Routekaart. Nederlandse papier- en kartonindustrie

Transcriptie

1 Routekaart Nederlandse papieren kartonindustrie November

2 Inhoud Voorwoord Sector Markt Visie Maatregelen Routekaartoverzicht Bijlagen

3 Voorwoord De Routekaart 2030 voor de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en kartonfabrieken (VNP), is opgesteld in het kader van de convenanten Meerjarenafspraken Energie Efficiëntie Verbeteringen, gesloten in 2009 tussen de Nederlandse overheid en het bedrijfsleven. In 2004 is de VNP gestart met een energietransitieprogramma met als doel: Het energieverbruik in de gehele papieren kartonketen te halveren in Met het monitoringsrapport vanuit het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie wordt met een energiebesparing van 11,3% in 2010 de eerste stap naar een besparing van 50% in 2020 zichtbaar. Een mooie stap vooruit. Naast deze stap zet de VNP vanaf 2011 tot 2030 deze transitie voort door in te zetten op twee ontwikkelthema s: Duurzaamheid het efficiënt omgaan met energie en materialen ten behoeve van kostenreductie en verduurzaming Innovatieve producten en diensten met hoge toegevoegde waarde door producten keteninnovaties met hoge toegevoegde waarde te vermarkten, kan de Nederlandse papierbranche zijn concurrentiepositie en onderscheidend vermogen verbeteren. De Koninklijke VNP deelt deze routekaart graag met bedrijven uit andere sectoren, kennisinstellingen en overheden. Namens de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Papier- en Kartonindustrie, Gerrit Jan Koopman Directeur 3

4 De papieren kartonsector behoort tot de top van de Nederlandse industrie Marktomvang Groei Subsectoren Export Productaanbod Werkprocessen en -keten In 2010 bedroeg de omzet van de Nederlandse papieren kartonfabrieken miljoen euro. In dit jaar werkten er circa werknemers, verdeeld over 23 fabrieken en 16 bedrijven. Nederland staat qua marktgrootte op plek 10 in Europa. In 2010 groeide de afzet van de Nederlandse papieren kartonindustrie (PKI) met 10% naar kton. De grafische sector groeide met 4% en de verpakkingssector met 13%. De PKI is op te splitsen in drie subsectoren: hygiëne (4% van de markt op basis van tonnen), verpakking (62%) en grafisch (34%). De PKI is wereldwijd marktleider in de sector grafisch massief karton. In 2010 werd 84% van het grafische papier geëxporteerd, 71% van de verpakkingsmaterialen en 59% van de hygiënische en sanitaire papieren. 85% hiervan wordt geëxporteerd binnen de EU. De PKI realiseert de volgende producten: krantenpapier, ongestreken en gestreken grafisch papier, vormkarton, grafisch karton, veiligheidspapier, golfkartonpapier, pakpapier, massiefkarton, vouwkarton, hygiënische en sanitaire papieren. Zie bijlagen A & B. Bedrijven in de PKI in Nederland 4

5 Reeds 11,3% energie bespaart. Ambitie en potentie voor verdere energiebesparingen In de hele papieren kartonketen (inclusief tussenliggend transport) wordt >100 Petajoules verbruikt (2010), hiervan wordt 25 Petajoules gebruikt bij de fabrieken van de VNP-leden (zie bijlage C voor energiehuishouding). De fabrieken verbruiken daarmee ± 1% van de totale Nederlandse energiebehoefte. De industrie voorziet voornamelijk in zijn energiebehoefte door het gebruik van aardgas in WKK-installaties. De Nederlandse industrie heeft in vergelijking met andere landen relatief weinig alternatieve energiebronnen (nucleair, bruinkool, hydro, et cetera). Tot 2010 heeft de PKI ten opzichte van andere sectoren een behoorlijke energiebesparing van 11,3% gerealiseerd. Door het ontplooien van verschillende energiebesparende initiatieven en het actief deelnemen aan verschillende convenanten, waaronder MJA 1 en 2, BM en MEE. De PKI voorziet nog een groot besparingspotentieel en wil de komende jaren een verdere stap vooruit zetten. Energiebesparing in proces en keten in 2010 Bier 4,6 % Chemie 0,7 % Glasindustrie 0,8 % Metallurgie 3,5 % Papierindustrie 11,3 % Raffinaderijen 0,5 % Overige 6,0 % 5

