Meertens Instituut Jaarverslag printversie, zonder illustraties -

Transcriptie

1 Meertens Instituut Jaarverslag printversie, zonder illustraties - 1

2 Jaarverslag 2002 Het Meertens Instituut is een onderzoeksinstituut van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) gericht op onderzoek en documentatie van Nederlandse taal en cultuur. Het instituut, met in totaal zeventig medewerkers, bestaat uit de onderzoeksgroepen Nederlandse etnologie en Variatielinguïstiek, en de afdeling Algemene Zaken. De Nederlandse etnologie bestudeert en verklaart mede vanuit een ontwikkelingsperspectief contemporaine cultuurverschijnselen en -patronen die vorm geven aan het dagelijks leven van de inwoners en hun sociale verbanden van Nederland. De etnologie, met andere woorden, onderzoekt dergelijke verschijnselen en patronen in hun historische, sociaal-culturele en ruimtelijke dimensies en interpreteert ze als processen van vorm- en betekenisgeving, toe-eigening en de constructie van (sociale) identiteit en habitus. De onderzoeksgroep Nederlandse etnologie kent momenteel de volgende onderzoekszwaartepunten: Feest en Ritueel, Materiële Cultuur, Orale Cultuur, Religieuze Cultuur. De onderzoeksgroep Variatielinguïstiek doet comparatief onderzoek naar synchrone, grammaticale taalvariatie. Het onderzoek kent de zwaartepunten: Fonologische Variatie, Morfologische Variatie, Syntactische Variatie en Naamkunde. De nadruk in de betreffende projecten ligt soms op formele, theoretische aspecten van taalvariatie en soms op buitentalige (in het bijzonder geografische en sociale) aspecten. De afdeling Algemene Zaken omvat financiën, personeelszaken, receptie en secretariaat, de bibliotheek, documentatie en digitalisering, netwerk- en systeembeheer, helpdesk, technische ontwikkeling, communicatie en desktoppublishing. Ondersteunend voor het wetenschappelijk onderzoek zijn de uitgebreide, en deels digitaal beschikbare databestanden en collecties die aanwezig zijn op het Meertens Instituut. Verschillende van deze collecties maken deel uit van (nationale) digitaliseringsprogramma s gericht op ontsluiting en toegankelijkheid van cultureel erfgoed. De audio-studio van het instituut biedt optimale faciliteiten op het gebied van de digitalisering van geluidsmateriaal. 2

3 Meertens Instituut, KNAW Joan Muyskenweg 25, 1096 CJ Amsterdam Postadres: Postbus 94264, 1090 GG Amsterdam Tel.: (020) Fax: (020)

4 Inhoud Introductie...6 Commissies Managementteam...8 Commissie Strategie en Beleid...9 Onderdeelcommissie...9 Arbo-commissie...10 Wetenschapscommissie...11 Onderzoek Onderzoeksgroep Nederlandse etnologie...12 Onderzoeksprojecten...15 Feest en Ritueel...15 Materiële cultuur...16 Orale Cultuur...17 Religieuze cultuur...18 Overige projecten...20 Onderzoekers...20 Onderzoeksgroep Variatielinguïstiek...34 Onderzoeksprojecten...37 Fonologische variatie...37 Morfologische variatie...37 Syntactische variatie...37 Naamkunde...39 Overige projecten...40 Onderzoekers...41 Gezamenlijke projecten Nederlandse etnologie en Variatielinguïstiek...55 Algemene zaken...56 Documentatie en archieven...56 Informatieverstrekking...57 Documentatieprojecten...57 Acquisitie...62 Bibliotheek Bibliotheekprojecten...63 Website...65 Audiodigitalisering

5 Audio-projecten...65 Automatisering...66 Automatiseringsprojecten...67 Cijfers...70 Medewerkers...71 Lijst met afkortingen

6 Introductie Dit jaarverslag biedt een overzicht van de resultaten in Een jaar waarover veel positiefs valt te melden. Een van de belangrijkste bevindingen is wel dat, in lijn met de strategie van de KNAW, het Meertens Instituut erin slaagt zijn positie in het nationale en internationale onderzoeksveld te versterken. Dat blijkt niet alleen uit de onderzoeksresultaten, maar ook uit de contacten die het instituut onderhoudt met een aantal belangrijke instanties en groeperingen: de KNAW-koepelorganisatie, andere wetenschappelijke instituten, culturele en maatschappelijke instellingen en het brede publiek in Nederland. Binnen de KNAW lijkt het instituut zich in enkele jaren ontwikkeld te hebben van een zorgenkindje tot een gewaardeerd familielid. Het is onder meer succesvol geweest bij het verwerven van subsidies uit diverse Akademie-fondsen. De contacten met wetenschappers van andere instellingen, en de samenwerkingsverbanden met wetenschappelijke instituten hebben zich uitgebreid, zowel nationaal als internationaal. De internationale vereniging voor etnologie SIEF (Société Internationale d Ethnologie et de Folklore) is al langer dan een jaar gehuisvest in het Meertens Instituut; in april 2002 is het internationaal belangrijke GLOW-congres (theoretische taalwetenschap) door het Meertens Instituut georganiseerd; een aanvraag bij de European Science Foundation (Meertens Instituut, Universiteit Freiburg, Universiteit van Padua) op het terrein van syntactische variatie is gehonoreerd; en een aantal goed lopende Nederlands-Vlaamse onderzoeksprojecten, zoals MAND (Morfologische Atlas van Nederlandse Dialecten) en SAND (Syntactische Atlas van Nederlandse Dialecten), naderen hun voltooiing. Het instituutsbeleid is erop gericht om naast publicaties in het Nederlands ook Engelstalige publicaties over het onderzoek te laten verschijnen. Onderzoekers van het Meertens Instituut bezoeken regelmatig buitenlandse conferenties om er lezingen te presenteren. Verscheidene Meertens-onderzoekers hebben van de mogelijkheid gebruik gemaakt om een sabbatical in het buitenland door te brengen; een aantal buitenlandse gastonderzoekers is op het instituut ontvangen. De Nederlandse etnologie vindt haar plaats binnen het universitair onderwijs. Louis Grijp hield in 2002 zijn oratie, Van Hadewijch tot Hazes, als bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Zijn leeropdracht is de Nederlandse liedcultuur in heden en verleden. Herman Roodenburg werd benoemd tot bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Leuven in België, met de leeropdracht Historische antropologie, in het bijzonder van de Nederlanden, van circa 1600 tot circa In 2002 zijn drie NWO-programma s gehonoreerd waarvan Meertensonderzoekers (mede-)aanvrager waren. Dat wijst ook op een stevige positie in het krachtenveld van wetenschappelijke organisaties. Het instituut is op bestuurlijk en organisatorisch niveau actief in tal van besturen en commissies van landelijke en internationale wetenschappelijke organisaties. De verhouding van het instituut met culturele, maatschappelijke en politieke instanties speelt zich af in het spanningsveld tussen wetenschap en samenleving. Het instituut tracht met zijn specifieke expertise een bijdrage te leveren aan maatschappelijke discussies. Het is bijvoorbeeld een gesprekspartner van de UNESCO in verband met de 6

