Delfstoffen en aardwarmte in Nederland

Transcriptie

1 Delfstoffen en aardwarmte in Nederland Jaarverslag 2012 Ministerie van Economische Zaken

2

3 DELFSTOFFEN EN AARDWARMTE IN NEDERLAND Jaarverslag 2012 Een overzicht van opsporings- en winningsactiviteiten en van ondergrondse opslag. 1

4 2

5 Ten Geleide Het Jaarverslag Delfstoffen en aardwarmte in Nederland rapporteert over de activiteiten en resultaten van de opsporing en winning van koolwaterstoffen, steenzout en aardwarmte in Nederland. Daarnaast komt de ondergrondse opslag van stoffen (aardgas, stikstof, CO 2 en water) aan de orde. Daarmee worden alle opsporings-, winnings- en opslagactiviteiten in Nederland en het Nederlandse deel van het Continentaal plat, vallend onder het regime van de Mijnbouwwet, gezamenlijk gerapporteerd. Het eerste deel van het Jaarverslag gaat in op de ontwikkelingen in het jaar De eerste negen hoofdstukken zijn gewijd aan de opsporing, winning en de ondergrondse opslag van koolwaterstoffen. Hoofdstukken 1 en 2 beschrijven de veranderingen in de aardgas- en aardolievoorraden gedurende 2012 en de daaruit volgende situatie per 1 januari In dit deel is ook een prognose voor de winning van aardgas voor de komende 25 jaar opgenomen. Dit jaar zijn de resterende hoeveelheden aardgas en aardolie gerapporteerd conform het Petroleum Resource Management Systeem. Dit systeem moet leiden tot een uniforme classificatie van alle gerapporteerde voorraden. Hoofdstukken 3 tot en met 8 geven inzicht in ontwikkelingen gedurende 2012 op het gebied van vergunningen, opsporingsinspanningen en aanverwante zaken (seismisch onderzoek, boringen, het plaatsen van nieuwe platforms en de aanleg van pijpleidingen). Hoofdstuk 9 geeft een overzicht van de gewonnen hoeveelheden aardgas, condensaat en aardolie en de gasstromen in de opslagfaciliteiten gedurende Hoofdstukken 10 tot en met 13 betreffen de opsporing en winning van steenkool, steenzout en aardwarmte en de ondergrondse opslag van stoffen. Het tweede deel van het jaarverslag geeft in een aantal overzichten de situatie per 1 januari 2013 en ontwikkelingen gedurende de afgelopen decennia weer. Tenslotte zijn in de bijlagen overzichtskaarten opgenomen, die de stand van zaken per 1 januari 2013 in beeld brengen. Het verslag is samengesteld door TNO in opdracht van de Directie Energiemarkt van het Directoraat-Generaal voor Energie en Telecom en Mededinging van het Ministerie van Economische Zaken (EZ). Het Jaarverslag bevat onder meer de gegevens die de Minister van EZ conform artikel 125 van de Mijnbouwwet aan de beide Kamers der Staten-Generaal moet verstrekken. De digitale versie is te vinden op het Nederlands Olie en Gas portaal: Overname van gegevens uit dit jaarverslag is alleen toegestaan met volledige bronvermelding. Aan dit verslag kunnen geen rechten worden ontleend. Den Haag, juni

6 4

7 INHOUD Ten geleide... 3 Kerngegevens Aardgasvoorraad en toekomstig binnenlands aanbod Aardolievoorraad Koolwaterstof-vergunningen, Nederlands Territoir wijzigingen in Koolwaterstof-vergunningen, Nederlands Continentaal plat wijzigingen in Koolwaterstof-vergunningen, maatschappij- en naamswijzigingen en juridische fusies in Seismisch onderzoek Olie- en gasboringen, beëindigd in Platforms en pijpleidingen, Nederlands Continentaal plat Productie van gas en olie Ondergrondse opslag Steenkool Steenzout Aardwarmte OVERZICHTEN 1. Aardgas en olievoorkomens, naar status per 1 januari Opsporingsvergunningen, Nederlands Territoir per 1 januari Winningsvergunningen, Nederlands Territoir per 1 januari Opslagvergunningen, Nederlands Territoir per 1 januari Opsporingsvergunningen, Nederlands Continentaal plat per 1 januari Winningsvergunningen, Nederlands Continentaal plat per 1 januari Verdeling blokken, Nederlands Continentaal plat per 1 januari Seismisch onderzoek Olie- en gasboringen, aantal boringen Nederlands Territoir Olie- en gasboringen, aantal boringen Nederlands Continentaal plat Aantal boringen Nederlands Territoir en Continentaal Plat vanaf Platforms, Nederlands Continentaal plat per 1 januari Pijpleidingen, Nederlands Continentaal plat per 1 januari Aardgasproductie in miljoen sm Aardgasreserves en cumulatieve productie in miljarden sm Aardolieproductie in sm Aardoliereserves en cumulatieve productie in miljoen sm Aardgasbaten Instanties betrokken bij mijnbouwactiviteiten Toelichting op enkele begrippen BIJLAGEN 1. Opsporings- en winnings- en opslagvergunningen per 1 januari Boringen en veranderingen in vergunningsituatie per 1 januari Overzicht 3d seismiek Productieplatforms en pijpleidingen Gas- en olievoorkomens en pijpleidingen per 1 januari Steenkool en steenzout winningsvergunningen per 1 januari Vergunningen voor aardwarmte per 1 januari Geologische tijdtabel Mijnrechtelijke kaart

8 6

9 In dit jaarverslag worden de aardgas- en aardoliehoeveelheden weergegeven in standaard m³, afgekort als Sm³. Standaard heeft betrekking op de referentiecondities 15 C en 101,325 kpa. In enkele gevallen worden aardgashoeveelheden weergegeven in: - Normaal m 3 (Nm 3 ). Normaal heeft betrekking op de referentiecondities 0 C en 101,325 kpa. - Gronings aardgasequivalent (m 3 Geq) van 35,17 Megajoules bovenwaarde per m³ bij 0 C en 101,325 kpa. In die gevallen wordt dat expliciet in de tekst aangegeven. 7

10 8

11 KERNGEGEVENS Aardgas- en aardolievoorraden De raming van de aangetoonde aardgasvoorraad per 1 januari 2013 bedraagt 1130 miljard Sm 3. Hiervan bevindt zich 824 miljard Sm 3 in het Groningen gasveld. De kleine velden op het Nederlands territoir bevatten 144 miljard Sm 3 en die op het Nederlandse deel van het Continentaal plat 163 miljard Sm 3 aan aardgas. De aardolievoorraad per 1 januari 2013 bedraagt 48,1 miljoen Sm 3, waarvan 41,4 miljoen Sm 3 in olievelden op het Nederlands Territoir en 6,7 miljoen Sm 3 in velden op het Continentaal plat. Vergunningen koolwaterstoffen In 2012 zijn zeven opsporingsvergunning op het Nederlands Territoir aangevraagd. Twee opsporingsvergunningen zijn verleend en drie vergunningen zijn verlengd. Voorts is er één winningsvergunning verleend en één vervallen. Daarnaast zijn twee winningsvergunningen gesplitst, Op het Nederlands Continentaal plat zijn vijf opsporingsvergunningen verleend. Eén opsporingsvergunning is gesplitst en één beperkt. Zeven opsporingsvergunningen zijn verlengd en tien opsporingsvergunningen zijn vervallen. Daarnaast zijn vier winningsvergunningen aangevraagd, vijf verleend en één beperkt. Meer details worden gegeven in de hoofdstukken 3 en 4 en de bijlagen 1 en 2. Boringen In totaal zijn 35 boringen naar olie en gas verricht. Dat zijn er eenentwintig minder dan in Er zijn in 2012 elf exploratieboringen verricht, waarvan er acht gas aantroffen en één olie aantrof. Twee boringen waren droog. Dit betekent een technisch succespercentage van 73%. Voorts zijn er vijf evaluatieboringen en negentien productieboringen gezet (Territoir en Continentaal plat samen). Zie hiervoor ook hoofdstuk 7 en bijlage 2. Aardgaswinning In 2012 bedroeg de aardgasproductie uit de Nederlandse gasvelden 78,2 miljard Sm 3 (59,3 miljard Sm 3 van het Territoir en 18,9 miljard Sm 3 van het Continentaal plat). Van de totale productie kwam 26,1 miljard Sm 3 uit kleine velden en 52,2 miljard Sm 3 uit het Groningen gasveld. De totale productie in 2012 is daarmee 0,4% lager dan in Zie hoofdstuk 9 voor uitgebreide overzichten. Aardoliewinning In 2012 werd in totaal 1,32 miljoen Sm 3 aardolie gewonnen, 4,2% meer dan in De velden op het Territoir produceerden 0,44 miljoen Sm 3, een stijging van 4% vergeleken met De productie op het Continentaal plat nam met 4,2% toe tot 0,88 miljoen Sm 3. De gemiddelde olieproductie in 2012 bedroeg ongeveer 3600 Sm 3 per dag. Zie hoofdstuk 9 voor meer details. 9

12 Gasopslag In 2012 is er één opslagvergunning (voor aardgas) aangevraagd, maar de aanvraag is weer teruggetrokken. Twee opslagvergunningen (zout water) zijn verleend, één opslagvergunning voor zout water is vervallen. Er is één opslagvergunning voor CO 2 op het Continentaal plat aangevraagd. In de vijf al bestaande aardgasopslagen is in totaal 4,6 miljard Nm 3 geïnjecteerd terwijl er 4 miljard Nm 3 is geproduceerd. Er is bovendien 112 Nm 3 miljoen stikstof geïnjecteerd in de opslagcaverne bij Heiligerlee. Zie hoofdstuk 10 voor details. Steenkool In 2012 hebben zich geen ontwikkelingen voorgedaan m.b.t steenkoolwinning. Het aantal winningsvergunningen dat van kracht is bedraagt vijf. Zie hoofdstuk 11. Steenzout In 2012 is er één nieuwe opsporingsvergunningen voor steenzout aangevraagd en is er één vervallen. Verder zijn er drie winningsvergunningen voor steenzout aangevraagd en zijn er twee verleend. In totaal waren er veertien winningsvergunningen van kracht per 1 januari De productie van steenzout in 2012 bedroeg 6,5 miljoen ton. Hoofdstuk 12 geeft de volledige overzichten. Aardwarmte In 2012 zijn acht nieuwe opsporingsvergunningen aangevraagd voor aardwarmte. Er zijn elf opsporingsvergunningen verleend en twee aanvragen zijn vervallen. Daarnaast zijn er twee winningsvergunningen aangevraagd. In 2012 zijn in totaal vier boringen naar aardwarmte afgerond. Zie hoofdstuk

13 1. AARDGASVOORRAAD EN TOEKOMSTIG BINNENLANDS AANBOD INLEIDING Dit hoofdstuk rapporteert over de aardgasvoorraad in Nederland en het Nederlandse deel van het Continentaal plat. Het behandelt eerst de raming van de omvang van de aardgasvoorraad per 1 januari 2013 en de veranderingen in de voorraad ten opzichte van 1 januari De systematiek op basis waarvan de aardgasvoorraad is vastgesteld wordt hieronder kort toegelicht. Vervolgens wordt ingegaan op de verwachting van de jaarlijkse Nederlandse aardgasproductie voor de komende 25 jaar (periode ). Gegevens Op basis van de Mijnbouwwet (artikel 113 Mijnbouwbesluit) verstrekt de uitvoerder (operator) jaarlijks, per voorkomen een overzicht van de resterende voorraden en de te verwachten resterende jaarlijkse productie. Deze gegevens vormen het uitgangspunt bij het vaststellen van de aardgasvoorraad en van de prognose van het binnenlandse aanbod. Per 1 januari 2013 moeten de gegevens over de aardgasvoorraad conform het Petroleum Resource Management Systeem (PRMS) 1 worden aangeleverd, hetgeen een uniforme classificatie van de voorraden mogelijk maakt. Petroleum Resource Management Systeem De ontwikkeling van een gasvoorkomen wordt normaliter gefaseerd in een aantal projecten. Na de initiële ontwikkeling volgen er bijvoorbeeld extra (infill of acceleratie) putten, de installatie van compressie en uiteindelijk maatregelen als het plaatsen van velocity strings of zeepinjectie. Elk van deze projecten vertegenwoordigt een gasvolume dat naar verwachting bij uitvoering van het project zal worden geproduceerd. Figuur 1. Schematische weergave van de PRMS classificatie 1. 1 Guidelines for application of the PRMS, Society of Petroleum Engineers,

