DE EERSTE MUZIKALE KILOMETERS

Transcriptie

1 DE MUZIEK ROUTE WEG VAN MUZIEK DE EERSTE MUZIKALE KILOMETERS MUZIKALE ROUTEPLANNER 2011 Utrechts Centrum voor de Kunsten SAMENWERKINGS PARTNERS Utrechts Centrum voor de Kunsten

2 Jazz is. Jazz leeft. Gebeurt. Beweegt. Jazz neemt. Jazz geeft. Jazz weet. Jazz spreekt. Jazz doet. Jazz laat. Jazz komt. Jazz gaat. Uniek. Muziek. Van vlees en bloed. Jazz waagt. Jazz wint. Breekt baan. Jazz bonkt. Jazz staat. Jazz valt. Is overal. Ontroert. Verwarmt. Grijpt bij de keel. Jazz knettert. Knalt. Ontketent. Heerst. Jazz heelt. Jazz zuivert. Lichaam. Geest. Jazz swingt. Jazz vecht. Is waar. Is echt. Geen loze kreet. Geen leeg gebaar. Jazz werkt. Versterkt. Ontwapent. Toont. Jazz laaft. Jazz loont. Is water. Brood. Jazz lacht. Jazz huilt. Jazz in. Jazz uit. Legt bloot. Daagt uit. Jazz kookt. Jazz bruist. Jazz troost. Jazz bijt. Jazz bloedt. Heeft schijt. Is zwart. Is wit. Is rood. Niet grijs. Jazz vloekt. Jazz moet. Verbroedert. Zoekt. Jazz vindt. Jazz wijst. Jazz schokt. Jazz eist. Jazz hoog. Jazz laag. Jazz voor. Jazz na. Jazz rookt. Jazz jaagt. Is eigen baas. Vereent. Verzoent. Begeestert. Woedt. Bevrijdt. Bewijst. Begrijpt. Vervoert. Jazz spreidt. Jazz sluit. Bezielt. Verrijkt. Geeft hoop. Verblijdt. Jazz shittert. Glanst. Jazz flitst. Jazz danst. Verhit. Zweept op. Bemint. Verleidt. Jazz roept. Jazz voelt. Jazz groeit. Jazz bloeit. Jazz blaakt. Jazz blijkt. Betovert. Geilt. Jazz ademt. Zweet. Jazz fluistert. Schreeuwt. Ontmaskert. Snijdt. Jazz glijdt. Jazz sluipt. Jazz slijpt. Jazz spuit. Jazz klinkt. Jazz dwingt. Jazz lonkt. Jazz blinkt. Jazz vraagt. Jazz raakt. Verlost. Verbaast. Viert feest. Verklaart. Is bitter. Zoet. Is hot. Is cool. Jazz ijlt. Vooruit. Voorbij. Ver weg. Dichtbij. Paraat. Bereid. Op weg. Altijd. Jazz was. Jazz is. Jazz blijft. Jazz, van Jules Deelder

3 VOORWOORD Wanneer ik in het gedicht van Jules Deelder Jazz vervang door Muziek, blijft het waar. De kracht van muziek is onuitputtelijk, maar om dat te ervaren moet je wel op de juiste manier met muziek in aanraking zijn gekomen. Vanaf dat moment kan iedereen op elk moment met muziek alles vertellen wat er nodig is. In de afgelopen jaren is er veel wetenschappelijke onderzoeken gepubliceerd over het nut van muziekeducatie. Mijn ervaring is dat het nogal uitmaakt waarom en op wat voor manier deze muziekeducatie vorm krijgt. Muzikale ontwikkeling en creativiteitsontwikkeling gaan niet per definitie hand in hand, er zijn namelijk heel andere variabelen in het spel. Dit zorgde ervoor dat ik me in de afgelopen jaren sterk heb gemaakt om bij geïnteresseerden, cursisten, leerlingen, workshopdeelnemers, publiek en mezelf het muzikale creatieve vermogen te ontdekken, vertalen en ontwikkelen. Dat bleek over het algemeen veel makkelijker bij kinderen, omdat kinderen een intrinsieke behoefte hebben om spelenderwijs te leren. Wat mij betreft is dat voor iedereen de beste manier om te leren. In Overvecht werd dit gekoppeld aan het programma de Vreedzame School/Wijk. Een logische koppeling waarbij het ontwikkelen van eigen verantwoordelijkheid bij kinderen centraal staat. Met muzikale creatieve groepswerkvormen ontdekken, maken enleren spelen maakt kinderen flexibel, reflectief en verantwoordelijk. Dat mensen gebaat zijn bij creatief vermogen is inmiddels duidelijk. Dat het bij kinderen veelal wordt afgeleerd werd me eveneens duidelijk, ook al genoten zij muziekonderwijs. Daarom is De Muziek Route eenproject geworden waarbij kinderen zelf keuzes kunnen maken in de creatieve maakprocessen en daardoor gemotiveerd raken om technische vaardigheden te leren. Een Route met zijpaden, obstakels, zandwegen, carpoolplaatsen, tolwegen en rotondes. Dat was althans de hypothese. Hierna leest u of de bestemming met succes is bereikt. Hanno Tomassen, initiatiefnemer van De Muziek Route

4 INHOUDSOPGAVE INLEIDING DE MUZIEKROUTE BLZ. 11 ACHTERGROND EN CONTEXT KERNBEGRIPPEN METHODISCHE AANPAK DE CIJFERS PARTNERS EN PROJECTORGANISATIE DE MUZIEKROUTE IN DE PRAKTIJK BLZ. 19 ZANGLES INSTRUMENTALE LES SCHOOLENSEMBLES PRESENTATIES SAMENHANG LESSEN, ENSEMBLES EN PRESENTATIES KARAKTERISTIEKEN UITGELICHT BLZ. 29 BALANS TUSSEN ORDE HANDHAVEN EN CREATIVITEIT BETROKKENHEID GROEPSLEERKRACHT SAMENWERKING EN WISSELWERKING DOORWERKING IN DE REGULIERE LES BETROKKENHEID OUDERS INBRENG PROFESSIONELE MUSICI BELANG VAN ROLMODELLEN DESKUNDIGHEIDSBEVORDERING MONITORING EN EVALUATIE BLZ. 41 BELANGRIJKSTE RESULTATEN CONCLUSIE FOCUS VOOR DE TOEKOMST NAWOORD

5 INLEIDING In de periode is het project De Muziek Route uitgevoerd. Bij de uitvoering van het project is op innovatieve wijze gewerkt aan de bevordering van actieve muziekbeoefening bij kinderen in de leeftijd van 4 12 jaar. De werkwijze, waarbij het plezier beleven aan het samen muziek maken centraal staat, sluit goed aan op de belevingswereld van de doelgroep. De Muziek Route is een bijzonder project waarin kinderen leren zelf greep te krijgen op het proces van samen muziek maken. De ambitie reikt dus verder dan het gebruikelijke aanleren van technieken en oefenen van vaardigheden. De gekozen benaderingswijze is in de wereld van de kunsteducatie uitzonderlijk te noemen. Het tweejarige project is verwezenlijkt door een hecht samenwerkingsverband tussen de volgende partners: drie scholen (Joannes XXI- II, De Schakel en OBO locatie-t) die deel uit maken van de Brede School Overvecht (BSO), Rosa Ensemble, Muziek Centrum van de Omroep (MCO), Vredenburg en het Utrechts Centrum voor de Kunsten (UCK). Het project is uitgevoerd in het kader van de regeling Er zit Muziek in Ieder Kind van het Fonds voor Cultuurparticipatie. Gedurende de hele periode is informatie verzameld over de voortgang en de resultaten die zijn geboekt. Het betreft een goed gedocumenteerd project waarover we hier in hoofdlijnen rapporteren. DIT IS NU AL DE MOOISTE DAG VAN MIJN LEVEN! - DE ACHTJARIGE VIOLISTE FATIMA BIJ HET BE- TREDEN VAN DE ZAAL IN VREDENBURG, OP WEG NAAR HET PODIUM. 9 INLEIDING

