Cascademodel: bio-energie vs groene chemie. Leiden, 17 december2013

Transcriptie

1 Cascademodel: bio-energie vs groene chemie Leiden, 17 december2013

2 Programma Inleiding Annita Westenbroek (Dutch Biorefinery Cluster) Peter Paul Schouwenberg (Essent) Willem Wiskerke (Greenpeace) Argumenten inventariseren Reflectie Terugkoppeling Dieter Verhue (Veldkamp) en Frans van Dam (CSG) Derk Loorbach (Drift) Reinier Gerrits (VNCI) Discussie

3 Interactie tussen bio-materialen en bio-energie Annita Westenbroek 17 december 2013

4 Discussiepunten (1) Er is genoeg biomassa! Ja, na gebruik voor materialen en chemie blijft er voldoende over voor energie! Echter: andersom niet!! Er zijn keiharde doelstellingen voor duurzame energie uit biomassa en daar hangt een waarde aan (of vooral een prijskaartje?) De energie-sector is uit op goedkope / brandbare biomassa vooral lignocellulose De chemie en materialensector ook!!

5 Discussiepunten (2) Wat is het cascademodel? Wat staat boven of onderop de waardepiramide? Irrelevant in het geval van een level playing field: De waardepiramide vormt zich dan vanzelf: marktwerking, volumes, toegevoegde waarde, werkgelegenheid, etc.

6 Discussiepunten (3) Hoe bereiken we cascadering vanuit het huidige systeem (waarin alleen energie en brandstoffen worden gestimuleerd)? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat met minder overheidsstimulering een hoogwaardigere en meer competitieve biobased economy wordt gerealiseerd?

7 subsidie Huidige situatie biomassa Bio-energie Economie & werkgelegenheid subsidie Gewenste situatie biomassa Bio-materialen Bio-energie Economie & werkgelegenheid

8 Sub-vragen Hoe kunnen we dit zodanig realiseren dat: Ook biochemie en biomaterialen worden gestimuleerd, waardoor de productie hiervan wordt verhoogd De hoeveelheid bio-energie niet verlaagd en of zelfs wordt verhoogd Er een grotere en stabielere bijdrage wordt geleverd aan de nationale economie en werkgelegenheid Er duurzame business cases komen, die ook zonder subsidie zullen blijven draaien Bestaande op subsidie gebaseerde bio-energie cases financiële incentives houden om te blijven innoveren richting hoogwaardigere toepassingen naast energie

9 Hoe? subsidie biomassa Bio-energie Economie & werkgelegenheid Huidige situatie subsidie biomassa Bio-materialen Bio-energie Economie & werkgelegenheid Nieuwe situatie

10 MEERWAARDE EN WERKGELEGENHEID

11

12

13

14 2 VOORBEELD CASES

15 Case 1 Bedrijf A heeft natte lignocellulose-houdende reststroom X X is interessante basis voor conversie tot suikers als basis voor biochemicalien Waarde: grondstofprijs Bedrijf A kan X echter ook verbranden in eigen oven: Waarde : energieprijs + CO2-emissie-rechten + SDE subsidie Waarde > Waarde

16 Case 2 Bedrijf B heeft robust proces ontwikkeld om variëteit aan lignocellulose-houdende reststromen (e.g. snoeihout, stro, bermgras) om te zetten tot suikers De suikers zijn goede basis voor bio-chemicaliën. Bedrijf B heeft echter SDE subsidie toegekend gekregen voor productie biogas. Het is economisch niet meer interessant om conversie tot bio-chemicaliën te overwegen Veel overheidsubsidie! Maar lage meerwaarde en werkgelegenheid

17 Gewenste doelstelling: een level playing field in stimulering van ALLE producten die duurzaam kunnen worden geproduceerd uit biomassa, en waarvoor een duurzame toepassing is Naar business cases die met MINDER subsidie rendabel zijn (en uiteindelijk zelfs zonder subsidie kunnen draaien)!

