Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU. Studiegids 2004/2005

Transcriptie

1 Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU Studiegids 2004/2005

2 Inhoudsopgave

3 Inhoudsopgave 1 Organisatie van de Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU Taak en organisatie Het bestuur van het Onderwijscentrum VU De taken van de lerarenopleiding De organisatie van de lerarenopleiding Toelatingscommissie Studentenvoorzieningen Onderwijssecretariaat Mededelingen, studieboeken, kopiëren Documentatiecentrum Computerzaal 11 2 Missie en uitgangspunten Missie Beroepsprofiel en competenties Beroepsprofiel Vijf competenties Algemene eindtermen Een vijftal uitgangspunten van de lerarenopleiding 15 3 Studie-informatie De opleiding in vogelvlucht De omvang van de studie Toelatingsvoorwaarden tot de studie Vereiste vooropleiding De oriëntatiecursus 'Presentatie en communicatie' of 'Communicatie en Educatie' Andere vooropleiding Vrijstellingen Assessments Inschrijving en studiekosten Inschrijving Studiekosten Materiaalkosten Reiskosten De organisatie van de studie Opleidingstraject Colleges Aanwezigheidsplicht Schoolpracticumcontract Wettelijke aansprakelijkheid Internationalisering Studievoortgangsregistratie en examen Studievoortgangsregistratie Examenreglement 23 4 Studieprogramma Examenonderdelen 25 Inhoudsopgave 5

4 4.2 Het studieprogramma 25 5 Bijlagen Eindtermen Toelatingsregeling Onderwijs- en examenregeling lerarenopleiding 2004/ Algemeen De opleiding Afleggen van tentamens Vrijstelling Examens Studiebegeleiding Slot- en invoerbepalingen Regels en richtlijnen met betrekking tot het examen in de lerarenopleiding Overzicht van items van de checklist voor beoordeling en diagnose in de praktijkervaring Adressenlijst van alle medewerkers bij de lerarenopleiding 41 Inhoudsopgave

5 Inhoudsopgave 7

6 8 Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU

7 1 Organisatie van de Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU Taak en organisatie Het Onderwijscentrum VU verzorgt binnen de Vrije Universiteit de universitaire lerarenopleiding. Het Onderwijscentrum VU is een wetenschappelijk expertisecentrum voor voortgezet en hoger onderwijs. De 80 medewerkers van het Onderwijscentrum doen onderwijskundig onderzoek, ondersteunen de kwaliteitszorg van het universitaire onderwijs, nemen assessments af, geven adviezen over onderwijsvernieuwing, bevorderen ict-toepassingen in het onderwijs, verzorgen eerstegraads lerarenopleidingen en bieden een breed scala cursussen en trainingen aan in het hele land. Dit alles vanuit de gedachte dat in goed onderwijs door reflectie theorie en praktijk met elkaar verbonden worden. Het Onderwijscentrum heeft drie afdelingen: Universitaire lerarenopleiding, ICT & Onderwijs en Scholing & Advisering. In het kader van de lerarenopleiding werkt het Onderwijscentrum VU nauw samen met diverse scholen uit de regio Het bestuur van het Onderwijscentrum VU Bestuurlijk valt het Onderwijscentrum VU direct onder het College van Bestuur van de Vrije Universiteit. De dagelijkse leiding van de lerarenopleidingen van het Onderwijscentrum VU berust bij het hoofd lerarenopleidingen die werkt onder eindverantwoordelijkheid van de hoogleraar-directeur. Ten behoeve van de lerarenopleiding is er een Commissie Lerarenopleiding waarin vertegenwoordigers uit de faculteiten zitting hebben. De opleidingscommissie bestaande uit drie docenten en drie studenten, is het medezeggenschapsorgaan van de opleiding De taken van de lerarenopleiding De lerarenopleiding leidt op tot de eerstegraads bevoegdheid in het betreffende schoolvak. Studenten bij de lerarenopleiding worden docenten in opleiding genoemd. De taken van de lerarenopleiding zijn dan ook gericht op begeleiding van en het verzorgen van onderwijs voor docenten in opleiding. Het Onderwijscentrum VU verzorgt de eerstegraads lerarenopleiding voor de vakken: Nederlands Engels Frans Duits Latijn en Grieks aardrijkskunde geschiedenis maatschappijleer algemene economie bedrijfseconomie wiskunde biologie natuurkunde scheikunde Behalve voor de bovenstaande vakken verzorgt het Onderwijscentrum VU ook een opleiding voor het vak godsdienst en levensbeschouwelijke vorming, waarvoor een certificaat wordt verstrekt. Organisatie van de Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU 9

8 Het aanbod wordt verzorgd in drie clusters: alfa, bèta en gamma. Docenten in opleiding in het alfacluster kunnen zich tevens voorbereiden op het verzorgen van het vak Culturele en Kunstzinnige Vorming I (CKV1), docenten in opleiding Latijn en Grieks tevens op het vak Klassieke Culturele Vorming (KCV) en docenten in opleiding in het bètacluster op het vak Algemene Natuurwetenschappen (ANW) De organisatie van de lerarenopleiding De lerarenopleiding bestaat voor 50% uit praktijkervaring (en bijbehorende opdrachten) en voor 50% uit instituutsgebonden activiteiten. De begeleiding van de docenten in opleiding is in handen van opleidingsdocenten van het instituut en docenten op school (schoolpracticumdocenten en schoolbegeleiders). De inhoud van het onderwijs wordt met de docenten in opleiding regelmatig geëvalueerd, o.a. in de opleidingscommissie. Suggesties voor veranderingen/verbeteringen van het onderwijs worden besproken in het opleidingsteam en in de clusters (alfa, bèta en gamma) Toelatingscommissie Ten behoeve van de lerarenopleiding kent het Onderwijscentrum VU een toelatingscommissie. In de toelatingscommissie zit één medewerker voor elk cluster en het hoofd lerarenopleiding die tevens voorzitter is. De toelatingscommissie toetst de verzoeken om toelating aan vastgestelde regels en wint indien nodig advies in bij de vakdidactici en de examencommissies van de faculteiten. 1.2 Studentenvoorzieningen Onderwijssecretariaat Het onderwijssecretariaat is het centrale adres voor algemene inlichtingen en praktische zaken (tentamenformulier, aanvraag examen, rooster, adreswijziging e.d.). Het secretariaat is er verder voor zaken als: informatie over de organisatie en inhoud van de opleiding; formele verzoeken aan de examencommissie; formele verzoeken om individuele studieroutes; formele administratieve regelingen, toelatings- en examenprocedures, vrijstellingen e.d. Het is van groot belang dat alle studenten zich voordat zij met de lerarenopleiding starten, melden bij het secretariaat teneinde de meest recente informatie over het programma te verkrijgen. Adres onderwijssecretariaat: De Boelelaan 1105, (Gvleugel, hoofdgebouw) kamer 1G-09, tel , onderwijssecretariaat@ond.vu.nl Mededelingen, studieboeken, kopiëren Postvakken Bij het onderwijssecretariaat zijn voor alle docenten in opleiding postvakken gereserveerd. Alle brieven, mededelingen en verdere correspondentie kan de docent in opleiding in het eigen postvak vinden. Alleen als de docenten in opleiding nauwelijks op de VU verwacht worden, wordt bij uitzondering de post naar het huisadres verstuurd. 10 Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU

9 Studieboeken en readers De benodigde boeken/readers voor de colleges worden door de opleidingsdocent opgegeven en zijn per schoolvak verschillend. Bij de start van de opleiding wordt de docenten in opleiding gevraagd een eenmalige machtiging in te vullen ter voldoening van de materiaalkosten. Het onderwijsmateriaal dat voor de stageschool nodig is, valt onder de regelingen die op de betreffende school gelden. Kopiëren Het kopiëren van verslagen en lespakketten is voor eigen rekening. Docenten in opleiding kunnen daarvoor gebruik maken van de kopieerfaciliteiten van de VU. Ook kopieerkosten op school zijn niet voor rekening van de lerarenopleiding. De docent in opleiding kan op school informeren naar de regels die daar gehanteerd worden voor het kopiëren van lesmateriaal Documentatiecentrum Lesmateriaal dat op de scholen voor voortgezet onderwijs wordt gebruikt, is te vinden in de computerzaal (1G-10). De docent in opleiding kan bij de voorbereiding van lessen en bij het doen van onderzoek van dit materiaal gebruik maken. Het grootste deel van het materiaal bestaat uit lesmethodes voor de vakken waarin docenten in opleiding aan het Onderwijscentrum VU een lerarenopleiding kunnen volgen. Er zijn ook dia's, geluidscassettes, cd-rom s en videobanden aanwezig. Het is mogelijk de videobanden ter plekke te bekijken. Ook kan tegen betaling materiaal geleend worden van het Audiovisueel Centrum (hoofdgebouw, kamer 0B-02). Onderwijskundige en vakdidactische literatuur staat in beperkte mate in het documentatiecentrum. De reden hiervan is dat de verzameling van het documentatiecentrum geen doublure moet worden van de literatuur die aanwezig is in de VU bibliotheek. Het leeuwendeel van de onderwijskundige literatuur is te vinden in de bibliotheek van de Faculteit der Psychologie en Pedagogiek in het hoofdgebouw van de VU (zaal 2B-02). Bovendien kan daar altijd de centrale catalogus geraadpleegd worden. Het is de bedoeling dat het documentatiecentrum een rustige werkruimte is, waar docenten in opleiding met het materiaal bij de hand kunnen werken aan lesvoorbereiding en onderzoek. Het is niet mogelijk boeken uit het documentatiecentrum te lenen. De collectie moet voor iedereen te allen tijde beschikbaar en compleet zijn. Wel is het mogelijk uit het materiaal te kopiëren. We verzoeken iedereen dan ook zeer dringend om zich aan deze regel te houden. Het documentatiecentrum is altijd tussen en uur te gebruiken. Mocht de deur op slot zijn dan kan de sleutel gehaald worden op het secretariaat (kamer 1G-09) Computerzaal Het Onderwijscentrum VU beschikt over een computerlokaal met veertien multimedia-computers (Windows-2000) die aangesloten zijn op internet. Naast educatieve software voor de verschillende vakken zijn de volgende pakketten beschikbaar: Office 2000 (o.a. Word, Excel, Access, Outlook, PowerPoint, Publisher, SPSS, Blackboard, digitaal portfolio en Internet Explorer. In dezelfde ruimte staan ook een scanner en een printer opgesteld. Via het onderwijssecretariaat kunnen docenten in opleiding computertijd reserveren. Het is niet toegestaan om zelf programma's te installeren of de instellingen te wijzigen. Organisatie van de Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU 11

10 Mocht dit toch noodzakelijk zijn, neem daarover dan contact op met de systeembeheerder (kamer 1G-16). De pc's worden wekelijks opgeschoond. Bestanden die zijn opgeslagen op de lokale harde schijf kunnen hierbij verloren gaan. Het is niet toegestaan om omvangrijke teksten te printen. Dit werk moet bij de kopieershop geregeld worden. Het documentatiecentrum is opgenomen in de computerzaal. 12 Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU

11 2 Missie en uitgangspunten 2.1 Missie De lerarenopleiding van het Onderwijscentrum VU geeft vorm aan haar maatschappelijke verantwoordelijkheid, te weten het opleiden van leraren en het bijdragen aan de verdere professionalisering van personen die in het onderwijs werkzaam zijn. Maatschappelijke, pedagogische en vakwetenschappelijke inzichten beïnvloeden de eisen die gesteld worden aan een goede leraar. De missie van de Vrije Universiteit kleurt de visie op het opleiden van leraren aan het Onderwijscentrum VU nader in. Belangrijke trefwoorden bij het opleiden van professionele leraren zijn voor de lerarenopleiding van het Onderwijscentrum VU: Betrokken Het verzorgen van onderwijs is niet waardevrij. De aandacht voor waarden en normen verlenen het onderwijs van het Onderwijscentrum VU een speciale kleuring; ze vertalen zich in een betrokken houding op medemens, wetenschap en samenleving. Het Onderwijscentrum VU wil docenten opleiden die een betrokken houding aan de dag leggen, gericht op leerlingen, de organisatie van het leerproces, het vakgebied waarin ze werkzaam zijn en de school waaraan ze zijn verbonden. Deze ambitie impliceert dat van de medewerkers van de lerarenopleiding van het Onderwijscentrum VU een zelfde houding mag worden verwacht. Ontwikkelingsgericht De lerarenopleiding van het Onderwijscentrum VU opereert in het krachtenveld tussen school en student. Het instituut wil optimale ontwikkelingskansen bieden aan groepen en individuen, aansluitend bij de talenten van ieder persoon en aansluitend bij de ontwikkeling die studenten doormaken op weg naar startbekwame docenten. Het individu is uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor de vormgeving van zijn of haar persoonlijke ontwikkeling, maar staat hierbij niet alleen. De individuele ontplooiing geschiedt in relatie met anderen en in de context van onderwijsveld en maatschappij die structuur bieden. Leren van elkaar en leren in een context betekent dat het Onderwijscentrum VU leren definieert als een ontwikkelingsgerichte set van activiteiten. Samen Het bovenstaande impliceert dat docenten teamplayers zijn die vanuit een betrokkenheid bij leerlingen, vak en school hun taken vervullen. Docenten proberen voor leerlingen een optimale leersituatie te creëren. Daarbij past waar mogelijk mede door leerlingen gestuurd onderwijs. 2.2 Beroepsprofiel en competenties Beroepsprofiel Het in het landelijk overleg opgestelde beroepsprofiel van de leraar secundair onderwijs vormt een ijkpunt voor de vormgeving van de lerarenopleiding van het Onderwijscentrum VU. Missie en uitgangspunten 13