7 wens tot bescherming van immaterieel erfgoed in Nederland. Ook nemen onderzoekers regelmatig deel aan paneldiscussies en treden zij op in radio- en televisieprogramma s. Met het nieuwjaarscahier is in 2002 een nieuwe traditie gevestigd. Deze jaarlijks te verschijnen publicatie wordt op kleine schaal onder relaties verspreid, en belicht steeds weer een ander aspect van het Meertens Instituut. In de landelijke dagbladen is ruim aandacht geschonken aan de verschijning van Een buurt in beweging. Talen en culturen in het Utrechtse Lombok en Transvaal, waarin de resultaten van het TCULT-project zijn beschreven. Met het oog op de grote maatschappelijke belangstelling voor het onderwerp taalvariatie en volkscultuur in een multiculturele wijk is deze publicatie gericht op een breed publiek. Ten slotte is er de Meertens-website ( die het afgelopen jaar weer is gegroeid. Hij biedt een schat aan informatie voor iedereen die geïnteresseerd is in de ontwikkelingen in het onderzoek en de documentatie op het Meertens Instituut. Allereerst echter wil ik u dit jaarverslag aanbevelen. Hans Bennis directeur 7

8 Commissies Managementteam (MT) In 2002 kwam het managementteam tweewekelijks bijeen. De samenstelling van het team is een aantal malen gewijzigd. Vanaf 1 april 2002 heeft Willy Jongenburger, voorheen onderzoeksleider van de onderzoeksgroep Variatielinguïstiek, aan de vergaderingen deelgenomen uit hoofde van haar nieuwe functie, hoofd Algemene Zaken. Frans Hinskens, de nieuwe onderzoeksleider van de onderzoeksgroep Variatielinguïstiek, trad op 1 oktober aan als MT-lid. Tussentijds heeft Marc van Oostendorp de onderzoeksgroep vertegenwoordigd in het MT. Voor het overige bleef de samenstelling ongewijzigd: Peter Jan Margry, onderzoeksleider van de onderzoeksgroep Nederlandse etnologie, was lid, en directeur Hans Bennis voorzitter. De notulen zijn gemaakt door Geke van de Kamp. De aanstelling van vaste en tijdelijke medewerkers, de instituutsbegroting, investeringen, het financieel jaarverslag, het inhoudelijk jaarverslag, de voorjaarsnota en externe projectaanvragen (onder meer NWO, VNC) waren regelmatig terugkerende agendapunten. Veel aandacht is besteed aan de financiële situatie van het instituut, met name in verband met de wens om de middelen die in voorafgaande jaren aan bepaalde projecten waren toegekend, optimaal te benutten. Daarnaast zijn er plannen ontwikkeld voor de besteding van gelden uit de algemene instituutsreserve, uit overgebleven middelen van het project Brieven aan de Toekomst en uit een erfenis die het instituut heeft ontvangen. De situatie rond de formele opheffing van de buurman, het NIWI, was een punt van zorg. Besloten is om ondanks de reeds bestaande plannen voor verdere samenwerking voorlopig geen nieuwe formele relaties aan te gaan met het NIWI. Lopende vormen van samenwerking op het gebied van financiën, gebouwbeheer en digitalisering worden gehandhaafd; de integratie van de taakeenheid Systeembeheer en Helpdesk met de afdeling Automatisering van het NIWI wordt in een beperkte, informele vorm voortgezet. Behalve in relatie met het NIWI, is de automatisering op het Meertens Instituut in het MT besproken met betrekking tot personele mutaties, het coördinatorschap van de taakeenheden binnen Algemene Zaken, de prioritering van taken, intranet en de invoering van nieuwe systemen. Verder zijn onder meer aan de orde geweest: het overnemen van een bibliotheekcollectie van het Nederlands Openluchtmuseum, samenwerking met de Koninklijke Bibliotheek, een nieuwe regeling bij ziekteverzuim, aanpassing van de regeling voor stagiairs, persoonlijke ontwikkelingsplannen en een nieuw onderzoeksplan voor de jaren van de onderzoeksgroep Nederlandse etnologie. 8

9 Commissie Strategie en Beleid (CSB) Vanaf mei 2002 bestond de commissie uit de volgende leden: Sjef Barbiers, Leonie Cornips, Hester Dibbits en Herman Roodenburg. Ton Goeman en Theo Meder verlieten de commissie en Sjef Barbiers werd als voorzitter opgevolgd door Leonie Cornips. De CSB heeft een actief jaar achter de rug. De commissie heeft het managementteam voorgesteld om de leden van de TCULT-stuurgroep te vragen een korte schriftelijke enquête te houden onder de interne en externe TCULT-medewerkers over de samenwerking tussen onderzoekers van verschillende disciplines. De CSB heeft een debat opgezet over de relatie tussen popularisering van wetenschap en onderzoek doen, en ze heeft 'Etnolingo' opgestart, een kleine groep van Meertens-onderzoekers die zich bezig houdt met het ontwikkelen van overkoepelende theoretische kaders voor etnologie en taalkunde en gemeenschappelijke inhoudelijke vraag- en probleemstellingen. Daarnaast heeft de commissie ongevraagd advies uitgebracht aan het MT om een methodoloog aan te stellen. De volgende onderzoeksaanvragen zijn door de CSB van advies voorzien: twee Pionier-aanvragen, van Rooijakkers en Van Oostendorp (beide niet gehonoreerd); drie programma-aanvragen (NWO), namelijk Cornips/Roodenburg (niet gehonoreerd), Bennis, Nerbonne & Niebaum (gehonoreerd) en Bennis & Weerman (gehonoreerd); een NWO/NMPS-aanvraag van Dibbits (gehonoreerd); en een KNAW-aanvraag van Gerritzen (niet gehonoreerd). Aan het managementteam is verzocht om voortaan ook aanvragen voor digitaliseringsprojecten aan de CSB voor te leggen. Daarnaast heeft de CSB het MT geadviseerd over het voorstel Visuele etnologie: analyse en methode van de onderzoeksgroep Nederlandse etnologie, in verband met de besteding van de erfenis van mevrouw Sipkje Hallema uit Friesland, bestemd voor etnologisch onderzoek. Ten slotte is de zittingstermijn van de leden van de commissie vastgesteld: leden nemen minimaal voor twee jaar en maximaal voor drie jaar zitting in het CSB. Het voorzitterschap kent een termijn van één jaar, en de voorzitters komen per jaar uit een verschillende onderzoeksgroep. Onderdeelcommissie (OC) De OC bestond in 2002 uit Doreen Gerritzen (voorzitter), Boudewijn van den Berg, Hester Dibbits, Theo Meder en Marianne van Zuijlen. De commissie heeft regelmatig overleg met de directie gevoerd. Sinds 1 april 2002 is daarbij naast de directeur (Hans Bennis) ook het nieuwe hoofd Algemene Zaken (Willy Jongenburger) aanwezig. Verschillende van de onderwerpen die de OC aan de orde heeft gesteld, houden direct verband met het instituutsbeleid betreffende personeelszaken. Zo is er een discussie geweest over het al dan niet lezen van de verslagen van functioneringsgesprekken door de directeur. Er is gewezen op de risico s van burn-out en andere symptomen van overbelasting. Daarbij aansluitend zijn de mobiliteitsverhoging en opleidingsplannen, de begeleiding van nieuwe medewerkers en de hoogte van de stagevergoeding gespreksthema s geweest. Daarnaast werd de OC betrokken bij de aanstelling van twee tijdelijke krachten, waarbij de leden is gevraagd om in te stemmen met een verkorte procedure. 9

