Landelijke strijp. Vraaggerichte ontwikkeling vrijetijdsaanbod Land van Wijk en Wouden

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Landelijke strijp. Vraaggerichte ontwikkeling vrijetijdsaanbod Land van Wijk en Wouden"

Transcriptie

1 Vraaggerichte rijetijdsambitie analyses Landelijke strijp Vraaggerichte ontwikkeling vrijetijdsaanbod Land van Wijk en Wouden

2 Colofon Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, 24 januari 2013 Opdrachtgever: Provincie Zuid-Holland Afdeling Water en Groen Auteur: Tinco Lycklama & Suzanne van de Laar Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd Uilenkamp XR Driebergen-Rijsenburg T lycklama@ruimteenvrijetijd.nl 3

3

4 Inhoudsopgave Samenvatting 2 1. Inleiding 5 2. Leefstijlsegmentatie Toekomstgerichtheid van leefstijlen Kleur uzelf Vraag vanuit het gebied en de omliggende kernen Aantal inwoners Land van Wijk en Wouden Leefstijlen in en om het Land van Wijk en Wouden Ruimtelijke verspreiding van de leefstijlen Conclusies vraag van inwoners 14 4 Het recreatieve aanbod in het Land van Wijk en Wouden Inleiding Aanbod in het gehele plangebied Totaaloverzicht kleuring van het aanbod in plangebied Diversiteit van het aanbod Aanbod exclusief horeca 23 5 Identiteit en Actualiteit Inleiding Identiteit Unique Selling Points Actualiteit 32 6 Vraag-aanbodanalyse in het Land van Wijk en Wouden Aanbod in plangebied afgezet tegen de inwoners stedenband 36 7 Conclusies en advies in de vorm van ontwikkelrichtingen Conclusies Advies Vraaggerichte ontwikkeling en voorbeelden Versterking bestaand vrijetijdsprofiel Invulling poorten Kansen voor (kleine) watersport Tot slot 53 Bijlage 1: leefstijlprofielen 54 Bijlage 2: aanbodkleuring dagrecreatieve voorzieningen 61 Bijlage 3: literatuur en geraadpleegde personen 62 1

5 Samenvatting De provincie Zuid-Holland werkt aan een aantrekkelijke leefomgeving in het dichtstbevolkte deel van Nederland. De beleving van natuur en landschap ( het buiten zijn ) is hierbij voor veel inwoners essentieel. Het Land van Wijk en Wouden is één van de provinciale landschappen, waar stedelingen hun vrijetijd (kunnen) doorbrengen. Dit gebied onderscheidt zich vanwege de sterke relatie met de stad (nabijgelegen) en haar landschappelijke identiteit, waarbij het agrarisch gebruik sterk het beeld bepaald. In deze studie leest u de uitkomsten van een gebiedsanalyse waaruit blijkt hoe vraag en aanbod van vrijetijdsvoorzieningen zich tot elkaar verhouden. We gebruiken hiervoor de data van de leefstijlatlassen dagrecreatie, die recent door de provincie Zuid-Holland zijn aangekocht en beschikbaar gesteld. De gebruikte methode heet vraaggericht werken. Vraaggericht werken Smart Agent Company en RECRON hebben samen de Recreantenatlas ontwikkeld in het kader van de RECRON Innovatie Campagne (RIC). Die geeft inzicht in het profiel van recreanten (hun vrijetijdsvoorkeuren) op basis van psychologische en sociologische kenmerken en deelt de dagrecreant in zeven verschillende belevingswerelden (of leefstijlen) in. Deze belevingswerelden, die in het rapport nader worden toegelicht, zijn het uitgangspunt geweest voor de inventarisatie en analyse van de verschillende doelgroepen in de stedenband om het gebied en het aanbod in het gebied. Conclusies 1. Conclusie vraag: In de stedenband rondom het Land van Wijk en Wouden wonen circa 1,4 miljoen mensen. De grootste groepen leefstijlconsumenten zijn gezellig lime, ingetogen aqua en uitbundig geel. Opvallend ten opzicht van het Nederlands gemiddelde is dat de ondernemend paarse en stijlvol en luxe blauwe én creatief en inspirerend rode leefstijlconsumenten in de stedenband significant meer voorkomen. De gezellig lime, uitbundig geel en rustig groene leefstijlconsument komen juist minder voor dan in Nederland. 2. Conclusie omvang en ligging van het aanbod: De voorzieningen die aantrekkelijk zijn voor ingetogen aqua en rustig groen zijn verreweg in de meerderheid en te vinden in het gehele gebied. De gele, paarse en blauwe voorzieningen zijn vooral te vinden aan de randen van het gebied, dichtbij parken, water of in de steden. Het zwaartepunt van deze voorzieningen ligt in de zuidwesthoek (Zoetermeer, Voorburg). Voor creatief en inspirerend rood en gezellig lime geldt dat het aanbod wel zeer nadrukkelijk verspreid over het gehele plangebied voorkomt. Aanbod met aantrekkingskracht op gezellig lime komt juist veel voor in het gebied zelf en weinig aan de randen. 2

6 3. Conclusie diversiteit van het aanbod Het dagrecreatieve aanbod in (en om) het Land van Wijk en Wouden is redelijk divers en onder te verdelen in zes categorieën: horeca, recreatie bij de boer, watersport en recreatie, (buiten)sport en attracties, evenementen en markten en cultuur. Het merendeel, bijna 2/3 e van het totale aanbod bestaat uit horecavoorzieningen en recreatie bij de boer. De diversiteit aan voorzieningen is het laagst voor de leefstijlen stijlvol en luxe blauw en ondernemend paars. Deze leefstijlen kunnen in respectievelijk drie en vier categorieën van vrijetijdsvoorzieningen aantrekkelijk aanbod vinden. Horecavoorzieningen hebben de voornaamste aantrekkingskracht op de leefstijl gezellig lime. Aanbod in de categorie buitensport en attracties is vooral aantrekkelijk voor uitbundig geel. De overige categorieën omvatten aanbod dat ofwel op rustig groen ofwel op ingetogen aqua leefstijlconsumenten de voornaamste aantrekkingskracht uitoefent. 4. Conclusie vraag aanbodanalyse: Het dagrecreatieve aanbod met aantrekkingskracht op de leefstijlen ingetogen aqua en rustig groen is afgezet tegen de vraag het meest omvangrijk. Het aanbod gericht op de leefstijl stijlvol en luxe blauw is in vergelijking tot de vraag het minst omvangrijk. Ook voor de leefstijlen gezellig lime en uitbundig geel is in het plangebied relatief weinig aantrekkelijk aanbod te vinden. Het aanbod gericht op de leefstijlen creatief en inspirerend rood en ondernemend paars is (min of meer) in evenwicht met de vraag. 5. Conclusies Unique Selling Point s: Het landschap van het Land van Wijk en Wouden is een icoon van het Groene Hart. De unieke onderscheidende kwaliteiten zijn de nabijheid tot de steden, het open karakter, de huidige recreatieve voorzieningen, de rust, ruimte en het groen, maar ook het agrarische veenweidelandschap. Tot slot is ook de beleefbaarheid en de leesbaarheid van het cultuurlandschap en de herkenbaarheid hiervan als geheel een unieke kwaliteit van het gebied. 6. Conclusie Identiteit landschap: De identiteit van het landschap in het hart van het Land van Wijk en Wouden heeft de grootste aantrekkingskracht op de leefstijlen die houden van rust, ruimte en dagrecreatie zien als ontspanning: rustig groen en ingetogen aqua. De identiteit van het landschap aan de randen van het Land van Wijk en Wouden heeft de grootste aantrekkingskracht op de leefstijlen die dagrecreatie zien als actieve beleving: creatief en inspirerend rood, uitbundig geel en deels ondernemend paars. 7. Conclusies Actualiteit: In en om het Land van Wijk en Wouden zijn plannen aanwezig voor diverse projecten. Opvallend en kansrijk voor een consumentgerichte benadering zijn de drie recreatieve poorten (HSL, Zoeterwoude en Stompwijk) en twee nieuwe recreatiegebieden (Nieuwe Driemandpolder en Bentwoud). 3

7 Advies De belangrijkste constatering is dat het vrijetijdsprofiel van het Land van Wijk en Wouden zoals geschetst eigenlijk goed past bij het gebied. Het lijkt met andere woorden niet de bedoeling om de belangrijkste pijlers van de identiteit, zoals kleinschaligheid en rust, en het bijbehorende aanbod (recreatie bij de boer) te gaan veranderen. Een versterking van het vrijetijdsprofiel is echter zeer gewenst. De belangrijkste verbeteringen voor het gebied zullen voortkomen uit twee impulsen: Impuls door de verbeterde ontsluiting van het gebied door de drie nieuwe poorten en het wegnemen van extra recreatieve druk doordat er nieuwe gebieden bijkomen. Impuls door een vraaggerichte ontwikkeling waarbij het aanbod beter wordt afgestemd op de vrijetijdsbehoefte van de stedeling. Ten aanzien van de vraaggerichte ontwikkeling van het gebied adviseren we om onderstaande drie uitgangspunten als leidraad te nemen: 1. Stel de volgende drie leefstijlen centraal: stijlvol en luxe blauw, gezellig lime en uitbundig geel. Deze leefstijlen zijn gebaat bij een omvangrijker en diverser aanbod. Zorg anderzijds voor het versterken van wat sterk is in de vorm van promotie en marketing en arrangementen voor ingetogen aqua en rustig groen. 2. Sluit aan bij de belangrijke identiteit bepalende kenmerken van het Land van Wijk en Wouden: stel de agrarische ondernemer die wil verbreden en de recreatieve gebruikswaarde wil verhogen centraal. 3. Aan de randen kan het wat grootschaliger en diverser en in het (hart van het) gebied kleinschaliger. Uitwerking voorbeelden Het advies is uitgewerkt in inspirerende en aansprekende voorbeelden voor nieuw aanbod. Hiervoor verwijzen we u naar hoofdstuk 7 van dit rapport. 4

8 1. Inleiding De provincie Zuid-Holland werkt aan een aantrekkelijke leefomgeving in het dichtstbevolkte deel van Nederland. De beleving van natuur en landschap (het buiten zijn) is hierbij voor veel inwoners essentieel. In de Structuurvisie Visie op Zuid-Holland zijn zes provinciale landschappen benoemd, die een sterke relatie met de stad hebben. Deze gebieden hebben een unieke landschappelijke identiteit en ze zijn multifunctioneel van karakter. Het Land van Wijk en Wouden is één van die provinciale landschappen. Het accent ligt vanuit het provinciale beleid op integrale bescherming (bijv. tegen verstedelijking) én gebiedsontwikkeling. Het Land van Wijk en Wouden is tevens benoemd als aanpassingsgebied. In aanpassingsgebieden blijft het agrarisch gebruik sterk het beeld bepalen. Maar de provincie legt er ook enkele nieuwe recreatie- en natuurgebieden aan. Daardoor krijgt het landschap meer functies en kwaliteit. Het Land van Wijk en Wouden (zie figuur 1) is het meest westelijk deel van het Groene Hart en is ingesloten in de stedenring Zoetermeer, Leidschendam-Voorburg, Leiden, en Alphen aan den Rijn. Het is een gebied dat rijk is aan natuur, water, oer-hollandse weidelandschappen en cultuurhistorie. De begrenzing van het gebied komt overeen met de begrenzing die de Stichting Land van Wijk en Wouden hanteert, dus inclusief een zone boven de Oude Rijn. Figuur 1: Begrenzing van het plangebied Het Land van Wijk en Wouden. De stippellijn begrenst de 10 km bandbreedte van inwoners die (potentieel) gebruik maken van het gebied. 5