6 DE MUZIEKROUTE ACHTERGROND EN CONTEXT VAN HET PROJECT De wijk Overvecht in Utrecht In de Wijkmonitor 2009 en 2013 wordt Overvecht, samen met Kanaleneiland, Ondiep en Zuilen-oost, als krachtwijk in Utrecht beschreven. Enkele gegevens : In Overvecht gaat veel aandacht uit naar de grote groep jonge bewoners; de kinderen tot 12 jaar. Buiten de uitbreidingswijken van de stad kent Overvecht de grootste toename van deze groep in de afgelopen vijf jaar. Naar verhouding zijn er veel kinderen van allochtone herkomst. Een ander opvallend verschijnsel is dat veel kinderen jonger dan 12 jaar in Overvecht opgroeien in een gezinssituatie waarbij er sprake is van één ouder. De Jeugdmonitor geeft ook aan dat het welzijn van relatief veel Overvechtse kinderen lager is dan bij leeftijdsgenoten in de rest van de stad. Ze zijn vaak minder goed te spreken over de buurt en hun (psychisch) welbevinden wordt als minder gunstig ervaren. Voor veel kinderen in deze wijk is muziekbeoefening geen vanzelfsprekendheid. Muziekbeoefening krijgen zij veelal niet van huis uit mee en er zijn duidelijk sociaal-maatschappelijk drempels die muziekbeoefening belemmeren. Startsituatie De startsituatie (najaar 2011) op de deelnemende scholen De Schakel, OBO locatie T en Joannes XXIII kan als volgt worden getypeerd: Er is naast rekenen en taal aandacht voor de creatieve vakken. De kinderen komen, al dan niet in samenwerking met het UCK, in heel beperkte mate in contact met kunst en cultuur. De scholen zien muziek als een mogelijkheid om de ontwikkeling van kinderen te optimaliseren. Er wordt weinig aan muziek gedaan; het betreft vaak een half uurtje per week, zingen en ritmes klappen. Op geen enkele school wordt hierbij gebruikt gemaakt van een bepaalde lesmethode. Slechts op één school vinden gezamenlijke muziekuitvoeringen plaats. De plaats die muziek in het curriculum inneemt is door de scholen niet nader omschreven. De muzieklessen op de drie scholen worden door de groepsleerkracht verzorgd (met uitzondering van de Verlengde Schooldag (VSD). De wijze waarop dit gedaan wordt en het wel of geen verbinding maken met andere onderdelen van het curriculum, zoals taal en drama, is sterk afhankelijk van de betrokken groepsleerkracht. De groepsleerkracht brengt vele uren per 11 DE MUZIEKROUTE

7 week met de kinderen van zijn of haar vaak op basis van improvisatieoefeningen, rollen toebedeeld afhankelijk van hun ont- Hierbij wordt in een democratisch hart in klas groep door. Er is sprake van een sterke vormen de basis voor technisch en theore- wikkeling en talent. Wekelijkse reflectie op dit en school georganiseerd waar leerlingen een band tussen groepsleerkracht en kinderen; tisch muziekonderwijs. Hierdoor worden proces door en met de kinderen zorgt voor stem hebben en mogen meepraten over zaken Veel kinderen hebben een niet-westerse techniek en theorie beter verankerd. een snel toenemende verantwoordelijkheid. die hen aangaan. De vervolgmodule Gedrag culturele achtergrond. Bij sommige kinde- is in de maak. Zie voor meer informatie ren is sprake van gedragsproblemen zoals Eigenaarschap Zang als basis ADHD, PDD-NOS. Wanneer bovenstaande maakprocessen Omdat de ontwikkeling van algemene mu- De ouders van de kinderen zijn op geen leiden tot een presentatie, zullen de kinde- zikaliteit het beste verloopt wanneer de stem Vreedzame Wijk enkele school actief betrokken bij de mu- ren zich eigenaar hiervan voelen Daarmee het uitgangspunt is, is gekozen om in groep 3 De Vreedzame Wijk komt voort uit De zieklessen. neemt de verantwoordelijkheid voor het te beginnen met zang. Ook in de latere fase Vreedzame School. Door de positieve effec- bereikte toe, evenals de motivatie voor het (tijdens de instrumentale lessen) blijft zang ten van De Vreedzame School ontstaat er in Op de scholen van de Brede School Over- vervolg. Het voelen van verbondenheid met een belangrijke rol spelen. De groepsleer- veel wijken belangstelling om het succes van vecht, waar de drie participerende scholen een rolmodel, instrument en resultaat biedt krachten van groep 1 en 2 zullen ondersteund De Vreedzame School door te trekken naar deel van uit maken, wordt gewerkt met de kwalitatieve verdieping en genereert blijvende worden in het geven van zanglessen in de de wijk: De Vreedzame Wijk. Met deze ver- methode Vreedzame School/Wijk. In De verbondenheid met het groepsproces. Op de- klas. Gebleken is dat op scholen waar veel en breding wordt een eenduidige pedagogische Vreedzame School krijgen leerlingen een zelfde manier worden kinderen eigenaar van kwalitatief goed zangonderwijs wordt gegeven aanpak ingevoerd in alle organisaties die in stem, mogen ze meedenken over allerlei het creatieve proces. De rol van de muziekdo- de creativiteit van kinderen toeneemt. de wijk met kinderen in de basisschoolleeftijd zaken en krijgen ze verantwoordelijkheden. cent is faciliteren. Geïntroduceerde werk- werken. Kinderen leven in sommige wijken Bovendien leren ze op een positieve en zorg- vormen kunnen uiteindelijk door groepjes Vreedzame School in teveel van elkaar gescheiden werelden zame manier met elkaar om te gaanen hoe kinderen zelf worden uitgevoerd en zal leiden De Vreedzame School is een compleet pro- (school, thuis, straat). Door aan te sluiten bij je conflicten constructief kunt oplossen. Bij tot een origineel muzikaal resultaat. Dit gramma voor basisscholen dat zich richt op de werkwijze van de scholen (gebruik van het ontstaan van De Muziek Route is des- uitgangspunt loopt parallel aan de gehanteer- sociale competentie en democratisch burger- dezelfde begrippen, inspelen op de geleerde tijds bewust gekozen voor een methodische de pedagogische aanpak Vreedzame School / schap. Het beschouwt de klas en de school als vaardigheden, dezelfde pedagogische aanpak, aanpak die gebaseerd is op de combinatie van Wijk in Overvecht. Ook hierbij worden kin- een leefgemeenschap, waarin kinderen zich dezelfde wijze van omgaan met conflicten, Creatief leren en de Vreedzame School/Wijk. deren verantwoordelijk voor groepsprocessen. gehoord en gezien voelen, een stem krijgen zichtbaarheid van De Vreedzame School-prin- Deze werkwijze levert niet alleen een product en waarin kinderen leren om samen beslis- cipes) worden de pedagogische milieus aan KERNBEGRIPPEN METHODISCHE AANPAK of presentatie op maar leert de kinderen ook grip te krijgen op het creatieve proces. singen te nemen en conflicten op te lossen. Kinderen voelen zich verantwoordelijk voor elkaar en voor de gemeenschap en staan open elkaar geknoopt. Voor de kinderen wordt op deze manier duidelijk dat overal dezelfde verwachtingen worden gehanteerd en overal Peereducatie en Informeel leren voor de verschillen tussen mensen. dezelfde regels en afspraken gelden. Creatief leren Tijdens de groepsprocessen zullen kinderen Kinderen willen spelen, maken en ver- niet alleen van de docenten maar ook van De kern van De Vreedzame School wordt Combinatie Creatief Leren Vreedzame kennen. Dit zijn karaktereigenschappen die elkaar leren. Ieder kind krijgt de ruimte om gevormd door een lessenserie. Tijdens het School/Wijk moeten worden benut in het muziekonder- creativiteit in te brengen, hetgeen de groep tweejarige invoeringstraject staat in de team- Voor beide kernbegrippen geldt dat kinde- wijs. Dit houdt in dat er in de lessen ruimte is inspireert. In kleinere groepen worden kinde- trainingen het bijbehorende leerkrachtgedrag ren moet worden geleerd om verantwoor- om te komen tot origineel, door de kinderen ren uitgedaagd om te maken, te kiezen en uit centraal. In het eerste jaar wordt de lessenserie delijkheid te nemen voor het proces en het geïnitieerd materiaal. Dat gebeurt binnen van te voeren. ingevoerd en in het tweede jaar de leerling- resultaat. Daarmee wordt het probleemop- tevoren aangegeven artistieke kaders en met De randvoorwaarde is dat ieder individu een mediatie. Na de invoering is er een vervolg- lossend vermogen, in een creatieve of andere passende werkvormen. Deze maakprocessen, inbreng heeft. De kinderen krijgen specifieke module beschikbaar: De Groepsvergadering. context, groter. 12 DE MUZIEKROUTE DE MUZIEKROUTE