14 Aangezien olie- en gasvoorraden zich fysiek op grote diepte onder de grond bevinden zijn de ramingen ervan gebaseerd op de evaluatie van gegevens die de aanwezige hoeveelheden aantonen. Alle reserveramingen dragen een bepaalde onzekerheid in zich. Om dit in ogenschouw te nemen omvat het PRMS een centraal framewerk dat de gasvoorraad per project categoriseert volgens de waarschijnlijkheid die aan de winbare hoeveelheden worden gekoppeld (horizontale as in de figuur hier onder) en classificeert ze naar het potentieel om commerciële productie status te bereiken (verticale as). De status is onderverdeeld in drie hoofdklassen; Reserves, Contingent Resources (voorwaardelijke voorraden) en Prospectieve voorraden. Binnen de klassen bestaat de mogelijkheid deze op hun beurt onder te verdelen in subklassen (figuur 1). De gerapporteerde voorraad is een momentopname. Dit jaarverslag geeft de situatie weer per 1 januari De Nederlandse gasvoorraden, zoals hier gerapporteerd, omvat het totale volume aan verwachte (ofwel 2P) Reserves en de Contingent Resources voor zover deze behoren tot de subklasse in afwachting van commerciële ontwikkeling. De Contingent Resources subklassen ontwikkeling onzeker of gestaakt en ontwikkeling niet levensvatbaar behoren niet tot de winbare gasvoorraad. De paragraaf over het exploratiepotentieel beschrijft hoe de derde hoofdklasse van nog niet ontdekte Prospectieve voorraden (Prospective Resources) wordt bepaald. Voor nadere informatie over PRMS zie VOORRAAD De aardgasvoorraad is de winbare hoeveelheid aardgas in aangetoonde aardgasvoorkomens in de Nederlandse ondergrond. Een groot aantal van deze voorkomens is al in productie gebracht, waardoor nog maar een deel van de oorspronkelijke hoeveelheid winbaar gas resteert. Dit nog resterende economisch winbare volume aardgas in de aangetoonde voorkomens heet de (resterende) reserve. De aangetoonde voorraad waarvan de commerciële winbaarheid momenteel nog afhankelijk is van een of meer voorwaarden heet voorwaardelijke voorraad (contingent resource) Per 1 januari 2013 kende Nederland 452 ontdekte aardgasvoorkomens (zie tabel 1). Het grootste deel hiervan (265) is momenteel in productie. Daarnaast is een viertal gasvelden operationeel als gasopslagfaciliteit (naast één gasopslag in een zoutcaverne). Een totaal van 107 voorkomens is (nog) niet ontwikkeld. De verwachting is dat 30 hiervan binnen vijf jaar (periode ) in productie zullen worden genomen. Van de overige 77 voorkomens is het onzeker of deze zullen worden ontwikkeld. Voor 76 voorkomens geldt, dat deze in het verleden aardgas hebben geproduceerd, maar dat de productie (tijdelijk) is gestaakt. Ten opzichte van 1 januari 2012 is het aantal velden met zeven toegenomen (zie tabel 5). 12

15 Tabel 1: Aantal aangetoonde aardgasvoorkomens geclassificeerd naar status per 1 januari 2013 Status voorkomens Territoir Continentaal plat Totaal I. Ontwikkeld a. in productie b. aardgasopslag 4 4 II. Niet ontwikkeld a. productiestart b. overige III. Productie gestaakt Tijdelijk gestaakt Gestaakt Totaal Tabel 2 geeft de voorkomens, waarvan de status gedurende 2012 is veranderd. Gedurende 2012 zijn er vijftien velden in productie genomen, waaronder vier velden waar de productie in eerste instantie beëindigd was. Een complete lijst van alle voorkomens gegroepeerd naar status en met vermelding van operator en vergunning is opgenomen als overzicht 1 (tweede deel van dit jaarverslag). Tabel 2. Aardgasvoorkomens met in 2012 gewijzigde de status van ontwikkeling. Voorkomen Maatschappij Vergunning Status Status Blija-Zuid NAM Noord Friesland W NP<5 De Hoeve Vermilion Gorredijk W NP<5 Eernewoude* Vermilion Leeuwarden W Metslawier-Zuid NAM Noord Friesland W NP<5 G16a-D* GDF Suez G16a W K12-M* GDF Suez K12 W K18-Golf Wintershall K18b W NP<5 L04-D Total L04a W NP<5 L12a-B GDF Suez L12a W NP<5 P11b Van Ghent Dana Petroleum P11b W NP<5 P11b Van Nes Dana Petroleum P11b W NP<5 Metslawier NAM Noord-Friesland W U Spijkenisse-Oost NAM Botlek W U K14-FA NAM K14 W U K15-FN NAM K15 W U Donkerbroek-West Tulip Akkrum 11 NP<5 U L05a-D GDF Suez L05a NP<5 NP>5 L10-N* GDF Suez L10 NP<5 P11b VanGhent East Dana-Petroleum P11b NP<5 NP>5 Q01-D Wintershall Q01 NP<5 NP>5 Hollum-Ameland NAM Noord-Friesland NP>5 NP<5 Nieuwehorne Vermilion Gorredijk NP>5 NP<5 Oppenhuizen Northern Petroleum Zuid-Friesland III NP>5 NP<5 Oosterwolde Northern Petroleum Oosterwolde NP>5 NP<5 13

16 Voorkomen Maatschappij Vergunning Status Status Terschelling-Noord Terschelling-Noord NP>5 NP<5 Woudsend Northern Petroleum Zuid-Friesland III NP>5 NP<5 E13 Epidoot E13a NP>5 NP<5 F16-P Wintershall F16 NP>5 NP<5 L02-FC NAM L02 NP>5 NP<5 P02-E Chevron P2 NP>5 NP<5 Zuidwijk* Taqa Bergen II NP>5 Geestvaartpolder NAM Rijswijk T W K05a-Es Total K05a U W W: producerend NP<5: niet ontwikkeld voorkomen, productiestart verwacht binnen 5 jaar NP>5: niet ontwikkeld voorkomen, productiestart onbekend T: productie tijdelijk beëindigd U: productie beëindigd A: verlaten * : nieuw ontdekt voorkomen VOORRAADRAMING Reserve per 1 januari 2013 Per 1 januari 2013 bedragen de totale voorraden in ontwikkelde en niet ontwikkelde voorkomens samen 1130 miljard Sm 3 (tabel 3a). De voorraadraming van de ontdekte voorkomens is gebaseerd op de door de maatschappijen in jaarrapporten (conform de Mijnbouwwet) verstrekte informatie. Door de ingebruikname van het PRMS in de rapportage, is de indeling van de voorraden in het vervolg uitgedrukt in Reserves en Voorwaardelijke Voorraden (Contingent Resources) waarvan de ontwikkeling wordt verwacht (subcategorie development pending). Dit komt in grote lijnen overeen met de indeling in ontwikkelde en niet ontwikkelde voorkomens waardoor de overgang naar de nieuwe classificatie geen trendbreuk veroorzaakt. Het adopteren van het PRMS als classificatie voor de voorraadraming zorgt voor een uniforme wijze van rapporteren waardoor de gegevens van de verschillende operators beter met elkaar zijn te vergelijken. Beperking tot conventionele gasvoorkomens Op basis van het geïntroduceerde PRMS behoren de mogelijke schaliegasvoorkomens tot de klasse van prospectieve voorraden in een nog niet bewezen play. Ook dit jaar beperkt deze rapportage zich daarom tot aardgas in conventionele voorkomens. Hoewel de laatste jaren veel aandacht uitgaat naar onconventioneel gas (bijv. schalie gas en steenkoolgasmethaan) is zowel de potentieel aanwezige hoeveelheid als de technische en economische winbaarheid nog zeer onzeker. In de zomer van 2013 worden de resultaten bekend van het door de minister van Economische zaken gelaste onderzoek naar de mogelijke risico's en gevolgen van het opsporen en winnen van schalie- en steenkoolgas in Nederland, in termen van veiligheid 14

17 voor mens, natuur en milieu. Afhankelijk van de resultaten besluit de minister over de mogelijkheden voor de exploratie naar schaliegas in Nederland. Reserves en Voorwaardelijke voorraden De cijfers voor de gasvoorraden zijn in de tabellen 3a (in miljard Sm 3 ) en 3b (in m 3 Groningen equivalenten, m 3 Geq) weergegeven. Deze voorraden kunnen zich zowel in ontwikkelde als niet ontwikkelde voorkomens bevinden. Volgens het PRMS kwalificeert een gasvolume als reserve indien zij ontdekt en volgens al gedefinieerde projecten commercieel winbaar is. Voorwaardelijke voorraden zijn die voorraden uit bekende accumulaties die door uitvoering van ontwikkelingsprojecten potentieel winbaar zijn, maar momenteel nog niet commercieel worden geacht door één of meer voorwaarden. Van de voorwaardelijke voorraden wordt hier alleen dat deel gepresenteerd waarvan productie aannemelijk is (production pending). De resterende reserves bedragen in totaal 1007 miljard Sm 3. Zij bestaan uit 813 miljard Sm 3 reserves in het Groningen veld en 176 miljard Sm 3 in de overige (kleine) velden. De reserves, die zich bevonden in de huidige gasbuffers Norg, Grijpskerk en Alkmaar, op het moment dat deze tot ondergrondse opslagen werden geconverteerd (samen ca. 19 miljard. Sm 3 ) worden in tabel 3a apart vermeld onder UGS. Dit restant van het oorspronkelijk aanwezige gas zal pas na de beëindiging van de opslagactiviteit worden geproduceerd (naar verwachting pas na 2040). Het Bergermeer voorkomen had bij de conversie geen resterende reserves meer. De voorwaardelijke reserves bevinden zich voor een deel in de ontwikkelde voorkomens, maar voor het overgrote deel bevinden zij zich in nog niet ontwikkelde voorkomens. Volgens het PRMS behoort 11miljard Sm 3 in het Groningen voorkomen tot de voorwaardelijke voorraad (tabel 3a). In de kleine velden is een voorwaardelijke voorraad aanwezig van respectievelijk 60 miljard Sm 3 op het Territoir en 52 miljard Sm 3 op het Continentaal plat Tabel 3a. Nederlandse aardgasvoorraad per 1 januari 2013 in miljarden Sm 3 Voorkomens Reserves Voorwaardelijke voorraden Totaal UGS* Groningen Overige Territoir Continentaal plat Totaal Om te kunnen rekenen met volumes aardgas van verschillende kwaliteit worden deze op basis van verbrandingswaarde herleid tot een volume Gronings aardgasequivalent (Geq) (tabel 3b). Het Gronings aardgasequivalent wordt berekend ten opzichte van een verbrandingswaarde van 35,17 MJ/Nm 3, de verbrandingswaarde van de oorspronkelijke inhoud van het Groningen veld. Echter, sinds 2010 wordt voor het nog te produceren volume uit het Groningen veld een verbrandingswaarde gehanteerd van 35,08 MJ/Nm 3. Aanleiding hiervoor is dat de gassamenstelling van het geproduceerde gas uit het Groningen veld over tijd licht is veranderd. 15