9 De provincie Zuid-Holland heeft behoefte aan een visie op de recreatieve ontwikkelmogelijkheden van het Land van Wijk en Wouden en heeft het Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd opdracht verleend om hiervoor een studie uit te voeren over de mogelijkheden en hierover te adviseren. Uitgangspunt bij de opdrachtverlening was de toepassing van een vraaggerichte benadering. Deze benadering gaat ervan uit dat recreatief aanbod aansluit bij de wensen en behoeften van de inwoners uit de omliggende kernen. De leefstijlenmethodiek uit de RECRON Innovatie Campagne vormt hiervoor de kennisbasis. Het Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd is gespecialiseerd in de toepassing hiervan en de provincie Zuid-Holland heeft recent de Leefstijlatlassen Dagrecreatie voor alle Zuid-Hollandse gemeenten aangekocht. De centrale vraag voor ons onderzoek en advies is: Wat zijn de recreatieve ontwikkelingsmogelijkheden van het Land van Wijk en Wouden?. In deze studie leest u de uitkomsten van een gebiedsanalyse waaruit blijkt hoe vraag en aanbod zich tot elkaar verhouden. De inwoners in een bandbreedte van 10 kilometer om het gebied heen staan hierbij centraal. Omdat Het Land van Wijk en Wouden geen geïsoleerd gebied is, nemen we de relevante recreatieve voorzieningen aan de randen, dus net buiten het gebied, mee in onze analyse. Het betreft aan de westkant Vlietland, Cronesteyn en ten oosten van Zoetermeer het (toekomstige) Bentwoud. De resultaten van ons onderzoek zijn consumentgericht (gebaseerd op een vraag aanbod analyse met behulp van leefstijlen) en aansprekend voor (agrarische) ondernemers en de politiek. De provincie en gebiedspartners kunnen de geschetste ontwikkelrichtingen gebruiken als leidraad voor de gebiedsontwikkeling. Deze studie vormt tevens een prima kader om vervolgens concrete product-marktcombinaties te gaan uitwerken op het niveau van een business case. Het Servicenet Nationale Landschappen voert in opdracht van de ANWB een pilot uit in het Groene Hart. Het doel hiervan is om vorm en invulling te geven aan vrijetijdslandschappen, voor recreanten uit het stedelijk gebied én door (agrarische) ondernemers. Het Land van Wijk en Wouden vormt een onderdeel van het plangebied van de pilot. De resultaten uit deze studie bieden dus de nodige inspiratie om de kansrijke ontwikkeling ook daadwerkelijk in een publiek-private setting vorm te gaan geven. Leeswijzer In hoofdstuk 2 leest u enkele achtergronden over de leefstijlsegmentatie uit de RECRON Innovatie Campagne. In de hoofdstukken 3 en 4 beschrijven we respectievelijk de vraag vanuit de inwoners in en om het Land van Wijk en Wouden en vervolgens het huidige aanbod aan dagrecreatieve voorzieningen. Vervolgens gaan we in hoofdstuk 5 in op de identiteit van het gebied en de actuele plannen, aangezien deze beide essentieel zijn voor de (invulling van de) vrijetijdsambitie. Tot slot zetten we in hoofdstuk 6 de vraag tegen het aanbod af. In hoofdstuk 7 geven we het advies en schetsen we de kansrijke ontwikkelrichtingen, voorzien van aansprekende voorbeelden. 6

10 Kanttekeningen bij het onderzoek Kwantitatief of kwalitatief?: In dit onderzoek staat de beleving van recreanten (vraag) ten opzichte van het aanbod centraal. We gebruiken hierbij, zoals bekend, de leefstijlbenadering. Bij onze vraag-aanbodanalyse maken we tevens een belangrijke aanname: we gaan ervan uit dat het aanbod voldoende is wanneer de vraag in evenwicht is met het aanbod. Dit zegt echter niet of het aanbod in kwantitatieve voldoende is in relatie tot de vraag. De vraag-aanbodvergelijking is namelijk kwalitatief, gericht op de aantrekkingskracht van het aanbod op verschillende leefstijlconsumenten. Het betreft dus geen analyse die aangeeft of er marktruimte is. Hiervoor is een haalbaarheidsstudie of concurrentieanalyse nodig voor specifieke voorzieningen (zat niet in de scope van dit onderzoek). Wel geeft onze analyse aan welke kansrijke ontwikkelingen er mogelijk zijn op basis van consumentbehoeften. Recreatiebehoeften in relatie tot opvangcapaciteit van het gebied Het Land van Wijk en Wouden kent een zeer divers aantal landschapstypen. We weten uit onderzoek dat de opnamecapaciteit van recreanten verschilt per type natuur of landschap. De vraag of er voldoende opvangcapaciteit of voldoende recreatiegebieden zijn is, zonder aanvullend onderzoek, lastig te beantwoorden. De gangbare manier om hier naar te kijken is kwantitatief. Het Kenniscentrum Recreatie ontwikkelde hiervoor het model BRAM (Beleidsrecreatief Analyse Model), dat nog steeds in gebruik is door ons bureau. BRAM rekent met opnamecapaciteiten van verschillende landschapstypen. Daaruit blijkt dat bos de grootste opnamecapaciteit heeft (meeste wandelaars en fietsers per hectare) en agrarisch gebied het laagste. Je kan echter nog niet stellen dat hierdoor tekorten ontstaan in het Land van Wijk en Wouden. Hiervoor zou je de exacte vraag moeten afzetten tegen het aanbod, waarbij het model ook rekening houdt met routestructuren en eventuele barrières, alsmede de bereikbaarheid van de groengebieden. Kortom, deze vraag is goed te beantwoorden, maar hiervoor is een BRAM-analyse nodig. Aantrekkingskracht van natuur en landschap op leefstijlconsumenten Voor de identiteit van het Land van Wijk en Wouden (zie hoofdstuk 5) geven we de aantrekkingskracht van het landschap op leefstijlen aan. Hierbij plaatsen we de volgende kanttekening: In principe maken alle leefstijlen gebruik van natuur- en recreatiegebieden 1. Toch is het mogelijk aan te geven welke leefstijlen in meer of mindere mate belevingen zullen aantreffen die meer of minder aantrekkingskracht op hen uitoefenen. 1 Circa 87% van de bevolking in Nederland gaat wandelen, fietsen of maakt op andere wijze gebruik van natuur- en recreatiegebieden (Bron: NRIT trendrapport 2012). 7

11 2. Leefstijlsegmentatie Smart Agent Company en RECRON hebben samen de Recreantenatlas ontwikkeld. Die geeft inzicht in het gedrag en de beleving van recreanten op basis van psychologische en sociologische kenmerken. Zowel voor de kampeer- en bungalowsector als voor de dagrecreatie zijn belevingswerelden onderscheiden. In onderstaande figuur hebben we de segmentatie voor dagrecreatie weergegeven: De Recreantenatlas onderscheidt voor dagrecreatie zeven belevingswerelden, of ook wel leefstijlen genoemd, met allemaal een eigen kleur. Elke kleur staat voor een specifiek vrijetijdsprofiel: Uitbundig Geel (18%) Gezellig Lime (24%) Rustig Groen (16%) Echte levensgenieters. Houden van samen met anderen actief en sportief recreëren. Vaak jonge gezinnen. Zoeken graag de gezellige drukte op, recreëren is lekker eten, genieten en leuke dingen doen. Beschikken over iets meer budget dan gemiddeld. Recreëren is lekker vrij zijn, rust en ontspanning. Zijn gericht op het eigen gezin, de directe leefomgeving. Het gemiddeld inkomen ligt wat lager, zijn prijsgevoelig. Een braderie of rommelmarkt is gezellig, je komt er altijd wel iemand tegen. Veel gezinnen met wat oudere kinderen en oudere tweepersoonshuishoudens. Rustige recreanten. Geen grote wensen, houden van privacy en rust. Vaak één en tweepersoonshuishoudens 8

12 in de oudere leeftijdscategorie. Willen de drukte vermijden en gaan daarom dus niet graag naar evenementen en grote attracties. In de eigen omgeving is genoeg moois te zien en te ontdekken, je hoeft er niet ver voor te reizen. Doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg. Ingetogen Aqua (17%) Ondernemend Paars (9%) Stijlvol en Luxe Blauw (9%) Creatief en Inspirerend Rood (6%) Rustige, geïnteresseerde recreanten. Zoeken inspirerende activiteiten. Gaan vaak samen met hun partner op stap. Waarderen sportieve en culturele mogelijkheden. Willen meedoen met de maatschappij en alle veranderingen die zij daarin zien. Laten zich graag verrassen en inspireren, met name door cultuur. Nieuwe dingen zien, ontdekken en beleven. Het gewone is vaak niet goed genoeg, op zoek naar een bijzondere ervaring. Cultuur, activiteit en sportiviteit. Ontspannen door sauna of een wellness arrangement. Vaker mensen van middelbare leeftijd, jaar. Mat name één en tweepersoonshuishoudens. Voorkeur voor individuele activiteiten. Zelfverzekerd. Vinden dat ze in hun vrijetijd wel wat luxe en stijlvolle ontspanning verdienen. Zakelijk en intelligent. Houden van stijl en klasse, meer gericht op exclusievere vormen van recreatie. Recreëren is ontspanning en afstand nemen van de dynamiek van alledag. Actief sporten en aandacht besteden aan het sociale netwerk (ons soort mensen). Jonge één en tweepersoonshuishoudens en huishoudens met oudere kinderen. Creatief, op zoek naar uitdagingen en inspirerende ervaringen. Bewegen zich graag buiten de gebaande paden. Vaak hoog opgeleid, maar door het grote aandeel jongeren nog niet altijd een hoog inkomen. Recreatie betekent naast sportiviteit en ontspanning ook het zoeken naar vernieuwende stromingen, moderne kunst en andere culturen. 9

13 Deze leefstijlen zijn het uitgangspunt voor de analyse van vraag en aanbod in het Land van Wijk en Wouden 2. In bijlage 1 vindt u een overzicht van uitgebreidere beschrijving van de leefstijlprofielen, met sociaal-demografische kenmerken en vrijetijdswensen. Voor een uitgebreider overzicht van gegevens op het niveau van de Zuid-Hollandse gemeenten en regio s verwijzen we u naar de Leefstijlatlas Dagrecreatie Zuid-Holland (via Toekomstgerichtheid van leefstijlen Veel gestelde vragen over leefstijlen zijn: wat is de toekomstgerichtheid van de leefstijlen? Houd je die je hele leven of neem je naarmate je ouder wordt een nieuwe leefstijl aan? Mensen doorlopen in de loop van hun leven niet het hele model. Iemand die rood is, zal nooit groen worden naarmate hij of zij ouder wordt. Wel kan het zo zijn dat iemand met de rode leefstijl richting geel of paars gaat in de loop van het leven. Daarnaast is de jonge groep mensen (categorie 16 tot 34) wel oververtegenwoordigd in de rode groep, maar bestaan er nog steeds heel veel rode recreanten die ouder zijn dan 35. Lang niet alle jongeren zijn rood, lang niet alle rode mensen zijn jong. Kijken we naar de huidige generatie jonge rode mensen, dan zullen die over 10 jaar grotendeels nog steeds rood zijn. Een klein deel (enkele procenten) zal wellicht geel geworden zijn, een klein deel paars (de direct aanliggende kleuren).tegelijkertijd is er weer nieuwe aanwas van rode jonge mensen. De mobiliteit van de mensen door het model, dus dat mensen dan een andere kleur krijgen, ligt overigens ook aan de snelheid in persoonlijke ontwikkeling versus de maatschappelijke ontwikkeling. Denk bijvoorbeeld aan Jan Wolkers. Zijn manier van leven was in de jaren 60 erg opvallend en non conventioneel. Maar een boek als Turks Fruit zou nu lang niet zoveel ophef maken, misschien zouden we Wolkers in het huidige tijdsgewricht wel geel noemen, terwijl dit destijds donkerrood was. Segmenten kunnen dus in de tijd van omvang gaan verschillen doordat leeftijdscohorten zich sneller ontwikkelen dan de algemene trend, of juist langzamer. 2.3 Kleur uzelf Bent u nieuwsgierig geworden naar uw eigen leefstijl? Dat kunt u te weten komen via een speciaal ontwikkelde zelftest op (doorklikken naar doe de test). U hoeft zich hiervoor niet voor te bereiden en de test duurt ca. 5 minuten. 2 Het Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd is RIC-gecertificeerd, waarbij RIC staat voor RECRON Innovatie Campagne. Met dit certificaat geeft RECRON, Vereniging van Recreatieondernemers, aan dat ons bureau beschikt over de juiste kennis, expertise en training om de leefstijlsegmentatie in advieswerkzaamheden toe te passen. 10

