting nog verder zal toenemen. Als gevolg van deze sterfteontwikkeling heeft het Bestuur besloten per 31 december 2007 de nieuwe overlevingstafel (Generatietafel behorende bij de Pensioentafel 2006) te hanteren met een leeftijdsterugstelling van 2 jaar. De toepassing van deze nieuwe overlevingstafel heeft geleid tot hogere voorzieningen en tot hogere lasten. Voor toekomstige excassokosten is een voorziening bepaald op 1,5% van de Voorziening pensioenverplichtingen. In de post Rekening-courant met aangesloten ondernemingen is een vordering op de aangesloten ondernemingen van 129,2 miljoen niet opgenomen. Het betreft het bedrag dat in verband met het opnemen van een voorziening voor excassokosten, op grond van de bestaande financieringsafspraken, per 31 december 2007 in rekening is gebracht bij de aangesloten ondernemingen. De vordering is vanuit het oogpunt van prudentie niet opgenomen, omdat deze door de aangesloten ondernemingen niet is erkend. De effecten van de nieuwe wet- en regelgeving en de bestuursbesluiten komen ook tot uitdrukking in de berekening van de kostendekkende premie. De kostendekkende premie wordt berekend tegen de marktrente aan het begin van het verslagjaar. Deze premie is gebaseerd op de nieuwe grondslagen voor sterfte en excasso. De Actuariële en Bedrijfstechnische nota is in 2007 aangepast aan de vereisten van de nieuwe wet- en regelgeving. Hierin is ondermeer vastgelegd dat de Voorziening pensioenverplichtingen zal worden berekend op grond van de voorgeschreven rentetermijnstructuur. Gegeven de financieringsovereenkomst met ING Nederland vindt de verrekening plaats op basis van een rekenrente van 4%. Als gevolg hiervan bestaan waarderingsverschillen tussen de jaarrekening van het Pensioenfonds en de verrekeningen met ING Nederland; dit heeft ondermeer geleid tot mutaties in de Overige reserves. De premiekortingsgrens op 31 december 2007 is door het Bestuur bepaald op 140% Principes voor Goed PensioenfondsBestuur Gedurende 2007 is voortvarend gewerkt aan de invoering van de consequenties van de Pensioenwet die op 1 januari 2007 in werking is getreden en vooral de daarin geïncorporeerde Principes voor Goed PensioenfondsBestuur. De Principes zijn van invloed op het Bestuur, het Verantwoordingsorgaan en het Intern Toezicht. Nieuwe reglementen zijn opgesteld en de statuten van het Pensioenfonds zijn in hoofdlijnen hierop aangepast. In 2008 zal dit project worden afgerond Deskundigheidsbevordering De principes van Goed PensioenfondsBestuur benadrukken dat bestuursleden deskundig en bekwaam moeten zijn. Bekwaamheid betekent dat een bestuurslid voldoende kennis heeft om verantwoord aan het besluitvormingsproces in het Bestuur te kunnen deelnemen zonder op het onderwerp een deskundige te zijn. De deskundigheid gaat dieper en heeft vooral betrekking op de kennis die nodig is om actief te kunnen participeren in de discussies in de commissies, waar onderwerpen voor het Bestuur worden voorbereid. Onderscheid wordt gemaakt in verschillende aandachtsgebieden, zoals het besturen van een organisatie, pensioenregelingen, administratieve organisatie en communicatie. Bovendien wordt onderscheid gemaakt in individuele deskundigheden en deskundigheden van het Bestuur als geheel.

15 Het Pensioenfonds maakt een onderscheid tussen het minimumniveau waaraan een individueel bestuurslid moet voldoen (zowel kennis als inzicht) en de eisen die aan het fondsbestuur als collectief worden gesteld. Nieuwe leden moeten gedurende het eerste jaar van het bestuurslidmaatschap aan deze eisen voldoen. De eindtermen gericht op het Bestuur als geheel beogen een situatie waarin twee bestuursleden op een aandachtsgebied een afgewogen oordeel kunnen geven over de voorgenomen beleidskeuzen. De Deelnemersraad, het Verantwoordingsorgaan en het Intern Toezicht dienen elk collectief aan de eindtermen te voldoen. Gezien de omvang en het belang van het Pensioenfonds heeft het Bestuur besloten dat naast de door de koepels geformuleerde competenties en bijbehorende niveaus, de bestuursleden dienen te beschikken over zwaardere algemene competenties. Dit heeft medio 2008 geleid tot competentieprofielen die zullen worden gehanteerd bij de benoeming van nieuwe bestuursleden. In het verslagjaar 2007 is daarom bijzondere aandacht besteed aan het kennis- en ervaringsniveau van leden van het Bestuur en de Deelnemersraad. Voor zowel het Bestuur als ook voor de Deelnemersraad en het Bestuursbureau is een specifiek opleidingsprogramma opgesteld. Dit programma zal ook van toepassing worden voor het Verantwoordingsorgaan en het Intern Toezicht. Vervolgens zijn in samenwerking met een opleidingsinstituut verschillende opleidingen gegeven aan leden van het Bestuur. Het opleidingsprogramma zal in 2008 een verder vervolg krijgen Wet op het Financiële Toezicht Sinds 1 januari 2007 regelt deze wet het effectentypische gedragstoezicht dat ook van toepassing is op pensioenfondsen. Volgens deze wet dienen pensioenfondsen die optreden op markten in financiële instrumenten zich te houden aan de regels van integere bedrijfsvoering. Dit heeft tot gevolg dat maatregelen van kracht dienen te zijn die voorkomen dat belangenverstrengeling en marktmanipulatie en onzorgvuldig omgaan met koersgevoelige informatie optreden. Tevens dienen de regels te waarborgen dat een zorgvuldige vastlegging van transacties wordt gerealiseerd, dat een compliance officer als interne toezichthouder fungeert en dat een gedragscode voor privé-transacties wordt nageleefd. Het Bestuur heeft deze waarborgen opgenomen in verschillende reglementen en procedures Naleving wet- en regelgeving Het Bestuur is niet bekend met overtredingen van wet- en regelgeving. Er zijn geen dwangsommen en/of boetes opgelegd, noch zijn aanwijzingen gegeven, noch is een herstelplan van toepassing. 2.3 ONTWIKKELINGEN PENSIOENREGELINGEN Pensioenreglementen De gevolgen van de ING CAO - met de looptijd 1 januari 2007 tot en met 30 juni evenals de nieuwe wetgeving waren op 31 december 2007 nog niet volledig vertaald in nieuwe pensioenreglementen. De voorgenomen wijzigingen betreffen voornamelijk regelingen voor toeslagen, waardeoverdrachten, afkopen en communicatie met verzekerden, evenals toepassing van nieuwe terminologie Toeslagbeleid In het jaarverslag 2007 wordt niet meer gesproken over indexaties. Verhogingen van pensioenrechten voor de niet-actieven worden binnen het Pensioenfonds vanaf 2007 toeslagen genoemd. De Nederlandsche Bank heeft op 26 februari 2007 de Beleidsregel toeslagenmatrix gepubliceerd waarin het gebruik van de toeslagenmatrix door pensioenfondsen is verduidelijkt. De regelgeving bevat stringente voorschriften over de toepassing van het toeslagbeleid in relatie tot de financiering van de toeslagen, de vastlegging in het reglement en de communicatie. Het Pensioenfonds heeft in aansluiting hierop de communicatie met verzekerden aangepast. Als gevolg van de gekozen systematiek van toeslagverlening schrijft de Pensioenwet voor dat het Pensioenfonds zelf besluiten neemt over de toeslagverlening. Tot en met 2006 was deze besluitvorming voorbehouden aan ING Nederland. Gedurende 2007 is tot een nieuwe regeling gekomen die er toe heeft geleid dat het Pensioenfonds besluiten neemt rond toeslagen voor zover deze passen binnen de financieringsafspraken met ING Nederland, omdat het Pensioenfonds niet zelf de middelen voor de toeslagen reserveert. 15 JAARVERSLAG 2007