18 The Dutch Biorefinery Cluster AMBITION IN BIO-VALUATION

20 Zorg voor innovatie: cascademodel: bio-energie vs groene chemie ONTWIKKELINGEN IN DE PRAKTIJK. Leiden, 17 december 2013 P.J.W.G. Schouwenberg Directeur TKI BBE Manager Environment BBE RWE/Essent

21 Houston, we have a problem! The Apollo 13 astronauts were in trouble when an oxygen tank exploded in 1970, but addressing global climate change is a lot more complex. Rising average temperatures is not a local problem with clear cause and effect, nor is there a dedicated team standing by with full responsibility for solving it. Photo NASA 21

22 Companies are key players The business community feeds, clothes and powers the world. Photo Joe Donovan/Wikipedia Photo Fahad Faisal/ Wikipedia Photo RWE/Essent The challenges of growing population and growing expectations bring consequences for climate change that cannot be addressed by governments and NGOs alone, nor by consumers individual actions. The world needs the innovation and productivity increases at a large scale that industry can provide. And industry needs governments and the international community to create the right boundary conditions and market forces. We need to work together. Photo RWE/Essent 22

23 Biomass Food Pharma Fine chemicals Bulk chemicals Jet fuel Car fuel Bij & Meestook

24 TKI BBE in relatie tot Topsectoren TS Energie TS Chemie TS TKI Energie EnerGO TKI Wind on Sea TKI Gas TKI BBE TKI NCI TKI SPM TKI Smart Grids TKI Solar TKI ISPT TS Agri&Food TKI Agri & Food

25 Kern Vragen: Hoe zit de interactie tussen bio-energie, biobrandstoffen en groene chemie nu precies in Nederland? Waar zien we dat ze elkaar versterken? Wat zijn voorbeelden van synergie? Waar zien we dat ze concurreren? Waar belemmert de ene ontwikkeling de andere, direct of indirect? Wat zijn concrete kansen voor synergie in de nabije toekomst (laaghangend fruit)?

26 : 14% duurzame energie-opwekking (= 40% bij- en meestook) : BBE is overbodig; rechtstreeks capturen van zon naar bruikbare energie.

27 Market intrduction Traditionele Funnel... Startups... Business kansen! fundamental research (knowledge creation, breakthrough) research (knowledge creation) development (applied research) Demonstration Implementation $ NWO/Uni s DLO, TNO etc

28 igh Valley of Death Finance Possibility Develop Agencies Banks Venture Technical Risc Low Idea Concept Prototype Scaleup Market

29 Future: Biobased Economy Park Cuijk Phase 1 Phase 2 Phase 0+ Phase 3 Phase 5 Phase 4

30 Sustainable Biomass Partnership (SBP) Originally created to faciliate intercompany trading of solid woody biomass Moving towards a stakeholder driven effective & credible sustainability standard SBP current members: Critical market players in biomass use for large scale power generation History Facilitate trade: common EFET contract common specifications endorsed by ISO IWPB sustainability principles Phase 1: Immediate Goal (Q4 2013) Develop scheme to demonstrate legal compliance Standard Unify existing standards Certification Scheme Develop a certification scheme Set up not for profit organisation Excess cash to be reinvested in standard development Phase 2: Long Term Goal Create a multi-stakeholder initiative Evolve standard & scheme based on: IWPB sustainability principles stakeholder perspectives best available science on sustainable solid woody biomass compliance 30

31 Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg... De mobiele telefoon werd niet uitgevonden door de makers van de vaste telefoon, de auto niet door de fietsenmaker, het vliegtuig niet door de bouwer van treinen, synthetische stoffen niet door de woljongens, niet door de PTT, beton niet door de steenfabriek. Bron: Jan Peter van Doorn, the Food Agency

32 Goed idee? Kees de Gooijer Peter-Paul Schouwenberg Rietje van Dam-Mieras Jos Keurentjes Freek Smedema

34 BIOMASSA IN WELKE SECTOR? Willem Wiskerke Campaigner klimaat & Greenpeace Nederlan Instituut Maatschappe Innovatie 17 December 2013

35 biomassa beperkt beschikbaar BBE al zo oud als de mensheid Additionele beschikbaarheid duurzame biomassaketens voor vervanging fossiel is te complex om te kwantificeren Resource efficiency is een must Bodemverbeteraar, food/feed, materialen, energie Energy Revolution: 2012: 15% bio-energie > 2050: 15% bio-energie Energietoepassing alleen voor flexibele WKK eenheden en biobrandstof in luchtvaart/zwaar transport