14 3. Vraag vanuit het gebied en de omliggende kernen De provincie Zuid-Holland heeft de wens om voor haar inwoners aantrekkelijke vrijetijdslandschappen te ontwikkelen. Daarom is het van belang om te weten wie er potentieel gebruik kan maken van het Land van Wijk en Wouden als recreatieve bestemming én wat hun vrijetijdsvoorkeuren zijn. We kijken hiervoor naar leefstijlconsumenten op twee verschillende schaalniveaus: 1 e niveau: We geven de leefstijlprofielen van de inwoners van Het Land van Wijk en Wouden. 2 e niveau: We kijken naar de leefstijlprofielen van de inwoners rondom het Land van Wijk en Wouden in een bandbreedte van 10 kilometer tot de gebiedsgrens. Deze doelgroep staat centraal in het onderzoek en wordt gebruikt voor de vraag aanbodanalyse. 3.1 Aantal inwoners Land van Wijk en Wouden Allereerst geven we in figuur 2 het aantal inwoners van het gebied weer. In het gebied zelf (zie de zwarte lijn) wonen iets meer dan inwoners, met als belangrijkste kernen Hazerswoude en Zoeterwoude. In de 10 kilometer-band erom heen (de stippellijn) wonen circa 1,4 miljoen mensen. Figuur 2: Aantal inwoners in en om het Land van Wijk en Wouden. In tabel 1 staan de aantallen inwoners onderverdeeld naar de zeven typen leefstijlconsumenten in de 10 kilometer bandbreedte om het gebied heen. 11

15 Tabel 1: omvang van het aantal inwoners in de 10 kilometer bandbreedte, onderverdeeld naar de zeven belevingswerelden. Leefstijl Percentage Aantal inwoners 1. Creatief en inspirerend rood 8% Uitbundig geel 3. Gezellig lime 4. Rustig groen 5. Ingetogen aqua 6. Stijlvol en luxe blauw 7. Ondernemend paars 16% 20% 15% 17% 11% 12% Totaal 100% Leefstijlen in en om het Land van Wijk en Wouden Interessant is nu natuurlijk om te kijken welke leefstijlconsumenten er in en om het Land van Wijk en Wouden wonen? De provincie Zuid-Holland heeft hiervoor via Smart Agent Company data aangekocht en beschikbaar gesteld, waardoor op wijkniveau bekend is welke leefstijlen er wonen. We geven op onderstaande kaart (figuur 3) de gegevens voor u weer. Het is goed om te beseffen dat op het kaartje (alleen) de meest dominante leefstijlkleur zichtbaar is 3. Het is dus goed mogelijk dat in een paarse wijk bijvoorbeeld ook (veel) aqua mensen wonen. Figuur 3: De overwegende (meest voorkomende) leefstijl van de inwoners van het Land van wijk en Wouden, op wijk niveau, met daarin aangegeven de verschillende stedelijke kernen. 3 Ter info: de top drie omvangrijkste leefstijlen (in Nederland) zijn: gezellig lime, uitbundig geel en ingetogen aqua. 12

16 Voor onze analyses maken we natuurlijk gebruik van de achterliggende gegevens. De exacte omvang van de leefstijlen de leefstijlen in en om het Land van Wijk en Wouden is in figuur 4 in percentages weergegeven. Bedenk bij het lezen van figuur 4 dat er veel meer inwoners in de 10- kilometerzone wonen dan in het Land van Wijk en Wouden zelf. Figuur 4: Omvang van de leefstijlen uitgedrukt in percentages van de totale bevolking. Omdat we de inwoners in de stedenring van 10 kilometer bandbreedte centraal stellen, zoomen we in op hun leefstijlprofiel. Om beter inzicht te krijgen hoe hun leefstijlprofiel zich verhoudt tot het Nederlands gemiddelde geven we in figuur 5 de leefstijlen ook op index weer (gemiddeld Nederland = 100).. Figuur 5: Leefstijlverdeling in stedenring 10 kilometer op index, waarbij Nederland =

17 3.2.1 Vrijetijdsprofiel leefstijlconsumenten Het vrijetijdsprofiel van de verschillende leefstijlen vindt u in de bijlage (zie bijlage 1). 3.3 Ruimtelijke verspreiding van de leefstijlen Tot slot van dit hoofdstuk, gaan we in op de ruimtelijke verspreiding van de leefstijlconsumenten. We zagen in de voorgaande paragraaf dat ondernemend paars, stijlvol en luxe blauw en creatief en inspirerend rood significant meer voorkomen. Om vraaggericht te gaan ontwikkelen is het zinvol te weten waar deze mensen dus bovengemiddeld wonen. We bekijken twee regio s en zoomen in op enkele steden: Zuidwesten Uit de leefstijlatlassen dagrecreatie op gemeenteniveau zien we dat in Zoetermeer en Leidschendam Voorburg meer ondernemend paarse en ingetogen aqua leefstijlconsumenten wonen, indexen (ondernemend paars) en (ingetogen aqua). In beide gemeenten is ingetogen aqua ook de grootste groep. Noordoosten Uit de leefstijlatlassen dagrecreatie op gemeenteniveau zien we dat in Leiden en Alphen aan de Rijn meer ondernemend paarse en creatief en inspirerend rode leefstijlconsumenten wonen, indexen (creatief en inspirerend rood) en (ondernemend paars). In Leiden zijn deze groepen ook de grootste twee groepen. Het ligt voor de hand om bij de ontwikkeling van nieuw recreatief aanbod of poorten rekening te houden met geografische ligging van steden en de daar voorkomende leefstijlprofielen. Opmerking: naast deze opvallende leefstijlprofielen, blijft het natuurlijk zo dat de groepen gezellig lime, uitbundig geel en rustig groen, hoewel ze minder voorkomen dan het Nederlands gemiddelde, wel belangrijke groepen zijn die ook recreatief aanbod zoeken. De verhouding tussen vraag én aanbod komt aan bod in hoofdstuk Conclusies vraag van inwoners We kunnen op basis van deze gegevens een viertal conclusies trekken: Er wonen circa 1,4 miljoen inwoners in een bandbreedte van 10 kilometer om het Land van Wijk en Wouden, die hiervan voor hun recreatieve behoeften gebruik kunnen maken. De grootste groepen leefstijlconsumenten in de stedenband van 10 kilometer zijn gezellig lime, ingetogen aqua en uitbundig geel. De kleinste groep is creatief en inspirerend rood. Opvallend ten opzicht van het Nederlands gemiddelde is dat de ondernemend paarse en stijlvol en luxe blauwe én creatief en inspirerend rode leefstijlconsumenten in de stedenband significant meer voorkomen. De gezellig lime, uitbundig geel en rustig groene leefstijlconsument komen in de stedenband van 10 kilometer minder voor dan in Nederland. In de steden zijn de concentraties ondernemend paars, creatief en inspirerend rood en ingetogen aqua significant hoger. 14

18 4 Het recreatieve aanbod in het Land van Wijk en Wouden 4.1 Inleiding Op welke belevingswerelden heeft het recreatieve aanbod in het Land van Wijk en Wouden de meeste aantrekkingskracht? Om hier achter te komen hebben we aanbod aan dagrecreatieve voorzieningen gekleurd. De kleuring is gebaseerd op een werkwijze waarin we drie stappen hebben uitgevoerd: 1. Bezoek aan de website 4 2. Bezoek aan de accommodatie 5 3. Gesprek met de ondernemer of beheerder van de accommodatie (indien mogelijk) Het resultaat van deze stappen betreft een expert judgement van het Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd en geeft aan op welke belevingswereld het aanbod met name aantrekkingskracht heeft. Dit oordeel hoeft niet noodzakelijkerwijs overeen te komen met het kleurprofiel van de daadwerkelijke bezoeker aan de voorziening. In het gebied zijn in totaal 70 voorzieningen geselecteerd op basis van drie criteria: Alle voorzieningen (dagrecreatief) in het buitengebied van het Land van Wijk en Wouden, omdat hier de focus ligt van het onderzoek. Dit betreft in totaal 46 voorzieningen. De relevante voorzieningen in de recreatiegebieden aan de randen van het gebied, zoals Vlietland, Cronesteyn en het Bentwoud. Dit betreft in totaal 24 voorzieningen. Voorzieningen in alle categorieën, zodat de diversiteit van het totale aanbod goed in beeld wordt gebracht. Er is een onderverdeling gemaakt in zes categorieën: horeca, agrotoerisme, sport & attracties, cultuur, watersport & waterrecreatie en evenementen & markten. 4.2 Aanbod in het gehele plangebied In deze paragraaf beschrijven we het gekleurde dagrecreatieve aanbod. We gaan in op het aantal en diversiteit van de voorzieningen. We hebben de voorzieningen tevens voorzien van een kleuring. Soms is een voorziening vooral aantrekkelijk voor één leefstijl, veelal betreft het meerdere leefstijlen (hybride vormen). Een uitgebreide leefstijlbepaling per accommodatie, inclusief foto s, is door ons bureau beschreven in bijlage 2. We hebben alle gekleurde voorzieningen op kaart gezet, zie figuur 6. 15

19 Figuur 6: Geografische ligging van de gekleurde dagrecreatieve voorzieningen in en om het Land van Wijk en Wouden. Omdat figuur 6 veel informatie bevat, geven we de voorzieningen in figuur 7 tevens geclusterd weer. Dat wil zeggen, we hebben de voorzieningen met de overwegende aantrekkingskracht op de leefstijlen rustig groen en ingetogen aqua op één kaart gezet. Dit betreft de ingetogen leefstijlconsumenten voor wie dagrecreatie tot rust komen en ontspannen is. Hetzelfde hebben we gedaan voor de leefstijlen uitbundig geel en gezellig lime, dit zijn vooral de groepen gericht op gezelligheid en activiteit. Tot slot hebben we ook de voorzieningen met aantrekkingskracht op de blauwe, paarse en rode belevingswereld weergegeven. Dit betreft de meer individuele recreatieve belevingen, aan de linkerkant van het leefstijlmodel. 4 Van 30 voorzieningen zijn alleen de websites bekeken. 5 Bij 40 voorzieningen is sprake van een website- én bedrijfsbezoek. 16

20 17

21 Figuur 7: Geografische ligging van de gekleurde dagrecreatieve voorzieningen in en om het Land van Wijk en Wouden, geclusterd weergegeven. Het volgende valt op: De voorzieningen die aantrekkelijk zijn voor ingetogen aqua en rustig groen zijn verreweg in de meerderheid en zijn te vinden zowel in het Land van Wijk en Wouden als aan de randen van het gebied. De uitbundig gele voorzieningen zijn vooral te vinden aan de randen van het gebied, dichtbij parken, water of in de steden. Het zwaartepunt van gele voorzieningen ligt in de zuidwesthoek (Zoetermeer, Voorburg). Aanbod met aantrekkingskracht op gezellig lime is juist veelal binnen het gebied aanwezig. De paarse en blauwe voorzieningen zijn vooral te vinden aan de randen van het gebied, dichtbij parken, water of in de steden, maar bijna niet in het gebied zelf. Het zwaartepunt van blauwe en paarse voorzieningen ligt in de zuidwesthoek (Zoetermeer, Voorburg). Voor creatief en inspirerend rood geldt dat het aanbod wel zeer nadrukkelijk verspreid over het gehele plangebied voorkomt. Om een indruk te geven van het dagrecreatieve aanbod dat illustratief is voor het plangebied laten we zes voorzieningen zien. 18

22 Theetuin het Woutje (Hazerswoude): Theetuinen zijn vaak favoriet bij ingetogen aqua. Zij genieten van de kleinschaligheid en de natuurlijke omgeving in de theetuin. Ook zijn ze in voor de creatieve workshops die ze bij het Woutje kunnen volgen. Ingetogen aqua neemt graag de (klein)kinderen mee, die zich kunnen vermaken in de speeltuin. Ook rustig groen geniet van de bloemen en planten en rustige sfeer. Ook het schuitje varen theetje drinken arrangement past bij beide groepen die graag meer te weten komen over de historie van het gebied. Jeu de Boer (Hazerswoude): Organiseert diverse workshops, arrangementen, voorstellingen, feesten en buffetten voor bedrijven, verenigingen, scholen, families en groepen. Denk aan boerengolf, polderboldertocht, polderdrum, klomp-art, klotsen & kloten. Jeu de Boer is als agrotoeristisch bedrijf redelijk grootschalig en kleurrijk opgezet vergeleken met de meeste andere bedrijven in de omgeving. Dit past vooral bij de leefstijlen gezellig lime en uitbundig geel. Beide leefstijlen zoeken naar een gezellig en (sportief) ontspannen dagje uit met de groep. Ayers Rock (Zoetermeer): Actieve vormen van buitenrecreatie en indoor leisure. Voor iedereen is er wat te doen, van meer sportief en meer individueel (paars en rood) tot minder sportief (maar wel gezellige spelletjes) en in groepen (uitbundig geel). De hapjes en drankjes in de bar restaurant zijn zeer standaard en zeer herkenbaar en toegankelijk (voor iedere wat wils). 19