6 Sterk in verpakkingen, handel en samenwerken. Echter geringe investeringsruimte, afhankelijkheid van aardgas en beperkte aandacht voor innovatieve concepten Sterktes Binnen Europa heeft Nederland de focus op verpakkingen en bezit Nederland een sterk verpakkingshandelsknooppunt (door de haven (en het doorverpakken naar China), de bloemenveiling Aalsmeer, en aanwezigheid van B2C bedrijven als Unilever en Heineken) Veel technologie en R&D-kennis van recycling en inzet van oud papier Cultuur gericht op samenwerking: - binnen de sector door gezamenlijk deelnemen aan Convenanten (MJA, MEE, BM) - met ketenpartijen en KCPK (Kenniscentrum Papier en Karton) door gezamenlijk opstarten van technologische projecten (bijvoorbeeld rond verpakkingen) en initiatieven als PRN (Papier Recycling Nederland) - met chemische en agrarische industrie door coalitievorming voor biobased industry - naar klanten door sterke relaties met preferred suppliers Breed product assortiment, en door de relatief kleine en flexibele fabrieken in staat niches te bedienen en hoge toegevoegde waarde te leveren Focus op duurzaamheid door energieen materiaalefficiency door middel van energietransitieprogramma en samenwerken met overheid en ketenpartijen aan duurzame onderzoekstrajecten Zwaktes Beperkte investeringen gericht op uitbreiding van capaciteit in papieren kartonfabrieken (Europa niet langer een groeimarkt) en minder op bulk en R&D. Hoofdkantoren verplaatsen zich buiten Nederland. Machines worden geüpgrade (incrementeel verbeterd) en zijn t.o.v. BRIC middelgroot Voor de energievoorziening eenzijdig afhankelijk van relatief dure aardgas Geen significante eigen resources en daarmee afhankelijk van inzet van oudpapier en kwetsbaar voor prijsfluctuaties van vezel/hout en oudpapier (via haven naar China getransporteerd) Meeste producten zijn voor de B2B markt (behalve tissue) en niet direct voor de consument. Daarnaast zijn de cultuur en organisatie weinig gericht op consumenten. Hierdoor zijn de bedrijven en hun merk minder zichtbaar Focus op efficiency en kosten besparen en nog minder op innovatieve concepten 6

7 In de markt heerst grondstoffenschaarste en hoge verwachtingen van klanten waardoor duurzaamheid en innovatie belangrijk zijn Nieuwe toetreders Macro trends Bulkproductie gaat naar BRIClanden. Europa richt zich meer op de niches Leveranciers Concurrentie Klanten Grondstoffen zijn schaarser en grondstofconcurrentie en prijzen zullen stijgen Biobased economy komt op Duurzaamheid (ook:cradle-to- Cradle) wordt de norm Vergrijzende Europese bevolking, terwijl de wereldbevolking blijft groeien Globalisering vindt plaats Technologische ontwikkelingen bepalen de toekomst (bijvoorbeeld ICT, nano-technologie, biotechnologie, kunstmatige intelligentie) Individuele consumenten worden machtiger door de vrije beschikbaarheid van informatie Minder beschikbare biomassa, aangezien de toekomstige vraag uit verschillende sectoren komt (biobased economy) Prijzen van cellulose blijven onder druk staan 50% van het volume (tonnen) oudpapier wordt geëxporteerd richting China Het energielandschap verandert en energieprijzen (onder andere gas) stijgen 70% van de Nederlandse fabrieken in handen van internationale bedrijven en dus afhankelijk van buitenlandse investeringsbeslissingen Vestigingsklimaat in Noordwest- Europa is nadelig door hogere energiekosten, milieulasten en belastingen Grondstoffenconcurrentie maakt efficiënte en effectieve energieen materiaalinzet (inclusief reststromen) noodzakelijk Substituten Klanten vragen naar lichtgewicht (bijvoorbeeld voor transport), persoonlijke en intelligentere oplossingen Vraag naar verpakkingen stijgt door de digitalisering (meer pakketten door online winkelen) Door verouderende bevolking en stijgend hygiënebewustzijn stijgt de vraag naar hygiënisch papier Consumenten willen zich identificeren met sterke merken Duurzaamheid is zowel B2B als B2C belangrijk Vraag naar grafisch papier daalt door e-commerce Biomassa wordt in diverse toepassingen in (nieuwe) sectoren ingezet 7