18 Tabel 3b. Nederlandse aardgasvoorraad per 1 januari 2013 in miljarden m 3 Geq Voorkomens Reserves Voorwaardelijke voorraden Totaal UGS* Groningen Overige Territoir Continentaal plat Totaal Bijstellingen t.o.v. 1 januari 2012 De onderstaande tabel toont de bijstellingen in de Nederlandse aardgasvoorraad ten gevolge van: aanpassingen door overgang op PRMS nieuwe vondsten, her evaluatie van eerder aangetoonde voorkomens en aanpassingen als gevolg van de overgang op PRMS productie gedurende het jaar Tabel 4. Bijstelling in de verwachte aardgasvoorraad t.o.v. 1 januari 2012, in miljarden Sm 3 Gebied Nieuwe vondsten Her evaluatie, PRMS Productie Totaal Groningen veld ,7-50,4-76,1 Overig Territoir 0,5-16,2-8,8-24,5 Continentaal plat 3,0 16,9-19,9-0,9 Totaal 3,5-25,0-78,2-99,7 Het netto resultaat is een afname van de voorraad met 99,7 miljard Sm 3 ten opzichte van 1 januari Een korte toelichting op de verschillende posten volgt hieronder. Nieuwe vondsten Van de acht exploratieboringen die gas hebben aangetroffen hebben er zes, naar het zich laat aanzien, commercieel winbare hoeveelheden aangeboord (tabel 5). De locaties van de nieuwe vondsten zijn met een ster aangegeven in figuur 2. De exploratieboring Vinkega-02 heeft een gescheiden breukblok aangeboord dat deels in communicatie staat met het eerder ontdekte voorkomen Vinkega. Er is uiteindelijk voor gekozen om deze twee voorkomens gezamenlijk onder de noemer Vinkega te registreren Volgens een voorlopige raming zorgen de nieuwe vondsten voor een bijdrage aan de Nederlandse aardgasvoorraad van 3,5 miljard Sm 3. 16

19 Figuur 2. Overzichtskaart olie- en gasvoorkomens in Nederland (per 1 januari 2013). Nieuwe ontdekkingen worden op de kaart aangegeven met een ster. 17

20 Tabel 5. In 2012 ontdekte aardgasvoorkomens Naam voorkomen Ontdekkingsboring Vergunninggebied Operator Wieringa Krabbenburen-04 Noord-Friesland, Groningen, Tietjerksteradeel NAM Vinkega Vinkega-02 Gorredijk Vermilion G16a-D G16-B-04-Sidetrack1 G16a GDF-Suez K08-FC-west K08-FA-308-Sidetrack2 K08 NAM K12-M K12-19-Sidetrack1 K12 GDF-Suez L10-N L10-36-Sidetrack2 L10 GDF-Suez Her evaluatie Periodiek worden de gasvelden door de operators geëvalueerd op technische en economische basis. Nieuwe ontwikkelingen of inzichten kunnen leiden tot aanpassing van de reserveraming. Door deze her evaluatie van zowel producerende als niet producerende velden zijn de reserveramingen in 2012 met 25,0 miljard Sm 3 naar beneden bijgesteld. De bijstelling in het Groningen voorkomen bedroeg -25,7 miljard Sm 3 (ca. 3% van de resterende reserves), de bijstellingen voor het Territoir en het Continentaal Plat hielden elkaar in evenwicht met respectievelijk -16,2 en 16,9 miljard Sm 3. De bijstelling van de reserves wordt gebaseerd op het gerealiseerde productiegedrag en op het doen van technische aanpassingen. Deze aanpassingen hebben onder meer betrekking op het boren van nieuwe putten en de toepassing van technieken ter verlenging van de productieduur. Het betreft hier in uitsluitend bewezen technieken, zoals (extra) compressie en deliquificatie van de productieputten etc. In dit jaar zal ook de overgang op het PRMS invloed hebben gehad op de bijstelling van de voorraad, Het is niet mogelijk dit te onderscheiden van technische en economische bijstellingen. EXPLORATIEPOTENTIEEL TNO maakt jaarlijks een actualisatie van de Nederlandse prospectportfolio voor aardgas. Dit gebeurt onder meer op basis van gegevens die door de vergunninghouders in hun jaarrapportage ex art. 113 Mijnbouwbesluit zijn gerapporteerd voor de in vergunning zijnde gebieden. Voor de overige gebieden gebruikt TNO gegevens uit haar database. Geologische eenheden en prospects TNO richt zich op het evalueren van díe geologische eenheden (zgn. plays), waarbinnen zij het op grond van gegevens en vondsten voldoende aannemelijk acht, dat aan noodzakelijke geologische voorwaarden voor het voorkomen van aardgasaccumulaties kan zijn voldaan. Alle prospectieve structuren ( prospects ) die op grond van bestaande gegevens in kaart zijn gebracht en geëvalueerd vormen samen de prospectportfolio. Hypothetische plays en prospects worden buiten beschouwing gelaten vanwege hun zeer speculatieve karakter. 18

21 Figuur 3: Prospect portfolio karakteristiek: verdeling aantal prospects naar volume. Met de groene kolommen wordt het exploratiepotentieel weergegeven na toepassing van de MSV ondergrens (zie toelichting in de tekst) 19

22 Portfolio karakteristiek De prospectportfolio wordt gekarakteriseerd door het aantal prospects en het daarmee samenhangende volume aan gas. Het volume van een prospect kan worden uitgedrukt als het verwachte winbare volume in geval van een ontdekking (het zgn. Mean Success Volume, MSV), of als het risked volume (de zgn. Expectation, EXP), waarbij het MSV wordt vermenigvuldigd met de kans op het aantreffen van aardgas (POS). In figuur 3 is de karakteristiek van de prospectportfolio per 1 januari 2013 weergegeven voor het Territoir en het Continentaal plat. Per MSV volumeklasse wordt het aantal prospects en het risked volume weergegeven. Ten opzichte van 1 januari 2012 is het aantal prospects in de portfolio gestegen. Het risked volume in de meeste MSV-klassen is echter gedaald door een lagere inschatting van de kans op succes van oudere prospects. Exploratiepotentieel Het exploratiepotentieel is dat deel van de prospectportfolio dat aan bepaalde minimumvoorwaarden voldoet. Zo is vanaf het begin van de rapportage in 1992 per prospect een ondergrens ( cut-off ) gesteld aan het verwachte winbare volume in geval van een ontdekking ( MSV ). Deze grens ligt bij 0,5 miljard kubieke meter voor prospects onder het Territoir en 2 miljard kubieke meter voor prospects onder het Continentaal plat. De groene kolommen in figuur 2 representeren het risked volume van de prospects met een MSV boven deze ondergrens. Dit volume wordt het exploratiepotentieel op basis van de MSV ondergrens genoemd. De schatting van het exploratiepotentieel wordt uitgedrukt in een bandbreedte (tabel 6) om de onzekerheid hiervan weer te geven. Tabel 6. Exploratiepotentieel aardgas per 1 januari 2013 na toepassing MSV-ondergrens op prospect portfolio. Gebied MSV cut-off [mrd. Sm 3 ] Exploratiepotentieel [mrd. Sm 3 ] Territoir 0, Continentaal plat Het gevolg van een op MSV gebaseerde ondergrens is, dat geen rekening wordt gehouden met een reeks van factoren, die de commerciële aantrekkelijkheid van prospects mede bepalen. Die factoren zijn deels gerelateerd aan individuele prospects (kans op succes, afstand tot infrastructuur, type veldontwikkeling, gaskwaliteit, productiviteit etc.) en deels van algemene aard, vooral de verwachte kosten en opbrengsten. Een alternatieve ondergrens, voor het eerst toegepast in het jaarverslag over 2006, eist dat de verwachte netto contante waarde van een project positief moet zijn, wil het prospect meegerekend worden in het exploratiepotentieel. Met een discounted cash flow model wordt rekening gehouden met de factoren, die de commerciële aantrekkelijkheid van prospects bepalen. Per prospect is de Expected Monetary Value (EMV) berekend uit de verwachte netto contante waarde, rekening houdend met het exploratierisico. Als voorbeeld geeft tabel 7 de verwachtingswaarde van het exploratiepotentieel van prospects met een positieve EMV bij een verwachte gasprijs van 23 cent per kubieke meter. Vergelijking met de gegevens in tabel 6 laat zien, dat het stellen van de ondergrens EMV > 0 20

23 resulteert in volumina die nabij het midden van het bereik van het exploratiepotentieel met de MSV-ondergrens liggen. De daling ten opzichte van 1 januari 2012 wordt vooral veroorzaakt doordat rekening is gehouden met een lagere gasprijs en een bijstelling naar beneden van de kans op succes van oudere prospects. Tabel 7. Exploratiepotentieel aardgas per 1 januari 2013 bij een economische ondergrens van EMV = 0 Euro, bij een gasprijs van 23 cent per kubieke meter. Gebied Verwachtingswaarde exploratiepotentieel [miljard. Sm 3 ] Territoir 120 Continentaal plat 119 Exploratiepotentieel trend/historie Figuur 4 laat de ontwikkeling zien van het exploratiepotentieel in Nederland. In de grafiek van het Territoir is een geleidelijk dalende trend te zien voor zowel de hoge als lage schatting, die tot heden doorzet. De grafiek van het Continentaal plat laat met name voor de hoge schatting een stijging zien tot circa 2004, gevolgd door een dalende trend naar een niveau gelijk aan dat in de jaren negentig. Exploratieboringen hebben in de loop van de tijd een deel van het exploratiepotentieel omgezet in reserves. Dit komt tot uiting in de toename van de cumulatieve productie en resterende reserves (lengte van de groene staven) in figuur 4. Het exploratiepotentieel van 100 miljard kubieke meter voor het Territoir dat in 1992 was gerapporteerd, was in 1996 al aan de reserves toegevoegd. Het feit dat het exploratiepotentieel desondanks stabiel is, komt doordat de prospectportfolio, waarop de schattingen van het exploratiepotentieel zijn gebaseerd, niet statisch is. Gedurende een jaar worden prospects aan de portfolio onttrokken doordat ze aangeboord worden, maar er worden ook nieuwe prospects aan de portfolio toegevoegd. Ook her evaluatie van prospects leidt tot veranderingen in de waarde van de portfolio (zie paragraaf Portfolio karakteristiek). 21

24 Figuur 4: Ontwikkeling van het exploratiepotentieel, de exploratieboorinspanning, de reserves en de productie over de periode 1992 tot heden (exclusief het Groningen veld). 22

25 STIMULERENDE MAATREGELEN De Regeling investeringsaftrek marginale gasvoorkomens Nederlands Continentaal plat is op 16 september 2010 van kracht geworden. De Regeling stimuleert de ontwikkeling van marginale gasvelden, die anders niet aangeboord zouden worden. Houders en medevergunninghouders kunnen 25 % van het bedrag dat zij investeren in bedrijfsmiddelen voor de opsporing en winning van een aangewezen marginale voorkomen en vermoede voorkomens (prospects) ten laste brengen van het resultaat waarover zij winstaandeel verschuldigd zijn. Een aanvraag wordt beoordeeld op drie parameters: technisch winbare volume, initiële putproductiviteit en de transportafstand tot een platform. Sinds de inwerkingtreding zijn 27 aanvragen ingediend, door negen verschillende vergunninghouders, waarvan zeven in In 2012 zijn acht aanvragen behandeld. Hiervan is er één afgewezen en zijn er vijf goedgekeurd. Twee aanvragen zijn voorlopig afgekeurd. De vijf goedgekeurde projecten hebben tot doel om gezamenlijk 4,5 miljard Sm 3 aardgas (technisch winbaar) op te sporen en te ontwikkelen. Tegelijkertijd en met dezelfde doelstelling is een convenant tussen de Minister van Economische Zaken en de op het Continentaal plat werkzame mijnbouwondernemingen van kracht geworden. Dit convenant bevat een vrijwillige procedure die ertoe leidt dat houders van winningsvergunningen op het Continentaal plat delen van hun vergunningsgebied waar zij ook na daartoe in de gelegenheid te zijn gesteld geen activiteiten verrichten of concrete voornemens daartoe aannemelijk kunnen maken, zullen overdragen aan derden. Op 1 juli 2011 is per winningsvergunninggebied bekend gemaakt welke gebieden als "inactief" classificeerden. Gedurende een hierop volgende periode van 9 maanden waren de hoofdvergunninghouders en in de daarop volgende 3 maanden de medevergunninghouders, in de mogelijkheid om een activiteitenplan in te dienen voor deze gebieden. Sinds 1 juli 2012 staat het ook derden vrij om een activiteitenplan. In 2012 is voor het inactieve deel van het vergunninggebied F3b (GdF-Suez) een activiteitenplan ingediend door een derde partij. Dit plan ligt ten tijde van het schrijven van dit jaarverslag ter beoordeling bij het ministerie van Economische Zaken. Indien dit plan positief wordt beoordeeld, zal volgens het convenant worden overgegaan tot splitsing van de vergunning waarbij de indiener van het activiteitenplan de nieuwe vergunninghouder wordt van het inactieve deel. De actuele status van de vergunninggebieden, op basis van dit convenant, is weergegeven op Hier wordt tevens de classificatie van het activiteitenniveau in de winningsvergunningen aan landzijde weergegeven. De classificatie van deze gebieden valt onder Artikel 32a van de Mijnbouwwet. BINNENLANDS AANBOD VAN AARDGAS In deze paragraaf worden de verwachte ontwikkelingen in het aanbod van Nederlands aardgas (binnenlandse productie) in de komende 25 jaar (2013 t/m 2037) behandeld. De rapportage is voor een belangrijk deel samengesteld uit gegevens afkomstig van gasproducenten. Als peildatum voor de rapportage geldt 1 januari Alle volumina in 23