23 Kaasboerderij Sol (Hazerswoude): Boerderij Sol is op de pure beleving van het boerderijleven gericht. Geen poespas of tamtam, je krijgt hier het pure leven te zien. Je kunt echt meehelpen, krijgt diepgaande informatie als je wilt en kunt ook zelf kaas maken. Dit creatief en educatief bezig zijn past bij zowel ingetogen aqua als creatief en inspirerend rood. Watersportcentrum Vlietland (Leidschendam): WSC Vlietland is bij uitstek geschikt voor de doeners, dat zijn de leefstijlen aan de bovenkant van het model (rood, geel). Onderscheidend is het aanbod aan (luxere) sloepjes, voor mensen die lekker naar Leiden willen varen (paars, rood, geel). Ook de bedrijfsuitjes zijn bijzonder en de activiteiten, zoals een nieuw aan te leggen klimeiland voor kinderen. Hofstede Meerzigt (Zoetermeer): Dit restaurant biedt exclusiviteit qua locatie. Hier kan je culinair genieten van verse biologische producten in een kunstzinnig interieur enontspannen sfeer. Veel gasten laten zich verrassen door de chef en bestellen niet van de kaart. Het publiek is tijdens de lunch vooral zakelijk, s avonds gemengd zakelijk en recreatief. Dit restaurant is aantrekkelijk voor ondernemend paars en stijlvol en luxe blauw. 20

24 4.3 Totaaloverzicht kleuring van het aanbod in plangebied In deze paragraaf kijken we meer cijfermatig naar het dagrecreatieve aanbod in het plangebied en de aantrekkingskracht hiervan op de verschillende belevingswerelden. In figuur 8 hebben we het aanbod geclusterd per leefstijl, in procenten ten opzichte van het totaal aantal voorzieningen 6. Figuur 8: De aantrekkingskracht op leefstijlen van het recreatieve aanbod in het plangebied in percentages ten opzichte van het totaal aantal voorzieningen weergegeven. We kunnen hieruit de volgende conclusie trekken: Voor de groene en aqua belevingswereld is er relatief het meeste aanbod in het plangebied te vinden. Het gaat gezamenlijk om 47% van het totale aanbod. Voor stijlvol en luxe blauw is juist het minste aanbod te vinden, ca. 4%. Voor de overige leefstijlen het aanbod circa 10% 15% van het totaal. 4.4 Diversiteit van het aanbod In bovenstaande paragraaf baseren we ons op de (relatieve) omvang van het aantal vrijetijdsvoorzieningen. Het is natuurlijk ook van belang om te kijken naar de diversiteit van het aanbod. Hoeveel verschillende soorten categorieën vrijetijdsvoorzieningen zijn er en hoe is de verdeling over de leefstijlen? We hebben het aanbod gecategoriseerd naar verschillende typen en opgenomen in tabel 2. 6 Omdat de meeste voorzieningen een aantrekkingskracht hebben om meerdere leefstijlen hebben we daarvoor een verdeelsleutel gehanteerd om waarden toe te kennen. Deze verdeelsleutel verschilt per accommodatie, afhankelijk van de geschiktheid voor de verschillende belevingswerelden. 21

25 Tabel 2: Aantal voorzieningen verdeeld over zes categorieën van dagrecreatief aanbod. Type dagrecreatief aanbod Aantal voorzieningen Aantrekkingskracht op: Voornaamste aantrekkingskracht op: 8. Horecavoorzieningen 27 Alle leefstijlen Lime 9. Recreatie bij de boer 17 Alle leefstijlen, behalve Groen, aqua paars 10. Buitensport en attracties 8 Alle leefstijlen Geel 11. Watersport en -recreatie 6 Alle leefstijlen behalve Groen blauw. 12. Cultuur 6 Rood, groen, aqua Aqua 13. Evenementen en markten 6 Alle leefstijlen behalve Aqua blauw Totaal 70 We zien dat het recreatieve aanbod voor bijna 40% uit horecavoorzieningen bestaat. Het gaat om 17 restaurants, zeven cafés, twee theetuinen en een pannenkoekenrestaurant. Het aandeel recreatie bij de boer is tevens zeer omvangrijk (25%). Het betreft allen (kaas)boerderijen waar rondleidingen, workshops, feestjes, vergaderingen of spelletjes op het programma staan. De overige voorzieningen zijn geclusterd in de categorieën: buitensport en attracties, watersport en recreatie, cultuur en evenementen en markten. Uit tabel 2 wordt duidelijk dat niet alle leefstijlen recreatief aanbod kunnen vinden in alle zes de categorieën. We kunnen stellen dat de diversiteit aan voorzieningen het laagst is voor de leefstijl stijlvol en luxe blauw. Deze leefstijl kan vinden wat zij zoekt in drie categorieën vrijetijdsvoorzieningen, namelijk horeca, buitensport en attracties en (heel summier) recreatie bij de boer. Ondernemend paars vindt in vier van de zes categorieën aantrekkelijk aanbod. Alle overige leefstijlen vinden in vijf of zes categorieën hun aanbod. De conclusies die we hieruit kunnen trekken zijn: Het dagrecreatieve aanbod in (en om) het Land van Wijk en Wouden is redelijk divers en onder te verdelen in zes categorieën: horeca, recreatie bij de boer, watersport en recreatie, (buiten)sport en attracties, evenementen en markten en cultuur. Bijna 2/3 e van het totale aanbod bestaat uit horecavoorzieningen en recreatie bij de boer. We kunnen stellen dat de diversiteit aan voorzieningen het laagst is voor de leefstijlen stijlvol en luxe blauw en ondernemend paars. Deze leefstijlen kunnen in respectievelijk drie en vier categorieën van vrijetijdsvoorzieningen aantrekkelijk aanbod vinden. Horecavoorzieningen hebben de voornaamste aantrekkingskracht op de leefstijl gezellig lime. Aanbod in de categorie buitensport en attracties is vooral aantrekkelijk voor uitbundig geel. De overige categorieën omvatten aanbod dat ofwel voor rustig groen ofwel voor ingetogen aqua leefstijlconsumenten de voornaamste aantrekkingskracht uitoefent. 22

26 4.5 Aanbod exclusief horeca Het recreatieve aanbod bestaat voor bijna 40% uit horecavoorzieningen en is daarmee de omvangrijkste categorie vrijetijdsvoorzieningen. De vraag is of het leefstijlprofiel van de horeca nu afwijkend is van de rest van de voorzieningen en daarmee mogelijk het beeld (te sterk) bepaald. Hiertoe geven we de kleuring van het totale aanbod zonder de horecavoorzieningen. Dit levert het onderstaande beeld op (zie figuur 9). Ter vergelijking is ook het totale aanbod weergegeven, inclusief horeca. Figuur 9: Het dagrecreatieve aanbod onderverdeeld naar aantrekkelijkheid voor leefstijlen, exclusief de horecavoorzieningen, afgezet tegen het totale aanbod (dus inclusief horeca). Figuur 9 leert ons dat de aantrekkingskracht op de verschillende leefstijlen van het totale aanbod grotendeels overeenkomst met dat van het aanbod exclusief de horecavoorzieningen. Bij één leefstijl is het verschil wel opvallend: gezellig lime. Het horeca-aanbod is met name aantrekkelijk voor gezellig lime (bijna 1/3 e ) en draagt dus sterk bij aan de aantrekkingskracht van het totale vrijetijdsprofiel op deze leefstijl. 23

27 5 Identiteit en Actualiteit 5.1 Inleiding Onder Identiteit verstaan we het totaal aan door bewoners en bezoekers van een gebied beleefde kenmerken en kwaliteiten. In deze paragraaf (5.2) leest u welke kwaliteiten kenmerkend en uniek (paragraaf 5.3.) zijn voor de identiteit van het Land van Wijk en Wouden en geven de aantrekkingskracht van het landschap op leefstijlen aan. Hierbij plaatsen we de volgende kanttekening: In principe maken alle leefstijlen gebruik van natuur- en recreatiegebieden 7. Toch is het mogelijk aan te geven welke leefstijlen in meer of mindere mate belevingen zullen aantreffen die meer of minder aantrekkingskracht op hen uitoefenen. We gebruiken de bouwsteen identiteit omdat ontwikkelkansen vanuit vraag en aanbod bij voorkeur moeten aansluiten vanuit de identiteit van het gebied. Onder Actualiteit verstaan we plannen en ontwikkelingen die in de (nabije) toekomst tot uitvoering komen en welke kansen bieden voor het meekoppelen of afstemmen van recreatieve ontwikkelingen. In paragraaf 5.4 leest u over de belangrijkste plannen om te komen tot recreatieve poorten en nieuwe natuur- en recreatiegebieden. We gebruiken deze bouwsteen later in dit rapport om de geplande ontwikkelingen te kunnen beoordelen en na te gaan of deze kansen bieden om (bij de invulling hiervan) vraaggerichter aan te sluiten bij de belevingswereld van de leefstijlconsumenten. 5.2 Identiteit Het Land van Wijk en Wouden is een gebied dat onderdeel uitmaakt van het Groene Hart. De naam is ontleend aan de historische plaatsnamen Zoeterwoude en Hazerswoude, die verwijzen naar de oude moerasbossen die in dit gebied voorkwamen. Stompwijk verwijst naar het gecultiveerde polderlandschap waar de inwoners naar toe konden uitwijken als het water te hoog stond. We geven een korte omschrijving van de kenmerken van het gebied, de recreatieve beleving en de aantrekkelijkheid voor leefstijlen. Hierbij maken we onderscheid in het meest omvangrijke hart van het gebied: Het Land van Wijk en Wouden én enkele kleinere gebieden aan de randen (deels onderdeel van het gebied, deels erbuiten): Noord Aa Buytenpark en Westerpark Vlietland Oude Rijnzone. 7 Circa 87% van de bevolking in Nederland gaat wandelen, fietsen of maakt op andere wijze gebruik van natuur- en recreatiegebieden (Bron: NRIT trendrapport 2012). 24

28 5.2.1 Land van Wijk en Wouden De beleving en aantrekkelijkheid van het Nederlandse landschap is gemeten in het kader van de Belevingswaardenmonitor Nota Ruimte (Rijksoverheid). Bosrijke gebieden op de zandgronden, het Heuvelland, en het kust- en duingebied scoren hoog. De bevolking waardeert de open polderlandschappen het minst. Aan de andere kant worden natuurlijke landschappen met een historisch karakter het meest aantrekkelijk gevonden. Het Land van Wijk en Wouden kenmerkt zich door het agrarische landschap. In het gebied zijn veel boerderijen en weilanden te vinden. Er zijn tevens veel landschapskenmerken die duiden op de beheersing van het waterpeil, ten behoeve van landbouw en de veiligheid, zoals molens, dijken en ringvaarten. Op de lange smalle, door sloten gescheiden percelen is veeteelt de meest voorkomende agrarische activiteit. Foto s: sfeer en beleving van het gebied. Een informatiebordje over natuur en landschap en de Driegang bij Stompwijk (foto s Tinco Lycklama). Het gebied is vooral goed bereikbaar en beleefbaar voor met name fietsers. Wandelaars kunnen ook goed terecht (maar zij wandelen liever in bosrijke gebieden of in de duinen), bijvoorbeeld op de zeven Boerenlandpaden die het gebied heeft. Dit zijn onverharde paden die tussen de koeien doorlopen, met overstapjes en klaphekjes, aangegeven met markeringsbordjes. Behalve agrarisch landschap zijn er ook natuurgebieden zoals het vogelreservaat De Wilck. Naast de wandel- en fietsroutes heeft het gebied ook: Kerkepaden (wandelpaden o.a. van en naar Zoeterwoude) Eén gemarkeerde ATB-route van 40 km over onverhard en deels semi-verhard terrein. Gemarkeerde skate-/skeelerroutes bij o.a. Zoeterwoude Dorp Eén gemarkeerde kanoroute (Vlietlandroute, 17 km) 25