36 COMPETING CLAIMS CONSTRUCTION WOOD FURNITURE PAPER & CARTBOARD WOOD PANELS LOCAL ELEKTRICITY & HEAT COMPOST BASIC CHEMICALS FORESTRY CO-FIRING IN COAL POWER PLANTS FISCHER TROPSCH BIODIESEL COAL POWER PLANTS COVERTED TO 100% BIOMASS CELLULOSIC (M)ETHANOL BIOKEROSINE BIO-LNG FOR HEAVY TRANSPORT AND SHIPPING

37 Presentation at 12th Pellets Industry Forum, Berin, october 2012

38 Tien argumenten tegen bijstook hout in kolencentrales 1. Geschikt hout is schaars, bijstook niet grondstof-efficient 2. Houtpelletmarkt draait op hele bomen, niet op afval 3. Schadelijk voor biodiversiteit én klimaat 4. Koolstofschuld nog in geen enkele standaard verwerkt 5. Bijstook zorgt voor verdringing inzet hout als materiaal 6. Subsidie bijstook zorgt voor meer kolen 7. Bijstook niet nodig voor hernieuwbare energiedoel 8. Bijstook netto duurder dan wind op zee 9. Bijstook heeft blijvende subsidie nodig 10. Ombouw naar 100% biomassa stoot net zoveel uit als gascentrale

39 Bio-energie stepping stone voor chemie?

40 E[R]evolution scenario

41 Cascademodel: bio-energie vs groene chemie Kenniswerkplaats Valorisatie Leiden, 17 december2013

42 1. Bio-energie stimuleert ontwikkeling groene chemie 2. Bio-energie belemmert ontwikkeling groene chemie 3. Neutraal/ het is een gescheiden ontwikkeling

44 Publieksonderzoek biobased economy

45 Doelstelling en opzet Wat weten burgers van de biobased economy, wat is hun houding en in hoeverre zijn ze bereid mee te werken aan de transitie naar een biobased economy? Vragenlijst (mede) gebaseerd op resultaten kwalitatief onderzoek Microsociety door Tertium en CSG ( ). Daarnaast input van Athena Instituut (VUA), BE- Basic/TU Delft, Ministerie van Economische Zaken en Stichting Natuur en Milieu. Vragen aan de hand van drie terreinen: Energieopwekking Autobrandstoffen Verpakkingen Pilot: toets begrip Online onderzoek: 17 t/m 23 september 2013 Representatieve steekproef n=1.553 personen 18 jaar en ouder (TNS NIPObase)

46 1 De relatie tussen biobased economy en duurzame ontwikkeling

47 Bekendheid van biobased economy Heeft u weleens gehoord van de term biobased economy? (n=1.553) Waar heeft biobased economy allemaal mee te maken, denkt u? (n=1.553) ja biologisch 70 8% recycling van afval grondstoffen voor producten economie 54 groen 54 nee 92% landbouw industrie chemie 24 anders %

48 Bekendheid en houding ten aanzien van duurzame ontwikkeling Heeft u weleens gehoord van de term duurzame ontwikkeling? (n=1.553) Waar heeft duurzame ontwikkeling allemaal mee te maken? (n=1.553) rekening houden met toekomstige generaties milieu ja natuur economie % industrie 48 nee consumptie 47 66% biologisch eerlijke verdeling van welvaart de derde wereld 21 mensenrechten 14 anders %

49 Relatie tussen duurzaamheid en biobased economy Relatie tussen houding t.a.v. duurzaamheid en betrokkenheid gebruik grondstoffen % 100 % 'maakt het uit...' hoe elektriciteit wordt opgewekt op welke brandstof auto's rijden waarvan verpakkingen worden gemaakt houding t.a.v. duurzame ontwikkeling 25% minst positief 25% minder positief 25% meer positief 25% meest positief