16 16 STICHTING PENSIOENFONDS ING Op verzoek van ING Nederland is een andere wijze van financiering van toeslagen aan de orde gesteld. Daartoe is een Commissie Indexatie ingesteld met vertegenwoordigers van ING Nederland en het Pensioenfonds. Deze commissie heeft drie doelstellingen. Ten eerste wordt onderzocht wat de voor- en nadelen voor de betrokken partijen zijn bij het eventueel overdragen van de financiering van de toeslagen van ING Nederland aan het Pensioenfonds. Vervolgens richt het onderzoek zich, ingeval een overdracht wordt gerealiseerd, op de wijze waarop de financiering zal worden ingevuld. Ten derde wordt onderzocht onder welke voorwaarden een dergelijke overdracht kan plaatsvinden, zonder materiële beïnvloeding van de zekerheden van de toekomstige toeslagen. Een dergelijke overdracht betreft weliswaar formeel de relatie tussen ING Nederland en het Pensioenfonds, echter er zijn meerdere belanghebbenden bij dit onderwerp te onderkennen. Omdat de visie van deze belanghebbenden van groot belang wordt geacht, zijn daarom de Deelnemersraad, de Vereniging Senioren ING, de Centrale Ondernemingsraad en de vakorganisaties, elk met twee vertegenwoordigers, bij de Commissie Indexatie betrokken als toehoorder. Bovendien participeren adviseurs van ING Nederland en het Pensioenfonds in dit onderzoek. De werkgroep zal in 2008 rapport uitbrengen Toeslagen 2007 en 2008 Per 1 januari 2007 zijn de ingegane pensioenen en premievrije pensioenaanspraken met 1,25% verhoogd en per 1 januari 2008 met 1,48%. Deze voorwaardelijke verhoging geldt voor de ingegane pensioenen en premievrije pensioenaanspraken van verzekerden op wie vóór 1 januari 2002 één van de CAO s voor het verzekeringsbedrijf of vanaf 1 januari 2002 de basisregeling pensioen van toepassing is. Als gevolg van de ontwikkeling van de loonindex is per 1 juli 2007 een voorwaardelijke toeslag van 2,75% toegekend aan verzekerden op wie vóór 1 januari 2002 de CAO van het bankbedrijf van toepassing is en per 1 januari 2008 van 1,5%. Op grond van de financieringsbereidheid van ING Nederland heeft het Bestuur kunnen besluiten per 1 januari 2008 een toeslag aan pensioengerechtigden toe te kennen. In de aankondiging aan de pensioengerechtigden is nadrukkelijk gecommuniceerd dat de toeslag voorwaardelijk is, dat naar een toeslag met een zekerheid van % wordt gestreefd en dat de toeslag van 1 januari 2008 volledig is. 2.4 COMMUNICATIE MET VERZEKERDEN In de afgelopen jaren zijn verschillende initiatieven ter hand genomen die in 2007 zijn voortgezet en daar waar mogelijk versterkt. In het beleidsplan wordt, mede gelet op de vereisten van de Pensioenwet, verder gewerkt aan een vergroting van kennis en bewustzijn met betrekking tot de opbouw van de eigen oudedagsvoorziening bij de doelgroep Pensioenplanner In het kader van het thema pensioenplanner is in 2007 aandacht besteed aan de ontwikkeling en invoering van de planningscalculator. Onder het motto In 3 klikken uw pensioen in beeld is de calculator via de website voor deelnemers beschikbaar gesteld. Deelnemers kregen via de beveiligde website een beter inzicht in de belangrijkste gegevens van hun pensioenopbouw. Voor de bewustwording en het inzicht was deze gegevensontsluiting een essentiële stap. Uit een enquête bleek dat meer dan de helft van de respondenten de pensioenplanner heeft bekeken en de pensioenplanner heeft gewaardeerd met de hoge score van gemiddeld een Uniform pensioenoverzicht De verzekerden hebben in juli 2007 een pensioenopgave per 31 december 2006 ontvangen in verband met de conversie naar de verhoogde pensioengerechtigde leeftijd van 65 jaar. Vervolgens zijn in september op basis van de eisen die aan het uniform pensioenoverzicht worden gesteld, de nieuwe overzichten per 1 januari 2007 verzonden. Deze overzichten voldoen daarmee aan de nieuwe standaard binnen de pensioenbranche. Door deze eenvormigheid kunnen verzekerden de informatie van verschillende pensioenuitvoerders beter met elkaar vergelijken en zich een totaalbeeld vormen Overige initiatieven De website is ook in 2007 een nuttig portal gebleken om de doelgroep van actuele informatie te voorzien. Het magazine Pensioen is in 2007 tweemaal verschenen. Behandelde onderwerpen zijn de voorlichting over financiële planning, de aankondiging van het Verantwoordingsorgaan, de overgang van ING Pension Services BV naar

17 AZL NV, informatie over waardeoverdrachten om zo voor de doelgroep eventuele pensioenbreuken te beperken of te voorkomen en ook informatie over de Commissie Indexatie (Toeslagbeleid). Nieuw is het Redactiestatuut waarin de verantwoordelijkheden en het redactieproces worden verduidelijkt. Het Pensioenloket stond ook in 2007 open voor de doelgroep voor vragen over pensioen, de opbouw en eventuele gevolgen in het pensioen als gevolg van wijzigingen in de persoonlijke omstandigheden. Het Pensioenloket is voor verzekerden op verschillende wijzen bereikbaar (per post, per en per telefoon). De overgang van de uitkeringen aan pensioengerechtigden per 1 januari 2008 van ING Pension Services BV naar AZL NV is succesvol verlopen. Op basis van het jaarverslag 2006 is in brochurevorm een verkort jaaroverzicht aan de medewerkers en gepensioneerden van ING ter beschikking gesteld. Medio 2008 zal ook een dergelijke brochure over 2007 aan de verzekerden worden toegezonden. 2.5 ONTWIKKELINGEN UITBESTEDING In februari 2007 werd door ING Pension Services BV aangekondigd dat zij haar activiteiten als pensioenadministrateur per 1 januari 2008 wenste te beëindigen. In reactie op deze aankondiging installeerde het Bestuur in 2007 een werkgroep met de opdracht een selectieprocedure voor een nieuwe pensioenuitvoerder te starten. Tot de lijst van selectiecriteria behoorde zowel het naleven van deadlines door de pensioenadministratie als een gewenste flexibiliteit bij de pensioenadministratie. In de procedure werd het Bestuur bijgestaan door het actuarieel en pensioenadviesbureau Hewitt Associates BV. Verschillende partijen werden uitgenodigd om informatie te verschaffen. Uiteindelijk dienden twee partijen een offerte in. Na een uitvoerige evaluatie werd AZL NV aangewezen om per 1 januari 2008 de administratie te gaan voeren en werden nadere afspraken gemaakt over de condities van de dienstverlening. Hierin was mede begrepen de door AZL NV af te geven SAS 70 type II verklaring. Om de overdracht van de pensioenadministratie correct, volledig en tijdig te laten verlopen is een projectorganisatie Overdracht Pensioenadministratie AZL ingericht. Per 1 januari 2008 is het Pensioenloket in Heerlen voor de verzekerden geopend. Medio 2008 zal de overdracht van de verzekeringsgegevens volledig worden afgerond. In het kader van het vermogensbeheer heeft het Bestuur in 2007 besloten de portefeuille nietbeursgenoteerd vastgoed door ING Real Estate Select binnen een wereldwijd Multi Manager vastgoedmandaat te laten beheren. Ook is in 2007 het principe besluit genomen om ING Asset Management BV voorlopig als beheerder aan te stellen voor zowel de private equity portefeuille als de beleggingen in hedge funds. 2.6 GESCHILLEN EN PROCEDURES Ingeval een belanghebbende zich in de rechten geschaad acht bij de toepassing van de statuten en reglementen van Pensioenfonds ING kan hiertegen bezwaar worden gemaakt. De procedure en de samenstelling van de Geschillencommissie zijn voor verzekerden goed toegankelijk gemaakt door publicatie van deze gegevens op de website van het Pensioenfonds. In 2007 zijn geen geschillen voorgelegd aan het Bestuur. 2.7 RISICOBEHEERSING Het Bestuur is verantwoordelijk voor de beheersing van de risico's verbonden aan de activiteiten van het Pensioenfonds. Uitgangspunten voor risicobeheersing zijn de te realiseren doelstellingen en de naleving van wettelijke kaders en richtlijnen. Risico s zijn te omschrijven als het niet-geheel of slechts gedeeltelijk realiseren van doelstellingen. Risicobeheersing betekent enerzijds het tijdig nemen van maatregelen tegen de mogelijke negatieve gevolgen van die oorzaken en anderzijds het periodieke evalueren van die maatregelen op naleving en effectiviteit. Hiermee wordt het interne risicobeheersings- en controlesysteem inhoud gegeven. Het belangrijkste risico voor het Pensioenfonds is het niet kunnen nakomen van de pensioentoezeggingen. Een belangrijke maatstaf hiervoor is de solvabiliteit of dekkingsgraad. Deze dekkingsgraad, de verhouding tussen de waarde van de beleggingen en de waarde van de verplichtingen, dient wettelijk minimaal 105% te bedragen. Het beleid van het Bestuur is gericht op een meer prudente dekkingsgraad, wat in lijn ligt met de door wetgever en toezichthouder gewenste voorzichtigheid. 17 JAARVERSLAG 2007