8 Voornaamste kansen zijn inspelen op duurzaamheid en groei door innovaties rond het verhogen van klantwaarde Kansen Een sterke aandacht voor duurzaamheid zorgt voor: - mogelijke ketensamenwerkingen rond energieefficiency, efficiënt materiaalgebruik en hergebruik (bijvoorbeeld coalities met de chemische en agrarische bedrijven voor biobased economy) - nieuwe eisen vanuit consumenten aan footprints, keurmerken en buy local - vraag naar kennis rond energie-efficiency (mogelijk exportproduct) De stijgende vraag naar verpakkingen gecombineerd met vragen vanuit de consument naar intelligente, duurzame en gepersonificeerde producten en diensten zorgen voor: - kleine eenmalige oplagen (portion packaging) - lichtgewicht materialen en efficiëntere verpakkingen - papiergebaseerde intelligente oplossingen Door verouderende bevolking en stijgend hygiënebewustzijn stijgt de vraag naar hygiënisch papier De compliance-eisen in BRIC-landen en de wereldwijde transportkosten zullen sterk toenemen waardoor er op lange termijn een gerelocaliseerde economie (met lokale resources, productie en toepassing) ontstaat Bedreigingen Veel bulk productie verdwijnt naar lagekostenlanden De beschikbaarheid en de kwaliteit van vezelgrondstoffen nemen af. En oudpapier vloeit weg via de haven BRIC De aanvallen van NGO s op duurzaam imago en reputatie De consumenten willen zich identificeren met sterke merken De afnemende vraag naar grafisch papier door ICT 8

9 Inzetten op duurzaamheid en innovatie is een logische stap Sterktes en zwaktes PKI Bestaande focus op energieen materiaal efficiency door programma energietransitie Eenzijdig afhankelijkheid van aardgas en geen significante eigen resources PKI sterk in verpakkingen en handel Beperkte R&Dcapaciteit op de productielocaties / focus op innovatie Kansen en bedreigingen Aandacht voor duurzaamheid bij ketenpartijen & consumenten Schaarste van grondstoffen Vragen vanuit de consument om intelligente, duurzame (lichtgewicht) en gepersonificeerde producten en diensten Bulkproductie verdwijnt naar BRIC, Europa richt zich op niches Duurzaamheid: Energie en materialen Innovatie: Producten en diensten met hoge toegevoegde waarde 9

10 PKI richt zich op duurzaamheid en innovatie in samenwerking met anderen Visie van de VNP voor de komende jaren: De Nederlandse industrie wil tot de top van de wereld behoren in alle aspecten van de bedrijfsvoering. Top van de wereld zijn start nu. De papierindustrie wordt gezien als leidend op het vlak van innovatieve concepten en producten. Door actief samen te werken in de sector en in ketens op het vlak van duurzame innovatie draagt zij bij aan materiaal- en energie-efficiëntie en CO 2 -neutraliteit. Zo helpt zij afnemers en consumenten te verduurzamen. De papieren kartonindustrie is een inspirerende en aantrekkelijke werkgever met gezonde en talentvolle medewerkers. De VNP en haar leden zijn in 2004 gestart met het energietransitietraject. Tot en met 2010 is hier reeds een grote energie-efficiëntieslag behaald. Vanaf 2011 tot 2030 zet de VNP deze transitie voort met twee centrale ontwikkelthema s: Duurzaamheid het efficiënt omgaan met energie en materialen ten behoeve van kostenreductie en verduurzaming. Dit houdt in dat we spreken over future mills, waarin met optimale processen (geïntensifieerd en geïntegreerd) optimale ontsluiting van vezels en nevenproductstromen plaatsvindt. Uitgaande van de kracht van de PKI zal de industrie nog steeds papier en karton produceren in continue processen, maar zal er daarnaast sprake zijn van een keur aan nevenproducten uit biobased materialen. Dit alles met een minimale eco-footprint Innovatie - door product-, diensten en keteninnovaties met hoge toegevoegde waarde te vermarkten kan de Nederlandse papierbranche zijn concurrentiepositie en onderscheidend vermogen verbeteren. De VNP heeft tevens de ambitie om bekend te zijn om deze twee kernpunten en wil gezamenlijk optrekken met anderen (overheid en andere sectoren) om deze ambitie te realiseren. De PKI zoekt actief de samenwerking op het gebied van materiaal- en energiebesparing, grondstofverwaarding, recycling & de valorisatie van reststromen, de inzet van duurzame energiebronnen en proces efficiency. 10