10 De arbeidsomstandigheden zijn besproken naar aanleiding van klachten over rook- en geluidsoverlast, over de verwarming en tocht en over het onderhoud van het gebouw. Ook de veiligheid in en rond het gebouw kwam aan de orde, waarbij het onder meer ging over insluipers en de fietsenstalling. De OC pleit al langer voor een verbetering van de interne communicatie. In 2002 is een pleidooi gehouden voor meer aandacht voor werkoverleg en informatievoorziening, en er is aangedrongen op een snelle invoering van een intranet. Ook de externe communicatie werd besproken, in het bijzonder de actualiteit van de Meertens-website en een Engelstalige versie van gedeeltes daarvan. Organisatorisch waren er ook punten van aandacht, zoals de relatie tussen het Meertens Instituut en het NIWI, en in een later stadium, de ontwikkelingen binnen het NIWI. Ook de vernieuwde organisatie van receptie en secretariaat is besproken. Hans Bennis heeft de OC geïnformeerd over de nieuwe (top-)structuur van de KNAW. De bibliotheek kwam ter sprake omdat het Meertens Instituut een deel van de collectie van het Nederlands Openluchtmuseum heeft overgenomen. Verder is kunstaankoop door het instituut onderwerp van gesprek geweest. De OC heeft zich eveneens gebogen over jaarlijks terugkerende kwesties als: de instituutsbegroting, verplichte vrije dagen, en de decentrale gelden. Regelmatig is er tijd besteed aan de werving van nieuwe kandidaten. Arbo-commissie De Arbo-commissie is een gezamenlijke commissie van het Meertens Instituut en het NIWI. De Meertens-leden in 2002 waren Astrid Verburg (voorzitter) en Koos Schell. Boudewijn van den Berg nam deel aan de vergaderingen als vertegenwoordiger van de Onderdeelcommissie. De Arbo-commissie heeft drie keer vergaderd, waarvan een keer met beide directeuren. De samenwerking met de hoofden bedrijfsvoering verliep goed. De notulen van de vergaderingen zijn voor de medewerkers openbaar gemaakt in het Meertens Bulletin. Ook is er een gezamenlijk adres voor de Arbocommissieleden gerealiseerd, waardoor het voor medewerkers gemakkelijker is geworden om contact op te nemen met de leden. In 2002 is het BedrijfsHulpverleningsPlan (BHV-plan) afgerond en goedgekeurd door beide directeuren. Hierin is in samenspraak met de brandweer een planning opgesteld voor het uitvoeren van ontruimingsoefeningen. Deze zullen in 2003 en 2004 plaatsvinden. De oefeningen bij de brandweer zijn door alle BHV ers bijgewoond. Ook is er in 2002 weer een aantal mensen begonnen met een EHBO-cursus. De plannen voor de afscheiding van de rookruimte op de eerste verdieping zijn in een beginstadium. Het wachten is op een offerte van de Rijksgebouwendienst. Er is contact geweest met het stadsdeel Oost/Watergraafsmeer over de noodzaak om de weg naar de fietsenstalling veiliger te maken. De zaak is in behandeling genomen. De beveiliging van het gebouw is aanzienlijk verbeterd door extra maatregelen zoals meer bewakingspersoneel en camerabewaking. 10

11 Wetenschapscommissie De Wetenschapscommissie van het Meertens Instituut is een door de KNAW benoemde commissie die de directeur van het Meertens Instituut en de Bestuurscommissie Onderzoekorganisatie van de KNAW adviseert over het werkprogramma van het instituut, in het bijzonder betreffende de aard, de richting en de kwaliteit van wetenschappelijk onderzoek. In 2002 was de commissie als volgt samengesteld: H.G.G.M. Driessen (bijzonder hoogleraar Mediterrane Studies, Katholieke Universiteit Nijmegen), D. Geeraerts (hoogleraar Algemene en Nederlandse Taalkunde, KULeuven), mw. M.F. Gijswijt-Hofstra (voorzitter, hoogleraar Sociale en Culturele Geschiedenis, Universiteit van Amsterdam), P.C. Muysken (hoogleraar Algemene Taalwetenschap, Katholieke Universiteit Nijmegen), J. Taeldeman (hoogleraar Nederlandse Taalkunde, Rijksuniversiteit Gent), A.K.L. Thijs (hoogleraar Geschiedenis, Universiteit Antwerpen - UFSIA) en J.A.M.F. Vaessen (directeur Nederlands Openluchtmuseum). H.J. Bennis, directeur van het Meertens Instituut, fungeerde als ambtelijk secretaris van de Wetenschapscommissie. De Wetenschapscommissie kwam in 2002 tweemaal bijeen. Aangezien in Het oog op de toekomst het onderzoeksplan van het Meertens Instituut voor de periode op niet meer dan hoofdpunten staat beschreven en de planperiode inmiddels ongeveer halverwege was gevorderd, werd het nodig geoordeeld om het onderzoeksprogramma voor de resterende jaren nader uit te werken, aan te vullen en te actualiseren. Een hiertoe voor de periode opgesteld onderzoeksprogramma Nederlandse etnologie werd met de Wetenschapscommissie besproken. Een soortgelijke uitwerking van het onderzoeksprogramma Variatielinguïstiek zal in de loop van 2003 tot stand komen en aan de Wetenschapscommissie worden voorgelegd. Daarnaast zijn onder meer het beleid ten aanzien van de digitalisering van databestanden, de vernieuwing van de vragenlijsten van het Meertens Instituut en de contacten van het Meertens Instituut met andere KNAW-instituten en met universiteiten aan de orde geweest. De Wetenschapscommissie is verheugd dat naast de bijzondere leerstoelen aan de Universiteit van Amsterdam (H.J. Bennis voor Variatielinguïstiek en G.W.J. Rooijakkers voor Nederlandse etnologie) en de bijzondere leerstoel aan de Universiteit Utrecht (L.P. Grijp voor Nederlandse liedcultuur in heden en verleden) ook een bijzondere leerstoel aan de KU Leuven (HW. Roodenburg voor Historische Antropologie, in het bijzonder van de Nederlanden, van circa 1600 tot circa 1950) is ingesteld. Ook in 2002 maakte de Wetenschapscommissie rechtstreeks kennis met onderzoekers van het Meertens Instituut en het door hen geplande en verrichte onderzoek. I.L. Stengs en F.L.M.P. Hinskens gaven een beknopte introductie van hun onderzoek op het gebied van feestcultuur in Nederland respectievelijk nieuwe nietstandaard taalvariëteiten, en M. Ramstedt verzorgde een presentatie over zijn onderzoek naar nieuwe vormen van religiositeit in de Nederlandse samenleving. Voor één van de vergaderingen is de voorzitter van de CSB, L.M.E.A. Cornips, uitgenodigd. De MT-leden W. Jongenburger, hoofd Algemene Zaken, F.L.M.P. Hinskens, onderzoeksleider Variatielinguïstiek (sedert oktober 2002), en P.J. Margry, onderzoeksleider Nederlandse etnologie, nemen structureel deel aan de vergaderingen van de Wetenschapscommissie. 11