18 18 STICHTING PENSIOENFONDS ING De gevormde Fondsen voor waardeverschillen beleggingen dragen bij aan de solvabiliteit van het Pensioenfonds. Het Pensioenfonds kent een eigen beleggingsbeleid, hierop wordt afzonderlijk in dit verslag een toelichting gegeven. Het Pensioenfonds onderkent de beleggingsrisico s zoals waardedalingen van de beleggingen en te lage rendementen. Maatregelen komen tot uitdrukking in de (strategische) asset allocatie, de duratie van de portefeuille en de posities in andere valuta s; hierbij worden de hiermee verbonden interestrisico s en kredietrisico s betrokken. Bij het Pensioenfonds bestaan er uitbestedingrisico s omdat zowel de pensioenadministratie als de vermogensbeheeractiviteiten zijn uitbesteed. Deze partijen moeten aan dezelfde vereisten voldoen die het Pensioenfonds zichzelf ook stelt. Ook bestaan compliance risico s door het niet naleven van (nieuwe) wet- en regelgeving en daarnaast operationele risico s, zoals door een discontinuïteit op het Bestuursbureau. De generieke maatregelen zijn beschreven in de statuten, in de besturingsreglementen en in de Actuariële en Bedrijfstechnische nota. De generieke maatregelen zijn ondermeer gericht op een organisatorische evenwichtige en deskundige bezetting. Door periodieke managementinformatie worden het Bestuur en zijn commissies geïnformeerd over de mate waarin de beleidsdoelstellingen zijn gerealiseerd en waarover nadere besluitvorming vereist is. Zoals aangegeven organiseert het Bestuur jaarlijks een of meer beleidsdagen om tussentijds een evaluatie te houden en eventueel tot een bijstelling van prioriteiten te komen. Procuratieregelingen en bevoegdheidsregelingen waarborgen gebruikmaking van de verschillende kennis- en ervaringsgebieden en daarmee een evenwichtig handelen door het Pensioenfonds. De risicobeheersing wordt verder versterkt door de genomen initiatieven op het gebied van de deskundigheidsbevordering. In 2008 zullen het Verantwoordingsorgaan en het Intern Toezicht verder bijdragen aan het interne risicobeheersings- en controlesysteem. Ook de periodieke controle- en certificeringswerkzaamheden van de accountant en de actuaris dragen bij aan bevestiging van de werking van de risicobeheersing. Per beleidsterrein zijn specifieke maatregelen getroffen. Dit heeft ondermeer geleid tot de instelling van de verschillende bestuurscommissies die zich meer specifiek op die deelterreinen kunnen richten. De ontwikkeling van de dekkingsgraad is van strategisch belang. Door toepassing van Asset Liability Management-studies wordt, gerelateerd aan de structuur van de pensioenverplichtingen, inzicht verkregen in de mogelijke gevolgen van de verschillende strategieën ten aanzien van beleggingen, premies en indexaties voor het Pensioenfonds in het algemeen en op de ontwikkelingen van de dekkingsgraad in het bijzonder. Deze inzichten vormen de basis voor het strategisch beleggingsbeleid. Hierbij manifesteert het renterisico zich bij zowel de waardeontwikkeling (prijsrisico s) en rendementen van het vermogensbeheer als bij de ontwikkeling van de (actuarieel bepaalde) pensioenverplichtingen. Door de periodieke afstemming van beide ontwikkelingen wordt de dekkingsgraad nauwgezet gemonitord. De mogelijke risico s als gevolg van valutakoersontwikkelingen komen alleen bij het vermogensbeheer tot uitdrukking. Om de nadelige gevolgen van koersrisico s te beperken worden de posities in US Dollar in de High Yield portefeuille, in hedge funds en de grotere posities in de portefeuille direct vastgoed afgedekt naar de euro. De monitoring van kredietrisico s voor de beleggingen in vastrentende waarden vindt mede plaats aan de hand van de Standard & Poor's rating scale. Het liquiditeitsmanagement is er op gericht de uitkeringen van pensioenen ongestoord te laten plaatsvinden waarbij de beschikbare te beleggen middelen maximaal worden ingezet bij het vermogensbeheer. De Beleggingscommissie wordt bij het adviseren van het Bestuur en het evalueren van het uitgevoerde beleid ondersteund door twee externe deskundigen. Voor de uitvoering van de dagelijkse monitoring van en periodieke informatievoorziening over beleggingsrisico s heeft het Bestuur afspraken met vermogensbeheerders gemaakt. Voor een goede risico-inschatting en risicobeheersing wordt over de in de markt gebruikelijke risico parameters gerapporteerd en worden periodiek scenario s doorgerekend. De volatiliteit van de marktwaarden (prijsrisico s) van beleggingen en voorzieningen (risico s van mismatch) wordt periodiek geëvalueerd en kan leiden tot bijstellingen in het vermogensbeheer.

19 Maatregelen met betrekking tot de uitbestedingsrisico s richten zich op het vooraf maken van duidelijke contractuele afspraken en een periodieke informatievoorziening. Het Bestuur verwacht ondermeer van betrokken organisaties dat zij beschikken over de SAS 70 type II rapportages. Voor de uitbesteding van het vermogensbeheer zijn duidelijke mandaten en limieten gesteld waarover wordt gerapporteerd. Periodiek vinden op basis van deze rapportages evaluatiegesprekken plaats met de betrokken organisaties waardoor de naleving wordt gemonitord. Ten aanzien van de compliance risico s rapporteert de compliance officer periodiek zijn bevindingen aan het Bestuur. 2.8 ONTWIKKELINGEN IN 2008 Een aantal activiteiten en initiatieven uit 2007 zal ook in 2008 een vervolg krijgen. Zo zal het Bestuur zich richten op een succesvolle afronding van de overdracht van de pensioenadministratie in Het Bestuur zal daar waar mogelijk het Verantwoordingsorgaan en het Intern Toezicht faciliteren om beide nieuwe organen een succesvol startjaar te laten beleven. Ook het risicobeheer zal in 2008 een belangrijk aandachtsterrein blijven, waarbij de waardeontwikkelingen van de beleggingsportefeuille en de impact daarvan bijzondere aandacht zullen vragen. Tot de maatregelen waartoe in 2007 is besloten, behoren de uitvoering van een nieuwe Asset Liability Management-studie en de continuïteitsanalyse in Het beleggingsbeleid van het Pensioenfonds zal een nadere invulling verkrijgen met betrekking tot de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de beleggingen (Socially Responsible Investing) en de governance van beleggingen. In de relatie met ING Nederland zal het Bestuur zich inzetten om de Uitvoeringsovereenkomst met ING Nederland tot stand te laten komen. Ten aanzien van toeslagen zullen mogelijkerwijze afspraken met ING Nederland worden herzien en zal de voorbereiding voor het indexatielabel per 1 januari 2009 worden opgestart. De deskundigheidsbevordering krijgt in 2008 een vervolg waarbij ook de nieuwe organen worden betrokken. De gesprekken gericht op de vervulling van de functie van compliance officer zijn in een vergevorderd stadium. Gegeven de gewenste verdere professionalisering is een onderzoek gestart naar een nieuw organisatiemodel dat meer aansluit bij de huidige pensioenwereld, waarbij het Bestuur meer de beleidsbepalende en toezichthoudende rol zal gaan vervullen. Het Bestuursbureau neemt in de nieuwe structuur de verantwoordelijkheid voor de meer tactische en operationele aspecten van het Pensioenfonds. 2.9 WOORD VAN DANK Het jaar 2007 heeft zich laten kenmerken als een jaar met vele veranderingen. Het Bestuur dankt de medewerkers van het Bestuursbureau en de leden van de Deelnemersraad voor hun inzet om 2007 succesvol te kunnen afsluiten. In verband met zijn afscheid als bestuurslid spreekt het Bestuur zijn waardering uit voor de inzet en de kritische opstelling van de heer Kels. Dit geldt in het bijzonder voor het vele werk dat hij in zijn hoedanigheid van plaatsvervangend voorzitter van het Bestuur en voorzitter van de Commissie Voorlichting heeft verricht. Per 1 maart 2008 heeft de heer Heijting de functie van Directeur Pensioenzaken overgenomen van de heer Zeverijn. Het Bestuur spreekt zijn waardering uit voor de bijdragen die de heer Zeverijn aan het Pensioenfonds heeft geleverd. Vooral bij de inrichting van het Pensioenfonds als gevolg van de nieuwe eisen uit de Pensioenwet, zijn onder zijn leiding belangrijke stappen voorwaarts gezet. 19 JAARVERSLAG 2007