12 Het beroepsprofiel bevat een beschrijving van de taken en de rollen van een eerstegraads docent. De lerarenopleiding van het Onderwijscentrum VU beoogt studenten startbekwaam te maken voor het vervullen van die taken en rollen. De startbekwaamheden zijn gericht op de basishouding van de leraar: participatie (ook als burger in de samenleving), brede betrokkenheid en vernieuwingsgezind. Deze startbekwaamheden sporen met de missie van het Onderwijscentrum VU. In de visie van het Onderwijscentrum VU is een startbekwame docent betrokken en ontwikkelingsgericht. Wat dat betekent in het licht van het beroepsprofiel is uitgewerkt in vijf competenties waar een goede docent over moet beschikken Vijf competenties A. Een startbekwame docent is in staat het onderwijsleerproces, de les en de onderwijsperiode vorm te geven. De docent organiseert het leren van leerlingen in de onderbouw en de bovenbouw van het voorgezet onderwijs op zodanige wijze dat leerlingen actief deelnemen aan het leerproces en zelf leeractiviteiten ondernemen. De docent bereidt de lessen en leersituaties voor. Hij organiseert de geplande les of leersituatie en zorgt ervoor dat de leeractiviteiten zo goed mogelijk verlopen. Na afloop ervan evalueert hij en gaat na wat de leeropbrengst voor de leerling en voor hemzelf is geweest. De docent beschikt voor de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van het leren van leerlingen over voldoende vakspecifieke en vakoverstijgende kennis, inzicht en vaardigheden. Hij heeft een repertoire aan strategieën tot zijn beschikking om vorm te geven aan het leerproces van leerlingen. De docent stimuleert het zelfstandig werken van leerlingen en bevordert taakgerichte interactie tussen leerlingen. De docent biedt de leerlingen zinvolle, uitdagende en aantrekkelijke leerinhouden en leermiddelen aan. Het leerproces vindt niet alleen op school plaats maar ook buiten de school. De docent maakt gebruik van diverse werkvormen en leermiddelen en zet die effectief in. De docent zorgt ervoor dat de sfeer in de leeromgeving van dien aard is dat men rustig en geconcentreerd kan werken. De docent zet leeractiviteiten in gang en houdt de vinger aan de pols tijdens het leerproces van de leerlingen. Dat geldt voor de hele groep en ook voor kleinere groepen en de individuele leerling. Hij draagt informatie over, signaleert problemen, verwijst, geeft feedback, geeft leiding, controleert en stimuleert. De docent zorgt voor samenhang in de lessen en is in staat tot een goede planning van de lessen over een langere periode. Hij houdt daarbij rekening met de eind- en tussendoelen die de leerlingen moeten bereiken. Hij zorgt voor voldoende evaluatiemomenten en feedback om de voortgang te bewaken, zowel van de individuele leerling als de groep. Hij stuurt bij waar nodig en helpt de leerling bij het (leren) plannen van het eigen leerproces. Hij maakt daarbij gebruik van studie- of werkwijzers. Hij is bereid en in staat te werken vanuit afspraken die op sectie- en schoolniveau genomen zijn. B. Een startbekwame docent kan omgaan met (verschillen tussen) leerlingen. De docent is in staat het leerproces in een groep goed te laten verlopen. Hij beheerst daartoe vaardigheden op het gebied van klassenmanagement, kan adequaat omgaan met verschillen binnen een groep en kan het leerproces analyseren. In het kader van leerlingenbegeleiding heeft de docent over het wel en wee van zijn leerlingen - individueel en als groep- regelmatig contact met zijn collega's en met verzorgers. 14 Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU

13 De docent signaleert leerproblemen, kan daar adequaat mee omgaan en kan indien nodig doorverwijzen naar professionele hulp. C. Een startbekwame docent kan vorm geven aan zijn eigen professionele ontwikkeling. Een eerstegraads docent moet beschikken over een academisch werk- en denkniveau. Het is van belang dat het vak, aanverwante vakken, ontwikkelingen in het onderwijs, het curriculum, de pedagogiek en de didactiek worden bijgehouden vanuit een kritische en onderzoekende houding. De docent met academisch werk- en denkniveau kan deze ontwikkelingen naar leerlingen toe vertalen en vervult voor leerlingen die willen gaan studeren een voorbeeld. De leraar evalueert systematisch het eigen functioneren. Hij heeft over zijn eigen welbevinden als docent regelmatig contact met betrokkenen, dat kan zijn een collega, de schoolleiding of de leerlingen. Reflectieve vaardigheden zorgen ervoor dat de docent sturing kan geven aan het leerproces van anderen en zichzelf en op basis daarvan (hulp) vragen en oplossingen kan ontwikkelen. Collegiale ondersteuning speelt in dit proces een belangrijke rol. D. Een startbekwame docent kan goed functioneren in teamverband in een school. Onderwijs vereist vakoverstijgend werken. Elke docent moet in teams kunnen samenwerken met collega's. In teamverband worden zaken besproken en in gang gezet. Te denken valt aan de vaksectie, het profielteam, verschillende commissies en de school in zijn geheel. De docent is in staat over de grenzen van het eigen vak heen te kijken. De docent is betrokken bij het welbevinden van de school als gemeenschap en verricht in dat kader taken die niet direct op zijn vakgebied liggen, zoals buitenschoolse activiteiten, leerlingenbegeleiding, beroepsvoorlichting en sociaalculturele activiteiten op school. E. Een startbekwame docent kan reflecteren op waarden en normen en deze een plaats geven in het onderwijs. De docent draagt bij aan het verhelderen van waarden en normen. Dat doet hij door met leerlingen en collega's discussies aan te gaan over dilemma's t.a.v. het functioneren van mensen en t.a.v. maatschappijvraagstukken. In eigen handelen laat hij zien welke waarden en normen hij en de school onderschrijven Algemene eindtermen De vijf competenties zijn uitgewerkt in vijf groepen eindtermen waaraan de docent aan het eind van zijn opleiding moet voldoen. Zie bijlagen Een vijftal uitgangspunten van de lerarenopleiding Door docenten van de lerarenopleiding van de VU wordt samen met vertegenwoordigers van betrokken faculteiten van de VU en met docenten van Onderwijscentrum VU partnerscholen gewerkt aan een vernieuwing van de lerarenopleiding van het Onderwijscentrum VU. In dit vernieuwingsproces is een zestal uitgangspunten vastgesteld: Missie en uitgangspunten 15