26 deze paragraaf zijn gegeven in miljarden m 3 Gronings aardgasequivalent (verbrandingswaarde 35,17 MJ/Nm 3 ). Het verwachte aanbod van Nederlands aardgas is weergegeven in Figuur 5, gesplitst in de productie van het Groningen veld en de productie van de overige voorkomens (de zogenaamde kleine velden). Naast de gerealiseerde aardgasproductie in Nederland over de periode 2001 t/m 2012, toont de figuur de productieprognose voor de komende 25 jaar (2013 t/m 2037), die is gebaseerd op bovengenoemde bronnen. De prognose van de productie uit het Groningen veld is opgebouwd uit de productieruimte tot 2020 en een geraamde productie over de periode daarna: De productieruimte, de maximaal toegestane productie uit het Groningen veld op basis van artikel 55 van de Gaswet, is voor de periode 2012 t/m 2020 gelimiteerd op 425 miljard m 3 Geq vermeerderd met 20,7 miljard m 3 Geq die is overgebleven uit de productieruimte 2006 t/m De bedoeling van dit maximum is het verzekeren van de balansfunctie het Groningen veld zodat het kleine veldenbeleid voldoende lang kan blijven functioneren. Deze balansfunctie impliceert dat de werkelijke productie uit het Groningen veld moeilijk vooraf is te bepalen. Voor het Groningen veld is daarom tot en met 2020 de oorspronkelijke productieruimte ( ,7) min de productie na 2010 (94,6 miljard m 3 Geq) in gelijke jaarlijkse hoeveelheden van 43,9 miljard m 3 Geq geprofileerd (zie de lichtgroene staven in figuur 5). Voor de periode na 2020 wordt een productieprofiel getoond dat is ontleend aan het winningsplan voor het Groningen veld. De geraamde binnenlandse productie van de kleine velden is opgebouwd uit: De som van de geprofileerde reserves. Deze profielen zijn door de gasproducenten ingediend als onderdeel van de jaarrapportages (onder artikel 113 van het Mijnbouwbesluit). De som van productieprofielen van voorwaardelijke voorraden. Deze voorraden zijn meestal nog niet door de operator geprofileerd. Daarom is hier een arbitrair gekozen profiel bepaald op basis van de aanname dat deze klasse (Voorwaardelijke voorraad/in afwachting van productie) naar verwachting binnen 10 jaar in productie is gebracht, waarbij het grootste deel aan het begin van die periode. De som van gesimuleerde productieprofielen van de nog te ontdekken voorkomens. Deze profielen zijn bepaald met behulp van een simulatiemodel waarin o.a. de verwachte boorinspanning (10 exploratieboringen per jaar en een rendementseis van 10% op de 'risked' investering), het verwachte winbare volume van de prospects en de kans op succes worden meegenomen. Groningen veld Voor het Groningen veld biedt de productieruimte de mogelijkheid om tot 2020 gemiddeld een jaarlijkse productie van ruim 43,9 miljard m 3 Geq te realiseren. Het Groningen veld zal vanaf 2021 een geleidelijke afname van de productie laten zien tot circa 8 miljard m 3 Geq in

27 Figuur 5. Gerealiseerde productie van aardgas in Nederland van 2001 t/m 2012 en de productie-prognose voor de periode 2013 t/m Kleine velden De productie in 2012 is voor wat de kleine velden betreft conform prognose verlopen. Voor de komende jaren wordt verwacht, dat de productie van de nu aangetoonde kleine velden geleidelijk zal afnemen tot circa zes miljard m 3 Geq in Totale binnenlandse productie uit aangetoonde velden De binnenlandse productie voor de komende 10 jaar bedraagt maximaal 678 miljard m 3 Geq, uitgaande van de realisatie van de maximaal toegestane productie voor het Groningenvoorkomen (tabel 8). Deze productie zal dan naar verwachting zijn opgebouwd uit 243 miljard m 3 Geq uit de kleine velden en maximaal 434 miljard m 3 Geq uit het Groningen veld. Tabel 8. Aanbod binnenlands aardgas in de 10 jaar periode van en in de 25 jaar periode , in miljard m 3 Geq. Aanbod 2013 t/m t/m 2037 Kleine velden Reserves Voorwaardelijke voorraad (dev. pending) nog te ontdekken Subtotaal kleine velden Groningen voorkomen* Totaal binnenlands aanbod * Groningen voorkomen op basis van de maximaal toegestane productie (artikel 55 Gaswet). 25

28 2. AARDOLIEVOORRAAD Per 1 januari 2013 waren er 46 aangetoonde aardolievoorkomens bekend in Nederland. Ten opzichte van vorig jaar is dit aantal met één toegenomen (tabel 9); Wintershall heeft een nieuw aardolievoorkomen ontdekt in blok F17. Volgens de eerste schattingen van Wintershall gaat het hier om een substantiële vondst. De werkelijke omvang zal in 2013 nader moeten worden bepaald met behulp van evaluatieboringen. Van de olievoorkomens waren er per 1 januari 15 in productie Alle aardolievoorkomens zijn opgenomen in Overzicht 1, gegroepeerd naar status en met vermelding van operator en vergunning. Tabel 9. Aantal aangetoonde aardolievoorkomens per 1 januari 2013 Status aardolievoorkomens Territoir Continentaal plat Totaal I. Ontwikkeld in productie II. Niet ontwikkeld 0 a. Productiestart b. overigen III. Productie gestaakt Gestaakt Totaal Olievoorraad per 1 januari 2013 De voorraadraming is gebaseerd op de door de maatschappijen op grond van de Mijnbouwwet verstrekte gegevens en informatie. Met ingang van dit jaar zijn de voorraadramingen gerapporteerd conform het Petroleum Resources Management Systeem (PRMS, zie voor toelichting hoofdstuk 1). Hier worden de reserves gerapporteerd (dat deel van de voorraad dat commercieel kan worden geproduceerd en als zodanig is gerechtvaardigd door de operators) en de voorwaardelijke voorraad (dat deel van de voorraad waarvan redelijkerwijs wordt aangenomen dat zij commercieel winbaar zal zijn, maar waarbij nog niet aan alle voorwaarden is voldaan om dit als commercieel te bestempelen). Omdat de voorraadclassificatie is gebaseerd op de projectmatige ontwikkeling van het voorkomen kunnen binnen één voorkomen zowel reserves als voorwaardelijke voorraden aanwezig zijn. Tabel 10. Aardoliereserves in miljoen Sm 3 per 1 januari 2013 Gebied Reserves Voorwaardelijke voorraad Totaal Territoir 17,7 23,7 41,4 Continentaal plat 6,1 0,6 6,7 Totaal 23,8 24,3 48,1 26

29 De totale aardolievoorraad komt uit op 48,1 miljoen Sm 3 opgebouwd uit 23,8 miljoen Sm 3 aan oliereserves en 24,3 miljoen Sm 3 aan voorwaardelijke olievoorraad. Bijstelling in de aardoliereserves t.o.v. 1 januari 2012 Tabel 11 toont de bijstellingen in de Nederlandse aardolievoorraad ten gevolge van: her-evaluatie van eerder aangetoonde voorkomens productie gedurende het jaar De ontdekking van het olievoorkomen in F17 is nog niet opgenomen in de olievoorraad omdat het nog te vroeg is om hier, conform de PRMS classificatie, volumes aan toe te wijzen. Het netto resultaat is een toename van de olievoorraad met 7,9 miljoen Sm 3 ten opzichte van 1 januari De grote toename van de voorraden op land is vooral toe te schrijven aan de her-evaluatie van al uitgeproduceerde olievoorkomens. Hier worden mogelijkheden voor herontwikkeling gezien. De olievoorraden in velden op zee zijn echter fors afgewaardeerd, met name door de toepassing van de PRMS voorraadclassificatie (bijvoorbeeld velden gelegen in teruggegeven vergunningen). Tenslotte draagt de olieproductie in 2012 voor 1,3 miljoen Sm 3 bij aan de afname van de voorraad. Tabel 11. Bijstelling in de aardoliereserves t.o.v. 1 januari 2012, in miljoen Sm 3 Gebied Verandering ten gevolge van: her-evaluatie productie totaal Territoir 13,4-0,4 13,0 Continentaal plat -4,2-0,9-5,1 Totaal 9,2-1,3 7,9 Figuur 6 laat de gerealiseerde olieproductie zien vanaf 2001 en de te verwachten olieproductie voor de komende vijfentwintig jaar. Deze prognose is gebaseerd op de jaarrapportages van de industrie. De dalende trend van de laatste jaren is door het in productie nemen van Schoonebeek gekeerd. Schoonebeek zal in 2014 haar maximum productie bereiken, hetzelfde jaar dat Q13-FA in productie zal worden genomen. Vanaf 2014 zal de productie geleidelijk afnemen tot in

30 Figuur 6 Historische olieproductie en prognose voor de productie tot

31 3. KOOLWATERSTOF-VERGUNNINGEN, Nederlands Territoir wijzigingen in 2012 Wijzigingen met betrekking tot vergunningen voor opsporing en winning van koolwaterstoffen op het Nederlands Territoir gedurende 2012 staan in onderstaande tabellen vermeld. Tevens staan hierin alle lopende aanvragen voor vergunningen. Totale oppervlakte In vergunning km km 2 (49,3%) OPSPORINGSVERGUNNINGEN, Nederlands Territoir Aangevraagd Vergunning Publicatie Datum Sluitingstermijn Aanvrager(s) Schiermonnikoog-Noord * Staatscourant GDF IJsselmuiden * Publicatieblad EU, C 93 Staatscourant Northern, Vermilion Terschelling-Noord * Publicatieblad EU, C Ascent Staatscourant De Kempen * Publicatieblad EU, C 174 Staatscourant Breda-Maas * Publicatieblad EU, C 178 Staatscourant Akkrum * Publicatieblad EU, C 292 Staatscourant Midden-Nederland Publicatieblad EU, C 79 Staatscourant * Lopende aanvraag, al eerder gepubliceerd in Jaarverslag Basgas Energia, Brabant Resources Brabant Resources, Gallic Vermilion, Mac Oil SpA, Smart Energy BNK Verleend Vergunninghouder Vergunning In werking km² Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. Hemelum Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. Opmeer Totaal

32 Verlengd Vergunninghouder Vergunning In werking km 2 Smart Energy Solutions B.V. cs Schagen Northern Petroleum Nederland B.V. Utrecht Northern Petroleum Nederland B.V. Oosterwolde Totaal WINNINGSVERGUNNINGEN, Nederlands Territoir Verleend Vergunninghouder Vergunning In werking km² Tulip Oil Netherlands B.V. Akkrum Totaal 6 Gesplitst Vergunninghouder Vergunning In werking km² - Oorspronkelijk Northern Petroleum Nederland B.V. cs Drenthe III 389 Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Drenthe II Na splitsing Northern Petroleum Nederland B.V. cs Drenthe IIIa Northern Petroleum Nederland B.V. cs Drenthe IIIb Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Drenthe IIa Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Drenthe IIb Vervallen/Afstand gedaan Vergunninghouder Vergunning In werking km 2 Tulip Oil Netherlands B.V. Oosterwolde Totaal 4 30