12 Kortom, de Wetenschapscommissie heeft zich tijdens en ook buiten de vergaderingen om goed kunnen informeren over de vele activiteiten van het Meertens Instituut. De commissie heeft met name op het gebied van de onderzoekprogrammering een stimulerende en adviserende rol gespeeld. Onderzoek Onderzoeksgroep Nederlandse etnologie Onderzoek In 2002 heeft de onderzoeksgroep Nederlandse etnologie een nieuw onderzoeksplan opgesteld voor de periode van 2002 tot en met In het plan wordt de doelstelling van het etnologisch onderzoek aan het Meertens Instituut beschreven en het programma van onderzoeksprojecten gepresenteerd. Het behelst een ingrijpende verandering en verdieping ten opzichte van het onderzoek zoals werd voorgesteld in het algemene onderzoeksprogramma uit Dit betekent dat bij de hierna onder Onderzoeksprojecten genoemde looptijden, projecttitels en -beschrijvingen zich diverse wijzigingen hebben voorgedaan ten opzichte van de vorige jaarverslagen. Zo ook zijn nieuwe projecten ingebracht en oude afgevoerd. Verder wordt in de plantekst het etnologisch onderzoek voor het eerst op een systematische en integratieve wijze beschreven. Het nieuwe plan is mede tot stand gekomen op basis van commentaren van de leden van de Commissie Strategie en Beleid, het Managementteam en de Wetenschapscommissie van het Meertens Instituut. Voor de integrale tekst zie: Eenmaal per maand wordt er door de onderzoeksgroep een vergadering belegd, waarin inhoudelijke, bestuurlijke en praktische zaken aan de orde komen; aansluitend worden inhoudelijke bijeenkomsten georganiseerd waarin één van de onderzoekers of een stagiaire verslag doet van zijn of haar werk. Speciale bijeenkomsten werden dit jaar gewijd aan de bespreking van het nieuwe onderzoeksplan en de standpuntbepaling over de concept-conventie van de UNESCO inzake het immaterieel erfgoed. Door enkele onderzoekers wordt samen met collega's van Variatielinguïstiek bekeken in hoeverre multi- en interdisciplinair (etnologisch en etnolinguïstisch) onderzoek verricht kan worden, zoals in de werkgroepen rond de thema's 'alternatieve spiritualiteit en corporate identities' en 'straattaal en identiteit'. Daarnaast participeren enkele leden van de onderzoeksgroep Nederlandse etnologie samen met leden van de onderzoeksgroep Variatielinguïstiek in 'Etnolingo', een brainstormgroep voor interdisciplinair onderzoek. Met de komst van de Amsterdamse antropologe Irene Stengs is een wetenschapsdisciplinaire verbreding binnen de onderzoeksgroep gerealiseerd. Stengs heeft de leiding van het onderzoeksproject Feestcultuur in Nederland. Een ander voorbeeld van inhoudelijke verbreding is het door NWO gehonoreerde project Migratie en Materiële Cultuur, dat onder leiding van Hester Dibbits en in samenwerking met het SISWO met ingang van 1 januari 2003 zal starten. Gerard Rooijakkers, etnoloog aan het Meertens Instituut en bijzonder hoogleraar in de Nederlandse etnologie aan de, ontving in 2002 de Prins Bernhard Cultuurfondsprijs 12

13 voor de Geesteswetenschappen vanwege zijn inspanningen om de Volkskunde een nieuwe, moderne invulling te geven. De prijs onderstreept het belang van etnologisch onderzoek, en is een erkenning van de Nederlandse etnologie als zelfstandige wetenschapsdiscipline. Louis Grijp hield vanwege zijn aanstelling als bijzonder hoogleraar Nederlandse liedcultuur in heden en verleden aan de Universiteit Utrecht op 31 januari zijn oratie, getiteld Van Hadewijch tot Hazes. Herman Roodenburg is per 1 september benoemd tot bijzonder hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Leuven, met als leeropdracht Historische Antropologie, in het bijzonder van de Nederlanden circa 1600 tot circa Verder kreeg de onderzoeksgroep een stimulans in de vorm van een legaat, van de in 2001 overleden dochter van de Friese amateur-historicus en volkskundige Anne Hallema ( ). Het legaat, bestemd voor onderzoek op het terrein van de Nederlandse etnologie, stelde de afdeling onverwacht in staat om extra onderzoek te doen. Het wordt gebruikt voor het exploreren van een heel nieuw onderzoeksveld op het Meertens Instituut: de Visuele etnologie. De onderzoeksgroep heeft intensief samengewerkt met het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) en het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV), beide KNAW-instituten. Met het KITLV zijn voorbereidingen getroffen voor het gezamenlijk onderzoeksproject Postkoloniale migranten in Nederland sinds 1945: organisatie en identity politics. Via de UNESCO is het Meertens Instituut betrokken bij de totstandkoming van de Algemene conventie met betrekking tot het immaterieel erfgoed (International Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage). De onderzoeksgroep heeft advies uitgebracht aan de Nederlandse UNESCO-commissie en het ministerie van OCW. Op de Meertens-website zijn twee belangrijke etnologische digitale databanken toegankelijk geworden. Het betreft de Bedevaartbank, waarin de bedevaartcultuur in Nederland in verleden en heden in kaart is gebracht, en de Boedelbank, waarin de historische gegevens uit drieduizend Nederlandse boedelinventarissen zijn opgenomen. Op het internet verscheen ook een inhoudsoverzicht van het tijdschrift Volkskundig Bulletin, van de eerste tot en met de laatste jaargang ( ). In het kader van het onderzoek naar nieuwe vormen van religiositeit en spiritualiteit, de new-agebeweging en het gebruik van dieren bij feesten en rituelen, zijn er een aantal etnologische vragenlijsten opgesteld, en is er gewerkt met zogenoemde meldpunten op de website. Internetgebruikers konden melding doen van het vóórkomen van graancirkels en vogelverschrikkers in Nederland. Ook de betekenis van het begrip heiligheid en de populariteit van alternatieve geneeswijzen zijn via digitale enquêtes op de website verkend. Personeel In november eindigde de tijdelijke aanstelling van Barbara Henkes (0,5 fte). Ze heeft sinds februari 1998 aan het door NWO gefinancierde VNC-project Volkskundebeoefening in Vlaanderen en Nederland gewerkt. 13