29 Foto s: kenmerkende elementen uit het Land van Wijk en Wouden. Links een markering van een boerenlandpad (foto Stijn Boode), rechts een karakteristieke molen (foto Tinco Lycklama). Ook kunnen groepjes recreanten met een zogenaamde boerenlandgids (expert in de regio) mee op pad, waarbij de gids je wandelend, met de boot of op de fiets van alles vertelt over de omgeving en je naar één of twee boerderijen neemt waar je wordt ontvangen door de boer die zijn boerderij laat zien. Met een boerenlandgids kom je op plekken waar je normaal gesproken niet zomaar zou komen en hoor je bijzondere verhalen over de streek. Geregeld komen er mensen uit de stad die op deze wijze komen genieten van het buitengebied. De jaarlijkse Polderdag trekt veel bezoekers. Tijdens de Polderdag stellen boeren, tuinders, molenaars en anderen uit het Land van Wijk en Wouden hun eigen erf open. De recreanten kunnen dan wandelend en fietsend genieten van alles dat het buitengebied te bieden heeft. Er zijn veel boeren met agrotoeristische activiteiten, die variëren van een landwinkel tot de actieve beleving van het boerenleven. Foto s: Sfeer en beleving op de Polderdag (foto Ton Orleans) en op het agrotoeristisch bedrijf t Geertje. 26

30 Aantrekkingskracht op leefstijlen Het landschap met de boerderijen, watergangen en weilanden vormen een oer-hollands decor. Door het cultuurhistorisch erfgoed (o.a. molens) en de dorpsgezichten krijg je als recreant het gevoel dat je even terug in de tijd gaat. Deze kenmerken hebben met name aantrekkingskracht op de leefstijlen ingetogen aqua en rustig groen. Rustig groen onderneemt graag een wandeling en vindt er de rust en het decor wat aanspreekt. De kerkepaden (en andere cultuurhistorie) waar vroeger kerkgangers overheen liepen spreekt groene en aqua leefstijlconsument aan. Ingetogen aqua gaat meer voor de bijzondere ervaring, en boekt bijvoorbeeld ook een boerenlandgids, omdat informatie over het gebied de beleving sterk vergroot. In mindere mate vindt ook creatief en inspirerend rood de identiteit en beleving van het Land van Wijk en Wouden bijzonder. In deze leefstijl komen bijvoorbeeld ook de lange afstandswandelaars voor (vitale groep). Ook natuurbeleving in de vorm van vogelen is iets wat deze leefstijl graag doet Noord Aa Zoetermeerse plas Recreatiegebied Noord Aa bestaat uit de Zoetermeerse plas, de Noordhovense Plas en de Benthuizer Plas. Het gebied is vooral gericht op kleinschalige watersport, oeverrecreatie en natuurontwikkeling. De Zoetermeerse Plas is de grootste en meest intensief gebruikte. Aan de noordzijde van de Zoetermeerse plas liggen het Noord Aa-strand (deels naaktstrand) en restaurant Aa-zicht. Op het strand vindt elk jaar het Rastaplasfestival plaats. Aan de zuidzijde ligt een Chinees- Japans restaurant, windsurfschool en kano verhuurder (Funsport van Vliet), scouting Pocahontas en is drakenbootvereniging The Dutch Dragons gevestigd. Eenmaal per jaar vinden hier de Dutch Dragons-drakenbootraces plaats en er worden (nacht)wedstrijden vissen gehouden. Aan de zuidzijde is verder ook een hondenstrand en onderwaterpark voor duikers en een kunstmatig rif. Ook is een kano overdraagplaats (bij de sluis) naar de rivier Noord Aa, richting de Weipoortse Vliet. Foto s: sfeer en beleving van de Noord-Aa en Zoetermeerse plas (foto s Aantrekkingskracht op leefstijlen Vooral creatief en inspirerend rood, uitbundig geel en ondernemend paars zijn leefstijlen die bovengemiddeld recreëren aan oevers en kleine watersporten ondernemen. Veel van de 27

31 activiteiten zijn gerelateerd aan de Zoetermeerse plas en zijn vooral rood (en deels geel) gekleurd (expert judgement o.b.v. website bezoek): zwemmen, Rastaplasfestival, surfen, Drakenbootraces, duiken. Andere leefstijlen zoals rustig groen bezoeken eerder de andere rustige plassen en bosrijke delen van het recreatiegebied Buytenpark en Westerpark Aan de kant van Zoetermeer, in het Buytenpark, zijn de voorzieningen vooral gericht op actieve sporten (mountainbiken, outdoor) en worden deels ook indoor georganiseerd (Ayers Rock, Snowworld, Dutch Water Dreams). De oude vuilstort wordt hier gebruikt om vorm te geven aan avontuurlijke vormen van buitensport ( de Zoetermeerse Highlands ). Foto s van vormen van actieve natuurbeleving in het Buytenpark, zoals mountainbiken (links een pad) en rechts nordic walking (foto s Tinco Lycklama). Het Westerpark, net ten zuiden van Buytenpark, is een multifunctioneel stadspark met een zeer toegankelijk landschap door de diverse paden (alle leefstijlen). Er is een schapenweide (lime, groen), natuurtuin met educatiecentrum (aqua, blauw), vogeleiland en een bowlingcentrum met omvangrijke speeltuin en restaurant aan het water (geel, lime). Hier is tevens Burggolf Zoetermeer gevestigd (paars, blauw). Foto s van Westerpark, een multifunctioneel stadspark met diverse belevingen, waaronder de paardensport en wandelen (foto s Tinco Lycklama). 28

32 Aantrekkingskracht op leefstijlen Het Westerpark is een multifunctioneel stadspark met elementen voor alle leefstijlen. Buytenpark heeft een meer onderscheidend profiel met de nadruk op actieve beleving van de natuur- en recreatiegebieden en mogelijkheden. Ondernemend paars, creatief en inspirerend rood en uitbundig geel gaan voor de actieve, eigentijdse manieren van buitensportbeleving Vlietland Recreatiegebied Vlietland bestaat vooral uit meren van in totaal circa 130 hectare, geschikt voor allerlei vormen van watersport, zoals surfen, zeilen, roeien, kanovaren, zwemmen en vissen. Er is een haven aan de Vliet, een haven aan een binnenmeer, een zeilschool, een roeivereniging, een kanocentrum, een locatie voor de verhuur van waterfietsen, kano s, zeil-, motor- en roeiboten, een adventureterrein, een camping, een watersportvereniging, een surfvereniging, een stalling voor kano s en surfplanken, een restaurant en meerdere horecapaviljoens. Ook zijn er stranden waaronder een naaktrecreatiestrand. Daarnaast kun je er ook wandelen en fietsen (padenstelsel met rondje meren), skeeleren (vlietlandroute) en paardrijden (ruiterroute). Jaarlijks komen er circa een miljoen recreanten op het recreatie- en watersportgebied af. Vooral in de zomer, maar er zijn plannen om het gebied verder in te richten voor jaarrond activiteiten. Vooral actievelingen en watersporters komen hier aan hun trekken. Maar ook wandelaars en nordic walkers kunnen hier een rondtocht rond de meren fietsen of wandelen. Het meest zuidelijke gelegen meer is de Vogelplas Starrevaart, waar de natuur de belangrijkste functie heeft. Foto s: sfeer en beleving van de Vogelplas (foto Tinco Lycklama) links en een zwemstrand (WSC Vlietland). Aantrekkingskracht op leefstijlen Vlietland is vooral gericht op actieve recreatievormen en past daardoor in eerste instantie bij creatief en inspirerend rood en uitbundig geel (voor blauw en paars is het wellicht te weinig luxe en onderscheidend, maar ook te massaal). Door de grootschaligheid zijn de stranden vooral aantrekkelijk voor uitbundig geel. Ook gezellig lime kan zich hier thuis voelen vanwege de gezellige drukte en laagdrempelige vermaakmogelijkheden. Op rustigere tijden komt ook rustig groen aan hun trekken met een rondje om de meren zoals bijvoorbeeld de vogelplas en een kopje koffie in één van de horecagelegenheden. 29

RIC Leefstijlmethode

RIC Leefstijlmethode RIC Leefstijlmethode Optimaliseringsinstrument voor marketing en productontwikkeling 1 INTRODUCTIE Ernst Ossewaarde Jan Jaap Thijs Tinco Lycklama Suzanne van Laar 2 1 Selectie projecten Publiek > o.a.

Nadere informatie

Utrechtse Heuvelrug in top 3 bekendste Nationale Parken

Utrechtse Heuvelrug in top 3 bekendste Nationale Parken Utrechtse Heuvelrug in top 3 bekendste Nationale Parken Onderzoek naar de bekendheid en het imago van Nationaal Park (Utrechtse) Heuvelrug - oktober 2017 De hele Heuvelrug, van Gooimeer tot Grebbeberg,

Nadere informatie

Nederlandse vakantiegangers en (dag)recreanten Onderzoek naar hun wensen en voorkeuren

Nederlandse vakantiegangers en (dag)recreanten Onderzoek naar hun wensen en voorkeuren Nederlandse vakantiegangers en (dag)recreanten Onderzoek naar hun wensen en voorkeuren Geel, groen, rood of..? Doelgroepen kiezen en kleur bekennen! Het belang van inzicht in leefstijlen Wie van deze mannen

Nadere informatie

Verblijfsrecreatie 5 november 2012

Verblijfsrecreatie 5 november 2012 Verblijfsrecreatie 5 november 2012 Welkom 1. Opening 2. Voorstelrondje 3. Inleiding - Terugblik - Doel van de avond - Leefstijlen(onderzoek) 4. Inleiding Verblijfsrecreatie - Verblijfsrecreatieparadox

Nadere informatie

Bijlage; toelichting gewenste ontwikkelrichtingen vanuit de leefstijlsegmentatie in Bunnik

Bijlage; toelichting gewenste ontwikkelrichtingen vanuit de leefstijlsegmentatie in Bunnik Bijlage; toelichting gewenste ontwikkelrichtingen vanuit de leefstijlsegmentatie in Bunnik In paragraaf 3.1 van de ontwikkelingsagenda geeft de gemeente aan welke ontwikkelingen zij met name, maar niet

Nadere informatie

Nederlandse vakantiegangers en (dag)recreanten Onderzoek naar hun wensen en voorkeuren

Nederlandse vakantiegangers en (dag)recreanten Onderzoek naar hun wensen en voorkeuren Nederlandse vakantiegangers en (dag)recreanten Onderzoek naar hun wensen en voorkeuren Welkom in de Experience Economy! Het aanbod is eindeloos. Dus gaat de consument op zoek naar iets bijzonders.

Nadere informatie

Cultuur en erfgoed door de ogen van de toerist. Jan Jaap Thijs & Annemiek Riefel Inspiratiesessie, 9 maart 2017

Cultuur en erfgoed door de ogen van de toerist. Jan Jaap Thijs & Annemiek Riefel Inspiratiesessie, 9 maart 2017 Cultuur en erfgoed door de ogen van de toerist Jan Jaap Thijs & Annemiek Riefel Inspiratiesessie, 9 maart 2017 Ondernemers aan het woord Eerste resultaten Opbouw Creatief en inspirerend Rood: 6,1% (gemiddeld

Nadere informatie

Toeristische visie Regio Alkmaar

Toeristische visie Regio Alkmaar Toeristische visie Regio Alkmaar Conceptvisie en uitvoeringsagenda Proces Toeristische visie Wat Wanneer 1. Start met de Regio Alkmaar Februari 2. Eerste Regioavond 5 maart 3. Stakeholderbijeenkomst 1

Nadere informatie

SAMENVATTING SAMENVATTING

SAMENVATTING SAMENVATTING SAMENVATTING Hoe waardeert en beleeft de Nederlandse bevolking de ruimtelijke kwaliteit van haar leefomgeving? Deze nulmeting van de Belevingswaardenmonitor Nota Ruimte beschrijft hoe aantrekkelijk Nederlanders

Nadere informatie

Recreatieve vraag-aanbodanalyse IJsselmonde. Een gebiedsanalyse met behulp van leefstijlen

Recreatieve vraag-aanbodanalyse IJsselmonde. Een gebiedsanalyse met behulp van leefstijlen Recreatieve vraag-aanbodanalyse IJsselmonde Een gebiedsanalyse met behulp van leefstijlen Colofon Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, concept eindrapport november 2013 Opdrachtgever: Auteurs: Provincie Zuid-Holland

Nadere informatie

Recreatie en toerisme in Bunnik. Samenvatting van eindrapport als bouwsteen voor opstellen. beleidsnotitie

Recreatie en toerisme in Bunnik. Samenvatting van eindrapport als bouwsteen voor opstellen. beleidsnotitie Recreatie en toerisme in Bunnik Samenvatting van eindrapport als bouwsteen voor opstellen beleidsnotitie 1 Colofon Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, juli 2013 Opdrachtgever: Auteurs: Gemeente Bunnik, mevrouw

Nadere informatie

Leefstijlprofielen Recreantenatlas. Doelgroepen segmenteren op basis van leefstijlen