20 3 Beleggingen 20 STICHTING PENSIOENFONDS ING 3.1 BELEID Het Bestuur voert in het kader van het beheren en beleggen van het fondsvermogen een eigen beleggingsbeleid. Dat richt zich op het behalen van een hoog en stabiel lange termijn rendement binnen de vastgestelde risicoparameters en rekening houdend met de lang- en kortlopende verplichtingen van het Pensioenfonds en de solvabiliteitseisen die aan het Pensioenfonds worden gesteld. Het strategisch beleid wordt vastgesteld door het Bestuur en omvat de strategische asset allocatie, het strategisch duratiebeleid en het valutabeleid. De beleidsafspraken zijn geconcretiseerd in het beleggingsplan. In het strategisch beleid vervult de Asset Liability Management-studie een essentiële functie vanwege het inzicht dat verkregen wordt in de mogelijke toekomstige financiële risico s waarmee het Pensioenfonds te maken zou kunnen krijgen. Deze studie wordt eens in de drie tot vijf jaar uitgevoerd. De uitkomsten bepalen de strategische asset allocatie en worden op meer frequente basis vertaald in de tactische asset allocatie. Met behulp van de periodieke Asset Liability Risico Analyses vindt monitoring van de asset allocatie en de risico s plaats. Tot de uitgangspunten van het beleggingsbeleid behoort het uitbesteden van de uitvoering bij externe vermogensbeheerders. Daarbij wordt voornamelijk in beleggingsfondsen en niet rechtstreeks in individuele bedrijven belegd. Binnen de portefeuille vastrentende waarden wordt voor een gedeelte wel discretionair belegd. Beleggingscategorie Al enige jaren vormt het duurzaam beleggen een vast onderdeel van de totale portefeuille. Het Bestuur heeft voor de discretionaire beleggingen in ondernemingen aangegeven welke beleggingen worden uitgesloten. Het Bestuur voorkomt hierdoor dat, in dit deel van de portefeuille, wordt belegd in bedrijven die zich bezig houden met het produceren, onderhouden of de handel in controversiële wapens. Daaronder wordt o.a. verstaan anti-persoonslandmijnen, clusterbommen, munitie met verarmd uranium, en biologische, chemische of nucleaire wapens. Dit beleid vormt een onderdeel van de afgegeven mandaten. Om de prestaties van de externe vermogensbeheerders af te kunnen meten aan objectieve maatstaven wordt gebruik gemaakt van benchmarks. Een benchmark wordt specifiek gerelateerd aan een onderdeel van de portefeuille met vergelijkbare kenmerken. Beoogd wordt dat over het beheerde vermogen een hoger rendement wordt behaald dan het rendement dat de benchmark behaalt. In de strategische asset allocatie worden de te beleggen middelen gealloceerd naar beleggingscategorieën. Deze allocatie wordt door bandbreedtes nader ingevuld. De strategische normverdeling en de daarbij behorende bandbreedtes aan het einde van het jaar worden in onderstaande tabel weergegeven. Het totaal belegd vermogen ultimo 2007 bedraagt miljoen Norm Minimum Maximum Norm Minimum Maximum Vastrentende Waarden 53,0% 48,0% 58,0% 57,0% 52,0% 62,0% Aandelen 32,0% 27,0% 37,0% 28,0% 23,0% 33,0% Vastgoed 10,0% 7,5% 12,5% 10,0% 7,5% 12,5% Hedge Funds 3,0% 0,0% 5,0% 3,0% 0,0% 5,0% Private Equity 2,0% 0,0% 3,0% 2,0% 0,0% 3,0% Liquiditeiten 0,0% -2,0% 2,0% 0,0% -2,0% 2,0% Tabel 1: Strategische normverdeling met bijbehorende bandbreedtes

Stichting Pensioenfonds SMIT. Bestuursreglement V120620

Stichting Pensioenfonds SMIT. Bestuursreglement V120620 Artikel 1 Inleiding De wijze waarop de Stichting Pensioenfonds SMIT wordt bestuurd ligt op hoofdlijnen vast in de statuten. In dit bestuursreglement wordt hier verder invulling aan gegeven. Het bestuursreglement

Nadere informatie

Geef pensioen de aandacht die het verdient. Jaarbericht Stichting Pensioenfonds

Geef pensioen de aandacht die het verdient. Jaarbericht Stichting Pensioenfonds Geef pensioen de aandacht die het verdient Jaarbericht Stichting Pensioenfonds Vijf mythes over pensioen Over pensioenen zijn meerdere mythes in omloop. Het is belangrijk om te weten hoe het wel zit. De

Nadere informatie

SPNG. veranderingen. was voor. een jaar van grote. Verkort jaarverslag 2013 >

SPNG. veranderingen. was voor. een jaar van grote. Verkort jaarverslag 2013 > 2013 was voor SPNG een jaar van grote veranderingen. Verkort jaarverslag 2013 > 2013 was voor SPNG een jaar van grote veranderingen. Eind 2012 liep het herverzekeringscontract met Nationale-Nederlanden

Nadere informatie

Beschrijving Pension Fund Governance Stichting Bedrijfspensioenfonds voor het Bakkersbedrijf

Beschrijving Pension Fund Governance Stichting Bedrijfspensioenfonds voor het Bakkersbedrijf Beschrijving Pension Fund Governance Stichting Bedrijfspensioenfonds voor het Bakkersbedrijf Dit is een uitgave van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Bakkersbedrijf Datum 15 juni 2012 1 Voorwoord

Nadere informatie

Profielschets lid Raad van Toezicht. 20 mei 2019

Profielschets lid Raad van Toezicht. 20 mei 2019 Profielschets lid Raad van Toezicht 20 mei 2019 71649 092004 1. INLEIDING Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Kappersbedrijf (hierna: Pensioenfonds Kappers) is het pensioenfonds voor de kappersbranche.

Nadere informatie

Transparantiedocument

Transparantiedocument Transparantiedocument Stichting Pensioenfonds Ahold (versie: 28 april 2015) Hoofdstuk 1 - Inleiding 1.1 Voorwoord Stichting Pensioenfonds Ahold is de financiële dienstverlener voor Koninklijke Ahold N.V.

Nadere informatie

2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram

2013 verkort in beeld. Ontwikkelingen. Pensioenen Beleggingen Organogram 02 verkort in beeld 03 Ontwikkelingen 05 08 10 Pensioenen Beleggingen Organogram Aantal deelnemers dat pensioen opbouwt Aantal personen dat een ouderdomspensioen ontvangt Aantal deelnemers met slapende

Nadere informatie

REGLEMENT RAAD VAN TOEZICHT. [Versie 1 januari 2019]

REGLEMENT RAAD VAN TOEZICHT. [Versie 1 januari 2019] REGLEMENT RAAD VAN TOEZICHT [Versie 1 januari 2019] ARTIKEL 1 BEGRIPSOMSCHRIJVINGEN Voor dit reglement zijn de begripsomschrijvingen zoals opgenomen in de statuten van Stichting Pensioenfonds Achmea van

Nadere informatie

Wet versterking bestuur pensioenfondsen

Wet versterking bestuur pensioenfondsen Wet versterking bestuur pensioenfondsen Presentatie voor het Platform Deelnemersraden Drs. Harrie J.P. Penders 12 april 2013 Leerdoelen inzicht bieden in het wetsvoorstel (sheet 3 24) inzicht bieden in

Nadere informatie

Taakopdracht, bevoegdheden en samenstelling commissies. van het Bedrijfstakpensioenfonds voor het Schilders-, Afwerkings- en Glaszetbedrijf

Taakopdracht, bevoegdheden en samenstelling commissies. van het Bedrijfstakpensioenfonds voor het Schilders-, Afwerkings- en Glaszetbedrijf Taakopdracht, bevoegdheden en samenstelling commissies van het Bedrijfstakpensioenfonds voor het Schilders-, Afwerkings- en Glaszetbedrijf Versie: mei 2013 1 Visitatiecommissie De visitatiecommissie heeft

Nadere informatie

Profielschets lid Raad van Toezicht. 6 maart 2018

Profielschets lid Raad van Toezicht. 6 maart 2018 Profielschets lid Raad van Toezicht 6 maart 2018 71649 092004 1. INLEIDING In dit document zijn achtereenvolgens de kenmerken van de Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Kappersbedrijf (Bpf Kappers)

Nadere informatie

Jaarverslag 2008. Stichting Pensioenfonds ING

Jaarverslag 2008. Stichting Pensioenfonds ING Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds ING Jaarverslag 2008 Stichting Pensioenfonds ING Stichting Pensioenfonds ING 1 Bereikbaarheidsgegevens Bestuur van Stichting Pensioenfonds ING: Locatiecode HP.B.04.025

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Wolters Kluwer Nederland. Reglement Verantwoordingsorgaan

Stichting Pensioenfonds Wolters Kluwer Nederland. Reglement Verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds Wolters Kluwer Nederland Reglement Verantwoordingsorgaan In werking 01-01-2010 Artikel 1. Begripsbepalingen De begripsbepalingen als opgenomen in artikel 1 van de statuten van het

Nadere informatie

stichting pensioenfonds wonen

stichting pensioenfonds wonen stichting pensioenfonds wonen Verkort Jaarverslag 2007 Kerncijfers Aantallen per 31-12 2007 2006 Werkgevers 4.331 4.161 Deelnemers 33.009 31.705 Gewezen deelnemers 70.948 62.860 Gepensioneerden 8.468 7.735