14 De wetenschappelijke staf is versterkt door de komst van Irene Stengs die met ingang van 1 augustus voor vier jaar is aangesteld als onderzoeker (0.9 fte) op het terrein van de Feestcultuur. Onderwijs De cursussen in de Nederlandse etnologie aan de Universiteit van Amsterdam door Gerard Rooijakkers zijn door een groot aantal studenten bezocht. In 2002 waren de thema s: De cultuur van het dagelijks leven. Een inleiding op de etnologie, Rituele verbeeldingswerelden. De presentatie van volkscultuur in fotografie en film en de cursus Authenticiteit en verbeelding. De museale representatie van het Muiderslot. Historiografie De geschiedenis van het vak volkskunde of etnologie was de afgelopen jaren een belangrijk aandachtsgebied binnen het onderzoeksprogramma. Enkele onderzoeksprojecten op dit gebied zijn in 2002 beëindigd. Het Vlaams-Nederlandse samenwerkingsproject Volkskundebeoefening in Vlaanderen en Nederland werd op 13 september afgesloten met een symposium op het Meertens Instituut. En op 3 december is het boek De Nederlandse volkskunde. De verwetenschappelijking van een emotionele belangstelling van Ton Dekker gepresenteerd. Dekker, tot in 2000 etnologisch onderzoeker aan het Meertens Instituut, maakt in zijn boek de vaak moeizame ontwikkeling van de volkskunde tot wetenschappelijke discipline inzichtelijk. Eveneens historiografisch van karakter was het nieuwjaarscahier P.J. Meertens van het Meertens Instituut, dat aan alle instituutsrelaties is toegezonden. Van Dirk-Jan van der Ven, evenals P.J. Meertens een belangrijke representant van de twintigste-eeuwse volkskundebeoefening, zijn de persoonlijke volkskundige bibliotheek en zijn archief geacquireerd. Internationalisering Etnologen van het Meertens Instituut hebben bijdragen geleverd aan congressen in: Ann Arbor, Antwerpen, Augsburg, Austin, Belfast, Boulder, Gent, Konstanz, Michaelstein, Münster, Salt Lake City, Sheffield, Wenen en Zürich. Twee promovendi genoten een studieverblijf in het buitenland: Marjolein Efting Dijkstra deed, ten behoeve van een langer studieverblijf in 2003, twee weken vooronderzoek in de Verenigde Staten aan het Folklore Department van de Universiteit van Bloomington. Natascha Veldhorst was drie maanden als research-fellow verbonden aan The Warburg Institute in Londen. Zij heeft ook twee maanden onderzoek gedaan in Rome, aan het Nederlands Instituut. Prof.dr. Ruth-E. Mohrmann van de Westfälische Wilhelms-Universität te Münster gaf een lezing over boedelveilingen en inventarissen in de achttiende en negentiende eeuw, in het kader van de Meertenslezingen. 14

15 Onderzoeksprojecten Feest en ritueel Het dier als ritueel rekwisiet ( ) Promotieonderzoek naar de functie en de betekenis van dieren die als spelobject worden gebruikt in lokale Nederlandse feesten. Resultaten in 2002: in dit tweede jaar heeft er een accentverschuiving plaatsgevonden in het onderzoek. De onderzoeksvraag is toegespitst op substitutie van mensen, dieren en planten in diverse contexten, waaronder feest. De nadruk is komen te liggen op vormfunctie relaties en vorm- en functieveranderingen van substituten. Aan het eind van het jaar is een tweeweekse studiereis gemaakt naar de Verenigde Staten ter voorbereiding op een langer werkbezoek in Medewerkers: E.M. Efting Dijkstra (promovendus), G.W.J. Rooijakkers (promotor/begeleider). Dutch Rituals Hedendaagse kalenderfeesten in Nederland ( ). Onderzoek naar de diepere dimensies van de hedendaagse volkscultuur door rituelen rond het vieren van de tijd als sleutels te hanteren tot culturele categorieën van de Nederlandse samenleving. De centrale vraag daarbij luidt: waarom en op welke gedifferentieerde wijzen vieren groepen mensen feest? De viering wordt hierbij beschouwd als een scharniermoment van emotie waarin allerlei waarden op een geritualiseerde wijze tot uitdrukking worden gebracht die de onderzoeker inzicht verschaffen in de culturele circuits van een samenleving. Hierbij stuit men ook op thema s zoals regionalisme of lokalisme, toerisme en vrije tijd, ecologie en musealisering. Aangezien het geen historisch project is zal niet zozeer de ontstaansgeschiedenis van de rituelen, maar juist de hedendaagse vorm- en betekenisgeving ervan centraal staan. Medewerker: G.W.J. Rooijakkers. Feestcultuur in Nederland ( ) Samenstelling van een lexicon Hedendaagse Feestcultuur in Nederland. Uitgangspunt daarbij is Nederland als multiculturele samenleving. Aan de hand van relevante maatschappelijke, historische en culturele ontwikkelingen zullen in dit onderzoek kalenderfeesten, levensloopfeesten en gebeurtenis-gerelateerde vieringen worden opgenomen. Ieder lemma biedt informatie over hedendaagse vieringswijzen, de historische ontwikkeling van de diverse vormen, functies en betekenissen van het betreffende feest, de geografische verspreiding, regionale variaties en de ontwikkeling van het feest in zijn maatschappelijke context. Daarnaast zal een apart gedeelte gewijd zijn aan een aantal thematische verkenningen waarmee dwarsverbanden in het materiaal worden gelegd. Tot het onderzoeksproject behoort ook de samenstelling van een databank van feesten. Resultaten in 2002: veldwerk, literatuur-, archief- en internetonderzoek. Medewerkers: I.L. Stengs (projectleider/uitvoerder), E. Doelman (uitvoerder), J.I.A. Helsloot (uitvoerder), M.L.C. van Zuijlen (documentalist). 15