8 Met deze vaardigheden zullen kinderen beter in staat zijn zich aan te passen en hun directe leer- en leefomgeving positief te beïnvloeden. DE CIJFERS In onderstaand schema wordt aan de hand van enkele cijfers een beeld geschetst van De MuziekRoute / /2013 Scholen 3 3 Groepen per school 3 en 4 3, 4 en 5 Leerlingen (actieve deelname) Zang (groep 3) Instrumentaal (groep 4 en groep 4 en 5) Lessen onderschools (1 uur per week) Schoolensembles (1 uur per week) 3 3 Leerlingen met toestemming om instrument mee naar huis nemen Leerlingen in ensembles Presentaties (in en buiten de school) 6 7 Bereik via presentaties: Kinderen (passief/luisteren) Ouders, familie Groepsleerkrachten Directies scholen 3 3 Andere belangstellenden Partners en projectorganisatie De Muziek Route is uitgevoerd in samenwerking met drie scholen in Overvecht: De Schakel, OBO locatie-t en Joannes XXIII. Deze scholen maken deel uit van de Brede School Overvecht en hebben zich nadrukkelijk achter het project geschaard. Binnen het UCK is een projecteam De Muziek Route samengesteld; bestaande uit de initiatiefnemer van het project, een projectmanager, projectmedewerker, artistiek leider/ dirigent en een medewerker monitoring en evaluatie. De participerende scholen willen het muziekonderwijs voor hun leerlingen naar een substantieel hoger plan tillen. Dat was (en is) een belangrijke reden om aan De Muziek- Route mee te doen. Voor alle betrokkenen was vanaf het begin duidelijk dat het uitspreken van deze intentie niet voldoende is. Iedereen was ervan doordrongen dat alleen op basis van gezamenlijke inspanningen het project zou kunnen slagen. Voor de zomervakantie van 2011 is de start van De Muziek- Route voorbereid door middel van gesprekken met medewerkers van het projectteam, directeuren en groepsleerkrachten van de drie participerende scholen. Behalve het commitment en de voorbereiding van De Muziek- Route in praktische zin, zijn daarbij ook de wederzijdse verwachtingen van het gezamenlijk uit te voeren project nogmaals gecheckt en waar nodig bijgesteld. In een overeenkomst zijn afspraken over de samenwerking voor de gehele projectperiode vastgelegd. Het project is zodoende van start gegaan op basis van een inhoudelijk, organisatorisch en (beperkt) financieel commitment van de scholen enerzijds en de culturele partners (Rosa Ensemble, Vredenburg, MCO en het UCK) anderzijds. Per school is afgesproken wie als contactpersoon voor De Muziek- Route fungeert en welke groepsleerkrachten actief aan het project deelnemen. Gemaakte afspraken hebben betrekking op planning (roosteren), logistiek, onderlinge taakverdeling en overleg- en evaluatiemomenten. DE PLANNING VAN DE SCHOOL IS ECHT HEEL STRAK; ER IS MAAR HEEL BEPERKT RUIMTE OM TE SCHUIVEN EN DINGEN IN DE PLANNING TE VERANDEREN. EEN JAARPLANNING IS ECHT WENSELIJK TIJDIG AFSPRAKEN MAKEN IS NOODZAKELIJK. - DIRECTEUR Na de voorbereidingsperiode van augustus tot oktober 2011, waarin ook de benodigde instrumenten zijn aangeschaft, hebben de kinderen in de eerste week van november hun eerste instrumentale les gehad. 14 DE MUZIEKROUTE DE MUZIEKROUTE

9

10 DE MUZIEKROUTE IN DE PRAKTIJK De leerlingen van de groepen 3, 4 en 5 hebben actief aan het project deelgenomen. De verschillende onderdelen van De Muziek- Route worden in de volgende paragrafen beschreven. ZANGLES In het eerste jaar van De Muziek Route ( ) zijn er op de voornoemde scholen wekelijks zanglessen voor groep 3. Tijdens deze zanglessen wordt gewerkt met thema s. Deze thema s worden door de kinderen uitgewerkt vanuit hun eigen belevingswereld. Ze maken teksten en melodieën en verzinnen de aankleding. Dit gebeurt op basis van werkvormen die veelal hun oorsprong hebben in de theatereducatie. Groepsimprovisatie speelt een belangrijke rol. Kinderen reageren direct op door de docent ingebracht startmateriaal en kunnen dit materiaal bewerken, uitbreiden of zelfs vervangen door een alternatief. Iedere les levert aan het einde een tussenproduct op. Met de kinderen wordt wekelijks kort gereflecteerd op ieders rol en inbreng. Daarnaast is er aandacht voor de technische aspecten van zang, maar altijd met gemaakt muzikaal materiaal als uitgangspunt. Alle zanggroepen presenteren zich aan het einde van iedere lesperiode gezamenlijk. Bij deze presentaties wordt voor de deelnemers steeds duidelijk hoe creatieve maakprocessen leiden tot diversiteit INSTRUMENTALE LES HET KLINKT GEWOON HEEL MOOI. EN ALS JE HEEL GOED KAN SPELEN KLINKT HET NOG MOOIER. - JONGE VIOLISTE DOMINIQUE Alle kinderen in groep 4 van de scholen krijgen instrumentale lessen in groepjes van zeven leerlingen. De instrumentale lessen kennen één thema per lesperiode. De instrumentale lessen beginnen altijd vocaal (melodisch en ritmisch) met startmateriaal van de docent of tussenproducten van de voorgaande lessen. Deze lesstart neemt 15 minuten in beslag, inclusief de input naar aanleiding van gemaakt huiswerk. Zodra er resultaat is, zal de docent dit vertalen op zijn instrument. Iedere leerling krijgt, al naar gelang zijn niveau op het instrument, een passende partij. Dit levert oefenstof, technisch en muzikaal, vocaal en instrumentaal, op voor de volgende week, met opdrachten als: Oefen deze week je partij. Oefen deze week de oefening die daarbij 19 DE MUZIEKROUTE IN DE PRAKTIJK