33 4. KOOLWATERSTOF-VERGUNNINGEN, Nederlands Continentaal plat wijzigingen in 2012 Wijzigingen met betrekking tot vergunningen voor opsporing en winning van koolwaterstoffen op het Continentaal plat gedurende 2012 staan in onderstaande tabellen vermeld. Tevens staan hierin alle lopende aanvragen voor vergunningen. Totale oppervlakte In vergunning km km 2 (54%) OPSPORINGSVERGUNNINGEN, Nederlands Continentaal plat Verleend Vergunninghouder Vergunning In werking km² Oranje-Nassau Energie B.V. P11a Hansa Hydrocarbons Limited G Hansa Hydrocarbons Limited H Hansa Hydrocarbons Limited M Hansa Hydrocarbons Limited N Totaal Gesplitst Vergunninghouder Vergunning In werking km² - Oorspronkelijk Oranje-Nassau Energie B.V. cs P18b Na splitsing Oranje-Nassau Energie B.V. cs P18b Oranje-Nassau Energie B.V. cs P18d

34 Beperkt Vergunninghouder Vergunning In werking km 2 GDF Suez E&P Nederland B.V. cs E17c Totaal 171 Verlengd Vergunninghouder Vergunning In werking km 2 Oranje-Nassau Energie B.V. cs L16b Smart Energy Solutions B.V. cs Q Smart Energy Solutions B.V. cs Q10a GDF Suez E&P Nederland B.V. cs E17c Oranje-Nassau Energie B.V. cs Q13b-diep Chevron Exploration and Production P1a Netherlands B.V. Tullow Netherlands B.V. cs E13a Totaal Vervallen/Afstand gedaan Vergunninghouder Vergunning In werking km 2 Oranje-Nassau Energie B.V. F15b & F15c Oranje-Nassau Energie B.V. F Oranje-Nassau Energie B.V. cs Q10b Wintershall Noordzee B.V. cs P Wintershall Noordzee B.V. cs P8b Dana Petroleum Netherlands B.V. P8c Sterling Resources Netherlands B.V. cs F14-ondiep Sterling Resources Netherlands B.V. cs L1b-ondiep Oranje-Nassau Energie B.V. cs Q13b-diep Tullow Netherlands B.V. cs E13a Totaal

35 WINNINGSVERGUNNINGEN, Nederlands Continentaal plat Aangevraagd Vergunning Publicatie Datum Sluitingstermijn Aanvrager(s) A12b & B10a * Staatscourant Chevron cs B16a * Staatscourant Chevron cs B17a * Staatscourant Centrica cs B17b * Centrica cs * Lopende aanvraag, al eerder gepubliceerd in Jaarverslag Verleend Vergunninghouder Vergunning In werking km² GDF Suez E&P Nederland B.V. cs D18a Oranje-Nassau Energie B.V. cs Q16b & Q16c-diep Oranje-Nassau Energie B.V. cs P18d Oranje-Nassau Energie B.V. cs S3a Oranje-Nassau Energie B.V. T Totaal 143 Beperkt Vergunninghouder Vergunning In werking km 2 Wintershall Noordzee B.V. cs Q05d Totaal 20 33

36 5. KOOLWATERSTOF-VERGUNNINGEN, Maatschappij- en naamswijzigingen en juridische fusies in 2012 Onderstaande tabellen geven chronologisch de wijzigingen weer die zich in 2012 hebben voorgedaan als gevolg van mutaties in consortia van in vergunningen deelnemende maatschappijen evenals naamswijzigingen van deelnemende maatschappijen of naamswijzigingen door juridische fusies. Maatschappijwijzigingen in opsporingsvergunningen Vergunning Maatschappij afstand Maatschappij toetreding In werking Staats courant F14-ondiep - Petro Ventures Netherlands B.V F18-ondiep - Petro Ventures Netherlands B.V F17a-ondiep - Petro Ventures Netherlands B.V L1b-ondiep - Petro Ventures Netherlands B.V E10 XTO Netherlands Ltd E11 XTO Netherlands Ltd E14 XTO Netherlands Ltd E15c XTO Netherlands Ltd E18b XTO Netherlands Ltd E18b GTO Limited Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. E15c GTO Limited Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. E14 GTO Limited Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. E10 GTO Limited Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. F18-ondiep Grove Energy Ltd F17a-ondiep Grove Energy Ltd F14-ondiep Grove Energy Ltd E5 - Volantis Netherlands B.V L1b-ondiep Grove Energy Ltd E1 - Volantis Netherlands B.V E2 - Volantis Netherlands B.V E4 - Volantis Netherlands B.V

37 Maatschappijwijzigingen in winningsvergunningen Vergunning Maatschappij afstand Maatschappij toetreding In werking Staats Drenthe IIa Drenthe IIIa Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Northern Petroleum Nederland B.V. Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. courant Dyas B.V. Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. F16 - Petro Ventures Netherlands B.V Papekop Dyas B.V. Parkmead (E&P) Ltd Andel V Dyas B.V. Parkmead (E&P) Ltd Drenthe IV Dyas B.V. Parkmead (E&P) Ltd Drenthe IIIb Dyas B.V. Parkmead (E&P) Ltd P18d - Energy06 Investments B.V T1 - Energy06 Investments B.V TAQA Offshore B.V. F16 Grove Energy Ltd Naamswijzigingen Oorspronkelijke maatschappij Smart Energy Solutions B.V. Nieuwe maatschappij Tulip Oil Netherlands B.V. 35

38 6. SEISMISCH ONDERZOEK Seismisch onderzoek uitgevoerd in 2012 wordt in onderstaande tabellen weergegeven. Langjarige overzichten staan vermeld in overzicht 8. TERRITOIR In 2012 is binnen het territoir geen 2D en 3D seismisch onderzoek verricht. CONTINENTAAL PLAT In 2012 zijn op het Continentaal plat vier3d en één 2D survey opgenomen. De 2D survey betreft tie-in lijnen. De 3D surveys bestaan uit een kleine overloop naar de D-blokken van een uitgestrekte Engelse survey in het 44 ste kwadrant, de afronding van de DEF survey die Fugro in 2011 al voor een groot deel had opgenomen, een uitgestrekte survey over de noordelijke K & L blokken en een 4D survey over een deel van K15. 2D seismiek Gebied Maatschappij Status Lengte km F02 DANA Petroleum beëindigd 37 Totaal 37 3D seismiek Gebied Maatschappij Status Oppervlakte km 2 D06-D09 CGG-Veritas beëindigd 95 A17, A18, B16, B17, E02, E03, F01, F02 Fugro beëindigd 3230 K01, K02, K04, K05, K06, L04, L07 TOTAL beëindigd 3615 K15 NAM beëindigd 120 Totaal

39 7. OLIE- EN GASBORINGEN, beëindigd in 2012 Overzichten van de in 2011 beëindigde boringen zijn in de onderstaande tabellen gerangschikt naar Territoir en Continentaal plat en vervolgens naar exploratie-, evaluatie- en productieboringen. Per boring worden de naam, de vergunning, de operator en het resultaat getoond. De laatste tabel toont een geaggregeerd overzicht van de booractiviteiten in Negen van de elf exploratieboringen hebben koolwaterstoffen aangetoond, een succespercentage van 73. Bij alle boringen op één na werd gas aangetoond. F17-09 heeft olie aangetoond. De vijf evaluatieboringen (drie op het Territoir en twee op het Continentaal plat) hebben de aanwezigheid van eerder ontdekte voorkomens bevestigd. Er zijn negentien productieboringen uitgevoerd in TERRITOIR Exploratieboringen Naam boring Vergunning Operator Resultaat 1 Krabburen-04 Noord-Friesland, NAM Gas 2 Vinkega-02 Gorredijk Vermilion Gas 3 Warmenhuizen-02-Sidetrack1 Middelie TAQA Droog 4 Zuidwijk-01 Bergen TAQA Gas Evaluatieboringen Naam boring Vergunning Operator Resultaat 1 Donkerbroek-04 Donkerbroek-West Tulip Oil Gas 2 Eernewoude-02 Leeuwarden Vermilion Gas 3 Monster-04 Rijswijk NAM Gas Productieboringen Naam boring Vergunning Operator Resultaat 1 Groet Oost-01-Sidetrack1 Bergen (Middelie) TAQA Gas 2 Kiel Windeweer-02 Groningen NAM Gas 3 Moddergat-03 Noord-Friesland NAM Gas 4 Norg-416 Norg NAM Gas 5 Spijkenisse Oost-01-Sidetrack2 Botlek NAM Gas 6 Vries-09 Drenthe NAM Gas 7 Westbeemster-03 Middelie, Bergermeer NAM Gas 8 De Wijk-35 Schoonebeek NAM Gas 37

40 CONTINENTAAL PLAT Exploratieboringen Naam boring Vergunning Operator Resultaat 1 F17-10 F17a Wintershall Olie 2 G14-06 G14 GDF Suez Droog 3 G16-B-04-Sidetrack1 G16a GDF Suez Gas 4 K08-FA-308-Sidetrack2 K08 NAM Gas 5 K12-19-Sidetrack1 K12 GDF Suez Gas 6 K18-09 K18b Wintershall Gas 7 L10-36-Sidetrack2 L10 GDF Suez Gas Evaluatieboringen Naam boring Vergunning Operator Resultaat 1 F17-09 F17 Sterling Olie 2 P02-10-Sidetrack1 P02 Chevron Gas Productieboringen Naam boring Vergunning Operator Resultaat 1 D15-FA-105 D15 GDF Suez Gas 2 E17-A-04-Sidetrack1 E17a GDFSuez Gas 3 F03-FB-109-Sidetrack2 F03b GDFSuez Gas 4 G14-B-03-Sidetrack1 G14 GDFSuez Gas 5 K04-Z-02 K04a Total Gas 6 K05-B-03-Sidetrack1 K05a, K05b Total Gas 7 K05-CU-04 K05a, K05b Total Droog 8 K08-FA-307 K08 NAM Mislukt 9 K12-B-10 K12, K15 GDF Suez Gas 10 K18-G-04 K15, K18b Wintershall Gas 11 L04-A-07-Sidetrack1 L04a Total Gas 38

41 SAMENVATTING BORINGEN beëindigd in 2012 Type boring Resultaat Totaal Gas Olie Droog Overig Territoir Exploratie Evaluatie 3 3 Productie 8 8 Subtotaal Continentaal plat Exploratie Evaluatie Productie 9 1 1* 11 Subtotaal Totaal * De boring K08-FA-307 wordt beschouwd als technisch mislukt; het reservoir kon niet worden bereikt. 39

42 8. PLATFORMS EN PIJPLEIDINGEN, Nederlands Continentaal plat In 2012 zijn op het Continentaal plat geen nieuwe platforms of subsea completions geplaatst. Er zijn één subsea en twee platforms verwijderd. Gedurende 2012 zijn drie nieuwe pijpleidingen gelegd en vier pijpleidingen verlaten of verwijderd. De overzichten 13 en 14 tonen een complete lijst van platforms en pijpleidingen. Gegevens over de pijpleidingen zijn afkomstig van Rijkswaterstaat Directie Noordzee. Platforms, verwijderd in 2012 Platform Operator Aantal poten Gas/Olie Functie Q5-A Wintershall - Gas Subsea Q8-A Wintershall 4 Gas Wellhead Q8-B Wintershall 4 Gas Satelliet Nieuwe pijpleidingen in 2012 Operator Van Naar Diameter (duim) Lengte (km) Wintershall Q4C Q8A 10 8,3 g Total K5-B K5-A 8 13,5 g Wintershall K5A J6A/K13-A 14 13,5 c * g = gas, c = condensaat Stoffen* Pijpleidingen, verlaten in 2012 Operator Van Naar Diameter (duim) Lengte (km) Wintershall Q8-B Q8-A 8*2 8,3 g+m Wintershall Q8-B Q5-A 8 13,5 g Wintershall Q8-B Q5-A 4 13,5 c * g = gas, c = condensaat, m = methanol Stoffen* 40