Leefstijlprofielen Recreantenatlas. Doelgroepen segmenteren op basis van leefstijlen Leefstijlprofielen Recreantenatlas Doelgroepen segmenteren op basis van leefstijlen Vraag: wie van deze vrouwen gaat op kampeervakantie? Geslacht: Vrouw Leeftijd 50+ Getrouwd, twee kinderen uit huis 3

Nadere informatie

CBOT Gastenonderzoek. Eindrapport Tolplas

CBOT Gastenonderzoek. Eindrapport Tolplas CBOT Gastenonderzoek Eindrapport Tolplas KennispuntOost Zwolle, 20 december 2013 Inhoud 1 Inleiding... 3 1.1 Respondenten... 3 2 De bezoeker... 4 2.1 Leefstijlsegmenten... 4 2.1.1 Toelichting... 4 2.1.2

Nadere informatie

Imago-onderzoek bezoekers 2013

Imago-onderzoek bezoekers 2013 Imago-onderzoek bezoekers 2013 IMAGO-ONDERZOEK BEZOEKERS 2013 2 Imago-onderzoek Bezoekers Factsheet Imago-onderzoek Bezoekers De provincie Flevoland wil graag weten welke doelgroep er naar de provincie

Nadere informatie

Verbinding cultuur, toerisme en recreatie in Noord-Holland Noord

Verbinding cultuur, toerisme en recreatie in Noord-Holland Noord Verbinding cultuur, toerisme en recreatie in Noord-Holland Noord Onderzoek met gebruik van leefstijlen 2 Verbinding cultuur, toerisme en recreatie in Noord-Holland Noord Inhoud Inhoud 3 Managementsamenvatting

Nadere informatie

Natuurbeleving en geleiding o.b.v. leefstijlgroepen. Tinco Lycklama Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd 18 Mei 2017

Natuurbeleving en geleiding o.b.v. leefstijlgroepen. Tinco Lycklama Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd 18 Mei 2017 Natuurbeleving en geleiding o.b.v. leefstijlgroepen Tinco Lycklama Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd 18 Mei 2017 Change: uitnodigend Imago/bekendheidonderzoek NP Utrechtse Heuvelrug; Biesbosch: nieuwe Xperience;

Nadere informatie

TOERISTISCHE NAAMSBEKENDHEID GEMEENTE SOEST resultaten internetenquête 2013

TOERISTISCHE NAAMSBEKENDHEID GEMEENTE SOEST resultaten internetenquête 2013 TOERISTISCHE NAAMSBEKENDHEID resultaten internetenquête 2013 Opdrachtgever : Gemeente Soest, Nynke Minkema Auteur : VVV Soest, Carla van Asten Datum : 24 april 2013 Inhoud Doel onderzoek Conclusies en

Nadere informatie

Workshop arrangementontwikkeling en leefstijlen. 4 November 2014 Tinco Lycklama

Workshop arrangementontwikkeling en leefstijlen. 4 November 2014 Tinco Lycklama Workshop arrangementontwikkeling en leefstijlen 4 November 2014 Tinco Lycklama Waarom zijn we bij elkaar? Aanleiding: meer bezoekers, meer bestedingen, sterkere en onderscheidende positionering; Door:

Nadere informatie

Samen naar een toekomstbestendige vrijetijdseconomie

Samen naar een toekomstbestendige vrijetijdseconomie Samen naar een toekomstbestendige vrijetijdseconomie Zuid-Limburg Position Paper van de 16 Zuid-Limburgse gemeenten, aangeboden door de voorzitters van het Bestuurlijk Overleg Ruimtelijke Economie en Nationaal

Nadere informatie

VRIJETIJDSONDERZOEK ZUIDOOST BRABANT

VRIJETIJDSONDERZOEK ZUIDOOST BRABANT VRIJETIJDSONDERZOEK ZUIDOOST BRABANT Rapport BUR^.AUBUITEN econo nie Si omgeving SAMENVATTING Opzet onderzoek en respons SRE en ANWB zijn gezamenlijk opdrachtgever voor dit onderzoek naar het gebruik

Nadere informatie

TOEKOMSTVISIE LV OP DE KAART #LVOPDEKAART

TOEKOMSTVISIE LV OP DE KAART #LVOPDEKAART TOEKOMSTVISIE LV OP DE KAART TOEKOMSTVISIE LV OP DE KAART DIT IS Leidschendam-Voorburg is een actieve en betrokken gemeenschap waar mensen met plezier wonen, ondernemen en recreëren. Deze groene gemeente

Nadere informatie

verblijfsrecreatie noord-veluwe in beeld

verblijfsrecreatie noord-veluwe in beeld verblijfsrecreatie noord-veluwe in beeld Oldebroek Hattem Elburg Heerde Harderwijk Nunspeet Epe Ermelo Putten vitale vakantieparken op de noord-veluwe De gemeenten op de Noord-Veluwe en de provincie Gelderland

Nadere informatie

'Maak werk van Vrije tijd in Brabant'

'Maak werk van Vrije tijd in Brabant' 'Maak werk van Vrije tijd in Brabant' OPROEP VANUIT DE VRIJETIJDSSECTOR Opgesteld door: Vrijetijdshuis Brabant, TOP Brabant, Erfgoed Brabant, Leisure Boulevard, NHTV, MKB, BKKC, Stichting Samenwerkende

Nadere informatie

Ontwikkelingsagenda recreatie en toerisme gemeente Bunnik

Ontwikkelingsagenda recreatie en toerisme gemeente Bunnik Ontwikkelingsagenda recreatie en toerisme gemeente Bunnik 1 Inhoud 1 Inleiding...3 2 Waar staan we nu?...4 3 Speerpunten van de agenda...9 3.1 Verder bouwen op de parels...9 3.2 Het netwerk faciliteren...10

Nadere informatie

Toeristisch-recreatieve potenties van de Afsluitdijk

Toeristisch-recreatieve potenties van de Afsluitdijk Toeristisch-recreatieve potenties van de Afsluitdijk Albert Postma, lector scenarioplanning 22 januari 2015 1 Vraagstelling Wat zijn de profielen en wensen van (potentiële) bezoekers aan de Afsluitdijk

Nadere informatie

Toeristische infrastructuur 29 oktober 2012

Toeristische infrastructuur 29 oktober 2012 Toeristische infrastructuur 29 oktober 2012 Welkom 1. Opening 2. Voorstelrondje en toelichting doel van de avond 3. Workshop 1 e deel 1. USP s en kernkwaliteiten 2. Leefstijlen 4. Pauze (20 min.) 1. Op

Nadere informatie

Recreatieve vraag-aanbodanalyse IJsselmonde

Recreatieve vraag-aanbodanalyse IJsselmonde Recreatieve vraag-aanbodanalyse IJsselmonde Samenvatting 1 2 Recreatieve vraag-aanbodanalyse IJsselmonde - Samenvatting 1. Inleiding Het eiland van IJsselmonde vormt voor haar inwoners in toenemende mate

Nadere informatie

Aantal bijzondere woongebouwen. 76 (jaar 2011) (jaar 2011) 722 (jaar 2011) Dorpen (aantal 18) (bron: Tynaarlo in cijfers)

Aantal bijzondere woongebouwen. 76 (jaar 2011) (jaar 2011) 722 (jaar 2011) Dorpen (aantal 18) (bron: Tynaarlo in cijfers) Bijlage 2B Tynaarlo Kernenbeleid uitwerking Uitwerking feitelijke gegevens team Fysiek Aantal woonruimten, gespecificeerd naar aantal woningen, wooneenheden, bijzondere woongebouwen en recreatiewoningen

Nadere informatie

Natuur- en recreatieplan Westfriesland

Natuur- en recreatieplan Westfriesland Natuur- en recreatieplan Westfriesland Ondertitel Regionale Projectgroep 10 september 2015 Waar staan we in het proces? 2 Vijf werkblokken Blok 1: Het leggen van de basis Blok 2: Evaluatie Blok 3: Actualisatie

Nadere informatie

Lijnen & boeiend landschap

Lijnen & boeiend landschap Lijnen & boeiend landschap Hoe beleef je je wandeling? Sylvia Tuinder 20 juni 2013 Samenwerken aan het landschap. Doel wandelnetwerk is: breed netwerk van wandelpaden landschap toegankelijk en aantrekkelijk

Nadere informatie

Boekels Ven herontwikkelingsperspectief. Welkom

Boekels Ven herontwikkelingsperspectief. Welkom Welkom Boekel,26 januari 2016 Programma - Terug blik het grotere geheel - Herontwikkelingsperspectief Chris van Grinsven - Toelichting ontwikkelingsscenario s Ad Tielemans - Vragen / Gedachtewisseling

Nadere informatie

Kansen gebiedsontwikkeling Oer-IJ

Kansen gebiedsontwikkeling Oer-IJ Werkconferentie Oer-IJ Kansen gebiedsontwikkeling Oer-IJ Erik Grootscholte - lagroup lagroup 9 december 2016 2016-070 pr 01 Even voorstellen - lagroup lagroup 2 Agenda 1. Relevante trends en inzichten

Nadere informatie

Bezoekersenquête boerenmarkten in Den Haag, Delft en Schiedam

Bezoekersenquête boerenmarkten in Den Haag, Delft en Schiedam Bezoekersenquête boerenmarkten in Den Haag, Delft en Schiedam Martijn Epskamp Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) januari 2010 In opdracht van ds+v (gemeente Rotterdam) en provincie Zuid-Holland

Nadere informatie

Pleziervaren in Overijssel

Pleziervaren in Overijssel Pleziervaren in Overijssel Voorpublicatie van de belangrijkste resultaten van het onderzoek naar pleziervaarders in de vaarprovincie Overijssel gehouden in de zomer van 2012 Saxion. Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

Verdieping Fietsdagtochten

Verdieping Fietsdagtochten Verdieping Fietsdagtochten (2013) Het Fietsplatform presenteert met de Fietsrecreatiemonitor cijfers en trends rondom het recreatieve fietsen in Nederland. Deze verdieping is een aanvulling op de cijfers

Nadere informatie

Actualisatie toerisme en recreatie. Natuur- en recreatieplan Westfriesland

Actualisatie toerisme en recreatie. Natuur- en recreatieplan Westfriesland Actualisatie toerisme en recreatie Natuur- en recreatieplan Westfriesland Programma Doel: (Toekomstige) kracht van het gebied in beeld krijgen Start (13.00) Welkom en toelichting natuur- en recreatieplan

Nadere informatie

Het Groene Hart mooi dichtbij. ANWB-visie op de recreatieve inrichting van het Groene Hart: samenvatting

Het Groene Hart mooi dichtbij. ANWB-visie op de recreatieve inrichting van het Groene Hart: samenvatting Het Groene Hart mooi dichtbij ANWB-visie op de recreatieve inrichting van het Groene Hart: samenvatting Groene Hart mooi dichtbij Een recreatievisie voor het Groene Hart Voor recreatie buitenshuis wil

Nadere informatie

De leefstijlatlas dagrecreatie voor de provincie Noord-Holland. Leefstijlatlas dagrecreatie provincie Noord-Holland

De leefstijlatlas dagrecreatie voor de provincie Noord-Holland. Leefstijlatlas dagrecreatie provincie Noord-Holland De leefstijlatlas dagrecreatie voor de provincie Noord-Holland 1 Colofon Dit rapport is in 2012 samengesteld door The SmartAgent Company in opdracht van de provincie Noord-Holland. De gegevens in het rapport

Nadere informatie

Actualisering Recreatief & Toeristisch Beleid Welkom in Veendam. 3 December 2010

Actualisering Recreatief & Toeristisch Beleid Welkom in Veendam. 3 December 2010 Actualisering Recreatief & Toeristisch Beleid 2011-2014 Welkom in Veendam 3 December 2010 Recreatief & Toeristisch beleid 1. Introductie 2. Recreatief en Toeristisch Product Veendam 3. College Programma

Nadere informatie

Zeeland Recreatieland

Zeeland Recreatieland Zeeland Recreatieland Presentatie onderzoeksresultaten 25 februari 2015 Economisch belang toeristisch cluster Bestedingen 1,72 miljard Economisch belang toeristisch cluster Huidige werkgelegenheid 15.872

Nadere informatie

Lokaal economisch beleid

Lokaal economisch beleid Lokaal economisch beleid Op weg naar een dynamische agenda voor de toekomst Tweede ondernemersavond 13 oktober 2014 Programma Opening 19:30 Doel van de avond 19:35 Terugblik 1 e ondernemersavond 19:40

Nadere informatie

Etten-Leur. (Bron: www. nederland-in-beeld.nl)

Etten-Leur. (Bron: www. nederland-in-beeld.nl) Etten-Leur (Bron: www. nederland-in-beeld.nl) Introductie Etten-Leur is een middelgrote gemeente in Brabant, gelegen ten westen van Breda. De gemeente bestaat uit één kern van ruim 40.000 inwoners. Door

Nadere informatie

Vakanties van Nederlanders in Zuid-Holland. ContinuVakantieOnderzoek

Vakanties van Nederlanders in Zuid-Holland. ContinuVakantieOnderzoek Vakanties van Nederlanders in Zuid-Holland ContinuVakantieOnderzoek NBTC-NIPO Research Postadres Postbus 63470 50 JL Den Haag Bezoekadres Prinses Catharina Amaliastraat 5, Den Haag Grote Bickersstraat

Nadere informatie

Uitwerking workshops Netwerkcafé 19 november 2015. t Geertje

Uitwerking workshops Netwerkcafé 19 november 2015. t Geertje Uitwerking workshops Netwerkcafé 19 november 2015 t Geertje georganiseerd door: Stichting Land van Wijk en Wouden en Vereniging Vrijetijdslandschap Groene Hart West Inhoud Samenvatting presentaties...