Nadere informatie

Verslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016

Verslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016 Verslag bijeenkomst SVG 9 maart 2016 Op woensdagmiddag 9 maart, aansluitend aan de jaarbijeenkomst van de Vereniging Gepensioneerden Getronics (VGG), organiseerde Stichting Voorzieningsfonds Getronics

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Wolters Kluwer Nederland. Reglement intern toezicht. In werking

Stichting Pensioenfonds Wolters Kluwer Nederland. Reglement intern toezicht. In werking Stichting Pensioenfonds Wolters Kluwer Nederland Reglement intern toezicht In werking 01-01-2019 Artikel 1. Begripsbepalingen: De begripsbepalingen als opgenomen in artikel 1 van de statuten van het pensioenfonds

Nadere informatie

Functieprofiel lid bestuur met portefeuille vermogensbeheer en risicomanagement van Stichting Notarieel Pensioenfonds

Functieprofiel lid bestuur met portefeuille vermogensbeheer en risicomanagement van Stichting Notarieel Pensioenfonds Functieprofiel lid bestuur met portefeuille vermogensbeheer en risicomanagement van Stichting Notarieel Pensioenfonds 1. Algemene kenmerken Het bestuur van de Stichting Notarieel Pensioenfonds (SNPF) is

Nadere informatie

Kamervragen van de leden Omtzigt en Van Hijum (beiden CDA)

Kamervragen van de leden Omtzigt en Van Hijum (beiden CDA) De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon (070) 333 44 44 Fax (070) 333 40 33

Nadere informatie

REGLEMENT RAAD VAN TOEZICHT STICHTING PENSIOENFONDS ACHMEA

REGLEMENT RAAD VAN TOEZICHT STICHTING PENSIOENFONDS ACHMEA REGLEMENT RAAD VAN TOEZICHT STICHTING PENSIOENFONDS ACHMEA Reglement Raad van Toezicht SPA Versie 1 juli 2016 ARTIKEL 1 BEGRIPSOMSCHRIJVINGEN Voor dit reglement zijn de begripsomschrijvingen zoals opgenomen

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds SABIC Innovative Plastics. Verkort Jaarverslag 2009

Stichting Pensioenfonds SABIC Innovative Plastics. Verkort Jaarverslag 2009 Stichting Pensioenfonds SABIC Innovative Plastics Verkort Jaarverslag 2009 Inleiding 2009 is voor de Stichting Pensioenfonds SABIC Innovative Plastics (hierna Pensioenfonds SABIC-IP) weer een bijzonder

Nadere informatie

Stichting Metro Pensioenfonds Populair jaarverslag 2008

Stichting Metro Pensioenfonds Populair jaarverslag 2008 Stichting Metro Pensioenfonds Populair jaarverslag 2008 blad 1 van 7 Het Metro Pensioenfonds Hieronder eerst een aantal bijzonderheden over het Metro Pensioenfonds. Het Metro Pensioenfonds is opgericht

Nadere informatie

VERKORT JAARVERSLAG 2017

VERKORT JAARVERSLAG 2017 VERKORT JAARVERSLAG 2017 De belangrijkste ontwikkelingen in 2017 bij Pensioenfonds TNT Express op een rij in deze verkorte en vereenvoudigde versie van het jaarverslag. Het volledige jaarverslag vindt

Nadere informatie

Functieprofielen Algemeen Bestuur Stichting Pensioenfonds ING. Algemeen functieprofiel Bestuur Stichting Pensioenfonds ING

Functieprofielen Algemeen Bestuur Stichting Pensioenfonds ING. Algemeen functieprofiel Bestuur Stichting Pensioenfonds ING Functieprofielen Algemeen Bestuur Stichting Pensioenfonds ING Algemeen functieprofiel Bestuur Stichting Pensioenfonds ING Kenmerken Fonds Stichting Pensioenfonds ING (hierna: het Fonds) is op 1 januari

Nadere informatie

Profielschets voor lid verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds DuPont Nederland

Profielschets voor lid verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds DuPont Nederland 1 Profielschets voor lid verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds DuPont Nederland Inhoudsopgave 1. Profielschets lid verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds DuPont Nederland 2 1.1. Het pensioenfonds...

Nadere informatie

Jaarinformatie Stichting Pensioenfonds C1000 over het verslagjaar 2012. (opgesteld op basis van het jaarbericht 2012)

Jaarinformatie Stichting Pensioenfonds C1000 over het verslagjaar 2012. (opgesteld op basis van het jaarbericht 2012) Jaarinformatie Stichting Pensioenfonds C1000 over het verslagjaar 2012 (opgesteld op basis van het jaarbericht 2012) 1 1 Inhoud Algemeen 5 De bestuursleden van Pensioenfonds C1000 6 Uw pensioen van Pensioenfonds

Nadere informatie

VOORBEELD REGLEMENT VERANTWOORDINGSORGAAN

VOORBEELD REGLEMENT VERANTWOORDINGSORGAAN VOORBEELD REGLEMENT VERANTWOORDINGSORGAAN Leeswijzer voorbeeld reglement verantwoordingsorgaan Met onder meer dit voorbeeld document geeft OPF invulling aan de Services voor de aangesloten ondernemingspensioenfondsen.

Nadere informatie

FUNCTIEPROFIEL VOOR: BESTUURSLID NAMENS DEELNEMERS EN LID GOVERNANCECOMMISSIE STICHTING PENSIOENFONDS GRONTMIJ 22 MEI 2015

FUNCTIEPROFIEL VOOR: BESTUURSLID NAMENS DEELNEMERS EN LID GOVERNANCECOMMISSIE STICHTING PENSIOENFONDS GRONTMIJ 22 MEI 2015 FUNCTIEPROFIEL VOOR: BESTUURSLID NAMENS DEELNEMERS EN LID GOVERNANCECOMMISSIE STICHTING PENSIOENFONDS GRONTMIJ 22 MEI 2015 Inhoudsopgave 1. Het pensioenfonds... 3 2. Het bestuur... 3 3. Taken van het bestuur...

Nadere informatie

de aangesloten onderneming volgens de statuten van het pensioenfonds; de personen, in dienst van de werkgever.

de aangesloten onderneming volgens de statuten van het pensioenfonds; de personen, in dienst van de werkgever. REGLEMENT VERANTWOORDINGSORGAAN Van Stichting Pensioenfonds Holland Casino Artikel 1. Definities Bestuur: Ondernemingsraad: Pensioenreglement: Statuten: Uitvoeringsovereenkomst: Vereniging van gepensioneerden:

Nadere informatie

Reglement Verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds Equens

Reglement Verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds Equens Reglement Verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds Equens 1 Artikel 1. Definities Fonds Stichting Pensioenfonds Equens Werkgever Equens SE Bestuur Het bestuur van het Fonds Verantwoordingsorgaan Het

Nadere informatie

VERKORT JAARVERSLAG 2016

VERKORT JAARVERSLAG 2016 VERKORT JAARVERSLAG 2016 2016: wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van 2016 bij Pensioenfonds TNT Express? U leest het in deze verkorte en vereenvoudigde versie van het jaarverslag. Het volledige

Nadere informatie

TRANSPARANTIEDOCUMENT

TRANSPARANTIEDOCUMENT TRANSPARANTIEDOCUMENT Vereniging Nederlands Pensioenfonds voor de Sigarenindustrie en aanverwante Bedrijven (VNPS) Dit is een uitgave van de Vereniging Nederlands Pensioenfonds voor de Sigarenindustrie

Nadere informatie

Dit jaarbericht is een verkorte en eenvoudiger te lezen versie van het jaarverslag Met het jaarbericht willen we u de gelegenheid bieden om

Dit jaarbericht is een verkorte en eenvoudiger te lezen versie van het jaarverslag Met het jaarbericht willen we u de gelegenheid bieden om 1 Jaarbericht 2011 Dit jaarbericht is een verkorte en eenvoudiger te lezen versie van het jaarverslag 2011. Met het jaarbericht willen we u de gelegenheid bieden om kennis te nemen van de belangrijkste

Nadere informatie

FUNCTIEPROFIEL BESTUUR VOOR LEDEN EN VOORZITTER (BELEGGINGSCOMMISSIE)

FUNCTIEPROFIEL BESTUUR VOOR LEDEN EN VOORZITTER (BELEGGINGSCOMMISSIE) FUNCTIEPROFIEL BESTUUR VOOR LEDEN EN VOORZITTER (BELEGGINGSCOMMISSIE) Stichting Pensioenfonds Mercer 1. Algemene kenmerken Het bestuur van Stichting Pensioenfonds Mercer (SPM) is een (paritair) bestuur

Nadere informatie

Reglement Raad van Toezicht. van de. Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Schilders-, Afwerkings- en Glaszetbedrijf

Reglement Raad van Toezicht. van de. Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Schilders-, Afwerkings- en Glaszetbedrijf Reglement Raad van Toezicht van de Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Schilders-, Afwerkings- en Glaszetbedrijf Vastgesteld 22-12-2016 Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 3 Artikel 1 - Begripsomschrijvingen...