11 Vanuit energiebesparingen en efficiëntere grondstof benutting naar de future paper mill Prestatiegebied Doelstelling Duurzaamheid energie & materialen 50% energiebesparing per eindproduct in de keten in 2020, ten opzichte van 2004 door proces- en materiaal efficiëntie en overgang naar duurzame energiebronnen Effectiever gebruik van grond- en reststoffen door betere verwaarding hiervan, afvalstromen zijn grondstoffen en worden ingezet in eigen industrie en andere sectoren Tussen 2020 en 2030 zal de Integrated Future Paper Mill ontstaan die met een divers vezelpakket meer producten dan alleen papier maakt en leidend onderdeel vormt van de Biobased Economy Innovatie - producten en diensten met hoge toegevoegde waarde Verbeteren van concurrentiepositie en onderscheidend vermogen van de Nederlandse vestigingen door aanpassen van verpakkings- en papiereindproducten op basis van macrotrends als demografie, technologie en duurzaamheid met gebruik van nieuwe (agro)grondstoffen 11

12 Kritische succesfactoren Innovatie en energietransitie staan hoog op de agenda bij de Nederlandse directieleden en er is een grote mate van betrokkenheid van medewerkers in de bedrijven. Inzetten op duurzaamheid wordt gezien als een noodzaak voor de continuïteit van het bedrijf Betrokkenheid en steun (beleid en financieel) van de Nederlandse overheid bij invulling van de ambitie Een sterk en actief innovatienetwerk in de papierketen Een ketenfocus: een grote mate van betrokkenheid van de keten en systematische & georganiseerde samenwerking binnen en buiten de keten Er moet baanbrekend en innovatief onderzoek plaatsvinden, waarbij voor zowel korte als langere termijn oplossingen en kostenreducties voor de bedrijven worden gevonden Inzicht verwerven in klanten is van belang om innovaties met hoge klantwaarde te ontwikkelen Een actieve en coördinerende rol voor de Koninklijke VNP en het Kenniscentrum Papier en Karton is gewenst Nederlandse sterkten benutten voor coalitievorming en aan te pakken onderwerpen Europese inbedding van aanpak en oplossingen Het bevorderen van innovatie door R&D in combinatie met beleidontwikkeling en communicatie 12

13 Om de visie en ambitie voor 2030 te realiseren zijn er 5 programma s die bijdragen aan de twee prestatiegebieden Duurzaamheid: Energie & materialen Innovatie: Producten en diensten met hoge toegevoegde waarde P1 Energie Management Veranderen van mindset en implementeren van best en next practices P2 Energy Neutral Paper Implementeren van een duurzame energievoorziening en efficiëntere energieconversie P3 Supply-chain of the future Creëren van hoogwaardigere producten en diensten met hoge toegevoegde waarde voor de klant P4 Biorefinery Efficiënte verwaarding van bio-based grondstoffen; materiaalbesparing door meer waarde uit de beschikbare biomassa te halen, alsmede minder afval uit de keten P5 Doorbraak Technologieën / Future Mill Op de middellange termijn: Realiseren van energiebesparingen op operationeel niveau door het ontwikkelen van doorbraaktechnologieën Op de lange termijn: ontwikkelen van de Integrated Future Mill op basis van P4 ontwikkelingen in samenwerking met andere sectoren 13

14 P1. Energiemanagement - Programma Doel Ambitie Prestatiegebied Actielijnen Verleden Verlagen van energieverbruik in de Nederlandse PKI door Operational Excellence & Continuous Improvement Hierbij wordt energiemanagement een integraal onderdeel van de bedrijfsvoering Verdere energiebesparingen op locaties met energiebesparingpotentieel tot 55 miljoen euro Duurzaamheid energie & materialen Mindset rond energie besparen Best practices & next practices Benchmarking productielocaties Tot 2011 is er tot wel 11,3% energiebesparing gerealiseerd op diverse productielocaties door aandacht te besteden aan: Veranderen van mindset met betrekking tot energie besparen door organiseren van startbijeenkomst; opzetten van clusterbijeenkomsten voor kennisuitwisseling en het zichtbaar maken van behaalde resultaten van diverse productielocaties Opzetten van groepen rond clusters (zoals droogkapoptimalisatie, de vacuüm perspartij, interactie WKC-PM en geavanceerde procesbesturing) voor het delen van best practices voor geïnteresseerden. Hierdoor is tot op heden reeds 4 miljoen euro bespaard Opstellen van benchmark voor de papieren kartonfabrieken. Op basis van deze benchmark is er een kennisdatabase ontwikkeld, worden vergelijkingsgrafieken (prikkelgrafieken) tussen fabrieken opgesteld en wordt er een jaarlijkse energie-bokaal uitgereikt 14