Nadere informatie

Regionale leefstijlatlas. Dagrecreatie

Regionale leefstijlatlas. Dagrecreatie Regionale leefstijlatlas Dagrecreatie Colofon Uitgave Provincie Utrecht Pythagoraslaan 101 Postbus 80300, 3508 TH Utrecht (030) 2582818 info@provincie-utrecht.nl www.provincie-utrecht.nl RECRON Postbus

Nadere informatie

Toeristische Visie 2015

Toeristische Visie 2015 Toeristische Visie 2015 Raadsinformatieavond 2 september 2015 www.regioalkmaar.nl Regio Alkmaar 7 gemeenten 288.000 inwoners Aanleiding Noodzaak en urgentie Merkkracht streken 2013 Bron: Hendrik Beerda.

Nadere informatie

Bezoekersonderzoek Staatsbosbeheer. Amersfoort, 16 juni 2016

Bezoekersonderzoek Staatsbosbeheer. Amersfoort, 16 juni 2016 Bezoekersonderzoek Staatsbosbeheer Amersfoort, 16 juni 2016 Uitbreiden monitoringsscope van inzoomen per gebied naar combineren met uitzoomen naar streek bij vergelijkbare opzet en tijdstip Vraag naar

Nadere informatie

Toeristisch-recreatieve potenties van de Afsluitdijk. Bouwstenen onderzoek naar kansrijke vraaggerichte ontwikkelingen

Toeristisch-recreatieve potenties van de Afsluitdijk. Bouwstenen onderzoek naar kansrijke vraaggerichte ontwikkelingen Toeristisch-recreatieve potenties van de Afsluitdijk Bouwstenen onderzoek naar kansrijke vraaggerichte ontwikkelingen 1 Colofon Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, eindrapportage, december 2014 Opdrachtgever:

Nadere informatie

Vraaggerichte (door)ontwikkeling recreatiegebied Hitland. Advies aan de hand van Leisure Leefstijlen

Vraaggerichte (door)ontwikkeling recreatiegebied Hitland. Advies aan de hand van Leisure Leefstijlen Vraaggerichte (door)ontwikkeling recreatiegebied Hitland Advies aan de hand van Leisure Leefstijlen 1 Colofon Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, eindrapport april 2015 Opdrachtgever Contactpersoon Auteurs

Nadere informatie

*A * Notitie Verblijfsrecreatie in Noordenveld

*A * Notitie Verblijfsrecreatie in Noordenveld Notitie Verblijfsrecreatie in Noordenveld Deze notitie betreft een aanvulling op de Recreatiebeleidsnota 2013-2018 Boeien, binden, beleven van de gemeente Noordenveld. De Recreatiebeleidsnota 2013-2018

Nadere informatie

Marktonderzoek Waterrijk

Marktonderzoek Waterrijk Marktonderzoek Waterrijk Almelo Amersfoort, 30 juli 2010 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 1.1 Aanleiding van het onderzoek 2 1.2 Onderzoeksvraag 2 1.3 Methode 2 2 Beoordeling plan Waterrijk 3 2.1 Waterrijk

Nadere informatie

1. Branding en voorzieningen in gehele subregio Cultuurhistorie benadrukken Toegankelijkheid zorg vergroten (sociaal, fysiek) Wie: overheid,

1. Branding en voorzieningen in gehele subregio Cultuurhistorie benadrukken Toegankelijkheid zorg vergroten (sociaal, fysiek) Wie: overheid, Transformatie van de woningvoorraad Een afname van het aantal huishoudens heeft gevolgen voor de woningvoorraad. Dit geldt ook vergrijzing. Vraag en aanbod sluiten niet meer op elkaar aan. Problemen van

Nadere informatie

Retail in de Randstad, de leefstijl gerichte benadering

Retail in de Randstad, de leefstijl gerichte benadering Retail in de Randstad, de leefstijl gerichte benadering De ene consument is de andere niet. Dat zien we elke dag terug in de aankopen die consumenten doen. Zo heeft de ene consument een creatieve en trendy

Nadere informatie

Tytsjerksteradiel (Hardegarijp) (Bron: stadsregioleeuwarden.nl)

Tytsjerksteradiel (Hardegarijp) (Bron: stadsregioleeuwarden.nl) Tytsjerksteradiel (Hardegarijp) (Bron: stadsregioleeuwarden.nl) Introductie De Friese gemeente Tytsjerksteradiel ligt pal ten oosten van de provinciehoofdstad Leeuwarden. De gemeente bestaat uit 17 kernen;

Nadere informatie

TOEKOMSTPERSPECTIEF BUITENGEBIED VINKEL. Versterking van recreatie, landschap en natuur in en rondom Vinkel

TOEKOMSTPERSPECTIEF BUITENGEBIED VINKEL. Versterking van recreatie, landschap en natuur in en rondom Vinkel TOEKOMSTPERSPECTIEF BUITENGEBIED VINKEL Versterking van recreatie, landschap en natuur in en rondom Vinkel De Groene Delta is hét groenprogramma van de gemeente s-hertogenbosch en is momenteel in ontwikkeling.

Nadere informatie

Leefstijlatlas dagrecreatie provincie Zuid-Holland

Leefstijlatlas dagrecreatie provincie Zuid-Holland Leefstijlatlas dagrecreatie provincie Zuid-Holland Inhoud Inhoud Inleiding Deel 1 Deel 2 Deel 3 Deel 4 Deel 5 Bijlage Inleiding 3 Deel 1 De achtergronden bij de leefstijlprofielen dagrecreatie 5 De leefstijlprofielen

Nadere informatie

Stoommachinemuseum met op de achtergrond De Kleine Vliet (Bron:

Stoommachinemuseum met op de achtergrond De Kleine Vliet (Bron: Medemblik Medemblik Introductie De stad Medemblik maakt deel uit van de Noord-Hollandse gemeente met dezelfde naam. De gemeente Medemblik bestaat uit 15 kernen met in totaal 43.000 inwoners. Wervershoof

Nadere informatie

Het Brielse Meer zoekt ondernemers met sprankelende ideeën. Ga jij de uitdaging aan?

Het Brielse Meer zoekt ondernemers met sprankelende ideeën. Ga jij de uitdaging aan? Het Brielse Meer zoekt ondernemers met sprankelende ideeën Ga jij de uitdaging aan? Nieuw elan voor het Brielse Meer Het Brielse Meer is een rustig recreatiegebied op het eiland Voorne-Putten. Met schoon,

Nadere informatie

Marktscan BIESBOSCHCENTRUM DORDRECHT

Marktscan BIESBOSCHCENTRUM DORDRECHT Marktscan BIESBOSCHCENTRUM DORDRECHT INHOUD Analyse aanbod Analyse vraag Analyse locatie 13 sept 2016 Aanbod: ligging en ontsluiting Aanbod: bezoekerscentra Biesbosch Nationaal Park De Biesbosch kan worden

Nadere informatie

Colofon. Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, juni 2014. drs. Jan Jaap Thijs, senior adviseur & partner drs. Suzanne van de Laar, adviseur

Colofon. Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, juni 2014. drs. Jan Jaap Thijs, senior adviseur & partner drs. Suzanne van de Laar, adviseur Verbinding Verblijfsrecreatie cultuur en in toerisme Drenthe Leefstijlanalyse Nadere uitwerking als basis voor vraag het rijgen aanbod van parels 1 Colofon Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, juni 2014 Opdrachtgever:

Nadere informatie

Eijsden. Economische activiteit

Eijsden. Economische activiteit Eijsden Eijsden Eijsden is met ruim 8000 inwoners de grootste kern van de Limburgse gemeente Eijsden-Margraten. Deze fusiegemeente, die in 2011 ontstond, bestaat verder uit 14 andere kernen, en 25 gehuchten

Nadere informatie

De DISC marketing leefstijl segmentatie

De DISC marketing leefstijl segmentatie De DISC marketing leefstijl segmentatie Gebaseerd op een verkorte module van de DISC test en daardoor geschikt voor het beschrijven van de acht hoofdsegmenten of grotere groepen (consumenten onderzoek)

Nadere informatie

Aanleiding en vraagstelling Eigen tekst AM is bezig met de ontwikkeling van het gebied Hernesseroord in Middelharnis, Zeeland.

Aanleiding en vraagstelling Eigen tekst AM is bezig met de ontwikkeling van het gebied Hernesseroord in Middelharnis, Zeeland. 1 Doelgroepanalyse Middelharnis Hernesseroord Auteur: Marieke Ruijzing Datum: 3 april 2018 Aanleiding en vraagstelling Eigen tekst AM is bezig met de ontwikkeling van het gebied Hernesseroord in Middelharnis,

Nadere informatie

de Zanderij dat is meer dan kamperen

de Zanderij dat is meer dan kamperen de Zanderij dat is meer dan kamperen welkom op de Zanderij een lange traditie van Veluws gastheerschap Verscholen in de uitgestrekte bossen van de Veluwe, vlakbij fraaie heidevelden, zandverstuivingen

Nadere informatie

beleef het ZEEUWSE BINNEN & BUITEN

beleef het ZEEUWSE BINNEN & BUITEN beleef het ZEEUWSE BINNEN & BUITEN We willen u als gast graag een WOW-ervaring of beleving bezorgen. We doen dit door kennis te delen, kennis toe te voegen en aan te bieden. Maar ook door aan onze gasten

Nadere informatie

Social media gebruik in Nederland, per leefstijlgroep. Uitbundig geel, gezellig lime, rustig groen, ingetogen aqua en avontuurlijk paars

Social media gebruik in Nederland, per leefstijlgroep. Uitbundig geel, gezellig lime, rustig groen, ingetogen aqua en avontuurlijk paars Social media gebruik in Nederland, per leefstijlgroep Uitbundig geel, gezellig lime, rustig groen, ingetogen aqua en avontuurlijk paars 2012 Inleiding De volgende sheets bevatten informatie over hoeveel

Nadere informatie

Beter groen. naar een kwaliteitsimpuls voor recreatiegebieden in Zuid-Holland. provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit in zuid-holland

Beter groen. naar een kwaliteitsimpuls voor recreatiegebieden in Zuid-Holland. provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit in zuid-holland Beter groen naar een kwaliteitsimpuls voor recreatiegebieden in Zuid-Holland provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit in zuid-holland Beter groen. Naar een kwaliteitsimpuls voor recreatiegebieden in

Nadere informatie

Recreatief stadsbezoek door Rotterdammers 2011

Recreatief stadsbezoek door Rotterdammers 2011 Recreatief stadsbezoek door Rotterdammers 2011 Recreatief stadsbezoek door Rotterdammers 2011 G.H. van der Wilt Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) november 2012 In opdracht van de afdeling Economie

Nadere informatie

(hoofdstuk uit Inspiratiegids Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Provincie Utrecht)

(hoofdstuk uit Inspiratiegids Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Provincie Utrecht) Bijlage: Projecten in de provincie Utrecht (hoofdstuk uit Inspiratiegids Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Provincie Utrecht) Inleiding In de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie 2013-2028 en de Verordening