16 Historische feestcultuur in Nederland ( ) Onderzoek naar de veranderingen in de feestcultuur - de zogenoemde kalenderfeesten - in Nederland, voornamelijk in de 19e-21e eeuw. Centraal in de probleemstelling staat de verhouding tussen de profilering van sociaal-culturele identiteiten en bredere maatschappelijke processen zoals commercialisering en globalisering/localisering. Resultaten in 2002: 1 artikel, 3 lezingen. Medewerkers: J.I.A. Helsloot (projectleider; uitvoerder), E. Doelman (uitvoerder). Materiële cultuur Cultural Exchange in Europe ( ) Een door vier teams (circa vijftien onderzoekers) uitgevoerd Europees comparatief onderzoek dat zich richt op processen van cultuurcontact op het gebied van zelfpresentatie, kleding, lichamelijkheid en materiële cultuur. Het team 'Man and the Exchange of Material Goods' wordt geleid door Roeck (Zürich) en Roodenburg. Het project wordt gefinancierd door de European Science Foundation. Het eindresultaat zal bestaan uit vier bundels, te verschijnen bij Cambridge University Press, waarvan een door Bernd Roeck en Herman Roodenburg te redigeren. Het project is verlengd tot eind Medewerkers: H.W. Roodenburg (projectleider), B. Roeck (Universiteit Zürich). Kleedgedrag en lichamelijkheid in Nederland, 1850 tot heden ( ) Het project richt zich op de Nederlandse samenleving vanaf ca. 1850, waarbij enerzijds de vervlochtenheid van kleedgedrag en dagelijkse omgangsvormen, zoals ze gepraktiseerd werden en worden onder de hogere klassen, zal worden getraceerd aan de hand van uiteenlopende bronnen. Hoe werd en wordt men geacht zich letterlijk en figuurlijk in deze kringen te bewegen en aan welke bewuste en onbewuste modellering is het lichaam, ter distinctie van lagere maatschappelijke groeperingen als boeren en arbeiders, onderworpen? Wezenlijk hierbij is de beeldcultuur: de samenhang van beeldende kunst en reclame-materiaal. Anderzijds zal worden nagegaan in hoeverre het exotiserende, al of niet negatieve beeld van boeren en arbeiders als het tegenbeeld van het kleedgedrag en de omgangsvormen onder de elite mag worden gekarakteriseerd. Resultaten in 2002: voorbereiding van de start van het project. Medewerker: H.W. Roodenburg. Migratie en Materiële cultuur ( ) Onderzoek naar de relatie tussen materiële cultuur en etnische identiteit. Het project onderzoekt de rol van huisraad en huisinrichting bij de constructie van etnische identiteiten onder verschillende migrantengroepen. In hoeverre oriënteren de diverse groepen zich bij de inrichting van hun woonhuis op het land van herkomst? In hoeverre is er sprake van verschillen tussen groepen migranten, binnen de groepen en tussen generaties? Project in samenwerking met SISWO. Resultaten in 2002: NWO-aanvraag gehonoreerd (oktober 2002). Medewerkers: H.C. Dibbits (projectleider Meertens Instituut/uitvoerder), K. Roukens (projectleider SISWO), C. Bouw (SISWO), H.G. de Gier (SISWO). 16

17 Orale cultuur Heruitgave Antwerps liedboek ( ) Het Antwerps liedboek (1544) is een van de belangrijkste bronnen voor het Nederlandse lied, zowel voor het wereldlijke lied van de zestiende eeuw als voor de conceptie van het volkslied in de negentiende en twintigste eeuw. Daarom is een moderne teksteditie noodzakelijk. Medewerkers: L.P. Grijp (projectleider; uitvoerder), M.J. de Bruin (uitvoerder). Liedblad en smartlap: de populariteit van het 'populaire' lied ( ) Dit promotieonderzoek behandelt de positie van enkele vormen van het populaire lied in Nederland - de smartlap en het levenslied - en de factoren die hierbij een rol spelen. Het onderzoek richt zich met name op de late 19e en de 20e eeuw. Twee centrale foci zijn de omslag aan het einde van de 19e eeuw van volksvermaak naar amusementsindustrie en de jaren negentig van de 20e eeuw toen de culturele elite de smartlap omarmde. Centraal hierbij staat de herkomst van de betrokkenen, de performance (het samenspel van zanger en publiek) en de attitude van de betrokkenen en buitenstaanders. Hierbij wordt zowel naar de professionele zangers als naar het amateuristische circuit gekeken. Resultaten in 2002: veldwerk, 1 artikel, 1 lezing, 1 gastcollege. Medewerkers: L.P. Grijp (begeleider/promotor), M.J. de Bruin (promovendus). Muziek op het Nederlands toneel van de zeventiende eeuw ( ) In het zeventiende-eeuws toneel werd op allerlei manieren muziek voorgeschreven, in alle dramatische genres en in het werk van bijna alle toneelschrijvers (gezongen koren en reien, aparte liederen, instrumentaal spel en dansen en balletten). Bij de bestudering van het Nederlands renaissancetoneel is met dit verschijnsel tot nog toe nauwelijks rekening gehouden. Doel van het promotieonderzoek is het achterhalen van de zeventiende-eeuwse conventies voor het gebruik van toneelmuziek. Project in samenwerking met: UFSIA, medegefinancierd door VNC. Resultaten in 2002: 1 artikel, 2 lezingen. Medewerkers: N.H.H. Veldhorst (promovendus), M. Spies (promotor VU), L.P. Grijp (begeleider/co-promotor). Onder de Groene Linde ( ) Uitgave van verhalende mondeling overgeleverde liederen (verzameld in de periode van circa 1950 tot 1975 door Will Scheepers en Ate Doornbosch) en onderzoek naar de herkomst van de liederen alsmede naar de overeenkomsten en verschillen met schriftelijk overgeleverde liederen en volksverhalen. Het betreft enerzijds de afronding door Van Dijk van deel vier dat liederen zal bevatten over sociale verschillen tussen geliefden en anderzijds de ontwikkeling van nieuwe uitgaven door Grijp. Resultaten in 2002: herziening tekst deel 4. Medewerkers: L.P. Grijp (projectleider), M.B.G. van Dijk (uitvoerder). Traditie en vernieuwing in de Nederlandse liedcultuur ( ) Dit project onderzoekt het concept 'Van Hadewijch tot Hazes', waarmee is bedoeld dat er van de Middeleeuwen tot het heden een doorgaande lijn is te trekken van een liedcultuur, waarin zangers en luisteraars enerzijds nieuwe liederen maken, presenteren en 17

18 consumeren, en anderzijds oude liederen hernemen, veranderen of van nieuwe betekenissen voorzien. Resultaten in 2002: 1 boek, 2 lezingen. Medewerker: L.P. Grijp. Verhaalrepertoires en vertelcultuur ( ) Onderzoek naar de vertelcultuur in Nederland, en naar de verhaalrepertoires van individuele personen en van groepen in de huidige (multi-culturele en pluriforme) samenleving. Resultaten in 2002: 1 artikel, 2 recensies, 1 lezing, 1 gastcollege. Medewerker: Th. Meder. Vertellingen van de Nieuwe Tijd ( ) Onderzoek naar verhalen in een specifieke richting binnen de new-age-beweging, rond buitenaardse intelligentie, UFO's, goden als kosmonauten, graancirkels, en opvattingen die daarmee samenhangen, bijvoorbeeld over energieën, de schepping en de eindtijd. Dit alles in de context van de heropleving van het spirituele denken, en de brede culturele revival van volksverhaal en fantasy. De verhalen staan enerzijds in de traditie van de moderne sagen, maar onderscheiden zich daarvan doordat ze meer deel uitmaken van een holistisch wereldbeeld en een esoterische kosmologie. De verhalen en hun samenhang zijn ook per individu verschillend: ieder construeert met verhalen het wereldbeeld dat het best bij hem of haar past; de centrale onderzoeksvragen luiden dan ook: wie gelooft en vertelt wat en waarom? Resultaten in 2002: veldwerk, 1 lezing, 1 gastcollege. Medewerker: Th. Meder. Het vroeg-moderne en moderne volksverhaal en -lied ( ) De invoer van en het onderzoek naar vroeg-modern volksverhaalmateriaal. Voor de verhalenbank worden zestiende- en zeventiende-eeuwse klucht- en anekdotenbundels bewerkt. Daarnaast zal voor het project Onder de Groene Linde onderzoek worden verricht met betrekking tot de historische elementen in moderne liederen. Medewerker: W.T.J.M. Kuiper. Religieuze cultuur Detraditionalisering en normalisering van nieuwe vormen van religiositeit in de hedendaagse Nederlandse samenleving ( ) Het onderzoek bestaat uit een algemeen, meer theoretisch, historisch-sociologisch deel en een empirisch onderdeel. Het algemene deel is gericht op het proces van detraditionalisering van de Nederlandse samenleving vanaf het einde van de 19e eeuw tot heden, en de ermee in verband staande opkomst en geleidelijke normalisering van nieuwe vormen van religiositeit. Betoogd wordt dat de nieuwe, alternatieve spiritualiteit praktijken bevat die erop gericht zijn de individuele verbeeldingskracht te stimuleren en te leiden, zodat het persoonlijke verhaal ( narrative ) en een bepaald spiritueel verhaal mentaal samengevoegd worden en leiden tot een re-sacralisering van de persoonlijke belevingswereld. Het empirische onderdeel richt zich op nieuwe vormen van religiositeit, 18