11 hoort. Bijvoorbeeld: lang-kort strijken (strijk), stokbehandeling (slag), houding van handen/armen(tokkel). Bedenk komende week een variatie op je partij, met je stem. Je mag een extra noot optrekken in het compositieproces zal beter moeten worden uitgevoerd door alle partners. Rolmodel Bij het functioneren als rolmodel voor de HET IS LEUK, KLINKT MOOI EN HET ZIET ER OOK MOOI UIT, EN HET IS OOK VAN HOUT GEMAAKT. - JONGE CELLIST MOHAMED kinderen proberen elk instrumenten een half uur uit. 2. De leerling kan een voorkeur opgeven. 3. De keuzes worden geïnventariseerd en gecombineerd met de gegevens die per leer- twee keer toevoegen. kinderen blijken de volgende aspecten een rol ling in wekelijkse nabesprekingen van de Vanaf januari 2012 wordt het notenschrift te spelen: Een duidelijk afgesproken rolverdeling SCHOOLENSEMBLES muziekvakdocenten en groepsleerkrachten naar voren zijn gekomen. geïntroduceerd in groep 4. Wederom niet als uitgangspunt maar als geheugensteun; kinderen kunnen hun eigen materiaal uit het hoofd spelen. Dit neemt per les niet meer dan 10 minuten in beslag maar kan wel leiden tot aanvullende schriftelijke opdrachten. Bijvoorbeeld, probeer je partij op de notenbalk te zetten, welke noten lukken wel en welke niet? De ervaring leert dat wanneer er met notenschrift wordt begonnen, de creativiteit wordt afgeremd. Kinderen zijn prima in staat om andere dan een vierkwartsmaat of beginnende syncopische patronen te verzinnen in spelvorm. Beginnend notenschrift zit daar duidelijk een stap onder. Het uitgangspunt is; eerst lessen in muziek maken en spelen, daarna lessen in muziek opschrijven. Omdat in de groepsimprovisatie de communicatie al spelend en zingend van belang is, wordt er niet van blad gelezen. Improvisatie wordt geïntroduceerd als tool tussen muzikant en muziekvakdocent. Wie doet wat, wanneer en waarom. De muzikant wordt geacht vooraf besproken improvisatiewerkvormen te kunnen hanteren. Nieuwsgierigheid naar de belevingswereld van de kinderen. Het serieus nemen van alle muzikale ideeën van de kinderen en daar met de kinderen keuzes in maken en deze beargumenteren. Maximale inzet (technisch, muzikaal en communicatief). Kinderen voelen feilloos aan wanneer iemand onder het maximaal haalbare presteert. Vermogen tot reflectie, ook met de kinderen. Vermogen tot identificatie met kinderen, zodat de kinderen zich kunnen identificeren met de professional. Deze opzet wordt door de scholen inge- Aansluitend op de onderschoolse lessen kunnen kinderen doorstromen naar het schoolensemble. De repetities van dit ensemble vinden wekelijks (1 uur) op school plaats, aansluitend op de lesdag. Het Rosa Ensemble wil en kan meer inbreng hebben in het creatieve proces. In de toekomst zal er een grotere wisselwerking ontstaan tussen leerlingen, muziekvakdocenten, dirigent en de professionele musici. De samenwerking met het MuziekCentrum van de Omroep liep op niets uit, vooral ook vanwege de niet structurele beschikbaarheid van musici en de onrust omtrent grootschalige bezuinigingen. De conclusie is dat er voor de toekomst meer professionele musici moeten aanhaken met persoonlijk commitment om alle deelnemende kinderen de in potentie vruchtbare wisselwerking te kunnen laten ervaren. 4. In overleg van groepsleerkracht en muziekvakdocenten wordt de keuze bepaald. Daarbij wordt de keuze van de leerling zoveel mogelijk gehonoreerd. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat de gemaakte keuze wordt gehandhaafd, zodat een leerling voor een langere periode serieus probeert het instrument te leren bespelen. Bij de keuze van het instrument per kind én de samenstelling van de instrumentgroepjes spelen ook factoren mee die niet zozeer met het individuele kind alswel met de groepsdynamiek in een les te maken hebben. De kennis en ervaringen van de groepsleerkracht met de kinderen, die zij uiteraard beter kennen dan de muziekvakdocent, is daarbij van onschatbare waarde. Een groepsleerkracht kan bijvoorbeeld de inschatting maken of de combinatie van twee specifieke leerlingen contraproductief zal werken (voor de twee leerlingen, maar ook voor de hele groep) en voor de toekomst, zodat ook andermans ideeën gespeeld kunnen worden. De ambitie was om groepjes leerlingen te koppelen aan professionele musici (Rosa Ensemble). Dat is niet gelukt zoals we wilden. Wel zijn de professionele musici zichtbaar geweest en is er samen gemusiceerd. In de toekomst zullen de leden van het Rosa Ensemble een grotere rol krijgen en opeisen. De inbreng van startmateriaal en het samen roosterd in het reguliere curriculum. Deze benaderingswijze vormt onderdeel van de wekelijkse nabespreking en evaluatie Dat betekent dat gedurende het project de rolverdelingen kunnen worden aangepast en prestaties van docent en musici geëvalueerd. De wekelijkse nabesprekingen vormen daarbij een essentieel onderdeel. Instrumentkeuze en groepsindeling De keuze van de instrumenten is in principe vrij. Kinderen mogen zelf kiezen uit een aanbod dat voor hen fysiek haalbaar is. Dat betekent een mix van slag-, strijk- en blaasinstrumentarium. De voorbereiding op een keuze voor een instrument verloopt via verschillende stappen: 1. Een algemene introductie van de instrumenten door muziekvakdocenten het beter is de twee aan verschillende instrumentengroepen te laten deelnemen. IK VIND HET MOOI INSTRUMENT, HET IS EEN BEETJE GOUD EN MAAKT EEN MOOI GELUID. - TROMPETTIST HASAN 20 DE MUZIEKROUTE IN DE PRAKTIJK 21 DE MUZIEKROUTE IN DE PRAKTIJK