Nadere informatie

HUISHOUDELIJK REGLEMENT VAN HET VERANTWOORDINGSORGAAN

HUISHOUDELIJK REGLEMENT VAN HET VERANTWOORDINGSORGAAN HUISHOUDELIJK REGLEMENT VAN HET VERANTWOORDINGSORGAAN STICHTING BEDRIJFSTAKPENSIOENFONDS VOOR DE DRANKINDUSTRIE mei 2009 B EGRIPSBEPALINGEN Artikel 1 Definities Dit reglement verstaat onder: fonds: bestuur:

Nadere informatie

Datum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630

Datum Briefnummer Behandeld door Doorkiesnummer 15-2-2012 20120215 N.W. Dijkhuizen 630 Pensioenfonds Productschappen Bezoekadres Laan van Zuid Hoorn 165 2289 DD Rijswijk Postadres Postbus 3042 2280 GA Rijswijk Telefoon 070 4138630 Fax 070 4138650 E-mail info@pbodnl Website wwwpbodnl KvK

Nadere informatie

Herstelplan 2015 Compartiment SPDHV

Herstelplan 2015 Compartiment SPDHV Herstelplan 2015 Compartiment SPDHV Versie 1.0 17 juni 2015 Auteur: Corné van Bokhoven Status: vastgesteld door bestuur Inleiding Nadat Stichting Pensioenfonds DHV in 2008 in dekkingstekort kwam heeft

Nadere informatie

2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG

2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 2011 in het kort TOELICHTING OP HET JAARVERSLAG 1 Toelichting op het jaarverslag In het jaarverslag legt het pensioenfonds uitgebreid verantwoording af over de ontwikkelingen, besluiten en gebeurtenissen

Nadere informatie

In werking : 1 juli 2015 Vastgesteld door het bestuur : 26 juni 2015

In werking : 1 juli 2015 Vastgesteld door het bestuur : 26 juni 2015 In werking : 1 juli 2015 Vastgesteld door het bestuur : 26 juni 2015 Inhoud Inleiding 3 1. Beschrijving crisissituatie 3 2. Beleidsdekkingsgraad waarbij het fonds er zonder korten niet meer uit kan komen

Nadere informatie

PROFIELSCHETS. Philips Pensioenfonds NIET UITVOEREND BESTUURDER 1/5. Stichting Philips Pensioenfonds

PROFIELSCHETS. Philips Pensioenfonds NIET UITVOEREND BESTUURDER 1/5. Stichting Philips Pensioenfonds PROFIELSCHETS NIET UITVOEREND BESTUURDER Stichting Stichting behoort tot de grootste ondernemingspensioenfondsen van Nederland met een belegd vermogen van bijna 18 miljard euro. Het pensioenfonds voert

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland

Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Papendorpseweg 100 3528 BJ Utrecht Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel onder nummer 41184467

Nadere informatie

Terugblik 2011 in cijfers

Terugblik 2011 in cijfers Terugblik 2011 in cijfers U vindt hier een samenvatting van het jaarverslag 2011. Het volledige jaarverslag kunt u downloaden via www.pensioenfondsricohnederland.nl. Financiële situatie Door de kredietcrisis

Nadere informatie

Reglement Verantwoordingsorgaan Stichting-Telegraafpensioenfonds 1959 Januari 2018

Reglement Verantwoordingsorgaan Stichting-Telegraafpensioenfonds 1959 Januari 2018 Januari 2018 1 Artikel 1. Begripsomschrijvingen De definities als opgenomen in artikel 1 van de statuten van het fonds zijn van overeenkomstige toepassing op dit reglement. Daarnaast gelden de volgende

Nadere informatie

Pensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014

Pensioenfonds Robeco. Populair Jaarverslag 2014 Pensioenfonds Robeco Populair Jaarverslag 2014 2014 was een bewogen jaar voor Pensioenfonds Robeco door de sterk dalende rente en de veranderende wet- en regelgeving. In het jaarverslag blikken wij als

Nadere informatie

Profiel voor (kandidaat)leden van het Verantwoordingsorgaan PMT

Profiel voor (kandidaat)leden van het Verantwoordingsorgaan PMT Profiel voor (kandidaat)leden van het Verantwoordingsorgaan PMT Profiel van PMT Pensioenfonds Metaal en Techniek (PMT) verzorgt de pensioenregeling voor de bedrijfstak Metaal en Techniek. In totaal zijn

Nadere informatie

Transparantiedocument organisatie van Stichting Pensioenfonds Wonen

Transparantiedocument organisatie van Stichting Pensioenfonds Wonen Transparantiedocument organisatie van Stichting Pensioenfonds Wonen Dit is een uitgave van Stichting Pensioenfonds Wonen Voorwoord In dit document beschrijft het bestuur van Stichting Pensioenfonds Wonen

Nadere informatie

FUNCTIEPROFIEL VOOR: BESTUURSLID NAMENS PENSIOENGERECHTIGDEN STICHTING PENSIOENFONDS GRONTMIJ 8 SEPTEMBER 2016

FUNCTIEPROFIEL VOOR: BESTUURSLID NAMENS PENSIOENGERECHTIGDEN STICHTING PENSIOENFONDS GRONTMIJ 8 SEPTEMBER 2016 FUNCTIEPROFIEL VOOR: BESTUURSLID NAMENS PENSIOENGERECHTIGDEN STICHTING PENSIOENFONDS GRONTMIJ 8 SEPTEMBER 2016 Inhoudsopgave 1. Het pensioenfonds... 3 2. Het bestuur... 3 3. Taken van het bestuur... 3

Nadere informatie

Reglement Verantwoordingsorgaan Stichting Brocacef Pensioenfonds

Reglement Verantwoordingsorgaan Stichting Brocacef Pensioenfonds Reglement Verantwoordingsorgaan Stichting Brocacef Pensioenfonds Artikel 1 Begripsomschrijvingen Voor dit reglement zijn de begripsomschrijvingen van de statuten van Stichting Brocacef Pensioenfonds van

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds SABIC

Stichting Pensioenfonds SABIC Stichting Pensioenfonds SABIC Presentatie SPF tijdens algemene ledenvergadering VGSE 15 april 2010 Jan van den Berg, voorzitter SPF 1 Programma 1. Algemeen 2. Situatie SPF eind 2008 3. Ontwikkelingen SPF

Nadere informatie

Brochure. Pensioenfonds DSM Nederland

Brochure. Pensioenfonds DSM Nederland Brochure Pensioenfonds DSM Nederland Pensioenfonds DSM Nederland (PDN) Het bestuur van PDN Het bestuur van PDN bestaat uit maximaal acht leden. Van deze acht leden zijn: vier leden (inclusief voorzitter)

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013

Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden. Oktober 2013 Informatiebijeenkomst Pensioenfonds KPN Pensioengerechtigden Oktober 2013 1 Pensioenstelsel Individueel Pensioen fonds Overheid Lijfrente Pensioen AOW B E L A S T I N G 2 Programma bestuur en taken bestuur

Nadere informatie

Huishoudelijk Reglement Verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland.

Huishoudelijk Reglement Verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland. Stichting Pensioenfonds Deutsche Bank Nederland. Artikel 1. Begripsomschrijvingen De definities als opgenomen in Artikel 1 van de statuten van het pensioenfonds zijn van overeenkomstige toepassing op dit

Nadere informatie

delta lloyd pensioenfonds Over het jaar 2012

delta lloyd pensioenfonds Over het jaar 2012 delta lloyd pensioenfonds Over het jaar 2012 XY 13996-0513 In dit Jaarbericht leest u wat er in 2012 bij ons pensioenfonds gebeurde. We gaan wat dieper in op onze beleggingen en andere financiële zaken.

Nadere informatie

FUNCTIEPROFIEL VOOR: BESTUURSLID NAMENS DEELNEMERS STICHTING PENSIOENFONDS GRONTMIJ 8 DECEMBER 2016

FUNCTIEPROFIEL VOOR: BESTUURSLID NAMENS DEELNEMERS STICHTING PENSIOENFONDS GRONTMIJ 8 DECEMBER 2016 FUNCTIEPROFIEL VOOR: BESTUURSLID NAMENS DEELNEMERS STICHTING PENSIOENFONDS GRONTMIJ 8 DECEMBER 2016 Inhoudsopgave 1. Het pensioenfonds... 3 2. Het bestuur... 3 3. Taken van het bestuur... 3 4. Bestuurssamenstelling...