15 P1. Energiemanagement - Actieplan ACTIELIJN ACTIES TOEKOMST RESOURCES RESULTATEN Overkoepelend Implementeren van Energiemanagement systeem (ISO ) op diverse productielocaties Transitiehuis & Agentschap NL Budget tot 2012 Cluster van papieren kartonfabrieken gecertificeerd Mogelijk vanuit dit resultaat een spin off naar andere productielocaties Mindset Opzetten Cluster Energievisie & Gedrag met onder andere de inzet van gedragsexperts Transitiehuis Budget tot 2012 Borging thema energie besparen als onderwerp op de agenda van bedrijven Best practices Uitwisselen van praktijkcases, Best practices en next & new Transitiehuis practices Budget tot 2012 Best practices & new practices Benchmarking selecteren van best practices en next practices en breed implementeren van deze best en next practices Implementeren van best practices die voortkomen uit de andere programma s (onder andere P2, P5) Voorzetten van reeds ingezette pad met: -verder ontwikkelen van de kennisdatabase die proces- en ketenbesparingen van fabrieken vergelijkt - opstellen van vergelijkingsgrafieken (prikkelgrafieken) tussen fabrieken - uitreiken van een jaarlijkse energiebokaal Nader te bepalen Transitiehuis Budget tot 2012 practices met besparingpotentieel en lage investeringen zijn bekend en geïmplementeerd Best practices en next practices met besparingpotentieel en lage investeringen uit andere programma s zijn bekend en geïmplementeerd Kennisdatabase verder ontwikkeld, proces- en ketenbesparingen zijn vergeleken 15

16 P2. Energy neutral paper - Programma Doel Ambitie Prestatiegebied Actielijnen Verleden Next practices voor het beperken van energieverbruik en -verliezen en het gebruik van duurzame energieopwekking, met als doel om uiteindelijk te komen tot productielocaties die geen gebruik maken van fossiele energiebronnen 15 % energiebesparing in de keten doordat de productielocaties geheel onafhankelijk zijn van fossiele brandstoffen in 2020 Duurzaamheid energie & materialen Verbetering rendement door efficiënte conversie & productie Hergebruik reststromen (water, papier, warmte) Inzet duurzame energiebronnen Bij elke actielijn wordt: een set van best en next practices bekeken door identificatie en evaluatie van practices in de procesindustrie het toepassen en inzetten van deze nieuwe technologieën bevorderd door demonstratieprojecten, haalbaarheidsstudies, communicatie, ondersteuning bij evaluatie van procesverbeteropties, et cetera Naast de vele initiatieven die er bij bedrijven zijn ontplooid, richt het programmateam zich op: Uitvoeren van analyses om het verbeterpotentieel voor verschillende conversietechnieken (alternatieven) in kaart te brengen ten behoeve van een hoger rendement. De alternatieven worden vergeleken en de practices die het energieverbruik in productie het beste weten te minimaliseren (zoals SED, Briljant en Hot Paper) worden gekozen Uitvoeren van verschillende technische haalbaarheidsstudies op het gebied van hergebruik van reststromen (water, papier en warmte) Uitvoeren van technisch-economische haalbaarheidsstudies voor verschillende technologieën rondom duurzame energiebronnen (zon, water, biomassa, geothermie). Met name de inzet van vaste biomassa en biogas past goed bij de huidige energievraag en het karakter van de industrie. Stoom uit (zeer) diepe geothermie lijkt op lange termijn de gehele warmtevraag van een papierfabriek te dekken 16