43 9. PRODUCTIE VAN GAS EN OLIE Onderstaand overzicht geeft de geaggregeerde productiecijfers voor aardgas, aardolie en condensaat in Condensaat wordt beschouwd als een bijproduct van de olie- of gasproductie. De veranderingen ten opzichte van 2011 zijn zowel absoluut als procentueel weergegeven. De overzichten zijn gebaseerd op cijfers die door de operators zijn verstrekt. Overzicht aardgas-, aardolie- en condensaatproductie in 2012 en de veranderingen ten opzichte van 2011 Gas Productie 2012 Verandering t.o.v Nm Sm Sm 3 % Territoir (totaal) 56233, ,9 370,9 0,6 Groningen veld 47773, ,8 2783,1 5,6 Territoir overige velden 8330,6 7194,1-2412,2-25,1 Continentaal plat 17899, ,6-687,5-3,6 Totaal 74132, ,5-316,6-0,4 Olie Productie 2012 Verandering t.o.v Sm Sm 3 % Territoir 438,9 17,1 4,1 Continentaal plat 883,9 36,0 4,2 Totaal 1322,8 53,1 4,2 Gemiddelde olie productie per dag 3624 Sm 3 /dag Condensaat Productie 2012 Verandering t.o.v Sm Sm 3 % Territoir 216,5-7,0-3,1 Continentaal plat 263,0-31,5-10,7 Totaal 479,6-35,3-6,9 In de volgende tabel zijn de maandelijkse productiecijfers per winningsvergunning opgenomen in Standaard kubieke meter (Sm 3 ). De overzichten 15 t/m 17 geven langjarige overzichten van de jaarproductie van aardgas en aardolie. Door afronding van productiegetallen per maand kunnen geringe verschillen optreden met de sommaties per jaar. 41

44 PRODUCTIE VAN AARDGAS, Nederlands Territoir in 2012 (in miljoen Sm 3 ) De productie per vergunning is een sommatie van de putproducties van die putten met een oppervlaktelocatie binnen de betreffende vergunning. De gegevens zijn aangeleverd door de producerende maatschappijen. Vergunning Operator totaal jan feb mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec Andel III NPN 29,0 2,4 3,0 3,4 2,4 2,7 3,0 2,1 2,7 1,6 2,1 2,3 1,3 Andel V NPN 6,8 0,0 0,0 0,0 0,9 1,3 1,0 0,8 0,4 0,4 0,8 0,6 0,6 Beijerland NAM 249,7 27,4 25,0 20,5 21,8 21,5 22,7 12,4 22,6 9,1 23,4 21,6 21,8 Bergen II TAQA 131,6 0,0 0,0 0,0 6,4 16,4 11,6 15,0 16,1 16,9 17,3 15,1 16,7 Botlek NAM 404,5 31,5 28,0 33,7 37,5 39,7 39,1 31,0 35,1 28,7 33,8 32,1 34,2 Drenthe II NAM 587,3 59,1 55,8 60,2 35,3 36,6 55,4 55,9 35,7 35,5 46,7 55,3 55,9 Drenthe II Vermilion 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Drenthe III NPN 30,5 2,8 3,1 3,5 3,3 3,3 3,1 2,2 2,8 1,4 0,0 1,8 3,0 Drenthe IV NPN 18,1 2,2 2,1 2,2 2,0 1,2 2,0 1,4 0,2 0,4 1,1 1,7 1,6 Gorredijk Vermilion 346,7 30,1 29,0 29,0 29,9 29,3 27,6 28,8 30,9 30,0 31,5 25,7 24,9 Groningen NAM 52154,8 6783,8 7020,7 5399,3 4167,2 3118,6 2747,1 2505,6 2334,3 2503,0 4240,9 5650,3 5684,1 Hardenberg NAM 21,6 2,5 2,4 2,4 2,2 2,2 1,8 1,6 1,7 0,8 0,0 1,1 2,8 Leeuwarden Vermilion 54,4 7,1 4,5 3,7 3,3 3,9 4,1 3,0 3,8 3,3 3,6 4,2 9,9 Middelie NAM 241,1 19,8 18,0 21,3 20,2 19,7 12,9 15,0 13,2 16,6 26,9 28,6 29,1 Noord-Friesland NAM 3456,6 301,5 257,2 290,6 159,1 184,4 252,8 292,2 296,7 307,3 356,5 379,5 378,8 Oosterend Vermilion 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Rijswijk NAM 583,5 60,9 45,1 57,7 48,9 51,3 42,2 45,4 43,5 42,6 49,5 50,2 46,1 Rossum-De Lutte NAM 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Schoonebeek NAM 598,1 63,0 54,7 59,5 44,4 59,6 55,4 57,2 60,0 26,7 12,9 38,4 66,4 Slootdorp Vermilion 139,9 9,8 11,6 14,2 12,0 11,7 12,4 14,1 11,0 13,3 11,9 8,3 9,6 Steenwijk Vermilion 34,8 2,5 2,3 3,0 3,0 2,7 3,6 3,7 2,0 2,6 2,4 3,4 3,4 Tietjerksteradeel NAM 213,6 26,3 22,6 20,2 18,0 13,2 4,5 9,4 13,6 21,5 22,3 21,3 20,8 Tubbergen NAM 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Waalwijk NPN 26,7 2,6 2,2 2,5 2,4 2,6 2,5 2,5 2,1 0,6 2,5 2,5 1,5 Zuidwal Vermilion 19,5 2,3 0,6 2,0 0,9 0,8 1,9 1,9 1,4 1,8 2,5 1,0 2,5 Totaal 59348,9 7437,5 7587,8 6028,9 4621,1 3623,0 3306,8 3101,3 2929,8 3064,3 4888,6 6345,0 6414,8 Productie van aardgas per stratigrafisch reservoirniveau Nederlands Territoir (kleine velden) De onderstaande grafieken geven een beeld van de bijdrage per stratigrafisch reservoirniveau aan de totale gasproductie van de kleine velden op land. Productie uit velden met meerdere reservoir niveaus zijn met gearceerde kleuren weergegeven. Het Groningen veld, hier buiten beschouwing gelaten, bevind zich in het Rotliegend reservoir. De eerste grafiek laat zien, dat de grootste bijdrage aan de gasproductie afkomstig is van de Rotliegend en Trias reservoirs. De sterk dalende trend in productie (afname ca. 10% per jaar) over de periode is in 2007 gekeerd, met name door de start van de gaswinning van onder de Waddenzee. Momenteel daalt de jaarproductie over zijn geheel met ca. 5 %. In de tweede grafiek zijn de bijdragen van Rotliegend en Trias reservoirs niet meegenomen. Duidelijker zichtbaar zijn daardoor de bijdragen aan de gasproductie uit Krijt, Zechstein en Carboon reservoirs (op het vaste land is geen productie uit Jura reservoirs). De productie uit deze groep velden is het afgelopen jaar sterker gedaald dan voorheen. 42

45 43

46 PRODUCTIE VAN AARDGAS, Nederlands Continentaal plat in 2012 (in miljoen Sm 3 ) De productie per vergunning is een sommatie van de putproducties van die putten met een oppervlaktelocatie binnen de betreffende vergunning. De gegevens zijn aangeleverd door de producerende maatschappijen. Vergunning Operator Totaal jan feb mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec A12a Chevron 545,8 55,9 59,9 62,1 39,5 49,0 45,9 29,7 32,3 35,6 44,1 45,5 46,3 B10c & B13a Chevron 712,7 54,7 58,3 59,2 52,2 67,0 61,7 41,8 65,6 54,6 63,9 65,1 68,5 D12a Wintershall 53,4 5,4 5,1 5,2 4,6 4,6 3,2 7,4 1,5 4,4 3,1 4,6 4,4 D15 GDF Suez 15,1 4,2 2,8 0,0 2,8 0,8 0,1 1,9 2,3 0,0 0,0 0,1 0,0 E17a & E17b GDF Suez 963,8 77,9 72,5 76,5 76,1 74,5 71,0 53,7 96,3 88,3 91,5 91,0 94,6 E18a Wintershall 187,0 20,3 16,5 18,1 15,7 13,4 15,7 16,2 15,7 14,1 14,4 13,3 13,6 F02a Dana 86,7 7,8 6,5 7,9 7,3 6,0 8,2 4,2 7,3 8,2 7,8 7,6 7,9 F03a Centrica 546,3 49,0 46,7 49,1 47,9 47,8 48,1 25,7 48,6 48,2 38,1 47,3 49,8 F03b GDF Suez 382,7 35,1 32,7 32,3 35,1 33,8 34,5 11,0 29,5 33,9 35,2 34,6 35,1 F15a Total 193,9 17,8 18,6 19,1 17,6 16,9 17,5 6,7 15,8 16,0 16,3 15,9 15,9 F16 Wintershall 357,7 35,2 32,4 35,9 33,7 32,8 31,2 28,7 27,3 24,4 26,5 24,7 24,8 G14 & G17b GDF Suez 889,8 79,9 76,1 79,2 78,6 82,5 80,0 72,1 66,9 41,3 81,9 66,6 84,8 G16a GDF Suez 1328,2 48,0 62,4 126,5 131,3 134,2 128,8 130,5 103,6 67,6 129,6 128,8 136,8 G17a GDF Suez 118,8 11,9 10,9 11,1 11,2 11,2 9,1 10,7 8,0 5,4 10,4 9,4 9,5 G17c & G17d GDF Suez 90,0 9,4 8,6 8,5 8,7 8,8 7,1 8,4 6,3 1,4 7,1 7,5 8,2 J03a Total 115,4 11,8 10,9 11,5 11,0 10,8 10,9 9,9 8,5 1,3 8,6 9,9 10,4 J03b & J06 Centrica 44,4 4,9 4,3 4,5 4,3 4,3 4,3 3,6 3,9 0,5 1,2 4,3 4,3 K01a Total 485,8 51,2 46,6 47,5 46,2 44,1 44,1 40,2 35,3 4,3 38,6 43,5 44,2 K02b GDF Suez 542,1 69,9 59,7 63,2 55,7 37,7 26,9 28,3 25,5 41,7 50,4 37,5 45,7 K04a Total 724,8 83,1 76,6 77,9 72,6 77,9 66,1 70,8 67,9 11,2 1,2 48,7 70,9 K04b & K05a Total 773,4 77,2 71,4 83,0 74,7 78,6 82,3 65,5 58,8 11,6 0,4 63,9 105,9 K05b Total 320,8 34,0 24,6 19,9 23,2 20,7 23,4 45,4 40,9 7,7 0,8 35,2 45,1 K06 & L07 Total 714,4 65,1 62,0 63,0 46,6 64,6 61,4 52,0 62,7 61,8 62,1 55,8 57,4 K07 NAM 60,9 4,0 2,3 4,6 2,0 5,7 7,2 4,0 5,3 4,0 6,0 8,0 7,8 K08 & K11 NAM 610,6 68,7 64,3 56,6 48,7 48,0 52,2 54,8 40,8 32,9 42,3 46,7 54,6 K09a & K09b GDF Suez 171,1 21,0 15,6 21,1 14,7 15,8 10,7 10,2 10,9 10,0 14,6 14,7 11,8 K09c GDF Suez 19,8 1,7 1,4 1,7 1,7 1,8 1,7 1,7 1,8 1,2 1,8 1,7 1,7 K12 GDF Suez 783,0 71,1 71,2 68,9 45,0 63,7 56,1 59,3 70,2 66,6 62,1 69,7 79,0 K14 NAM 84,0 10,0 11,8 9,2 7,6 7,2 10,5 9,1 8,2 4,7 4,9 0,2 0,4 K15 NAM 1319,4 138,8 111,4 131,6 126,1 129,9 119,7 109,1 119,4 41,7 93,7 94,0 104,0 K17 NAM 111,5 12,2 9,9 9,7 9,2 9,7 8,1 9,7 8,8 5,6 8,1 10,4 10,0 K18b Wintershall 241,2 0,0 1,9 20,7 22,1 21,5 16,6 14,9 30,6 17,4 19,2 36,4 39,9 L02 NAM 588,6 54,1 56,9 52,9 44,9 51,3 57,3 25,2 52,2 52,7 46,1 43,2 51,9 L04a Total 461,3 41,1 33,9 40,1 39,8 39,4 36,4 39,5 39,0 35,3 27,2 35,8 53,8 L05a GDF Suez 170,8 17,3 17,3 17,6 12,9 15,0 15,3 11,8 17,7 16,5 3,2 9,6 16,7 L05b Wintershall 489,7 55,6 50,3 51,5 47,3 42,1 41,9 40,5 19,5 31,3 36,7 35,2 37,8 L06d ATP 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 L08a Wintershall 60,0 5,8 5,0 5,4 5,2 5,2 5,1 5,0 3,2 4,6 5,4 5,0 5,1 L08b Wintershall 133,0 13,4 12,1 12,6 12,0 11,9 11,3 11,5 3,2 2,4 16,2 15,1 11,3 L09a NAM 831,6 84,7 76,4 81,3 50,6 71,3 78,9 37,2 79,7 69,8 65,3 64,5 71,9 L09b NAM 60,9 5,8 7,7 6,5 15,4 6,2 3,6 2,7 3,0 2,7 3,3 1,7 2,3 L10 & L11a GDF Suez 362,3 37,8 35,7 37,0 21,5 35,8 32,7 28,6 27,6 26,0 27,4 27,2 24,9 44