Nadere informatie

Waardering van voorzieningen, vervoer en werk

Waardering van voorzieningen, vervoer en werk Waardering van voorzieningen, vervoer en werk Burgerpeiling Woon- en Leefbaarheidsmonitor Eemsdelta 2015 Een afname van het inwoneraantal heeft gevolgen voor het voorzieningenniveau. Er zal immers niet

Nadere informatie

De Omgevingsvisie van Steenwijkerland een samenvatting

De Omgevingsvisie van Steenwijkerland een samenvatting De Omgevingsvisie van Steenwijkerland een samenvatting Vooraf Hoe ziet onze leefomgeving er over 15 jaar uit? Of eigenlijk: hoe ervaren we die dan? Als inwoner, ondernemer, bezoeker of toerist. De tijd

Nadere informatie

Onderzoek Digipanel: Structuurvisie

Onderzoek Digipanel: Structuurvisie Versie definitief Datum juli 9 () Onderzoek Digipanel: Structuurvisie Auteur Tineke Brouwers Het elfde onderzoek Op mei 9 kregen alle panelleden van dat moment ( personen) een e-mail met de vraag of zij

Nadere informatie

1. Streekplan Brabant in balans

1. Streekplan Brabant in balans 1. Streekplan Brabant in balans Het plangebied is gelegen in de AHS-landschap; subzone leefgebied dassen en voor een deel (duinrand) binnen de GHS-natuur. De Interimstructuurvisie Noord-Brabant Brabant

Nadere informatie

Skeelerroutes. in Zoeterwoude

Skeelerroutes. in Zoeterwoude Skeelerroutes in Zoeterwoude Het unieke polderlandschap van Zoeterwoude leent zich uitstekend voor een mooie tocht op de skeelers. Geniet van de open en waterrijke omgeving, de rust en het groen. Doe een

Nadere informatie

De leefstijlatlas dagrecreatie voor de provincie Drenthe

De leefstijlatlas dagrecreatie voor de provincie Drenthe De leefstijlatlas dagrecreatie voor de provincie Drenthe Colofon Dit rapport is samengesteld door The SmartAgent Company in opdracht van Recreatieschap Drenthe. De gegevens in het rapport zijn gebaseerd

Nadere informatie

SAMENVATTING MONITOR VRIJETIJDSECONOMIE RIVIERENLAND 2014

SAMENVATTING MONITOR VRIJETIJDSECONOMIE RIVIERENLAND 2014 SAMENVATTING MONITOR VRIJETIJDSECONOMIE RIVIERENLAND 2014 In 2015 heeft het Regionaal Bureau voor Toerisme Rivierenland, in opdracht van Regio Rivierenland, de Monitor Vrijetijdseconomie over 2014 laten

Nadere informatie

Heukelum. Zicht op de Linge

Heukelum. Zicht op de Linge Heukelum Zicht op de Linge Het stadje Heukelum is een van de vijf kernen van de gemeente Lingewaal. Heukelum ligt in de Tielerwaard, aan de zuidoever van de rivier de Linge, in een van de meest westelijke

Nadere informatie

Maatschappelijke waardering van Nederlandse Landbouw en Visserij

Maatschappelijke waardering van Nederlandse Landbouw en Visserij Nederlandse Landbouw en Visserij Inhoud 1 Inleiding 03 2 Samenvatting en conclusies landbouw en visserij 3 Maatschappelijke waardering landbouw 09 4 Associaties agrarische sector 13 5 Waardering en bekendheid

Nadere informatie

Monitor inkomend dagbezoek vanuit Duitsland Eindrapport 2015/2016: Resultaten Gelderland Uitgevoerd in opdracht van de provincie Gelderland

Monitor inkomend dagbezoek vanuit Duitsland Eindrapport 2015/2016: Resultaten Gelderland Uitgevoerd in opdracht van de provincie Gelderland Monitor inkomend dagbezoek vanuit Duitsland Eindrapport 2015/2016: Resultaten Gelderland Uitgevoerd in opdracht van de provincie Gelderland Den Haag, juli 2016 Aanleiding & doel onderzoek Per jaar komen

Nadere informatie

Vraaggerichte ontwikkeling en positionering vrijetijdsproduct Hollands Kroon

Vraaggerichte ontwikkeling en positionering vrijetijdsproduct Hollands Kroon Vraaggerichte ontwikkeling en positionering vrijetijdsproduct Hollands Kroon Colofon Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, eindrapport december 2013 Opdrachtgever: Gemeente Hollands Kroon dhr. Huub Tiebie Auteurs:

Nadere informatie

Wie kent het Groene Hart?

Wie kent het Groene Hart? 2011 Wie kent het Groene Hart? Onderzoek naar het imago van het Groene Hart in opdracht van de provincie Utrecht Uitgevoerd door Het Opiniehuis 1-7-2011 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 1. Samenvatting

Nadere informatie

Natuurbeleving per belevingswereld: Een mooi wandelpark of liever een ruig bos?

Natuurbeleving per belevingswereld: Een mooi wandelpark of liever een ruig bos? Beleveniseconomie vertaald naar natuur BRAM HUT Natuurbeleving per belevingswereld: Een mooi wandelpark of liever een ruig bos? Rood landschap. Ruige omgeving dat gevoel geeft van back to basic. De ene

Nadere informatie

WINTERBIJEENKOMST LANDSCHAPSPARK BORSELE. Diana Korteweg Maris Kenniscentrum Kusttoerisme / HZ University of Applied Sciences 28 januari 2019

WINTERBIJEENKOMST LANDSCHAPSPARK BORSELE. Diana Korteweg Maris Kenniscentrum Kusttoerisme / HZ University of Applied Sciences 28 januari 2019 WINTERBIJEENKOMST LANDSCHAPSPARK BORSELE Diana Korteweg Maris Kenniscentrum Kusttoerisme / HZ University of Applied Sciences 28 januari 2019 KENNISCENTRUM KUSTTOERISME Onderdeel van HZ University of Applied

Nadere informatie

Leefstijlen in Utrechtse Heuvelrug

Leefstijlen in Utrechtse Heuvelrug Leefstijlen in Utrechtse Heuvelrug Joost Nicasie Advies Oude Rijksstraatweg 17 3941 BP DOORN 0343-880960 www.areaaladvies.nl Programma > Inleiding leefstijlen > Van vier leefstijlen naar zeven belevingswerelden

Nadere informatie

Enquête Revitalisering Bedrijventerrein Overvecht. Rapportage. Uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Utrecht

Enquête Revitalisering Bedrijventerrein Overvecht. Rapportage. Uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Utrecht Enquête Revitalisering Bedrijventerrein Overvecht Rapportage Uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Utrecht Uitgevoerd door: ETIN Adviseurs s-hertogenbosch, mei 2009 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 1 1.1 Populatie

Nadere informatie

Recreatieve woonmilieus in Almere. Erik van Marissing, Mei 2002

Recreatieve woonmilieus in Almere. Erik van Marissing, Mei 2002 Erik van Marissing, Mei 2002 Opbouw van de presentatie Doelstellingen en Probleemstelling Onderzoeksvragen en Afbakening van het onderzoeksgebied Definitie van een recreatief woonmilieu De meerwaarde van

Nadere informatie

Aantal bijlagen: 1 Agendapunt: 10. Onderwerp Vervolg kleinschalige recreatieknooppunten op het boerenerf

Aantal bijlagen: 1 Agendapunt: 10. Onderwerp Vervolg kleinschalige recreatieknooppunten op het boerenerf Adviescommissie 30 maart 2010 Dagelijks bestuur 8 april 2010 / 10 juni 2010 (mondeling) Algemeen bestuur 1 juli 2010 Aantal bijlagen: 1 Agendapunt: 10 Onderwerp Vervolg kleinschalige recreatieknooppunten

Nadere informatie

Binnenstad Den Haag. Beste Binnenstad van Nederland 2013-2015

Binnenstad Den Haag. Beste Binnenstad van Nederland 2013-2015 Binnenstad Den Haag Wonen boven winkels Nederland 26 maart 2015 Ad Dekkers directeur Bureau Binnenstad Den Haag Beste Binnenstad van Nederland 2013-2015 1 De sterke punten Visie Consequente uitvoering

Nadere informatie

Strategisch beleidsplan Toerisme & Recreatie in het Meetjesland. RvB Toerisme Oost-Vlaanderen 01/03/2012

Strategisch beleidsplan Toerisme & Recreatie in het Meetjesland. RvB Toerisme Oost-Vlaanderen 01/03/2012 Strategisch beleidsplan Toerisme & Recreatie in het Meetjesland RvB Toerisme Oost-Vlaanderen 01/03/2012 Analyse Het Meetjesland heeft toeristische troeven. Wandelen en fietsen, actieve beleving van landschap

Nadere informatie

Fietsrecreatiemonitor Cijfers Fietsdagtochten

Fietsrecreatiemonitor Cijfers Fietsdagtochten Stichting Landelijk Fietsplatform Postbus 846 3800 AV Amersfoort 033-4653656 info@fietsplatform.nl Fietsrecreatiemonitor Cijfers Fietsdagtochten Kerncijfers fietsdagtochten 2012/2013 Aantal fietsdagtochten

Nadere informatie

Vakantiegedrag. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van jou verwacht? Factoren die van invloed zijn op vakantiegedrag. Wat is vakantiegedrag?

Vakantiegedrag. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van jou verwacht? Factoren die van invloed zijn op vakantiegedrag. Wat is vakantiegedrag? Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over vakantiegedrag van mensen. Het maakt je duidelijk waarom mensen met vakantie gaan en hoe de keuze voor een vakantie tot stand komt. Wat wordt er van jou

Nadere informatie

Ruimtelijk strategische visie Regio Rivierenland

Ruimtelijk strategische visie Regio Rivierenland Ruimtelijk strategische visie Regio Rivierenland Ambitiedocument Regio Rivierenland Wij, de tien samenwerkende gemeenten binnen Regio Rivierenland: delen de beleving van de verscheidenheid in ons gebied;

Nadere informatie

Verblijfsrecreatie op de Veluwe. Onderzoek naar het perspectief voor de sector

Verblijfsrecreatie op de Veluwe. Onderzoek naar het perspectief voor de sector Verblijfsrecreatie op de Veluwe Onderzoek naar het perspectief voor de sector 1 Colofon Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, eindrapport maart 2015 Opdrachtgever: Auteurs: Provincie Gelderland mevr. M. van

Nadere informatie

Snippentocht. Activiteiten (bouwsteen 4) De hele groep heeft zich prima vermaakt.

Snippentocht. Activiteiten (bouwsteen 4) De hele groep heeft zich prima vermaakt. De Biesbosch leent zich uitstekend om met een groep actief bezig te zijn. Gezellig een dagje weg met vrienden of familieleden. Peddelend met een kano of al varend met een fluisterboot door de kronkelende

Nadere informatie

panel: : Stadsvisie 2030

panel: : Stadsvisie 2030 Uitkomsten 1 e peiling Enkhuizer stadspanel panel: : Stadsvisie 2030 Concept, 4 februari 2009 Samenvatting Inwoners van de gemeente Enkhuizen hebben in januari 2009 op verzoek van het gemeentebestuur hun

Nadere informatie

Meerstad. Meer water, meer natuur, meer vrijheid.

Meerstad. Meer water, meer natuur, meer vrijheid. Meerstad. Meer water, meer natuur, meer vrijheid. Natuur, wonen & meer Meerstad staat voor de opvatting over hoe mensen vandaag de dag willen wonen, leven én recreëren: vrij en ongebonden in de ruimtelijkheid

Nadere informatie

Blik op Leidschendam-Voorburg 2020

Blik op Leidschendam-Voorburg 2020 Blik op Leidschendam-Voorburg 2020 Een toekomstvisie voor Leidschendam-Voorburg De voormalige gemeenten Leidschendam en Voorburg kennen elk een eeuwenlange historie. Als gefuseerde gemeente gaat Leidschendam-Voorburg

Nadere informatie

Onderzoek effecten Wind op Zee op recreatie en toerisme

Onderzoek effecten Wind op Zee op recreatie en toerisme Onderzoek effecten Wind op Zee op recreatie en toerisme Rapportage in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu 19 november 2013 Projectnummer 13.092

Nadere informatie

Overzicht provinciale recreatiegebieden in Zuid-Holland

Overzicht provinciale recreatiegebieden in Zuid-Holland Overzicht provinciale recreatiegebieden in Zuid-Holland 1. Oosterduinse Meer Gemeente: Noordwijkerhout Grootte: 14 hectare Wat is er te doen: Water- en Oeverrecreatie, fietsen en wandelen Het meer is ontstaan

Nadere informatie