17 P2. Energy neutral paper - Actieplan ACTIELIJN ACTIES TOEKOMST RESOURCES RESULTATEN Rendement Uitvoeren studies optimale energieconversie Alle VNP-leden, Agentschap NL Optimale energieconversie geïmplementeerd bij alle bedrijven Rendement Uitvoeren projecten optimalisatie droogenergie Alle VNP-leden, Agentschap NL Optimalisatie droogenergie geïmplementeerd bij alle bedrijven Rendement Uitvoeren studie en testen droge veredeling Enkele VNP-leden, Agentschap NL Droge veredeling geïmplementeerd bij enkele bedrijven Rendement Onderzoeken next practices op het gebied van: optimalisatie stofvoorbereiding & droogprocessen en procesbeheersing in het algemeen KCPK, Bumaga & diverse kennispartners Per onderwerp next practice geselecteerd en per next practice zijn factsheets en toolkit ontwikkeld Reststromen Uitvoeren studies omtrent opwekking elektriciteit uit restwarmte Europese Unie Framework Program 7, Agentschap NL Optimale scenario voor opwekking elektriciteit beschreven en in enkele gevallen geïmplementeerd Reststromen Uitvoeren studies en pilots omtrent terugwinning schoon water en warmte uit de pluim Europese Unie Framework Program; Agentschap NL Haalbaarheid geanalyseerd en in enkele gevallen geïmplementeerd Reststromen Uitvoeren studies en pilots omtrent restwarmte opwaarderen tot stoom Europese Unie Framework Program 7, Agentschap NL Optimale scenario voor opwekking stoom beschreven en in enkele gevallen geïmplementeerd Duurzame energiebronnen Verder ontwikkelen van geothermie rond technologie, vergunningen, boringrisico's in samenwerking met andere organisaties zoals Provincies, Gemeenten (stadsverwarming) en tuinbouwbedrijven (kassen) Enkele VNP-leden, Transitiehuis, EL&I, KCPK Geothermiemogelijkheden verder ontwikkeld Geothermie toegepast in samenwerking met. partners op meer dan één productielocatie Duurzame energiebronnen Uitvoeren van biogas demoprojecten Bepaalde VNPbedrijven in de Energietransitie, KCPK Biogas voorziet voor een substantieel deel de primaire energievoorziening op meer dan één productielocatie. Totale portfolio van biogas, geothermie, en andere alternatieve bronnen zal minimaal vijftig procent zijn Duurzame energiebronnen Ontwikkelen van een toolkit voor de next practices op het gebied van direct toepasbare duurzame energietechnologieën KCPK, Bumaga & diverse kennispartners Toolkit & Services (trainingen en automatische meet- en regelsystemen) voor evaluatie toegepast bij meer dan vier leden 17

18 P3. Supply chain of the future - Programma Doel Ambitie Prestatiegebied Actielijnen Het stimuleren van producten keteninnovaties in samenwerking met anderen, met als doel het creëren van hoogwaardigere producten en diensten met hoge toegevoegde waarde voor de klant Creëren van nieuwe marktruimte door het ontwikkelen van innovaties met nieuwe hoogwaardige functionaliteiten in papier en karton 15% materiaalbesparing en 20% energiebesparing in de gehele keten in 2020 Innovatie- producten en diensten met hoge toegevoegde waarde Verhoging prestaties papier en karton Ontwikkeling van nieuwe producten en diensten en toevoeging van functies aan bestaande producten Monitoring & ketentransparantie voor meer inzicht in de keten. Dit ter voorkoming van onnodige energieen materiaalverspilling in de keten en om beter in te kunnen spelen op vragen vanuit de keten (fit for purpose) Verleden Het programma heeft samen met KCPK de volgende stappen ondernomen: Analyseren en activeren van mogelijke reductie van energieverbruik en materiaalverlies in de grafische sector (project Up&Go) Ontwikkelen van actieve en intelligente verpakkingen (resources uit Cornet 6th call) Ontwikkelen en testen van mogelijkheden voor gedrukte intelligentie (door inzet van tweedimensionale codes die gescand kunnen worden) voor het ontwikkelen van intelligente papieren kartonproducten Ontwikkelen van zogenaamde ketenkaarten voor monitoring van energieen materiaalefficiency door de hele keten van golfkarton, vouwkarton, massief karton en krantenpapier. Voor 4 ketenprocessen reeds in kaart gebracht Tevens zijn er initiatieven reeds opgestart en worden de komende jaren uitgevoerd (zie actieplan) 18

19 P3. supply chain of the future - Actieplan ACTIELIJN ACTIES TOEKOMST RESOURCES RESULTATEN Verhoging prestaties Onderzoeken nieuwe toepassingsmogelijkheden van nieuwe vezels (biomassa) met focus op de ontwikkeling van hoogwaardige eindproducten European Scientific Foundation Nader te bepalen Verhoging prestaties Onderzoeken nieuwe toepassingsmogelijkheden van biomassa in coatings en laminaten (Ecodesign) Diverse partners Mogelijkheden voor Ecodesign zijn onderzocht Verhoging prestaties / Ontwikkeling nieuwe producten en diensten Uitvoeren van het project online sensoren, welke ontwikkeld worden voor verschillende toepassingen, namelijk voor materiaalproductie, lichtgewicht verpakkingen en fit-forpurpose toepassingen IPC - Agentschap NL, Transitiehuis, EL&I Drie productinnovaties waarbij online sensoren tijdens productieproces worden toegepast zijn op de markt gebracht Ontwikkeling nieuwe producten en diensten Ontwikkelen van nieuwe toepassingen in subsidieprogramma Innovatie Prestatie Contract (IPC) op gebied van microscopisch actief papier en gedrukte intelligentie (start: 2008) Agentschap NL Marktverbreding plaats gevonden met drie nieuwe toepassingen op de markt Ontwikkeling nieuwe producten en diensten Implementeren van nieuwe biobased technologieën van VTT (Technical Research Centre of Finland) in Nederlandse MKB (start: 2011) Wereld van papier Nader te bepalen Monitoring en ketentransparantie Uitvoeren van het project ketenkaarten voor monitoring van energieen materiaalefficiency Agentschap NL MEE Materiaal- en energiestromen en mogelijke klantvragen in gehele keten in kaart gebracht 19