12 Deelname schoolensembles Niet iedereen kan zo maar aan het schoolensemble meedoen. In wekelijkse nabesprekingen worden de talenten van de kinderen bekeken. Daarbij wordt aandacht besteed aan motivatie, muzikale ontwikkeling van het kind en het gedrag in het algemeen in de lessen. Kan een kind omgaan met veel prikkels IK VIND HET LEUK DAT JE HET MEE NAAR HUIS KAN NEMEN EN HET THUIS KUNT LATEN HOREN. MIJN MOEDER VIND DAT IK GOED CELLO SPEEL EN MAN VADER VINDT HET OOK MOOI. MIJN ZUS VINDT HET OOK MOOI. - JONGE CELLISTE DOUNIA ook met projecties gewerkt waardoor de presentaties in visueel opzicht aan kracht wonnen. WE GAAN LEUKE LIEDJES (IN VRE- DENBURG) SPELEN VOOR FAMILIE, OUDERS EN VRIENDEN. - JONGE SLAGWERKER KAAN Presentatie in Vredenburg (2012) was fantastisch voor de kinderen; de muziek, het spelen en de rit met de bus! Ook voor de ouders was het fantastisch. (groepsleerkracht..) IK HEB MIJN MOEDER NOG NOOIT ZO TROTS GEZIEN. en kan het zich gedragen in overeenstemming - VIOLISTE YASMINA met de gemaakte afspraken? Deze verschillende facetten worden betrokken bij de beslissing of een kind wel of niet klaar is voor deelname aan het schoolensemble, waarbij motivatie een doorslaggevende rol speelt. IK BEN BEGONNEN MET TROMPET. IK HEB GELEERD HOE IK NOTEN MOET SCHRIJVEN, WELKE NOTEN IK MOET SPELEN EN OP WELKE KNOPJES IK MOET DRUKKEN. PRESENTATIES In het eerste schooljaar zijn er zes presentaties geweest en in het tweede jaar zeven. Deze presentaties zijn door het Muziek Route team en de scholen steeds tot in detail voorbereid en door alle betrokkenen volgens een daarvoor opgesteld draaiboek uitgevoerd. De presentaties vervullen een cruciale rol in de benaderingswijze van De Muziek Route ; De presentaties zijn te onderscheiden in drie categorieën: Presentaties op de eigen school. Presentaties buiten de eigen school en in de eigen wijk (professioneel podium Stefanus, ensembles). Presentaties buiten de eigen wijk (professioneel podium Vredenburg). Per type presentatie is sprake van een andere bezetting en ander repertoire. Ook de ONDER DE INDRUK VAN HET GE- DRAG VAN DE KINDEREN TIJDENS HET KERSTCONCERT. IK VIND HET ECHT INDRUKWEKKEND, HOE DE KINDEREN ZICH GEDISCIPLINEERD GEDRAGEN, HOE SERIEUS ZE DE MUZIEK NEMEN EN HOE GECONCENTREERD ZE DAAR ZELF MEE BEZIG ZIJN - GROEPSLEERKRACHT -TROMPETTISTE AYSA de kinderen krijgen de kans te laten horen en samenstelling van het publiek en de omvang zien wat ze na een aantal maanden hebben varieert afhankelijk van het soort presentatie. Vanaf januari 2012, halverwege het school- geleerd. Er wordt door de muziekvakdocen- Het publiek bij de presentaties op school jaar, krijgen de leerlingen de kans hun instru- ten, dirigenten en groepsleerkrachten naar de bestaat vooral uit medeleerlingen, groeps- ment mee naar huis te nemen om te oefenen. presentatiemomenten toegewerkt. Dat draagt leerkrachten en andere medewerkers van de Op dat moment zijn de ouders, onder meer enorm bij aan de motivatie van de kinderen scholen, ouders, familieleden van de kinderen via nieuwsbrieven op de hoogte van wat De hun best te doen en te oefenen, zodat zij en enkele overige belangstellenden. Bij de Muziek Route is en welke kansen dit project tijdens een presentatie kunnen schitteren. grote presentaties buiten de eigen school, Vre- hun kind biedt. Om te onderstrepen dat het denburg (juni 2012), Stefanus (mei 2013) en geen vrijblijvende aangelegenheid is, wordt Belangrijke, terugkerende kenmerken van Vredenburg (juni 2013) is het publiek talrijker een bruikleenovereenkomst voor het instru- een typisch Muziek Route presentatie zijn: het en is de samenstelling anders namelijk meer ment met de ouders gesloten. Het belang van eigenaarschap, de artistieke inbreng van de belangstellenden van buiten de scholen. het thuis oefenen, de verantwoordelijkheid kinderen, de muziekdocenten, de dirigenten Bij het slotconcert droegen de kinderen voor het instrument en het aanvaarden van en de leden van het Rosa Ensemble die als prachtige kostuums die speciaal in het kader een eigen risico van 50 (als het onverhoopt rolmodellen fungeren. Bij de voorbereiding van de Vrede van Utrecht ( ) wer- toch misgaat) wordt daarin vastgelegd. wordt gebruik gemaakt van specifieke werk- den gemaakt. Ook kon het publiek genieten Veel kinderen krijgen van hun ouders vormen die gericht zijn op de ontwikkeling van bijzondere dansjes die de kinderen toestemming het instrument mee naar huis te van de creativiteit van de kinderen. In het hadden geleerd. nemen, maar een aantal ook niet. tweede jaar is er tijdens de grote presentaties 22 DE MUZIEKROUTE IN DE PRAKTIJK 23 DE MUZIEKROUTE IN DE PRAKTIJK

13 SAMENHANG TUSSEN LESSEN, ENSEMBLES EN PRESENTATIES In de methodische aanpak van De Muziek- Route is de samenhang tussen lessen, vocaal en instrumentaal, doorstroming naar het schoolensemble en het gezamenlijk verzorgen van presentaties cruciaal. Door de muziekvakdocenten en de dirigenten is vastgesteld dat er een sterke inhoudelijke relatie tussen de ensemble-les en de (voor te bereiden) presentaties is geweest. Ook is er tijdens de uitvoering van het project een sterke wisselwerking geweest tussen de lesinhoud (vocaal en instrumentaal) en het ensemblespel. De communicatie over de lesvoorbereiding en huiswerkbladen tussen de muziekvakdocenten en de dirigent is daarbij van belang. De eerdergenoemde wekelijkse nabesprekingen spelen een belangrijke rol bij het maken van de beoogde inhoudelijke dwarsverbindingen. PRESENTATIES ZIJN BELANGRIJK VOOR DE KINDEREN; DAAR WERKEN ZE (LANG) NAARTOE, DAAR ZIJN ZE ZENUWACHTIG VOOR, IS SPANNEND, MOTIVEERT HEN. GROEPSLEERKRACHT 24 DE MUZIEKROUTE IN DE PRAKTIJK