Nadere informatie

Stichting Norit Pensioenfonds

Stichting Norit Pensioenfonds Stichting Norit Pensioenfonds Communicatieplan 2017-2019 Dit communicatieplan is voorbereid door de werkgroep communicatie van Stichting Norit Pensioenfonds en vastgesteld door het bestuur. Amersfoort,

Nadere informatie

Pension Fund Governance richtlijnen

Pension Fund Governance richtlijnen Pension Fund Governance richtlijnen II.4 Pension Fund Governance richtlijnen Deel I Inleiding Op grond van artikel 11a van de Landsverordening ondernemingspensioenfondsen (Lop) (AB 1998 no. GT 17, gewijzigd

Nadere informatie

Competentievisie verantwoordingsorgaan. Juli 2014

Competentievisie verantwoordingsorgaan. Juli 2014 Competentievisie verantwoordingsorgaan Juli 2014 Versie 1.0 1 juli 2014 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Competentievisie...3 Hoofdstuk 2 Profiel van het fonds...3 Hoofdstuk 3 Profiel verantwoordingsorgaan...3

Nadere informatie

REGLEMENT VOOR HET VERANTWOORDINGSORGAAN VAN STICHTING PENSIOENFONDS ABP

REGLEMENT VOOR HET VERANTWOORDINGSORGAAN VAN STICHTING PENSIOENFONDS ABP REGLEMENT VOOR HET VERANTWOORDINGSORGAAN VAN STICHTING PENSIOENFONDS ABP Het bestuur van Stichting Pensioenfonds ABP, Gelet op artikel 18 lid 4 laatste zin, van de statuten van Stichting Pensioenfonds

Nadere informatie

Marktwaardedekkingsgraad per 30 september ,8%, een toename van 1,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2013.

Marktwaardedekkingsgraad per 30 september ,8%, een toename van 1,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2013. Kwartaalbericht 2013 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 september 2013 122,8%, een toename van 1,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2013. Meer informatie vindt u op de website. Beleggingsrendement

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2013

Verkort jaarverslag 2013 Verkort jaarverslag 2013 Wat waren in 2013 de belangrijkste feiten en gebeurtenissen voor GE Pensioen? U leest het in deze verkorte versie van het jaarverslag 2013. Naast deze bondige versie treft u ook

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds NEG Nederland Huishoudelijk Reglement

Stichting Pensioenfonds NEG Nederland Huishoudelijk Reglement Stichting Pensioenfonds NEG Nederland Huishoudelijk Reglement In dit huishoudelijk reglement gelden dezelfde begripsbepalingen als in de statuten van het fonds. Daar waar in dit document over statuten

Nadere informatie

Profielschets voor lid verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds Chemours Nederland

Profielschets voor lid verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds Chemours Nederland 1 Profielschets voor lid verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds Chemours Nederland Versie 1 juli 2017 Inhoudsopgave 1. Profielschets lid verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds Chemours Nederland

Nadere informatie

Verder in deze nieuwsbrief een samenvatting van het rapport van de visitatiecommissie.

Verder in deze nieuwsbrief een samenvatting van het rapport van de visitatiecommissie. Van het SPAN bestuur De maand mei staat in het teken van het afronden van het SPAN jaarverslag over 2012. Eind deze maand verwachten we dat het verslag wordt goedgekeurd door actuaris en accountant. Het

Nadere informatie

voor de beleggingscommissie van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (hierna: SPV).

voor de beleggingscommissie van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (hierna: SPV). REGLEMENT BELEGGINGSCOMMISSIE voor de beleggingscommissie van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (hierna: SPV). Artikel 1 Vaststelling en reikwijdte Dit reglement geeft, in aanvulling op de statuten,

Nadere informatie

Volgens de beleidsregel van De Nederlandsche Bank (DNB) is een financieel crisisplan als volgt te definiëren:

Volgens de beleidsregel van De Nederlandsche Bank (DNB) is een financieel crisisplan als volgt te definiëren: Vastgesteld door het bestuur op 16 mei 2012 1 Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Beschrijving crisissituatie... 3 3. Dekkingsgraad waarbij het fonds er zonder korten niet meer uit kan komen... 4 4. Maatregelen

Nadere informatie

PF-UPDATE Nr 2 juni 2009 nieuwsbrief Pensioenfonds

PF-UPDATE Nr 2 juni 2009 nieuwsbrief Pensioenfonds Onderwerpen Informatie Deelnemersraad Compliance Officer Pensioenfonds Uitslag verkiezingen Deelnemersraad Meest gestelde vragen Informatie Verantwoordingsorgaan Website Pensioenfonds Jaarverslag Pensioenfonds

Nadere informatie

Pensioenfonds DSM Nederland

Pensioenfonds DSM Nederland Pensioenfonds DSM Nederland Uitgave oktober 2015 Disclaimer De in deze brochure verstrekte informatie van Stichting Pensioenfonds DSM Nederland, gevestigd te Heerlen (het pensioenfonds ) is van algemene

Nadere informatie

2. Het Verantwoordingsorgaan bestaat uit drie personen. Het bestuur benoemt de leden van het Verantwoordingsorgaan.

2. Het Verantwoordingsorgaan bestaat uit drie personen. Het bestuur benoemt de leden van het Verantwoordingsorgaan. Stichting Pensioenfonds Hunter Douglas Reglement voor het Verantwoordingsorgaan 1. Het bestuur legt verantwoording af aan het Verantwoordingsorgaan over het beleid, de wijze waarop het beleid is uitgevoerd

Nadere informatie

Huishoudelijk reglement van het verantwoordingsorgaan (definitief) Bedrijfstakpensioenfonds voor de drankindustrie

Huishoudelijk reglement van het verantwoordingsorgaan (definitief) Bedrijfstakpensioenfonds voor de drankindustrie Huishoudelijk reglement van het verantwoordingsorgaan (definitief) Bedrijfstakpensioenfonds voor de drankindustrie Juli 2014 Artikel 1 Begripsbepalingen Definities Dit reglement verstaat onder: fonds:

Nadere informatie

Verkort jaarverslag 2014. In de verkorte versie van het jaarverslag leest u op hoofdlijnen hoe het jaar 2014 voor het pensioenfonds is verlopen.

Verkort jaarverslag 2014. In de verkorte versie van het jaarverslag leest u op hoofdlijnen hoe het jaar 2014 voor het pensioenfonds is verlopen. Verkort jaarverslag 2014 In de verkorte versie van het jaarverslag leest u op hoofdlijnen hoe het jaar 2014 voor het pensioenfonds is verlopen. U kunt het volledige jaarverslag downloaden op www.bpfmedewerkersnotariaat.nl.

Nadere informatie

Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux

Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Beleggingen Het totaal rendement over het afgelopen boekjaar 2010 is uitgekomen op 15,6%. Als we naar de onderverdeling kijken zien we het

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot Positie 2018 Gebaseerd op het jaarverslag over 2018 en recente ontwikkelingen Hoe werkt ons pensioenfonds voor jou? Financiële positie Waardevastheid pensioen 1

Nadere informatie

Welkom namens. Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK. AMSTERDAM, 25 juni 2015

Welkom namens. Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK. AMSTERDAM, 25 juni 2015 Welkom namens Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK AMSTERDAM, 25 juni 2015 AGENDA 1. Opening en voorstellen leden van het bestuur 2. Mededelingen van de voorzitter 3. Notulen deelnemersvergadering 26

Nadere informatie

Pensioenen... Reglement raad van toezicht

Pensioenen... Reglement raad van toezicht Pensioenen.............................................. Reglement raad van toezicht 17 december 2018 31 Inhoud Artikel 1. Algemene principes... 1 Artikel 2. Samenstelling, benoeming, onafhankelijkheid,

Nadere informatie

Pensioenfonds DSM Nederland. Versie

Pensioenfonds DSM Nederland. Versie Pensioenfonds DSM Nederland Versie 11-07-2017 Versie 11-07-2017 Pensioenfonds DSM Nederland (PDN) Het bestuur van PDN Het bestuur van PDN bestaat uit maximaal acht leden. Van deze acht leden zijn: vier

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Sligro Food Group. Reglement Verantwoordingsorgaan

Stichting Pensioenfonds Sligro Food Group. Reglement Verantwoordingsorgaan Stichting Pensioenfonds Sligro Food Group Reglement Verantwoordingsorgaan Artikel 1 Begripsomschrijvingen Voor dit reglement zijn de begripsomschrijvingen van de statuten van de Stichting Pensioenfonds

Nadere informatie

10. Goed pensioenfondsbestuur

10. Goed pensioenfondsbestuur 10. Goed pensioenfondsbestuur 10.1 Algemeen In 2013 is de Wet versterking bestuur pensioenfondsen in werking getreden. De invloed van deze nieuwe wet is van groot belang voor de governance structuur van