47 Vergunning Operator Totaal jan feb mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec L11b Cirrus 15,0 1,6 1,3 1,2 1,1 1,5 1,6 1,2 1,5 1,4 1,1 0,2 1,3 L12b & L15b GDF Suez 392,1 42,9 44,6 27,7 26,2 27,4 36,6 22,0 28,7 32,1 34,8 33,5 35,6 L13 NAM 200,8 17,2 17,2 15,7 15,1 19,4 19,7 19,5 17,8 12,7 14,4 16,7 15,3 M07 ONE 177,3 19,7 16,9 17,0 13,5 15,7 13,7 3,3 16,8 14,6 14,4 16,5 15,5 P06 Wintershall 151,7 14,4 13,8 14,6 9,7 14,8 14,3 12,2 14,2 14,3 14,5 12,4 2,5 P09a & P09b Wintershall 36,3 4,1 3,6 3,4 3,2 3,7 3,4 3,0 3,3 2,9 2,8 2,6 0,3 P09c Chevron 2,8 0,3 0,2 0,2 0,2 0,3 0,3 0,3 0,3 0,2 0,1 0,2 0,2 P09c Wintershall 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P11b Dana 208,2 4,9 6,8 8,5 3,0 16,4 21,8 17,5 20,7 23,8 27,8 26,3 30,7 P12 Wintershall 10,4 3,2 2,1 3,0 2,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P15a & P15b TAQA 88,5 7,2 8,1 9,1 8,0 8,8 1,4 7,0 7,8 5,2 8,2 7,2 10,5 P15c TAQA 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 P18a TAQA 205,7 15,6 18,7 19,8 19,4 21,1 5,4 20,8 18,7 16,2 16,5 17,3 16,0 Q01 Chevron 15,5 1,7 1,6 2,0 1,7 1,1 0,4 1,7 2,5 1,3 0,5 0,8 0,4 Q04 Wintershall 490,6 43,2 43,2 46,4 38,2 44,8 43,2 37,6 39,1 31,9 45,8 42,4 34,8 Q16a ONE 143,9 9,7 13,7 14,1 13,7 14,4 0,6 9,4 14,4 12,0 14,0 13,9 14,0 Totaal 18891,6 1738,3 1643,0 1773,1 1578,6 1692,7 1609,0 1394,6 1557,4 1177,5 1411,8 1569,7 1745,9 Productie van aardgas, Nederlands Continentaal plat per stratigrafisch reservoirniveau Beide onderstaande grafieken presenteren de bijdrage aan de productie van de aardgasreservoirs op het Continentaal plat. Uit de eerste grafiek blijkt dat net als op het Continentaal plat de bijdrage van de Rotliegend en Trias reservoirs dominant is bij de gasproductie. De offshore productie is in 2011 voor het eerst onder de 20 miljard Nm 3 /jaar. Vanaf 2008 is er een dalende trend in de jaarproductie waarneembaar ondanks de bijdrage van de productie uit de ondiepe Tertiaire reservoirs. In de tweede grafiek zijn de bijdragen van Rotliegend (s.s) en Trias reservoirs niet meegenomen, waardoor de bijdragen uit andere reservoirniveau s beter zichtbaar zijn. Sinds 2005 is de bijdrage uit velden met gecombineerde Carboon Rotliegend reservoirs bijna verdrievoudigd met een maximum in Opvallend is de start van de productie uit de zogenaamde shallow gas reservoirs (Tertiair) in de noordelijke offshore in

48 46

49 PRODUCTIE VAN AARDOLIE in 2012 (in miljoen Sm 3 ) De productie per vergunning is een sommatie van de putproducties van die putten met een oppervlaktelocatie binnen de betreffende vergunning. De gegevens zijn aangeleverd door de producerende maatschappijen. Vergunning Operator Totaal jan feb mrt apr mei juni juli aug sep okt nov dec Botlek NAM 1,6 0,0 0,0 0,2 1,1 0,0 0,0 0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Rijswijk NAM 147,8 21,8 21,3 22,0 16,0 3,2 3,7 6,9 3,7 2,6 9,1 17,0 20,6 Schoonebeek NAM 289,5 14,6 22,8 27,1 21,5 27,5 27,4 25,3 25,6 16,5 22,6 29,0 29,7 F02A Dana 237,5 23,2 21,0 21,5 21,3 20,7 19,4 15,6 20,4 19,0 19,6 17,7 18,0 F03B GDF Suez 78,7 7,3 6,8 6,8 7,4 7,0 7,1 2,4 5,9 6,8 7,1 7,0 7,1 K18B Wintershall 28,9 2,8 2,6 2,7 2,6 2,7 0,7 2,8 2,6 2,2 2,4 2,4 2,4 L16A Wintershall 34,4 3,6 3,2 3,3 3,2 3,2 1,1 2,3 3,0 2,7 3,1 2,8 3,0 P09C Chevron 30,8 2,9 2,6 2,6 2,5 3,3 3,2 3,3 3,0 1,9 0,9 2,5 2,0 P11B Dana 331,9 29,5 38,2 37,8 16,9 30,6 30,2 22,4 26,6 23,5 25,9 25,2 25,2 P15A & P15B TAQA 36,4 6,9 6,1 6,3 2,8 2,3 0,0 1,7 1,3 0,8 0,9 1,5 5,7 Q01 Chevron 105,3 8,0 7,7 9,3 8,6 10,3 9,4 8,6 9,5 6,9 8,6 9,2 9,2 Totaal 1322,8 120,5 132,4 139,8 103,8 110,9 102,3 91,5 101,5 83,0 100,3 114,2 122,8 PRODUCTIE VAN CONDENSAAT* in 2012 (in 1000 Sm 3 ) De gegevens zijn aangeleverd door de producerende maatschappijen. Vergunning Totaal jan feb mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec Gasvelden Territoir 216,5 20,7 19,2 17,7 16,6 15,9 18,0 15,1 17,5 15,1 19,9 20,2 20,6 Gasvelden Continentaal plat 263,0 25,0 23,7 24,5 21,9 22,7 20,8 17,7 22,8 17,0 18,1 23,0 25,8 Totaal 479,6 45,7 42,9 42,2 38,6 38,5 38,8 32,8 40,4 32,1 38,0 43,1 46,3 * Condensaat wordt ook wel aangeduid met putgasbenzine of NGL (Natural Gas Liquids). 47

50 10. ONDERGRONDSE OPSLAG Op 1 januari 2013 waren er tien opslagvergunningen van kracht; vijf voor ondergrondse opslag van aardgas (Alkmaar, Bergermeer, Grijpskerk, Norg en Zuidwending), twee voor stikstof (Winschoten II en Winschoten III), één voor gasolie (Twenthe-Rijn De Marssteden) en twee voor brak water. Halverwege 2012 is de eerste ondergrondse opslag voor stikstof in een zoutcaverne geheel gevuld. Vervolgens zijn in de tweede helft van het jaar de voorbereidingen voor het in gebruik nemen van de opslag afgerond. In 2013 is daadwerkelijk gestart met het bijmengen van stikstof in het aardgas. De aanvraag voor de opslagvergunning Waalwijk-Noord is ingetrokken en de procedure voor de opslagvergunning van CO 2 in P18 is nog niet afgerond. Tenslotte heeft Vitens een verlenging aangevraagd voor de brak water opslagvergunning in Noardbargum. De opslag van stikstof (in een zoutcaverne) is bedoeld om de gaskwaliteit in het leidingennet van Gasunie te kunnen reguleren. De geplande opslag van gasolie maakt deel uit van de strategische energie voorraden van Nederland. Het opslaan van brak water betreft een uitbreiding van het proefproject voor de winning van drinkwater uit een brak water aquifer. Het membraanfiltraat dat hierbij ontstaat, geconcentreerd brak water, wordt opgeslagen in een dieper gelegen aquifer op een diepte van meer dan 100 meter. Opslag op een diepte van meer dan 100 meter maakt het vergunningplichtig voor de Mijnbouwwet. Bijlage 1 bevat een kaart met de locaties van alle opslagvergunningen per 1 januari OPSLAGVERGUNNINGEN, Nederlands Territoir en Continentaal plat, veranderingen in 2012 Aangevraagd Vergunning Publicatie Datum Sluitingstermijn Opslag van Aanvrager(s) Waalwijk-Noord * Aardgas Northern cs * Aanvraag teruggetrokken per 1 november 2012 Verleend Vergunninghouder Vergunning Opslag van In werking km² Vitens Fryslan Noardburgum Zout water Oasen N.V. Ridderkerk * Zout water Totaal 2 48

51 Vervallen/Afstand gedaan Vergunninghouder Vergunning Opslag van In werking km² Brabant Water N.V. Zevenbergen Zout water Totaal 1 OPSLAGVERGUNNINGEN, Nederlands Continentaal plat per 1 januari 2013 Aangevraagd Vergunning Publicatie Datum Sluitingstermijn Opslag van Aanvrager P18-4 * Staatscourant CO 2 TAQA * Lopende aanvraag, eerder gepubliceerd in Jaarverslag 2011 OPSLAGVERGUNNINGEN, Maatschappij- en naamswijzigingen in 2012 Geen wijzigingen. 49

52 GASOPSLAG in 2012 Voor zowel aardgas als stikstof geven onderstaande tabellen geven per opslag faciliteit de maandelijkse hoeveelheden gas die in 2012 geïnjecteerd, respectievelijk geproduceerd (teruggewonnen) zijn. De gegevens zijn verstrekt door de vergunninghouders. INJECTIE AARDGAS (in miljoen Sm 3 ) Vergunning Operator Totaal jan feb mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec Alkmaar Taqa Bergermeer Taqa Grijpskerk NAM Norg NAM Zuidwending Gasunie Totaal PRODUCTIE AARDGAS (in miljoen Sm 3 ) Vergunning Operator Totaal jan feb mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec Alkmaar Taqa Bergermeer Taqa Grijpskerk NAM Norg NAM Zuidwending Gasunie Totaal INJECTIE STIKSTOF (in miljoen Sm 3 ) Vergunning Operator totaal jan feb mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec Winschoten II Gasunie PRODUCTIE STIKSTOF De stikstofopslag bevindt zich in de eerste fase van haar ontwikkeling. In 2012 is de caverne alleen gevuld naar verwachting zal in 2013 ook productie plaats gaan vinden. 50