20 P4. Biorefinery - Programma Doel Ambitie Prestatiegebied Actielijnen Verleden Samenwerking met andere industrieën op het vlak van efficiënter en alternatief materiaalgebruik in bioraffinage concepten (focus op vezels) 15% energiebesparing in de keten Onderscheidend vermogen opbouwen door koploper te zijn in het verder inrichten van de biobased economy. Dit door te kapitaliseren dat we vandaag de dag al met biomassa werken en de apparatuur voor verdere ontsluiting van vezels (in het algemeen) in huis hebben Duurzaamheid: energie & materialen Innovatie: producten en diensten met hoge toegevoegde waarde Grondstofvoorziening inclusief alternatieve (vezel)materialen Efficiënte benutting en vezelbehandeling inclusief valorisatie van materialen (waaronder reststromen) In dit Biorefinery programma zijn veel initiatieven ontplooid in samenwerking met de agrarische en chemische sectoren. De verschillende initiatieven lopen de komende jaren nog door en zijn te vinden in het actieplan. Men heeft zich gericht op: Opzetten en implementeren van een toetsingskader voor alternatieve grondstoffen Uitwerken van een concept voor het verbeteren van de kwaliteit van gerecycled papier door geavanceerde sorteertechnologieën. Praktijkproeven worden nu gedaan Aantonen van de technische haalbaarheid voor het nuttig gebruiken van componenten in reststromen. Nuttig gebruikmaken van waterige reststromen is technisch mogelijk, economische haalbaarheid via praktijktesten aantonen. Hergebruik van enkele specifieke reststromen is geïmplementeerd Opzetten van de coalitie van Agro, Papier en Chemie (APC) en het Dutch Biorefinery Cluster, waarin de papieren kartonsector een trekkende rol heeft gehad. Tevens is de sector deelnemer aan de Kennis- en Innovatieagenda voor de Biobased Economy docsnummer 20

21 P4. Biorefinery - Actieplan ACTIELIJN ACTIES TOEKOMST RESOURCES RESULTATEN Garantstelling grondstofbeschik baarheid Uitvoeren van praktijkproeven met geavanceerde sorteertechnologieën voor oud papier (start 2008) EU 7 e kaderprogramma, Agentschap NL Verbeterende kwaliteit van gerecycled papier Garantstelling grondstofbeschik baarheid Ontwikkelen van technologieën om nieuwe vezelgrondstoffen uit agroreststromen te isoleren. Vijf lopende projecten in samenwerking met chemische en agrarische sector (start 2009) Transitiehuis EL&I, Pieken in de Delta, ERA Net, Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling Productie van hoogwaardige cellulose in een >1 mton bioraffinage plant Benutting & valorisatie materialen Benutting & valorisatie materialen Benutting & valorisatie materialen Benutting & valorisatie materialen Onderzoeken en implementeren van goedkope isolatietechnieken van componenten in de waterige reststromen. Vier lopende projecten (start 2008) Uitvoeren studies/pilots met betrekking tot de opwaardering van reststromen tot grondstoffen voor producten en energie. Vijf lopende projecten in samenwerking met andere sectoren (start 2008) Verder vormgeven Biobased Economy in samenwerking met andere sectoren Ontwikkelen van nieuwe grondstoffen voor papier en hoogwaardige toepassing voor papier bijproducten en reststromen (start 2008) Transitiehuis EL&I, Pieken in de Delta, Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, Agentschap NL, EOS Transitiehuis EL&I, Pieken in de Delta, Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, Agentschap NL, Europese commissie Transitiehuis tot 2012, Dutch Biorefinery Cluster, APC (Agro, Papier, Chemie samenwerking) Transitiehuis EL&I, EU 7 e kaderprogramma, Agentschap NL, DBC Leiden, FTP: CEPI, CEI Bois, CEPF Goedkope isolatietechnieken zijn in 2014 geïmplementeerd Uitwisseling tussen bedrijven van reststromen (dienend als grondstoffen) vindt plaats Dutch Biorefinery Cluster en Kennis- en innovatieagenda Biobased Economy zijn verder ontwikkeld Papier/karton wordt gemaakt uit diverse agrostromen zoals grasafval en dergelijke 21