19 die in de huidige detraditionalisering van de Nederlandse samenleving naar voren komen, namelijk de praktijken van het neo-paganisme, met name moderne hekserij, en alternatieve spiritualiteit binnen het moderne management. Ze wijzen op een zekere normalisering van alternatieve religiositeit binnen de hedendaagse Nederlandse samenleving. Project in samenwerking met: Afdeling Culturele Antropologie, KUN (F. Hüskens; T. Scheepers). Resultaten in 2002: 2 lezingen, 1 internetpublicatie. Medewerker: M. Ramstedt. 'Moderne devoties. Personen en patronen in Nederland en Europa. Comparatiefetnologische verkenningen naar sacraliteitsverschuivingen en processen van individualisering van religiositeit aan het begin van de 21e eeuw ( ) Een comparatief onderzoek naar hedendaagse deviante devoties en culten en de daarmee samenhangende processen met betrekking tot individualisering en privatisering van religiositeit. Het onderzoek focust op hedendaagse devotionele en religieuze uitingen in Nederland en enkele andere Europese landen, en analyseert de ontwikkelingen ten aanzien van deze religieuze verschijningsvormen in internationaal perspectief. Centraal staan daarbij de (constructie van) nieuwe devoties rond verschijningen, zieners en heilige personen in de marge van de christelijke religies, in het bijzonder van de roomskatholieke kerk. Onderzocht wordt in hoeverre individuele verschijningen en devoties een katalysator vormen in het ontstaan van een brede nieuwe religieus-spirituele beweging. Samenwerking met: prof.dr. M. Macioti (Sapienza, Rome). Resultaten in 2002: 6 artikelen, 1 lezing; het in het verslag 2001 nog apart opgenomen project Deconstructie en reconstructie van de heilige plaats is om pragmatische redenen als deelproject in dit project ingebracht. Medewerker: P.J. Margry. Strategische en informele modellen van heiligheid: gepersonaliseerde heiligheid aan het begin van de 21e eeuw ( ) Onderzoek naar de variatie in formele en informele heiliging en, in relatie daarmee, de meer formele heiligingsprocessen binnen de rooms-katholieke kerk en de daarmee samenhangende strategieën aan het einde van de 20e en het begin van de 21e eeuw. Hoe verhouden deze ontwikkelingen zich tot een steeds bredere tendens naar informele en niet-confessionele heiliging, toe-eigening en persoonlijke zelfheiliging in de samenleving, en wat is daarbij de betekenis van de rol van niet-confessionele heilige personen en martelaren. Het onderzoek is gericht op heiligen en geheiligde idolen en personen in het algemeen, en in Nederland in het bijzonder. Project in samenwerking met: Titus Brandsma Instituut (C. Caspers), Nijmegen en Roma Tre Universiteit (S. Boesch Gajano), Italië. Resultaten in 2002: 3 artikelen; 1 lezing. Medewerker: P.J. Margry. 19

20 Overige projecten Volkskundebeoefening in Vlaanderen en Nederland ( ) Vergelijkend historiografisch onderzoek naar de ontwikkeling van de Nederlandse en Vlaamse volkskunde in het interbellum, afgezet tegen processen van staats- en natievorming. Het onderzoek zal resulteren in twee sterk op elkaar afgestemde monografieën, die zullen verschijnen in Project in samenwerking met UFSIA; medegefinancierd door NWO/VNC. Resultaten in 2002: 7 artikelen, symposium. Medewerkers: H.W. Roodenburg (projectleider), B. Henkes (uitvoerder), N. Rzoska (uitvoerder; Universiteit van Antwerpen). Onderzoekers Bruin, M.J. de OVERIGE PUBLICATIES Bruin, M.J. de (2002) Hoepsa! Fibele! Krakeling! De kermis is een aardig ding. Rolzeilen, liedbladen en het kermislied. In: J. Jacobs (red.) Kennis, kunstjes en kunnen. Kermis: de wondere wereld van glans en glitter. SUN, Amsterdam, Bruin, M.J. de (2002) Het muzikale behang van de zestiende eeuw. Het Nederlandse lied tot 1600 in kaart gebracht. Respons (5), LEZINGEN Levensliederen en smartlappen in Amsterdam. Jaarvergadering Nederlandse Vereniging voor Muziekbibliothecarissen, Amsterdams Archief, Amsterdam, BESTUUR Meertens Instituut, websitecommissie, lid, vanaf Dibbits, H.C. WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELEN IN BUNDEL Dibbits, H.C. & Th. Meder (2002) Cultuur in beweging. In: H. Bennis & G. Extra & P. Muysken e.a. (red.) Een buurt in beweging. Talen en culturen in het Utrechtse Lombok en Transvaal. Aksant, Amsterdam, (TCULT) Dibbits, H.C. (2002) Lootjes trekken met het Suikerfeest. Processen van integratie. In: H. Bennis & G. Extra & P. Muysken e.a. (red.) Een buurt in beweging. Talen en culturen in het Utrechtse Lombok en Transvaal. Aksant, Amsterdam, (TCULT) Dibbits, H.C. & Th. Meder (2002) De Utrechtse wijk Lombok. In: H. Bennis & G. Extra & P. Muysken e.a. (red.) Een buurt in beweging. Talen en culturen in het Utrechtse Lombok en Transvaal. Aksant, Amsterdam, (TCULT) WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELEN IN TIJDSCHRIFT 20