14 1. Vraaggericht werken De lerarenopleiding wil maatwerk bieden. Voor de gedifferentieerde instroom van studenten zijn verschillende leerwegen aanwezig: naast het reguliere voltijds traject is er een deeltijdtraject, een zij-instroomtraject, een herintrederstraject en een indalingstraject. Ook binnen deze leerroutes wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de kwaliteiten en de specifieke wensen van de studenten. De uitdaging bij vraaggericht werken ligt in het vinden van het juiste evenwicht tussen maatwerk voor de student, efficiency voor de lerarenopleiding en de eisen die de maatschappij c.q. de school stelt. 2. Praktijkgericht werken De lerarenopleiding is een beroepsopleiding waarin theorie en praktijk nauw verbonden zijn. Leren en werken horen bij elkaar. De school is de werkplek voor de docent in opleiding. Niet alleen op de universiteit maar ook op school vindt reflectie plaats op wat op en rond die werkplek speelt. In toenemende mate zal ook begeleiding van het leerproces van de docent in opleiding op school plaatsvinden. In het kader van het project 'Opleiden in de school' is het Onderwijscentrum VU met zes scholen begonnen met een ontwikkeling waarin vorm wordt gegeven aan het gezamenlijk opleiden van docenten. 3. Vakoverstijgend werken Mede in het licht van samenwerkend leren wordt gewerkt met clustergroepen van 10 tot 30 studenten/docenten in opleiding. Zij maken samen een leerproces door ten aanzien van hoe mensen leren. In de clustergroep wordt een theoretisch kader aangereikt voor de onderwijspraktijk. In de clustergroep kan reflectie op onderwijs en het eigen functioneren veilig plaats vinden. De clustergroep is een oefenplaats voor het handelen in de klas en in de school. Het werken in clusters sluit aan bij de tendens in scholen om docenten meer vakoverstijgend te laten samenwerken. 4. Met een duidelijk wetenschappelijk karakter Van een eerstegraads docent mag een onderzoekende houding verlangd worden: de 'teacher as researcher'. Zelf onderzoek doen op een school is niet de enige manier waarop academische vaardigheden tot uiting komen. Wetenschappelijkheid heeft ook te maken met de kwaliteit van de reflectie op onderwijs, schoolvak en op het eigen handelen in de klas. Dat impliceert het bijhouden van de discussie op deze terreinen in wetenschap en samenleving en een bijdrage aan deze discussie leveren via een systematisch verslag van eigen ervaringen op één of meer van deze terreinen. 5. Met een heldere beoordeling en evaluatie Een lerarenopleiding die maatwerk wil bieden kan niet zonder een adequaat beoordelingssysteem. Gewerkt wordt aan beoordelingsinstrumentarium dat past bij de verschillende fasen die een docent in opleiding doorloopt. Naast een portfolio komen in dit instrumentarium simulaties, evaluatiegesprekken, praktijkopdrachten en zelfreflectie voor. 16 Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU

15 3 Studie-informatie 3.1 De opleiding in vogelvlucht Opzet van de opleiding De opleiding start twee keer per jaar, in september en in februari. De opleiding wordt aangeboden in twee semesters. Uitgaande van de start in september duurt semester 1 tot januari en semester 2 duurt tot juli. De opleiding is sterk praktijkgericht. De helft van de opleiding bestaat uit werkervaring/stage (ook wel schoolpracticum genoemd) op een school voor voortgezet onderwijs. Daarnaast kent de opleiding vier componenten: vakdidactiek, algemene didactiek/pedagogiek, onderzoek van onderwijs (ook wel praktijk- of leeronderzoek genoemd) en keuzemodules. 3.2 De omvang van de studie Algemeen De studielast wordt uitgedrukt in ECTS. Eén ECTS omvat 28 studie-uren. De lerarenopleiding is een opleiding met een studiebelasting van 1680 uur, ofwel 60 ECTS. De opleiding is opgedeeld in twee semesters van ieder ca. 30 ECTS. De verdeling van de totale studielast is: 30 ECTS studiepunten voor de praktijk, 9 ECTS voor algemene didactiek/pedagogiek, 9 ECTS voor vakdidactiek, 8 ECTS voor het praktijkonderzoek en 4 ECTS voor keuzemodules. Schoolpracticum Het schoolpracticum wordt uitgevoerd als stage of als baan. In het schoolpracticum moeten ten minste 250 klassencontacturen gemaakt worden, waarvan 120 zelfstandig te geven lessen. Van die 120 uur zelf te geven lessen moeten 40 lesuren gegeven worden in de bovenbouw havo/vwo. De docent in opleiding wordt begeleid door een eerstegraads docent in het desbetreffende schoolvak. De docent in opleiding vervult het schoolpracticum bij voorkeur op één van de scholen waarmee de opleiding nauw samenwerkt. 3.3 Toelatingsvoorwaarden tot de studie De volledige toelatingsregeling is opgenomen in de bijlagen. Iemand kan pas worden toegelaten als aan alle eisen voor toelating is voldaan Vereiste vooropleiding Om een getuigschrift voor de eerstegraads bevoegdheid te halen moet de docent in opleiding beschikken over een afgeronde doctoraal/masteropleiding in het betreffende vak of een afgeronde doctoraal/masteropleiding in een ander vak en voor het betreffende vak vakinhoudelijk aantoonbaar voldoende kennis hebben. De toelatingscommissie bekijkt of: de aanstaande docent in opleiding geschikt is voor het beroep van leraar op grond van de oriëntatiecursus (cursus Oriëntatie op het beroep van leraar: presentatie en communicatie of cursus Oriëntatie op communicatie en educatie: oriëntatie op het beroep van leraar en communicatiespecialist), of op grond van een assessment. Studie-informatie 17