22 P5. Doorbraaktechnologieën / Future Mill - Programma Doel Ambitie Realisatie van de eerste future mill voor de productie van papier, karton en andere producten op basis van lokaal beschikbare vezelgrondstoffen en als spil in een regionaal BBE (biobased economy) bedrijvencluster In een future mill wordt met geïntensifieerde en geïntegreerde processen een optimale ontsluiting van vezels en nevenproductstromen gerealiseerd, waardoor er zo efficiënt mogelijk wordt omgegaan met energie en grondstoffen. Uitgaande van de kracht van de PKI zal de industrie nog steeds papier en karton produceren, maar zal er daarnaast sprake zijn van een keur aan nevenproducten uit biobased materialen Prestatiegebied en Duurzaamheid: energie & materialen en Innovatie: producten en diensten met hoge toegevoegde waarde Actielijnen Verleden Ontwikkelen en implementeren van doorbraaktechnologieën waarbij de opwaardering van vezels en de ontwatering radicaal anders is. Programma bestaat uit de volgende actielijnen: effectieve vezelbewerking nieuwe (doorbraak) technologieën vezelbewerking van de toekomst met nieuwe (agro)grondstoffen integratie in een Integrated Multiproduct Mill die meerdere producten maakt op basis van diverse nieuwe grondstoffen Bij P5 zijn de geplande acties ten opzichte van de andere programma s verder in de tijd. De doorbraaktechnologieën zullen pas op de middenlange termijn haalbaar zijn. De eerste onderzoeken richting de Blueprint Future Mill worden nu gestart 22

23 P5. Doorbraaktechnologieën / Future Mill - Actieplan ACTIELIJN ACTIES TOEKOMST RESOURCES RESULTATEN Effectieve vezelbewerking Ontwikkelen van vezelbewerkingtechnologie met minder energieverbruik en minder vezelbeschadiging, waaronder compressierefining Agentschap NL Project ten behoeve van opschaling in aanvraag Nieuwe technologie Vermindering droogenergie door droge veredeling en verbeterde procesbesturing door nieuwe meet- en regelmethoden (start 2008) Agentschap NL, innovatie Samenwerkingsprojecten Moet nog op productieschaal worden getest. Sensoren wel al commercieel verkrijgbaar Nieuwe technologie Ontwikkelen van nieuwe process units (met ultrageluid en enzymen) voor het bewerken van het toekomstige vezelpakket Transitiehuis, EL&I Eerste stappen richting de papiermachine van de toekomst zijn gezet Nieuwe technologie Onderzoeken van doorbraaktechnologieën in opmars naar de future mill. Mogelijk te onderzoeken technologieën: vezelgrondstofopwaardering, enzym technologie, thermisch ontwatering, droge papierveredeling, en procesintensificatie in combinatie met de warmtebalans Nader te bepalen De eerste future mill voor productie van papier, karton en andere producten is gerealiseerd 23

24 Bijlage 1: Stap voor stap van energie efficiency naar de fabriek van de toekomst Future mill Doorbraaktechnologieën Effectieve bewerking Vezelbewerking Nieuwe grondstoffen Garantstellen grondstofbeschikbaarheid Monitoring & ketentransparantie Ontwikkeling nieuwe producten en diensten en toevoeging functies aan bestaande producten Benutting en valorisatie materialen Biogas Inzet duurzame energiebronnen Geothermie Hergebruik reststromen (water, papier, warmte) Rendementsverbetering door efficiënte conversie & productie Best practices energie efficiency Next practices nieuwe technologieën Mindset rond energie besparen Energiemanagement systeem ISO Benchmarking

25 A. Werkprocessen in de papieren kartonsector 25

26 Bijlage 2: Eindproducten kennen een grote variëteit aan producten, toepassingen en levenscycli Hout & oud papier Chemicals & water Chemicaliën & water Heat Chemicals & water Eindproducten (Nieuwe) ketens zijn sterk in ontwikkeling, onder andere door veranderingen aan de vraagzijde (online shoppen) en de opkomst van de biobased economy. Bron: European Declaration on Paper Recycling , CEPI,

27 Bijlage 3: Energiehuishouding PKI Verkoop gas 0,0031 GJ Verkoop elektriciteit 574 GWh Verkoop thermische energie PJt energieconversie Inkoop elektriciteit 293 GWh Productieprocessen (inclusief utiliteiten) Inkoop aardgas 24,9 PJ WKK Elektriciteit GWh Thermische energie 12 PJt Verbruik conversie Direct brandstof voor verbruik productie processen 2.2 PJ Productielocatie 27