50 2 Houding ten aanzien van de biobased economy

51 Voorkeur voor grondstoffengebruik in de toekomst Als u denkt aan het jaar 2030 Hoe zou de elektriciteit in Nederland dan moeten worden opgewekt? Op welke brandstoffen zouden auto s in Nederland dan moeten rijden? Welke verpakkingen zouden dan meer moeten worden gebruikt? zon, wind, waterkracht 91 elektriciteit biobrandstof plastic en kunststof gemaakt op basis van plantaardige grondstoffen (bioplastics en biokunststof) 64 biomassa 31 benzine 11 papier en karton 50 kernenergie 15 lpg of aardgas 10 glas 31 aardgas 11 diesel 4 steenkool 3 weet niet 16 plastic en kunststof gemaakt op basis van aardolie % % %

52 Uitleg biobased economy Fossiele grondstoffen zoals steenkool, aardolie en aardgas raken op termijn op. Op dit moment boeken wetenschap en bedrijfsleven vooruitgang in de biotechnologie en duurzame energietechnologie. Hierdoor wordt een ontwikkeling mogelijk naar een biobased economy. Afval en producten uit de landbouw leveren brandstoffen en grondstoffen voor toepassingen als bouwmaterialen, verpakkingen, chemicaliën en nieuwe voedingsmiddelen. In een biobased economy neemt onze afhankelijkheid van fossiele grondstoffen dus af.

53 Waargenomen voordelen van een overgang naar een biobased economy Wat zijn de gevolgen als de economie minder afhankelijk wordt van fossiele grondstoffen en er een overgang plaatsvindt naar een biobased economy voor (% positieve gevolgen, n=1.553) % 'positieve gevolgen voor...' milieu in Nederland gezondheid milieu wereldwijd hoger opgeleid economie in Nederland middelbaar opgeleid lager opgeleid voedselproductie wereldwijd werkgelegenheid in Nederland %

54 Voorwaarden voor biobased oplossingen Hoe belangrijk vindt u de volgende voorwaarden voor een overgang naar een biobased economy? (n=1.553) het risico bestaat dat er te weinig grond overblijft om voeding te verbouwen energie op basis van biomassa mag, als de bossen in stand blijven de overgang naar een biobased economy mag niet ten koste gaan van onze welvaart % heel belangrijk tamelijk belangrijk neutraal tamelijk onbelangrijk heel onbelangrijk weet niet

55 3 Bereidheid om een bijdrage te leveren

56 Eigen bijdrage versus bijdragen van anderen Vindt u dat u voldoende bijdraagt aan duurzame ontwikkeling? (n=1.553) te weinig 35% te veel 1% Vindt u dat andere mensen voldoende bijdragen aan duurzame ontwikkeling? (n=1.553) 34% voldoende 64% 65% voldoende te weinig Minder positief over duurzame ontwikkeling want: het werkt alleen als iedereen het doet (47%)

57 Draagvlak overheidsingrijpen bij toepassingen van de biobased economy Wat vindt u van de volgende manieren waarop de overheid invloed kan uitoefenen op: Hoe elektriciteit wordt opgewekt voorlichting subsidie/belastingen eisen stellen Het gebruik van autobrandstoffen voorlichting subsidie/belastingen eisen stellen Hoe bedrijven producten verpakken voorlichting subsidie/belastingen eisen stellen % 50% 100% (sterk) tegen neutraal (sterk) voor

58 Draagvlak voor overheidsinvesteringen in biobased economy De overheid ondersteunt de biobased economy en investeert hierin. Wat vindt u hiervan? (n=1.553) ik denk dat dit de moeite waard is 50 niet de overheid, maar het bedrijfsleven moet deze investeringen doen 26 we moeten niet investeren in nieuwe grondstoffen, maar minder consumeren 12 weet niet %

59 Meest betrouwbare afzenders van informatie Stel dat u informatie tegenkomt over de voor- en nadelen van biobased economy, wat zijn dan de meest betrouwbare afzenders? (n=1.553) % universiteiten en kennisinstellingen maatschappelijke organisaties overheid bedrijven geen van deze

60 Drie observaties Term biobased economy niet algemeen bekend Mensen zijn goed in staat om een mening te formuleren over afzonderlijke (velden van) toepassingen van BBE Gebruik alternatieve termen en concrete toepassingen om BBE te omschrijven

61 Food / fueldebat van belang Respondenten: voedselvoorziening waarborgen is belangrijk Besteed in communicatie aan F/F discussie Geef aan hoe (zorgvuldig) hiermee wordt omgegaan Gelijk hebben in het publiek debat is NIET hetzelfde als gelijk krijgen!