21 Dibbits, H.C. (2002) Feasts, Festivals and the Interplay between Ethnic Groups in a Multiethnic Urban Neighbourhood. Studies in Anthropology 3 (1), (TCULT) LEZINGEN Wonen in Maassluis in de zeventiende en achttiende eeuw. Naar aanleiding van de tentoonstellling 'Maassluis toen en nu'. Maassluis, Culturele uitwisseling en processen van integratie in Lombok. Congres Culturele bagage. Geschiedenis en overdracht in perspectief, Het Historisch Platform, Vereniging voor Vrouwengeschiedenis (VVG) en Stichting Vrouwengeschiedenis van de vroegmoderne tijd. Utrecht, (TCULT) PROJECTAANVRAGEN Dibbits, H.C. i.s.m. H.G. de Gier (SISWO), K. Roukens (SISWO), C. Bouw (SISWO), Migratie en materiële cultuur: de interieurs van twintigste-eeuwse migranten en hun nakomelingen. ( ; 2 junior-onderzoekers). Ingediend bij NWO binnen het stimuleringsprogramma Sociale Cohesie. Toegekend. BESTUUR Koninklijk Oudheidkundig Genootschap, Rijksmuseum Amsterdam, Commissie Atlas Zeden en Gewoonten, lid, vanaf Studiegroep boedelbeschrijvingen, secretaris, vanaf European Social Science History Conference, Culture network, voorzitter, 1998 t/m Cultureel Erfgoed Minderheden (Min. van OCW en binnenlandse zaken/nmv), Werkgroep migratiegeschiedenis, lid, t/m Meertens Instituut, OC, lid, t/m Meertens Instituut, CSB, lid, t/m REDACTIE Redacteur (vanaf ) tijdschrift Textiel Historische Bijdragen, verschijnt twee keer per jaar. Dijk, M.B.G. van WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELEN IN BUNDEL Dijk, M.B.G. van (2002) "'k Heb mijn vader opgegeten en mijn moeder opgedronken". De (on)bekendheid met andermans liedrepertoire. In: H. Bennis & G. Extra & P. Muysken e.a. (red.) Een buurt in beweging. Talen en culturen in het Utrechtse Lombok en Transvaal. Aksant, Amsterdam, (TCULT) OVERIGE PUBLICATIES Dijk, M.B.G. van (2002) Engelland. Naschrift. Onze Taal 71 (november), 305. Doelman, E. WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELEN IN BUNDEL Doelman, E. (2002) Vlaggen en andere versieringen aan de gevels. In: H. Bennis & G. Extra & P. Muysken e.a. (red.) Een buurt in beweging. Talen en culturen in het Utrechtse Lombok en Transvaal. Aksant, Amsterdam, (TCULT) 21

22 ONDERWIJS Boedelbank van het Meertens Instituut. Inleiding in de geschiedenis van de boedelbank, en demonstratie voor doctoraalstudenten; werkcollege materiële cultuur, Vrije Universiteit, o.l.v. Prof. W.Th.M. Frijhoff. Meertens Instituut, Amsterdam, Efting Dijkstra, E.M. ORGANISATIE Voorjaarsbijeenkomst Werkgroep Visuele Cultuur, workshop georganiseerd i.s.m. J. Noordegraaf & A. Witte, Huizinga Instituut te Amsterdam, BESTUUR Huizinga Instituut, Stuurgroep van de Werkgroep Visuele Cultuur, lid, vanaf Grijp, L.P. BOEKEN Wennekes, E. & L.P. Grijp (2002) De hele dag maar op en neer. Over heien, heiliedjes en hoofdstedelijke muziekgebouwen. Het Muziekgebouw i.s.m. Meertens Instituut, Amsterdam, 72 p. (Traditie en vernieuwing) WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELEN IN BUNDEL Grijp, L.P. (2002) Een muzikale barbarij? Muziek tussen Reformatie, stadscultuur en zusterkunsten. In: T. de Nijs & E. Beukers (red.) Geschiedenis van Holland, deel 2, 1575 tot Verloren, Hilversum, LEZINGEN Van Hadewijch tot Hazes. Oratie ter gelegenheid van het aanvaarden van het ambt van bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, faculteit der Letteren; leerstoel Nederlandse liedcultuur in heden en verleden, gevestigd door de stichting Meertens Externe Activiteiten. Universiteit Utrecht, Utrecht, (Traditie en vernieuwing) Het Nederlandse lied van Hadewijch tot Hazes. Studentenvereniging Neerlandistiek, Universiteit Leiden, Leiden, (Traditie en vernieuwing) Muziek onder witkalk. Over de reconstructie van het Maastrichts liedboek. Vereniging voor Muziektheorie, Zwolle, Utrecht in liedjes. Culturele boottocht, Stichting Literaire Activiteiten, Utrecht, The cittern of Sweelinck and Vermeer. Muziekarcheologie, International Study Group on Music Archaeology, Michaelstein, Duitsland, De muzikale constructie van water. Opening tentoonstelling rond de Zuiderzeeballade, Zuiderzeemuseum, Enkhuizen, PROMOVENDI Begeleider/promotor van M.J. de Bruin (Meertens Instituut). Begeleider van N.H.H. Veldhorst (Meertens Instituut). Begeleider van J. van Dongen (Universiteit Utrecht, Muziekwetenschap). 22

23 ONDERWIJS Van Hadewijch tot Hazes, werkgroep, Universiteit Utrecht, Muziekwetenschap, BA, t/m BESTUUR Stichting Camerata Trajectina, voorzitter, vanaf Nederlands Muziek Instituut, Adviesraad, lid, vanaf Muziekinstituut, Den Haag, Artistieke commissie, lid, vanaf Meertens Instituut, Redactieraad, lid, vanaf Helsloot, J.I.A. OVERIGE PUBLICATIES Helsloot, J.I.A. (2002) 5 december. Sinterklaas en nationale cultuur in Nederland. Skript 24 (4), (Historische feestcultuur in Nederland) LEZINGEN Zwarte Piet en zijn verdriet. Ritueel en visuele cultuur in Nederland rond het midden van de 19e eeuw. Vrije Universiteit, Amsterdam, (Historische feestcultuur in Nederland) Beeldvorming over het sinterklaasfeest in Nederlands-Indië. Het Indisch Huis, Den Haag, (Historische feestcultuur in Nederland) Schalen van sociabiliteit. Het sinterklaasfeest op Java (Nederlands-Indië) Studiemiddag verenigingsleven, Huizinga Instituut, Amsterdam, (Historische feestcultuur in Nederland) Henkes, B. WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELEN IN TIJDSCHRIFT Henkes, B. & R. Johnson (2002) Silences across Disciplines; Folklore Studies, Cultural Studies, and History. Journal of Folklore Research 39 (2/3), OVERIGE PUBLICATIES Henkes, B. (2002) Een Germaans volk in Nederlandse streekdracht? Benaderingen van de volkscultuur in Nederland. Spiegel Historiael 37 (1), LEZINGEN Het echtpaar Van der Ven-Ten Bensel en hun onbegrensd vertrouwen in de beschavende kracht van 'de' volkscultuur. Volkskunde, vaderlandsliefde en levensverhalen, Meertens Instituut i.s.m. UFSIA, Amsterdam, ORGANISATIE Volkskunde, vaderlandsliefde en levensverhalen. Symposium georganiseerd i.s.m. B. Henkes, Meertens Instituut te Amsterdam, BESTUUR Stichting tot beheer van de archieven van de CPN, bestuur, lid, vanaf