14

15 KARAKTERISTIEKEN UITGELICHT In de benaderingswijze van De Muziek- Route nemen enkele onderwerpen een bijzondere plaats in, zoals de betrokkenheid van de groepsleerkracht, de ouderbetrokkenheid en het belang van rolmodellen. Voordat we deze onderwerpen de revue laten passeren, wordt ingegaan op de leeromgeving van kind en groepsleerkracht in algemene zin. DRAAKJES. VOOR IEMAND DIE DE KIN- DEREN MAAR EEN UURTJE PER WEEK ZIET IS DAT LASTIG OM MEE OM TE GAAN, EN VOOR DE KINDEREN IS HET OOK MOEILIJK VOOR DEZE KINDEREN IS HET MOEILIJK OM ZICH OP BASIS VAN INTRINSIEKE MOTIVATIE GOED TE GEDRAGEN. - GROEPSLEERKRACHT BALANS TUSSEN ORDE HAND- HAVEN EN RUIMTE VOOR CREATIVITEIT In de paragraaf Achtergrond en context vermelden wij al dat de aandacht bij dit pilotproject gericht is op een specifieke groep kinderen. De kinderen die aan De Muziek- Route hebben deelgenomen zijn kinderen uit de Utrechtse krachtwijk Overvecht, die muziek maken veelal niet van huis uit mee hebben gekregen en meestal een niet-westerse culturele achtergrond hebben. Bij sommigen van hen is sprake van specifieke gedragsproblematiek zoals ADHD, PDD-NOS. KINDEREN HEBBEN VEEL BELANG BIJ STRUCTUUR. ALS DAT ER NIET IS DAN WORDT HET MOEILIJKER VOOR DE KINDEREN. ALS DIE STRUCTUUR ER NIET IS DAN WORDEN HET WEL In het tweede jaar van De Muziek Route is duidelijk een betere balans gevonden tussen het orde handhaven en de flow, snelheid in de les. Dit heeft zowel met de kinderen als met de groepsleerkrachten en muziekvakdocenten te maken. Er is tijd nodig voor het ontstaan van een situatie waarin sprake is van gewenning; kinderen weten wat er van hen wordt verwacht, hoe er gewerkt wordt, wat de spelregels zijn, en zij kennen de muziekvakdocent en de dirigent. Als een dergelijke leer-leefomgeving is ontstaan, is er minder tijd nodig voor het orde handhaven. Daardoor komt er meer ruimte voor de focus op inhoud en op de groepsdynamiek. Daarnaast hebben de groepsleerkrachten en de muziekvakdocenten in het eerste jaar tijd nodig gehad elkaar beter te leren kennen, voor het zoeken naar de meest adequate omgang met elkaar en voor de af- 29 KARAKTERISTIEKEN UITGELICHT

16 stemming van relevante zaken. In het tweede jaar is voor iedereen alles veel duidelijker en is er sprake van een gemeenschappelijke werkwijze. MUZIEKLES IS HET DOMEIN VAN DE MUZIEKVAKDOCENT vanuit mijn werkhoek - al genoeg om één van de twee te corrigeren. Het corrigeren is overigens steeds minder nodig, in vergelijking met het eerste jaar. Tijdens de lessen is er ook sprake van interactiemomenten tussen de groepsleerkracht en de muziekvakdocent. EEN KIND KAN GEVEN. EN, ALS ER ECHT IETS IS DAN VINDEN WE ELKAAR WEL. MAAR IS GEEN SPRAKE VAN SA- MEN LESGEVEN, EN MISSCHIEN IS DAT MAAR GOED OOK. - GROEPSLEERKRACHT Een deel van onze bevindingen ten aanzien van de wisselwerking tussen de groepsleerkracht en muziekvakdocent komt overeen met het door de Vrije Universiteit uitgevoerde onderzoek Daar zit muziek in... Samen met twee andere muziekprojecten is De Muziek Route bij dit onderzoek betrokken - GROEPSLEERKRACHTEN / DIRECTEUREN Ook buiten de muziekles worden de kinde- Voor zover er sprake is van wisselwerking geweest. Over De Muziek Route wordt door ren aangemoedigd. De kinderen kunnen na tussen groepsleerkracht en muziekvakdocent de onderzoekers onder meer gerapporteerd: BETROKKENHEID GROEPS- LEERKRACHT de MuizekRouteles in de klas even vertellen wat zij in de muziekles hebben gedaan. Daarnaast leveren de groepsleerkrachten een is dit met name gebaseerd geweest op wederzijdse observatie en gedeeltelijk op actieve interventies. Er is weinig of geen interactie tussen (groeps-) leerkracht en muziekdocent vast te stellen. bijdrage op logistiek gebied, dingen die nodig De muziekvakdocent heeft op die manier De leerkracht is tijdens de muziekles weinig Tijdens de uitvoering van het pilotproject zijn even regelen. dingen over het gedrag van leerlingen opge- bezig met de eigen professionalisering om- is vooral gewerkt aan het vergroten van betrokkenheid van de groepsleerkracht. Deze betrokkenheid bij de De Muziek Route lessen kan getypeerd worden als betrokkenheid die nodig is, maar ook niet meer dan dat. Groepsleerkrachten blijken De Muziek Route les te zien als de les van de muziekdocent. HET MEEDOEN IS ER NIET VAN GE- KOMEN. HEB GEPROBEERD MEE TE DOEN DOOR TROMPET TE SPELEN, MAAR IK KREEG ER GEEN NOOT UIT. DUS DAAR BEN IK MAAR SNEL MEE GESTOPT. pikt. De groepsleerkracht blijkt zich bewuster te zijn geworden van methodische aspecten die voor muziekles belangrijk zijn. Ik heb beter in de gaten wat de kinderen nodig hebben om met muziek iets te kunnen. Het inzicht heeft duidelijk postgevat dat dat de leerkracht een meer ondersteunende rol aanneemt. Als er al sprake is van uitwisseling, dan werden veelal praktische zaken besproken. Het handhaven van orde tijdens de muziekles lijkt, zeker het eerste jaar, de belangrijkste bezigheid van de leerkracht Ze gaan regelmatig kijken bij de zang- en - GROEPSLEERKRACHT het van belang is dat de groepsleerkracht (en muziekdocent) te zijn. instrumentale lessen en de repetities van het ziet wat de kinderen bij De Muziek Route Op de scholen lijkt er weinig tijd om voor schoolensemble. De groepsleerkrachten maken naar eigen zeggen graag een rondje langs de groepjes. Op SAMENWERKING EN WISSEL- WERKING doen én het belang daarvan onderstreept (naar kinderen en ouders). Mijn houding als groepsleerkracht wordt of na de les overleg in te plannen tussen de leerkracht en de muziekdocent. die manier weten zij wat er speelt. Zij zijn in de lessen volgens eigen zeggen niet echt bezig met het actief stimuleren van de kinderen. De betrokken groepsleerkrachten en muziekvakdocenten staan allen duidelijk open voor ook beïnvloed en veranderd door de inbreng van professionals van De Muziek- Route. Zo leer je bijvoorbeeld van de DOORWERKING IN DE GEWONE LES De groepsleerkrachten zijn op verschil- samenwerking. Er is geconstateerd dat het in benaderingswijze en pedagogische aanpak lende wijze betrokken bij de zanglessen of de praktijk niet eenvoudig is hier vorm aan van de dirigent. Het werken met tips en Er is op verschillende manieren sprake van instrumentale lessen; zij doen deels mee, te geven. Dit heeft vooral te maken met de tops, daar groeien kinderen door. een verbinding tussen De Muziek Route en observeren, beïnvloeden door interventies de beschikbare tijd en de momenten waarop de Gebruik van muziek bij het binnenkomen de gewone les die door de groepsleerkracht groepsdynamiek en spreken kinderen soms groepsleerkracht en muziekdocent rooster- van de klas, het afsluiten van de les, het los- wordt verzorgd. Het gaat daarbij om ver- individueel op hun gedrag aan. Voorbeeld: technisch beschikbaar zijn. Dit is en blijft een maken en opwarmen. Groepsleerkrachten schillende zaken zoals; meer inzicht in een De groepsleerkracht is aanwezig bij de leerlin- lastig punt. hebben bij de docenten van De Muziek- effectieve pedagogisch didactische aanpak, gen van de groep. Er zitten twee jongetjes in het groepje die erg sterk op elkaar reageren. Die houd ik in de gaten. Soms is een blik ER ZIJN WEL KLEINE MOMENTJES WAAROP IK EVEN INFORMATIE OVER Route gezien hoe zij daar in hun lessen gebruik van maken. Er zijn nu veel meer voorbeelden hoe je dat kunt aanpakken. mogelijkheden voor thematische koppeling van de muziekles en andere onderwerpen die in een reguliere les aan bod komen. 30 KARAKTERISTIEKEN UITGELICHT 31 KARAKTERISTIEKEN UITGELICHT