16 De docent in opleiding beschikt over een afgerond doctoraal/master of beschikt over voldoende kennis in het betreffende vak; dan wel, zal daar in een uit te zetten studietraject over gaan beschikken De oriëntatiecursus 'Presentatie en communicatie' of 'Communicatie en Educatie' De oriëntatiecursus 'Presentatie en communicatie' of 'Communicatie en Educatie' wordt sterk aanbevolen ter voorbereiding op de lerarenopleiding. Deze cursus wordt door het Onderwijscentrum VU verzorgd en maakt onderdeel uit van de bacheloropleiding. De omvang van de oriëntatiecursus bedraagt voor bètastudenten 2 x 6 ECTS en voor alfa/gamma studenten 10 ECTS. Een deel van de cursus bestaat uit een praktijkstage. Behalve een oriëntatie op het beroep van leraar wordt er in deze cursus gewerkt aan de ontwikkeling van vaardigheden op het vlak van presentatie en communicatie. Een brochure en inschrijfformulier zijn bij het secretariaat van het Onderwijscentrum VU verkrijgbaar. Contractonderwijs Voor degenen die hun studie reeds beëindigd hebben of die niet bij de VU als student staan ingeschreven, is het mogelijk de cursus alsnog te volgen via het 'contractonderwijs'. Het cursusgeld bedraagt in dit geval 240,00. Na afloop van de cursus ontvangt de student een certificaat Andere vooropleiding Van tweedegraads naar eerstegraads De aanvullende vakinhoudelijke scholing die nodig is om toelaatbaar te zijn voor de lerarenopleiding betekent dat het doctoraal diploma/master getuigschrift moet worden gehaald. In de regel is voor doorstromen vanuit het HBO naar een womasteropleiding, deelname aan een pre-masterassessment nodig. Per opleiding is de studieduur van dit traject verschillend, maar voor afgestudeerden van de tweedegraads lerarenopleidingen zonder specifieke op het wo gerichte specialisatie moet gerekend worden op ongeveer een jaar pre-masterfase en de studieduur van de masteropleiding. Informatie over het pre-masterassessment en inschrijving als student voor de (pre-)masteropleiding is te verkrijgen bij de dienst studentenzaken van de VU (tel ). Het getuigschrift van de lerarenopleiding kan pas uitgereikt worden als de leraar in opleiding beschikt over een wo-mastergetuigschrift in een relevant vak. Als een aanstaande docent in opleiding een tweedegraads onderwijsbevoegdheid heeft behaald en in het bezit is van een master, krijgt hij vrijstelling voor de oriëntatiecursus 'Presentatie en communicatie' of voor de oriëntatiecursus 'Communicatie en educatie' en een deel van de postdoctorale lerarenopleiding. Tweedegraders die de eerstegraads lerarenopleiding willen volgen, starten officieel in september of januari, maar defacto, gezien hun vrijstellingen, in februari c.q. in september. De studietijd in de lerarenopleiding bedraagt dan een half jaar (30 ECTS). Andere hbo/wo-vooropleiding Als een student een hbo/wo-opleiding in een ander verwant vak heeft afgerond, zijn er mogelijkheden om de vakinhoudelijke kennis die is opgedaan zo aan te vullen, dat hij toelaatbaar is voor de universitaire lerarenopleiding. 18 Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU

17 Voor deze hbo-afgestudeerden geldt dat het getuigschrift van de lerarenopleiding pas uitgereikt kan worden als de leraar in opleiding beschikt over een womastergetuigschrift. Bij de toelatingscommissie kan om nadere informatie worden gevraagd Vrijstellingen Vrijstellingen Voor de vaststelling van vrijstelling(en) wordt verwezen naar de Onderwijs- en Examenregeling, die als bijlage bij deze studiegids is opgenomen. Verzoeken tot vrijstelling worden, bij voorkeur voor aanvang van de opleiding, ingediend bij de examencommissie Assessments Een assessment (geschiktheidsonderzoek) vindt plaats als: de student als 'zij-instromer' in beroep de opleiding gaat volgen en/of de student geen oriëntatiecursus heeft gevolgd. Als het assessment positief wordt afgesloten, kan de student aan de lerarenopleiding beginnen, mits hij voldoet aan de vooropleidingseisen. 3.4 Inschrijving en studiekosten Inschrijving Om toegelaten te kunnen worden tot de lerarenopleiding moet een aanstaande docent in opleiding beschikken over een toelatingsverklaring van de lerarenopleiding van het Onderwijscentrum VU. Om deze te verkrijgen dient de kandidaat zich in eerste instantie middels een inschrijfformulier aan te melden bij het Onderwijssecretariaat. De toelatingscommissie bepaalt vervolgens of een toelatingsverklaring wordt afgegeven. Dit oordeel wordt gebaseerd op de vooropleidingseisen. Voor de officiële inschrijving, nodig voor een collegekaart, collegegeld en studiebeurs, moet de docent in opleiding zich bij de centrale studentenadministratie van de VU vervoegen onder overlegging van de toelatingsbeschikking van het Onderwijscentrum VU. Voor vragen kan de docent in opleiding zich wenden tot de centrale studentenadministratie, het onderwijssecretariaat of studentendecaan. Inschrijven bij de centrale studentenadministratie is niet van toepassing voor zij-instromers in het beroep Studiekosten Voor het studiejaar 2004/2005 bedraagt het collegegeld: 1476,00 bij inschrijving als voltijdstudent als u op 1 september 2004 jonger bent dan 30 jaar; 1800,00 bij inschrijving als voltijdstudent als u op 1 september jaar of ouder bent; 1200,00 bij inschrijving voor een deeltijdstudie als u op 1 september 2004 jonger bent dan 30 jaar; 1476,00 bij inschrijving voor een deeltijdstudie als u op 1 september jaar of ouder bent. Studie-informatie 19

18 3.4.3 Materiaalkosten Tijdens de opleiding ontvangt de docent in opleiding een aantal readers. De kosten hiervoor bedragen voor een heel cursusjaar 70,00 of voor een half cursusjaar 50,00. Hiertoe wordt gevraagd een eenmalige machtiging in te vullen Reiskosten Onderstaande regeling is van toepassing voor het cursusjaar 2004/2005 en is niet geldig voor beursstudenten die van het ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschappen een OV-jaarkaart ontvangen. Studenten die niet in aanmerking komen voor een OV-jaarkaart hebben recht op een vergoeding van de reiskosten in het kader van het schoolpracticum van de lerarenopleiding. Vergoed worden de reëel gemaakte reiskosten tweede klas openbaar vervoer op de voor de universiteit meest voordelige wijze. Dit houdt in: van Amsterdam naar de stageschool (v.v.) of van de woonplaats naar de stageschool (v.v.) indien de woonplaats dichter bij de stageschool ligt dan Amsterdam. De eerste 46,00 is voor eigen rekening. Niet vergoed worden de kosten van lokaal vervoer. Alleen indien de stageschool niet te bereiken is met het openbaar vervoer komt men in aanmerking voor een kilometervergoeding voor een eigen auto. De kilometervergoeding bedraagt dan 0,09 per km. Declaraties kunnen twee keer per jaar, vóór 10 december en vóór 15 juli, ingeleverd worden. Deze regeling geldt niet voor zij-instromers. 3.5 De organisatie van de studie Opleidingstraject Voor alle studenten wordt een leerovereenkomst gemaakt. Afhankelijk van de beginsituatie van de docent in opleiding (voor zij-instromers in beroep, tweedegraders, doorstromers vanuit HBO) wordt met de docent in opleiding een opleidingstraject afgesproken die in de leerovereenkomst vastgelegd wordt. Voor alle docenten in opleiding geldt: Verplichte beschikbaarheid op maandag in verband met te volgen colleges. Op school dient een begeleider aanwezig te zijn, die eerstegraads bevoegd is en deelneemt aan de informatiebijeenkomst voor stagebegeleiders bij het Onderwijscentrum VU. Er dienen minstens 40 lesuren (van de 120 zelfstandg te geven lessen) gegeven te worden in de bovenbouwklassen van havo/vwo. Studietraject CE bèta vakken Studenten van de bètafaculteiten kunnen de lerarenopleiding volgen als onderdeel van een CE masterprogramma. Voorwaarde voor deelname hieraan is het afgerond hebben van de wo-bacheloropleiding. In een gemeenschappelijk deel kan gekozen worden voor de communicatie-master of voor de lerarenopleiding. Studenten dienen zich voor de lerarenopleiding apart aan te melden bij het Onderwijscentrum VU en bij de Dienst Studenten Zaken Colleges De onderdelen algemene didactiek, vakdidactiek, keuzemodules en onderzoek van onderwijs beslaan 30 ECTS. Deze colleges worden op de VU of op school verzorgd. Voor een deel zijn dit (werk)colleges, voor een ander deel (zelfstudie)opdrachten. De dagelijkse gang van zaken is als volgt: 20 Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU

19 Op de maandagochtend vinden de werkcolleges algemene didactiek plaats. Dit zijn meestal gezamenlijke bijeenkomsten met studenten uit hetzelfde cluster (alfa, bèta of gamma). De colleges vakdidactiek vinden plaats op de maandagmiddag. Dit zijn bijeenkomsten met studenten met hetzelfde vak. Vakoverstijgende onderdelen zoals microteaching, logopedie en keuzemodules en bijzondere workshops worden voor de hele groep docenten in opleiding gegeven. Dit gebeurt op de maandagnamiddag. Collegeroosters worden bij de start van de opleiding verstrekt Aanwezigheidsplicht Voor de colleges, werkgroepen en andere bijeenkomsten op de VU geldt een aanwezigheidsplicht. Er wordt vanuit gegaan dat iedereen aanwezig is op de gezamenlijke bijeenkomsten. Ziekte of een andere reden van verhindering moet doorgegeven worden aan het onderwijssecretariaat Schoolpracticumcontract Aan het begin van elk schoolpracticum (stage of baan) in het kader van de lerarenopleiding worden afspraken met betrekking tot begeleiding, verplichtingen van de docent in opleiding en regels waaraan men gebonden is, vastgelegd in het zogenaamde schoolpracticumcontract. Dit document wordt namens de school getekend door de rector/directeur van de school en de schoolpracticumdocent, en namens het Onderwijscentrum VU door de schoolpracticum- coördinator, de begeleidende vakdidacticus van de docent in opleiding en de docent in opleiding zelf. Na ondertekening ontvangt de docent in opleiding een exemplaar van het contract. Voor 'zij-instromers in het beroep' wordt dit geregeld via een tripartiete-overeenkomst die wordt ondertekend door de zij-instromer, de school en het Onderwijscentrum VU Wettelijke aansprakelijkheid In principe vallen de docenten in opleiding die aan het Onderwijscentrum VU opgeleid worden onder de WA-verzekering van de VU. Uiteraard geldt die verzekering alleen wanneer er iets gebeurt dat voortvloeit uit activiteiten die verricht worden in het kader van de opleiding. Als de docent in opleiding zelf iets overkomt, valt hij niet automatisch onder de verzekering van de VU of van de stageschool. Het is daarom aan te raden dat de docent in opleiding een goede ongevallen-, ziektekosten- en WA-verzekering heeft. Over het algemeen vragen de scholen daar ook om voordat de docent in opleiding bijvoorbeeld mee mag op een werkweek Internationalisering In het voortgezet onderwijs speelt internationalisering de laatste jaren een grote rol. De Europese eenwording en de verbreiding van ICT zijn daar de oorzaak van. Bijna elke school heeft tegenwoordig een uitwisselingsprogramma of een studiereis naar het buitenland op het programma staan. Ook in de lerarenopleiding wordt aandacht besteed aan de internationalisering. In het kader van de keuzemodules worden excursies naar Gent, Duitsland en Florida georganiseerd. Deze excursies vinden in het voorjaar plaats. De dio's volgen colleges aan de universiteit en/of bezoeken scholen voor voortgezet onderwijs. Ook voeren zij een vakoverstijgende opdracht uit. De ervaring leert dat zo'n kijkje over de grens heel verhelderend kan zijn voor de visie op het onderwijs in eigen land. Deelname is facultatief. Van de deelnemers wordt een eigen bijdrage gevraagd; de excursie wordt slechts voor een klein deel gesubsidieerd. Studie-informatie 21

20 Een andere mogelijkheid is om deel te nemen aan de conferentie 'Docent in Europa'. Deze conferentie vindt plaats in juni Van elke Nederlandse universiteit worden tien deelnemers afgevaardigd. Tijdens de conferentie wordt onderzocht wat het begrip internationalisering inhoudt. Het programma bestaat uit lezingen, workshops en het uitvoeren van opdrachten. De conferentie duurt van zondagavond tot dinsdagmiddag. Aan de deelname zijn geen kosten verbonden. De conferentie is ondergebracht in het programma van de keuzemodules van de lerarenopleiding. Ook een langer verblijf in het buitenland is mogelijk. In het kader van het Socratesprogramma kan een gedeelte van de studie in het buitenland te gevolgd worden. Dio's die hiervoor voelen maken in overleg met de coördinator internationalisering een plan waarin zij aangeven naar welke universiteit zij gaan, wie daar de contactpersoon is en welke studieonderdelen zij daar volgen. Aangeraden wordt een dergelijk verblijf pas in de tweede helft van de studie te plannen. Het plan voor verblijf in het buitenland moet door de examencommissie worden goedgekeurd 3.6 Studievoortgangsregistratie en examen Studievoortgangsregistratie Algemeen Het onderwijssecretariaat houdt de studievoortgang van de docent in opleiding bij en rapporteert desgevraagd daarover aan de docent in opleiding. Als bewijs van de afronding van de onderdelen, te weten algemene didactiek/pedagogiek, vakdidactiek, praktijkonderzoek, praktijk en keuzemodules, moet de docent in opleiding een tentamenbriefje invullen, dat door de opleidingsdocent getekend wordt. De briefjes worden ingeleverd bij het onderwijssecretariaat van de lerarenopleiding. Werkervaring De docent in opleiding moet minimaal 250 zogenaamde klassencontacturen hebben gemaakt en daarvan minimaal 120 uren zelfstandig les hebben gegeven, waarvan 40 uur in de bovenbouw havo/vwo. Klassencontacturen zijn de lessen die de docent in opleiding observeert, de lesuren waarin hij een groepje leerlingen begeleidt en ook de uren waarin de docent in opleiding zelf lesgeeft. Onder de zelfstandig gegeven lessen vallen de lessen die door de docent in opleiding zelf verzorgd worden. Als zelfstandige lessen gelden tevens hele lesuren aan een gedeelte van de klas of een gedeelte van het lesuur aan de hele klas. Van zelfstandig gegeven lessen worden stageverslagen gemaakt. De schoolpracticumverklaring maakt onderdeel uit van het getuigschrift en wordt getekend door de rector/directeur en de schoolpracticumdocent van de school waar de docent in opleiding stage heeft gelopen, als bewijs van het feit dat de docent in opleiding 250 klassencontacturen heeft gemaakt en 120 uren heeft lesgegeven. Tijdens de opleiding moet de docent in opleiding hiervan dus aantekening maken. Hiervoor zijn formulieren op het onderwijssecretariaat te verkrijgen, waarvan de docent in opleiding eens per periode geacht wordt een kopie bij het onderwijssecretariaat van de lerarenopleiding in te leveren. De beoordeling van de stage geschiedt door de schoolpracticumdocent/opleider in de school via de ingevulde checklist, die aan het einde van de stage bij het onderwijssecretariaat moet worden ingeleverd. 22 Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU

21 3.6.2 Examenreglement Het examenreglement van de lerarenopleiding Onderwijscentrum VU is als bijlage bij deze studiegids opgenomen. Studie-informatie 23

22 24 Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU

23 4 Studieprogramma 4.1 Examenonderdelen vakcode vaknaam stp Vakdidactiek aardrijkskunde Vakdidactiek geschiedenis Vakdidactiek maatschappijleer Vakdidactiek godsdienst Vakdidactiek alg. economie Vakdidactiek bedrijfseconomie Vakdidactiek Frans Vakdidactiek Engels Vakdidactiek Duits Vakdidactiek klassieke talen Vakdidactiek Nederlands Vakdidactiek scheikunde Vakdidactiek natuurkunde Vakdidactiek biologie Vakdidactiek wiskunde Algemene didactiek / pedagogiek Praktijk Prakijkonderzoek Keuzemodulen Het studieprogramma Vakdidactiek 1 en 2 Inhoud De vakdidactiek houdt zich bezig met de inhoud van het schoolvak en met het lesgeven in het schoolvak. Er is aandacht voor vakspecifieke kennis, vaardigheden en inzichten en voor het schoolvak relevante ICT-toepassingen. In het vakdidactiekprogramma vindt eveneens een vertaling plaats van algemeen didactische thema's naar het vak. Een belangrijk onderdeel van de vakdidactiek is de meesterproef: in de derde fase ontwerpt de docent in opleiding als meesterproef onderwijsmateriaal volgens een aantal richtlijnen. Een meesterproef kan bestaan uit praktische opdrachten, trainingsmodules, een speciaal lessenpakket, een plan voor een excursie, etc. De docent in opleiding laat hiermee zien dat hij zelfstandig vanuit zijn eigen kennis en inzicht t.a.v. onderwijs, vak en maatschappij een uitgewerkt plan kan ontwerpen dat leerlingen in staat stelt op een bepaald gebied leerervaring op te doen. De meesterproef wordt uitgetest in de onderwijspraktijk en geëvalueerd. De vakdidacticus beoordeelt de meesterproef in het kader van het portfolio. Literatuur: reader kan bij aanvang van de cursus aangeschaft worden. Onderwijs werkcollege: maandag Periode: Toetsing opdracht: opdrachten worden opgenomen in het portfolio Blackboard: ja Studieprogramma 25

24 Algemene didactiek / pedagogiek 1 en 2 Inhoud Bij algemene didactiek / pedagogiek spelen de leservaringen op school een belangrijke rol. Daarmee in samenhang komen bij de colleges algemene onderwijskundige en pedagogische inzichten onder andere via literatuurstudie aan de orde en wordt geoefend met en gereflecteerd op het begeleiden van leerprocessen. Het gaat daarbij om onderwerpen als orde, verschillen tussen leerlingen en leerstijlen. Reflectie op het eigen leerproces en dat van mede dio s via besprekingen van leerervaringen en het maken van een persoonlijk ontwikkelingsplan nemen een belangrijke plaats in. Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door docenten van het cluster (alfa, bèta, gamma). Er wordt gestreefd naar een samenhang tussen vakdidactische en algemeen didactische / pedagogische aspecten in het onderwijsaanbod. Literatuur: reader kan bij aanvang van de cursus aangeschaft worden. Onderwijs werkcollege: maandag Periode: Toetsing opdracht: opdrachten worden opgenomen in het portfolio Blackboard: ja Praktijkonderzoek Doel 1. Zicht krijgen hoe door systematisch onderzoeken van onderwijssituaties inzicht verkregen kan worden leerprocessen van leerlingen. 2. Opdoen van ervaring met het voorbereiden uitvoeren en rapporteren van onderzoek van onderwijssituaties. Inhoud Bij het praktijkonderzoek diept de dio één of meer vraagstukken uit de (eigen) onderwijspraktijk uit. Hij doet dat door het opzetten, uitvoeren en evalueren van een op de onderwijspraktijk gericht onderzoek waarbij op één of enkele scholen empirisch materiaal wordt verzameld rond de meesterproef. Elke dio maakt in het kader van vakdidactiek een meesterproef. In het praktijkonderzoek wordt het leereffect (van een of meer aspecten) van de meesterproef onderzocht. Dit onderzoek mondt uit in een (voor)onderzoekverslag, een peer review en een onderzoeksartikel. Op de onderwijsresearchdag van het Onderwijscentrum VU worden enkele praktijkonderzoeken van dio s gepresenteerd en bediscussieerd. Literatuur : Baarda, D.B. et al. (1998) Kwalitatief onderzoek. Basisboek. Houten: EPN. ISBN: Oost, H. & Markenhof, A. (2002) Een onderzoek voorbereiden. Baarn: HB. ISBN: Oost, H. (2002) Een onderzoek uitvoeren. Baarn: HB. ISBN: Oost, H. (2002) Een onderzoek rapporteren. Baarn: HB. ISBN: Toetsing: (Voor)onderzoeksverslag Peer review over (voor)onderzoeksverslag onderzoeksartikel voor vaktijdschrift voor leraren 26 Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU

25 Opmerkingen Het onderzoek wordt uitgevoerd rond de meesterproef en bevat een vooronderzoek en een hoofdonderzoek Werkwijze Aan het begin van de opleiding worden doel, planning en beoordeling van het praktijkonderzoek uitgelegd en ontvangen de dio's een handleiding met daarin onder meer een beoordelingschecklist en literatuursuggesties op het gebied van methoden en technieken van onderzoek. Er worden drie werkcolleges georganiseerd ter ondersteuning. Dio's worden uitgedaagd met hun praktijkonderzoek aan te sluiten bij onderzoek dat wordt verricht door medewerkers van het Onderwijscentrum VU en zoveel mogelijk gemeenschappelijke thema s op te pakken. Literatuurverkenning, probleemstelling, onderzoeksvraag en onderzoeksdesign dienen door de instituutsbegeleiders goedgekeurd te worden alvorens de dio verder kan gaan met de dataverzamelingsfase en de data verwerkingsfase. Gedurende deze fasen zijn de instituutsbegeleiders beschikbaar voor individuele hulp. Aan de hand van concepten van het onderzoeksverslag reflecteert de dio met zijn instituutsbegeleider op de analyse van de onderzoeksgegevens in het licht van de literatuur. Vervolgens wordt het definitieve onderzoeksartikel geschreven. Praktijk 1 en 2 Inhoud In overleg met de begeleider op school en op de opleiding voert de docent in opleiding stageopdrachten op school uit en verwerkt deze in het portfolio Doel: Praktijkervaring opdoen op school vormt de kern van de opleiding. De praktijkervaring wordt opgedaan op een school voor Voortgezet Onderwijs. Contacturen: Op school geeft de docent in opleiding minimaal 120 lessen en maakt minimaal 250 klassencontacturen. Minimaal 40 lesuren worden gegeven in bovenbouwklassen havo/vwo. Periode: Toetsing: stageverslag De praktijkervaring wordt door de schoolbegeleider en door de instituutsbegeleider beoordeeld. Opdrachten in het kader van praktijkervaring worden opgenomen in het portfolio. Begeleiding: Er zijn twee begeleiders; één vanuit de school en één vanuit de opleiding. Keuzemodulen Het Onderwijscentrum VU biedt keuzemodulen aan. Eén van de mogelijkheden is één of meer van de door het instituut aangeboden keuzemodulen te volgen. De dio kan er echter ook voor kiezen om een bepaald aspect van een schoolvak of een aspect van het leerproces van leerlingen of van het coachen van leerlingen nader te bestuderen. Door het Onderwijscentrum VU worden onder andere de volgende keuzemodulen aangeboden: Docent in Europa Orientatie in het HBO Excursies Gent, Duitsland, Florida Petje af Mores leren Lesgeven in het VMBO Studieprogramma 27

26 Binnen de clusters en vakken worden keuzemodulen aangeboden als: Veldwerkweek, Klassieke Culturele Vorming (KCV) Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV) Literatuur : Wordt bij aanvang van de cursus bekend gemaakt. Onderwijs werkcollege: maandag Toetsing: opdracht Opmerkingen: In het voorjaar worden het definitieve aanbod van keuzemodulen bekend gemaakt. De inschrijving voor de modulen vindt dan plaats. 28 Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU

27 5 Bijlagen 5.1 Eindtermen A. Organisatie, begeleiden en evalueren van het leren van leerlingen De docent in opleiding (dio) is in staat het leerproces voor te bereiden, ten uitvoer te brengen en te evalueren. A1. Voorbereiden van het leerproces De dio kan: 1. Een lesplan maken voor één of meerdere lessen. 3. Leerdoelen formuleren en leerstof ordenen. 4. De beginsituatie van leerlingen bepaalt. 5. Een opdracht of reeks van opdrachten ontwerpen die leerlingen zelfstandig kunnen uitvoeren. 6. Een keuze maken uit relevante leermiddelen, werkvormen en ICTtoepassingen die bij het leerdoel en de leerlingen passen. A2. Uitvoering van het leerproces De dio kan: 1. Aansluiten bij het beginniveau van leerlingen. 2. Leer- en lesdoelen aan leerlingen duidelijk maken. 3. De leerstof goed uitleggen en duidelijk presenteren. 4. Geregeld samenvatten, herhalen en nagaan of de leerlingen de leerstof begrijpen. 5. Structuur aanbrengen in het werk en bevorderen dat leerlingen structuur aanbrengen in hun eigen werk. 6. Tempo houden in het leerproces en dat zonodig aanpassen. 7. Gebruik maken van verschillende typen vragen om het leren te bevorderen. 8. Gebruik maken van leermiddelen en ICT-toepassingen passend bij leerdoelen en leerlingen. 9. Gevarieerde werkvormen hanteren voor de klas, voor groepen en voor de individuele leerling. 10. De leerlingen duidelijk maken aan welke eisen hun werk moet voldoen. 11. Zich in voor leerlingen begrijpelijke taal uitdrukken 12. De leerlingen stimuleren het eigen leerproces te plannen en te sturen. A3. Evaluatie van het leerproces De dio kan: 1. De leerlingen aansporen tot reflectie op het geleerde. 2. Het leerproces en leerproduct op verschillende momenten met de leerlingen evalueren. 3. Verschillende evaluatie-instrumenten hanteren. 4. Leerprestaties van leerlingen toelichten aan leerlingen, ouders/verzorgers en collega's. 5. Verschillende functies en typen van toetsen onderscheiden. Bijlagen 29

28 6. Nieuwe toetsen ontwerpen en toetsen van anderen beoordelen op kwaliteit. 7. Beoordelingscriteria en normeringen opstellen in overeenstemming met leerdoelen en niveau van de leerlingen. 8. Toetsresultaten analyseren en zonodig op basis daarvan een hulpplan maken. A4. Planning op termijn van het leerproces De dio heeft kennis van en inzicht in: 1. De kerndoelen en eindtermen van het schoolvak. 2. De structuur van het schoolvak: ordening en samenhang van de onderdelen. 3. De structuur en de inhoud van in het schoolvak gebruikte methoden. 4. De relatie tussen beoogd eindniveau en het werkelijke niveau van leerlingen. 5. De manier waarop jaarplan, vakleerplan en PTA tot stand komen. 6. De manier waarop voorlichting wordt gegeven over leerinhouden aan leerlingen en ouders/verzorgers. B. Omgaan met (verschillen tussen) leerlingen. De dio is in staat een goed werkklimaat te scheppen en te handhaven, met aandacht voor zowel de individuele leerling als de hele groep. B1. Klassenmanagement De dio: 1. Kent de leerlingen bij naam. 2. Heeft positieve verwachtingen t.a.v. leerresultaten en weet dat duidelijk te maken aan de leerlingen 3. Maakt voorstellen en ideeën van leerlingen bespreekbaar in de groep. 4. Kan de aandacht op zich vestigen en vasthouden. 5. Overziet wat er gebeurt in de klas en heeft ook aandacht voor de individuele leerling. 6. Onderkent verschillen tussen leerlingen op het gebied van sekse, leeftijd en sociaal- culturele achtergrond. 7. Kan met bovengenoemde verschillen adequaat omgaan. 8. Is bereid zaken betreffende het leerproces en werkklimaat met groepen leerlingen te bespreken. 9. Past de algemene gedragsregels van de school toe. 10. Stelt gedragsregels op voor de eigen klassen en past deze regels consequent toe. 11. Maakt effectief gebruik van beloningen en sancties. B2. Leerlingenbegeleiding De dio: 1. Kent het beleid van de school m.b.t. begeleiding van leerlingen 2. Kan een begeleidingsgesprek voeren met een leerling 3. Kan problemen signaleren en verwijzen naar deskundigen binnen en buiten de school. 30 Lerarenopleiding Onderwijscentrum VU