Nadere informatie

Regeling van werkzaamheden van het Verantwoordingsorgaan van de. lnstelling Pensioenfonds van de Nederlandse Bisdommen;

Regeling van werkzaamheden van het Verantwoordingsorgaan van de. lnstelling Pensioenfonds van de Nederlandse Bisdommen; Regeling van werkzaamheden van het Verantwoordingsorgaan van de lnstelling Pensioenfonds van de Nederlandse Bisdommen Het bestuur, gelet op artikel 33 van de Pensioenwet; gelet op de Code Pensioenfondsen,

Nadere informatie

27 september Deelnemersvergadering

27 september Deelnemersvergadering 27 september 2007 Deelnemersvergadering Kernpunten 2006 Goed jaar, dekkingsgraad van 117,1% naar 122,7% Geen herstelplan meer nodig in 2007 Indexatie in 2006 verleend over 2005 van: - 0,63% voor de actieve

Nadere informatie

Reglement Verantwoordingsorgaan. van de. Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Schilders-, Afwerkings- en Glaszetbedrijf

Reglement Verantwoordingsorgaan. van de. Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Schilders-, Afwerkings- en Glaszetbedrijf Reglement Verantwoordingsorgaan van de Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Schilders-, Afwerkings- en Glaszetbedrijf Februari 2014 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Artikel 1 - Samenstelling van het

Nadere informatie

Welkom namens. Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK. AMSTERDAM, 26 juni 2014

Welkom namens. Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK. AMSTERDAM, 26 juni 2014 Welkom namens Stichting Pensioenfonds van de KAS BANK AMSTERDAM, 26 juni 2014 AGENDA 1. Opening en voorstellen leden van het bestuur 2. Mededelingen van de voorzitter 3. Notulen deelnemersvergadering 27

Nadere informatie

Functieprofiel bestuurs- en commissielid namens pensioengerechtigden Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot

Functieprofiel bestuurs- en commissielid namens pensioengerechtigden Stichting Pensioenfonds F. van Lanschot 1. Het Pensioenfonds (verder: het Pensioenfonds) is een ondernemingspensioenfonds dat de pensioenregeling voor de (ex) medewerkers van Van Lanschot Bankiers (en gelieerde ondernemingen) uitvoert. De inhoud

Nadere informatie

Dekkingsgraad 121,8% per 30 september 2012, toename van 9,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2012.

Dekkingsgraad 121,8% per 30 september 2012, toename van 9,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2012. Kwartaalbericht 2012 Samenvatting 121,8% per 30 september 2012, toename van 9,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2012. Meer informatie over de dekkingsgraad vindt u op de website. Beleggingsrendement 4,2%

Nadere informatie

Financieel crisisplan

Financieel crisisplan In werking : 1 oktober 2018 Inhoudsopgave 1. Beschrijving crisissituatie 3 2. Beleidsdekkingsgraad waarbij het fonds er zonder korten niet meer uit kan komen 4 3. Maatregelen die ter beschikking staan

Nadere informatie

Reglement van het verantwoordingsorgaan

Reglement van het verantwoordingsorgaan Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Rijn- en Binnenvaart Reglement van het verantwoordingsorgaan Artikel 1 Begripsbepalingen Voor dit reglement zijn de volgende begripsomschrijvingen van toepassing:

Nadere informatie

PENSIOENFONDS HORECA & CATERING DIRECTIESTATUUT INZAKE TOEDELING TAKEN, VERANTWOORDELIJKHEDEN EN BEVOEGDHEDEN AAN DE DIRECTIE

PENSIOENFONDS HORECA & CATERING DIRECTIESTATUUT INZAKE TOEDELING TAKEN, VERANTWOORDELIJKHEDEN EN BEVOEGDHEDEN AAN DE DIRECTIE PENSIOENFONDS HORECA & CATERING DIRECTIESTATUUT INZAKE TOEDELING TAKEN, VERANTWOORDELIJKHEDEN EN BEVOEGDHEDEN AAN DE DIRECTIE Vastgesteld in de vergadering van het bestuur op 9 mei 2014 en in werking getreden

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland

Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland Papendorpseweg 100 3528 BJ Utrecht Ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel onder nummer 41184467

Nadere informatie

Beknopt jaarverslag 2016

Beknopt jaarverslag 2016 Beknopt jaarverslag 2016 Beknopt jaarverslag 2016 Inleiding Dit jaar brengt Stichting Pensioenfonds De Fracties voor het eerst een verkorte versie van het jaarverslag uit. In dit verslag zie je in een

Nadere informatie

Verslag deelnemersvergadering 2013, gehouden op dinsdag 10 december 2013 om uur in het Golden Tulip Alkmaar, Arcadialaan 6 te Alkmaar.

Verslag deelnemersvergadering 2013, gehouden op dinsdag 10 december 2013 om uur in het Golden Tulip Alkmaar, Arcadialaan 6 te Alkmaar. STICHTING PENSIOENFONDS GROOTHANDEL VEGRO Verslag deelnemersvergadering 2013, gehouden op dinsdag 10 december 2013 om 19.00 uur in het Golden Tulip Alkmaar, Arcadialaan 6 te Alkmaar. 1. Opening en mededelingen

Nadere informatie

Pension Fund Governance TRANSPARANTIE DOCUMENT UITLEG GEKOZEN PRINCIPES VOOR GOED PENSIOENFONDSBESTUUR

Pension Fund Governance TRANSPARANTIE DOCUMENT UITLEG GEKOZEN PRINCIPES VOOR GOED PENSIOENFONDSBESTUUR Pension Fund Governance TRANSPARANTIE DOCUMENT UITLEG GEKOZEN PRINCIPES VOOR GOED PENSIOENFONDSBESTUUR Stichting Pensioenfonds voor Dierenartsen 19 februari 2008 Beschrijving van de bestuurskeuzes van

Nadere informatie

Persbericht. Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011

Persbericht. Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011 Persbericht Kwartaalbericht: vierde kwartaal 2011 Hoofdpunten: Dekkingsgraad van 94% is te laag: aanvullende maatregelen nodig Beschikbaar vermogen stijgt met ruim 11 miljard Door gedaalde rente nemen

Nadere informatie

Transparantiedocument

Transparantiedocument Transparantiedocument Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Houtverwerkende Industrie en Jachtbouw Dit is een uitgave van Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Houtverwerkende Industrie en Jachtbouw

Nadere informatie

Het jaarverslag 2012 in vogelvlucht

Het jaarverslag 2012 in vogelvlucht Het jaarverslag 2012 in vogelvlucht De hoofdpunten uit het jaarverslag van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (SPV) behandelen we aan de hand van 10 vragen en antwoorden. Een volledig exemplaar

Nadere informatie

Eisen voor bestuursleden

Eisen voor bestuursleden Eisen voor bestuursleden (overgenomen uit plan van aanpak deskundigheidsbevordering Pensioenkoepels 2010) Om zijn verantwoordelijkheid te kunnen dragen moet een bestuurslid deelnemen aan de besluitvorming

Nadere informatie

Bestuursreglement van Stichting Pensioenfonds Haskoning

Bestuursreglement van Stichting Pensioenfonds Haskoning Bestuursreglement van Stichting Pensioenfonds Haskoning Artikel 1. Begripsbepalingen. Administrateur: de administrateur van het Pensioenfonds als bedoeld in artikel 10 lid 5 van de Statuten; Algemeen Bestuur:

Nadere informatie

Stichting IKEA Pensioenfonds. Reglement Verantwoordingsorgaan

Stichting IKEA Pensioenfonds. Reglement Verantwoordingsorgaan Stichting IKEA Pensioenfonds Reglement Verantwoordingsorgaan Artikel 1. Definities In dit reglement wordt verstaan onder: a) Bestuur: het bestuur van het fonds. b) Code Pensioenfondsen: de Code opgesteld

Nadere informatie

Najaarsbijeenkomst Vereniging Senioren ING Regio Rotterdam/Zeeland

Najaarsbijeenkomst Vereniging Senioren ING Regio Rotterdam/Zeeland Najaarsbijeenkomst Vereniging Senioren ING Regio Rotterdam/Zeeland Peter de Bruijne Voorzitter Bestuur Pensioenfonds ING 31 oktober 2013 QR code website Pensioenfonds ING Agenda Financiële situatie Klanttevredenheid

Nadere informatie

Beleggingsrendement 3% over het vierde kwartaal van 2012 (14,4% over geheel 2012); waarde van de beleggingen gestegen naar miljoen.

Beleggingsrendement 3% over het vierde kwartaal van 2012 (14,4% over geheel 2012); waarde van de beleggingen gestegen naar miljoen. Kwartaalbericht 2012 Samenvatting DNB-dekkingsgraad 125,2% per 31 december 2012, toename van 3,6%-punt ten opzichte van 30 september 2012. Meer informatie over de dekkingsgraad vindt u op de website Beleggingsrendement

Nadere informatie