17 Enkele voorbeelden van doorwerking zijn: verbeterd kunnen worden door een meer concerten en presentaties die op school en Het is van groot belang dat ouders en de De groepsleerkracht gaat bij de lessen van thematische uitwerking van onderwerpen. in Stefanus en Vredenburg door de kinderen groepsleerkracht het belang van muziek De Muziek Route kijken of doet gedeeltelijk zijn gegeven. onderkennen waardoor muziek maken geen mee. Als het even kan mogen kinderen laten BETROKKENHEID OUDERS Uit vakliteratuur over cultuurparticipatie blijkt dat een positieve houding van de vrijblijvende aangelegenheid is maar een zekere status meekrijgt. Muziek telt! horen wat zij bij De Muziek Route hebben ouders, in dit geval ten aanzien van muziek- De betrokkenheid van de ouders bij de geleerd. Tijdens het uitvoeren van het project zijn beoefening, een gunstig effect heeft op de lessen en repetities van de schoolensembles is Kinderen blijken geleerde liedjes ook bij een de ouders van de deelnemende kinderen op ontwikkelingsmogelijkheden van het kind. beperkt tot zeer beperkt gebleven. De belang- andere gelegenheid, bijvoorbeeld Sinter- verschillende manieren bij De Muziek Route Het maakt veel uit of een kind thuis op stelling voor de concerten en presentaties was klaas of Kerst te willen zingen. betrokken. zijn lievelingsinstrument mag spelen. Het is aanzienlijk groter. Sommige groepsleerkrachten maken in de De benaderingswijze omvat drie stappen: gunstiger voor de ontwikkeling van een kind gewone les veelvuldig gebruik van liedjes ouders informeren, ouders betrekken en als de ouders of verzorgers een kind stimu- Waardering van ouders voor die de kinderen bij De Muziek Route heb- ouders stimuleren hun kind thuis te laten leren thuis op een instrument te oefenen. De MuziekRoute ben geleerd. oefenen. Gedurende het project hebben de kinderen De beperkte ouderbetrokkenheid in kwan- Het komt ook voor dat de groepsleerkracht van de instrumentgroepen en ensembles soms titatieve zin blijkt overigens niets te zeggen verbinding maakt met hetgeen de kinderen Informeren huiswerkopdrachten mee naar huis gekregen. over de waardering die de ouders voor De bij De Muziek Route hebben geleerd. Zo Uiteraard zijn de ouders bij de start en Maar wat hebben de kinderen daar thuis mee MuziekRoute hebben. wordt bijvoorbeeld via het woord viool een relatie met taal gelegd. JA, ER IS DUIDELIJKE DOORWERKING, WANT KINDEREN GEBRUIKEN NU WOORDEN DIE ZIJ VOOR DE KOMST VAN DE MUZIEKROUTE LESSEN NIET KENDEN, ZOALS KOFFER OF VENTIEL. - GROEPSLEERKRACHT tijdens de uitvoering van het project geïnformeerd over wat De Muziek Route inhoudt en wat er in de loop van de tijd zou gaan gebeuren. Dat is gedaan via aan de ouders gerichte brieven, nieuwsbrieven en websites van de scholen, de speciaal daarvoor opgezette website De Muziek Route, affiches in de scholen, gebruik van Youtube en via de oudergesprekken. kunnen doen? NABILA OEFENT ELKE DAG THUIS. S AVONDS SPEELT ZE VIOOL VOOR HAAR ZUSJE ALS ZE NAAR BED GAAT. BOUZIAME KAN HELAAS NIET THUIS OEFENEN. HIJ WOONT OP EEN FLAT EN ZIJN OUDERS VINDEN DAT DE TROMPET TEVEEL HERRIE MAAKT. HET IS ECHT EEN HEEL GROOT CONCERT. ZE HEBBEN ER HEEL HARD VOOR GETRAIND EN ZE ZIEN ER OOK HEEL LEUK UIT. - MOEDER In oudergesprekken komt ook muziek ter sprake. Sommige ouders geven aan dat zij het We kunnen constateren dat De Muziek- Route in beperkte mate invloed op andere lessen en schoolactiviteiten heeft gehad. Tot nu toe is er sprake van min of meer toevallige koppelingen tussen de lessen van De Muziek- Route en de andere lessen. Dat gebeurt te weinig, terwijl bijvoorbeeld het begrijpend lezen goede aanknopingspunten voor de gewenste koppelingen biedt. Het verstrekken van informatie is bij een project als De Muziek Route, gericht op het stimuleren van actieve muziekbeoefening door kinderen die het samen muziek maken niet van huis uit hebben meegekregen, echter niet genoeg. Ouders betrekken en thuis oefenen stimuleren Behalve het verstrekken van informatie - UIT GESPREKKEN MET KINDEREN Het aspect thuis oefenen als onderdeel van de talentontwikkeling is letterlijk grotendeels aan de waarneming onttrokken; we hebben daar geen duidelijk beeld van gekregen. Toch zijn er op basis van observaties en gesprekken met kinderen, groepsleerkrachten, muziekvakdocenten en de dirigent, aanwijzingen dat een aantal kinderen thuis wel degelijk thuis leuk vinden dat er nu ook muziekles is. Betrokkenheid van ouders in Overvecht De beperkte ouderbetrokkenheid in relatie tot De Muziek Route heeft ook te maken met de ouderbetrokkenheid in het algemeen. (Dit wordt ook bevestigd door andere pilotprojecten. Zie Muziek in ieder kind IVA mei 2012.) Muziek maken is voor de meeste ouders in deze wijk niet vanzelfsprekend. We moeten Om dit soort mogelijkheden goed te benut- zijn de ouders regelmatig uitgenodigd om heeft geoefend en dat dit, zoals verwacht, een ook de ouders in het traject meenemen en ten is een langdurigere samenwerking nodig. de wekelijkse repetities van de ensembles positief effect heeft gehad op de muzikale hen iets leren over muziek. Bijvoorbeeld door De inhoudelijke samenwerking zou verder bij te wonen en te komen luisteren naar de ontwikkeling. duidelijk te maken dat muziek een onderdeel 32 KARAKTERISTIEKEN UITGELICHT 33 KARAKTERISTIEKEN UITGELICHT