62 Sociaal dilemma Individuen komen bij issues rond BBE niet vanzelf in beweging Overheid: creëer level playing field Geef eerste duwtje om dilemma te doorbreken

63 Materialen Conform recent WTC rapport Strategie voor een groene samenleving : Focus op biomaterialen Respondenten: Bij materialen / verpakkingen in 2030 heeft biobased voorkeur

64 Vragen?

66 Cascademodel Bio-energie vs groene chemie? Reinier Gerrits Speerpuntmanager Energie & Klimaat Cascademodel bio-energie vs groene chemie? 17 december 2013

67 % biobased Visie agro-papier-chemie Relatieve belang van biomassa als grondstof voor chemicaliën en materialen neemt de komende decennia sterk toe EN-EN, zowel chemie/materialen als energie Gebruik energiedragers in 2011 Chemicals / Materials nonenergetis ch: 550 PJ Energetisc h: 384 PJ Electricity Fuels Cascademodel bio-energie vs groene chemie? 17 december 2013

68 Routekaart chemie 2030 De Sleutelrol waarmaken Chemie energie Cascademodel bio-energie vs groene chemie? 17 december 2013

69 Ambitie Routekaart 2030 Duurzame producten; 1,2 CCS-CCU; 6,7 Materiaalketen sluiten; 2,5 Groene grondstoffen; 3,0 Duurzame Energie; 1,4 Energie Efficiency; 5,7 Cascademodel bio-energie vs groene chemie? 17 december 2013

70 Cascademodel bio-energie vs groene chemie? 17 december 2013

71 Biocokes: Totale potentie: 3,0 Mton CO2-besparing Cascademodel bio-energie vs groene chemie? 17 december 2013

72 Stimuleer grondstof meer dan energie uit biomassa en bouw geleidelijk af Cascademodel bio-energie vs groene chemie? 17 december 2013

73 De huidige strategie leidt tot een vicieuze cirkel van subsidies Bindende doelstelling op hernieuwbare elektriciteit Subsidies voor conventionele centrales Subsidies voor hernieuwbaar Conventionele centrales onmisbaar voor bevoorradingszekerheid Rendabiliteit van conventionele centrales daalt Groter aandeel zon en wind Productie van elektriciteit onafhankelijk van de vraag Analogie voor grondstoffen? Cascademodel bio-energie vs groene chemie? 17 december 2013

74 Merit order elektriciteitsproductie Kostprijs /kwh vraag dal vraag piek Overiger Gas 2 Kern WKK Duurzaam Kolen Gas 1 CO? E-productie kg/mwh E-productie Cascademodel bio-energie vs groene chemie? 17 december 2013

75 Oplossingsrichtingen? Maak biobased materialen integraal onderdeel van EU doelstelling op hernieuwbaar Maak slimme combinaties tussen energie efficiency en biobased Cascademodel bio-energie vs groene chemie? 17 december 2013

76 Duurzame stoom? Kolencentrale 100 biomassa 60 stroom Biomassaketel 100 biomassa 90 stoom Kolencentrale 175 kolen 115 stroom Kolencentrale 175 kolen 115 stroom stoomketel 233 gas 210 stoom WKK 60 stroom 200 gas 120 stoom 175 stroom (waarvan 60 duurzaam) stoom 175 stroom stoom (waarvan 90 duurzaam) Cascademodel bio-energie vs groene chemie? 17 december 2013

77 Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie T Loire 150, 2491 AK Den Haag Postbus 443, 2260 AK Leidschendam info@vnci.nl Reinier Gerrits gerrits@vnci.nl Cascademodel bio-energie vs groene chemie? 17 december 2013

78 Chemische industrie heeft enorme prikkel tot besparen, nu zelfs meer dan ooit in USD per million BTU Europa Verenigde Staten Aardgasprijzen in VS en Europa 10 8 Gas prijs 3x lager in de VS Commodity price data, Source: World Bank Klankbordgroep AVEBE energieakkoord 1 november 2013

79 Cascademodel bio-energie vs groene chemie? 17 december 2013