18 van de opvoeding kan zijn en dat hun kind nigingenzijn de leden van het MCO niet in van rolmodellen is tijdens het project, tijdens van elkaar te isoleren. nu op school de kans krijgt daar kennis mee de gelegenheid geweest hun bijdrage aan de de les en daarbuiten duidelijk waarneembaar Het effect van rolmodellen is, zoals gezegd, te maken. Misschien blijkt wel dat hun kind uitvoering van het project te leveren. geweest. Dat de muziekvakdocent, de dirigent tijdens het project duidelijk zichtbaar geweest hier enorme aanleg voor heeft. De inbreng van de leden van het Rosa en anderen door de kinderen en ouders) als maar we hebben dit niet kunnen aantonen op De betrokkenheid van ouders bij de school, Ensemble in het creatieve proces met de rolmodel worden ervaren komt in een meer de wijze zoals wij ons dat bij aanvang van het en ook bij wat er bij De Muziek Route leerlingen is bescheiden te noemen. Het aan- informele sfeer duidelijk naar voren. De project hadden voorgesteld. gebeurt, is per school verschillend. Sommige dragen van muzikaal materiaal is ook beperkt kinderen herkennen, soms maanden na een ouders zijn wel betrokken, andere niet. AAN DE OUDERBETROKKENHEID MOETEN WIJ ALS SCHOOL NATUUR- LIJK WERKEN. MAAR DAT IS IN EEN WIJK ALS OVERVECHT, EEN KRACHT- WIJK, EEN LASTIG VERHAAL. gebleven. Zij hebben wel deelgenomen aan repetities ter voorbereiding op de verschillende presentaties en ze hebben meegespeeld op de verschillende presentatiemomenten zelf. Door hun participatie aan de presentaties kregen deze meer body en hebben zij voor een duidelijke muzikale impuls gezorgd. lesof een concert de meester of juf op het schoolplein of op straat. ZODRA JE HET SCHOOLPLEIN OP- STAPT BEN JE VOOR EEN KIND EEN ROLMODEL, OF JE DAT WIL OF NIET. - INITIATIEFNEMER PROJECT, ZELF MUZIEKVAK- DESKUNDIGHEIDS- BEVORDERING Bij aanvang van het project in het najaar van 2011 is er bij de muziekvakdocenten van het UCK die betrokken zijn bij de uitvoering - LOCATIELEIDER De projectorganisatie heeft de prioriteit bij DOCENT van het project voldoende expertise aanwezig andere aspecten van het project gelegd. Het om van start te gaan. We kunnen concluderen dat wij er te weinig blijkt ondoenlijk te zijn om in zo n complex Een belangrijke constatering is ook dat Ook is iedereen ervan doordrongen dat De in geslaagd zijn de ouders bij het project project en in relatief korte tijd, alle ambities de groepsleerkrachten de inbreng van de Muziek Route geen gewoon muziekproject is, te betrekken en te laten participeren. We tegelijkertijd te realiseren. muziekvakdocenten waarderen. Zij bevestigen gezien de specifieke doelgroep en de bijzon- hebben, zoals gezegd, de ouders wel uitgeno- De inbreng van de muziekvakdocenten bij daarmee de muziekvakdocent als rolmodel. dere benaderingswijze van Creatief Leren/ digd te komen luisteren naar concerten, maar de vocale en instrumentale lessen spreekt Ook maken zij met hun positieve houding in Vreedzame School. we hebben ze geen duidelijke taak gegeven voor zich en is zeer groot. Dit wordt door alle en buiten de muziekles de kinderen duidelijk Met het oog op het vergroten van de exper- of bijvoorbeeld verteld op welke manier zij betrokkenen, groepsleerkrachten en directeu- dat muziek telt! tise staan de volgende onderwerpen van meet hun kind zouden kunnen ondersteunen bij het thuis oefenen. We hebben onze ambitie ren bevestigd. ROSA IS VET GAAF af aan op de agenda: Coaching Vreedzame School en Vreedza- ten aanzien van de ouderbetrokkenheid niet Voor wat de ensembles betreft is het goed - LEERLINGEN NAAR AANLEIDING VAN ENSEM- mewijk (Eduniek). waargemaakt. om stil te staan bij de rol van de dirigen- BLECONCERT 16 APRIL Werkvormen Creatief Leren. tassistent, zelf ook muziekvakdocent. Deze Werkvormen die eigenaarschap van pro- INBRENG PROFESSIONELE MUSICI inbreng is tijdens de ensembleles heel groot, zoals een van de dirigenten aangeeft onmisbaar. Voor de kinderen fungeren in het kader van De Muziek Route een aantal mensen tegelijkertijd als rolmodel; de groepsleerkracht, duct en proces genereren. Opstellen en uitwisselen van lesplannen. Uitwisseling van repertoire. de muziekvakdocenten, de dirigent en ook Communicatie onderling en met de scholen. Met professionele musici worden in dit kader de muziekvakdocenten, de leden van het BELANG ROLMODELLEN de leden van het Rosa Ensemble. Het is aannemelijk dat er naast of na elkaar sprake In het schooljaar hebben vijf Rosa Ensemble en de leden van het Muziek is van invloed van verschillende personen, workshops/trainingen plaats gevonden. Centrum van de Omroep (MCO) bedoeld. De uitvoering van het project vindt plaats gebaseerd op de relatie groepsleerkracht Het MCO is intensief bij de voorbereidin- in de overtuiging dat het pedagogisch-di- kind, muziekvakdocent kind. Het is echter gen van het project betrokken geweest. Door dactische belang van rolmodellen in het onmogelijk deze verschillende effecten die cultuur- politieke ontwikkelingen zoals bezui- creatieve proces groot is. Het positieve effect naast en wellicht tegelijkertijd plaatsvinden 34 KARAKTERISTIEKEN UITGELICHT 35 KARAKTERISTIEKEN UITGELICHT

19 Deze workshops waren bedoeld voor muziekdocenten en ensembleleiding en vooral gericht op het bieden van handvatten voor een specifieke manier van lesgeven; a) Aan een andere doelgroep dan regulier muziekonderwijs; b) In een andere lessituatie dan regulier muziekonderwijs (groepsonderwijs en binnenschools); c) Met een andere insteek dan regulier muziekonderwijs (Creatief Leren gekoppeld aan de methode Vreedzame School/ Vreedzame Wijk). Scholing voor groepsleerkrachten Voor de groepsleerkrachten(docententeams) van de deelnemende scholen hebben in het voorjaar van 2013 vier scholingsmiddagen plaatsgevonden onder de titel Nieuwe muziek in de Klas. Onderwerpen waren: Belang en vormen van creativiteitsontwikkeling. Coöperatief leren. Aansluiting bij Vreedzame School. Eigenaarschap, kwaliteit proces, kwaliteit resultaat. Doorlopende leerlijn muziek. In het schooljaar zijn acht scholingsmomenten, workshops, coaching en een werkbezoek georganiseerd. Het betreft workshops voor muziekvakdocenten en ensembleleiding naar aanleiding van gerichte vragen van de betrokkenen. Het aantal deelnemers per scholingsmoment varieert tussen de vijf en elf deelnemers. De workshops en trainingen zijn verzorgd door verscheidene professionals. Zij leverden hun specifieke expertise vanuit een verschillend ervaringsperspectief. Uiteraard heeft er onderlinge afstemming plaats gevonden zodat aan concrete leerbehoeften gewerkt kon worden en er een doorgaande leerlijn is ontstaan. Daarnaast zijn de projectleider en projectmedewerker op werkbezoek geweest bij een ander muziekeducatief project en coaching geweest gericht op het schrijven van het businessplan voor de toekomst van De Muziek- Route. 36 KARAKTERISTIEKEN UITGELICHT 37 KARAKTERISTIEKEN UITGELICHT

20