53 11. STEENKOOL De steenkoolmijnbouw in Nederland is in 1974 beëindigd. In het totaal is bijna 570 miljoen ton steenkool gedolven. Conventionele mijnbouw zal naar verwachting niet meer rendabel zijn. Wel is er belangstelling om het aan de kolen gebonden gas te winnen (coal bed methaan, CBM). Hoewel onderzoek heeft aangegeven dat er mogelijk grote hoeveelheden CBM in de koollagen opgesloten kunnen zitten, moet de economische winbaarheid daarvan nog worden aangetoond. Op 1 januari 2013 waren er 5 winningsvergunningen voor steenkool van kracht. In bijlage 6 is een kaart opgenomen van de ligging van de winningsvergunninggebieden. WINNINGSVERGUNNINGEN, NEDERLANDS TERRITOIR per 1 januari 2013 Vergunninghouder Vergunning In werking km² DSM Beatrix DSM Staatsmijn Emma DSM Staatsmijn Hendrik DSM Staatsmijn Maurits DSM Staatsmijn Wilhelmina Totaal

54 12. STEENZOUT In 2012 is één opsporingsvergunning beperkt in verband met de toekenning van een winningsvergunning en is er van één opsporingsvergunning afstand gedaan. Verder zijn er drie winningsvergunningen voor steenzout aangevraagd en zijn er twee verleend. Per 1 januari 2013 waren er 14 winningsvergunningen van kracht. De vergunningsgebieden bevinden zich (om geologische redenen) in het noorden en oosten van het land; daar komen zoutafzettingen van Zechstein en Trias ouderdom voor. Bijlage 6 geeft een overzichtskaart van de ligging van de winningsvergunningsgebieden. Naast het overzicht van alle vergunningen en bijbehorende wijzigingen wordt per productielocatie de maandelijkse zoutproductie gedurende 2012 en een overzicht van de jaarproductie sinds 2003 gegeven. OPSPORINGSVERGUNNINGEN, Nederlands Territoir veranderingen in 2012 Beperkt Vergunninghouder Vergunning In werking km² Akzo Nobel Salt B.V. Zuidoost-Twente * * Door verlening van WV Isidorushoeve Totaal 31 Vervallen/Afstand gedaan Vergunninghouder Vergunning In werking km² Electricité de France S.A. Pieterburen Totaal 25 WINNINGSVERGUNNINGEN, Nederlands Territoir veranderingen in 2012 Aangevraagd Vergunning Publicatie Datum Sluitingstermijn Aanvrager(s) Barradeel-oost * Staatscourant Frisia Zuidoost-Enschede * Staatscourant Westfalen Twenthe-Rijn Oude Maten Akzo Nobel * Lopende aanvraag, al eerder gepubliceerd in Jaarverslag 52

55 Verleend Vergunninghouder Vergunning In werking km² Frisia Zout B.V. Havenmond Akzo Nobel Salt B.V. Isidorushoeve Totaal 52 STEENZOUTVERGUNNINGEN, Maatschappij- en naamswijzigingen in 2012 Geen wijzigingen. WINNINGSVERGUNNINGEN, Nederlands Territoir per 1 januari 2013 Vergunninghouder Vergunning In werking Vervaldatum km² Akzo Nobel Salt B.V. Adolf van Nassau III Akzo Nobel Salt B.V. Buurse Akzo Nobel Salt B.V. Isidorushoeve Akzo Nobel Salt B.V. Twenthe-Rijn Akzo Nobel Salt B.V. Twenthe-Rijn Helmerzijde Akzo Nobel Salt B.V. Uitbreiding Adolf Van Nassau II N.V. Nederlandse Gasunie Gasunie Zuidwending B.V. Gasunie Underground Storage B.V. Nuon Storage B.V. Akzo Nobel Salt B.V. Uitbreiding Adolf van Nassau III Akzo Nobel Salt B.V. Uitbreiding Twenthe-Rijn Akzo Nobel Salt B.V. Weerselo Frisia Zout B.V. Barradeel Frisia Zout B.V. Barradeel II Frisia Zout B.V. Havenmond N.V. Nederlandse Adolf Van Nassau II <1 Gasunie Nedmag Industries B.V. Veendam Totaal 518 STEENZOUT BORINGEN beëindigd in 2012 Naam boring Vergunning Operator Type boring 1 TWR-509 Twenthe-Rijn AkzoNobel Ontwikkeling zoutwinning 2 TWR-510 Twenthe-Rijn AkzoNobel Ontwikkeling zoutwinning 3 TWR-514 Twenthe-Rijn AkzoNobel Ontwikkeling zoutwinning 4 TWR-517 Twenthe-Rijn AkzoNobel Ontwikkeling zoutwinning 5 TWR-520 Twenthe-Rijn AkzoNobel Ontwikkeling zoutwinning 53

56 STEENZOUTPRODUCTIE, 2012 (IN 1000 TON) Winning Operator totaal jan feb mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec Adolf van Nassau AKZO Adolf van Nassau* AKZO Barradeel Frisia 1,6 0 0,2 0,1 0 0,1 0,2 0 0,1 0 0,2 0,1 0,4 Barradeel II Frisia Twenthe-Rijn AKZO Twenthe-Rijn** AKZO Veendam Nedmag * Uitbreiding Adolf van Nassau ** Uitbreiding Twenthe Rijn Totaal STEENZOUTPRODUCTIE * Inclusief uitbreiding Adolf van Nassau ** Inclusief uitbreiding Twenthe Rijn VOLLEDIGE NAAM MIJNBOUWONDERNEMINGEN Frisia Zout B.V. Akzo Nobel Salt B.V. N.V. Nederlandse Gasunie Nedmag Industries Mining & Manufacturing B.V 54

57 13. AARDWARMTE In 2012 zijn acht nieuwe opsporingsvergunningen voor aardwarmte aangevraagd, elf opsporingsvergunningen voor aardwarmte zijn verleend en twee zijn vervallen/afstand van gedaan. Er zijn twee aanvragen voor een winningsvergunning voor aardwarmte ingediend. Wijzigingen met betrekking tot vergunningen voor opsporing en winning van aardwarmte gedurende 2012 staan in onderstaande tabellen vermeld. Tevens staan hierin alle nog lopende aanvragen voor vergunningen van voor OPSPORINGSVERGUNNINGEN, Nederlands Territoir veranderingen in 2012 Aangevraagd Vergunning Publicatie Datum Sluiting Aanvrager(s) Zuidoost-Drenthe * Staatscourant Geo Thermie Nederland Holding B.V. Haarlemmermeer 2 * Staatscourant Schiphol Group s-hertogenbosch * Staatscourant Gemeente 's-hertogenbosch Amsterdam * Staatscourant Gemeente Amsterdam Wervershoof * Staatscourant VD Holland C.V. Lingewaard * Staatscourant Energiecooperatie Greenhouse Energy u.a. Eemsmond * Staatscourant Holland Malt B.V. Franekeradeel * Staatscourant A.C. Hartman Beheer cs Hoogeveen * Staatscourant Gemeente Hoogeveen s-gravenzande * Staatscourant Greenlight Energy B.V. Gorinchem ** Staatscourant Gemeente Gorinchem Baarn * Staatscourant Maarten A. van Dijk Beheer B.V. Eindhoven * Staatscourant Gemeente Eindhoven Monster 2 * Staatscourant Fa. Van den Enden Rozen Eemsmond 2 * Staatscourant Gemeente Eemsmond Lansingerland 3 * Staatscourant Vastgoed Batenburg B.V. Nieuwkoop * Staatscourant Gemeente Nieuwkoop Harmelerwaard Staatscourant Van Dijk Bedrijven Holding B.V. Delfzijl Staatscourant Akzo Nobel Salt B.V. Utrecht-N-Brabant Staatscourant Transmark Renewable Products B.V. Friesland Staatscourant Transmark Renewable Products B.V. Heemskerk 2 Staatscourant Ce-Ren Beheer B.V. Luttelgeest * Staatscourant ECL Netwerk B.V. cs Rotterdam- Staatscourant Vopak Vlaardingen * Helmond 2 Staatscourant Tilburg- Staatscourant Geertruidenberg Bommelerwaard Staatscourant * Lopende aanvraag, eerder gepubliceerd in Jaarverslag ** Aanvraag ingetrokken per

58 Verleend Vergunninghouder Vergunning In werking km² SC Johnson Europlant B.V. Mijdrecht Eneco Solar, Bio & Hydro B.V. Den Haag Hydreco GeoMEC B.V. Rozenburg Eneco Solar, Bio & Hydro B.V. Rotterdam 6-Trias Akzo Nobel Salt B.V. Hengelo Hydreco GeoMEC B.V. Werkendam Hydreco GeoMEC B.V. cs Rotterdam Eneco Solar, Bio & Hydro B.V. Rotterdam Eneco Solar, Bio & Hydro B.V. Rotterdam E.ON Benelux N.V. Rotterdam E.ON Benelux N.V. Rotterdam Totaal 357 Vervallen/Afstand gedaan Vergunninghouder Vergunning In werking km² R. Bekkers cs Berkel en Rodenrijs Monsanto Holland B.V. Lansingerland Totaal 12 WINNINGSVERGUNNINGEN, Nederlands Territoir veranderingen in 2012 Aangevraagd Vergunning Publicatie Datum Sluiting Aanvrager(s) Bleiswijk 2 * A+G van den Bosch B.V. Den Haag * Gemeente Den Haag * Lopende aanvraag, al eerder gepubliceerd in Jaarverslag Maatschappijwijzigingen in 2012 Geen wijzigingen. AARDWARMTEBORINGEN beëindigd in 2012 Naam boring Vergunning aardwarmte Operator 1 CAL-GT-01 Californië-1 & -2 Californië Wijnen Geothermie B.V. 2 CAL-GT-02 Californië-1 & -2 Californië Wijnen Geothermie B.V. 3 HON-GT-01 Honselersdijk Green Well Westland B.V. 4 HON-GT-02 Honselersdijk Green Well Westland B.V. 56

59 57 OVERZICHTEN

60 Overzicht 1 AARDGAS EN OLIEVOORKOMENS, NAAR STATUS per 1 januari 2013 AARDGASVOORKOMENS I. ONTWIKKELDE VOORKOMENS Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type*** Gas/ Olie a) Producerend Ameland-Oost NAM Noord-Friesland wv G Anjum NAM Noord-Friesland wv G Appelscha NAM Drenthe IIb wv G Assen NAM Drenthe IIb wv G Annerveen NAM Groningen wv G&O Ameland-Westgat NAM Noord-Friesland wv G Bedum NAM Groningen wv G Bergen TAQA Bergen II wv G Blijham NAM Groningen wv G Blesdijke Vermilion Steenwijk wv G Blija-Ferwerderadeel NAM Noord-Friesland wv G De Blesse Vermilion Steenwijk wv G Blija-Zuid NAM Noord Friesland wv G Blija-Zuidoost NAM Noord-Friesland wv G Boerakker NAM Groningen wv G Brakel Northern Petroleum Andel III wv G&O Barendrecht-Ziedewij NAM Rijswijk wv G Botlek NAM Botlek wv G Bozum Vermilion Oosterend wv G Collendoorn NAM Hardenberg wv G Collendoornerveen NAM Schoonebeek wv G Coevorden NAM Schoonebeek wv G Dalen NAM Drenthe IIb wv G De Hoeve Vermilion Gorredijk wv G Den Velde NAM Hardenberg wv G Eleveld NAM Drenthe IIb wv G Emmen NAM Drenthe IIb wv G Emmen-Nw Amsterdam NAM Drenthe IIb wv G Eernewoude Vermilion Leeuwarden wv G Ezumazijl NAM Noord-Friesland wv G Faan NAM Groningen wv G Feerwerd NAM Groningen wv G Gaag NAM Rijswijk wv G Grootegast NAM Groningen wv G Grolloo Northern Petroleum Drenthe IV wv G Groningen NAM Groningen wv G Groet TAQA Bergen II wv G Groet-Oost TAQA Middelie wv G 58

61 Overzicht 1 Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type*** Gas/ Olie Grouw Vermilion Leeuwarden wv G Geesbrug Northern. Petroleum Drenthe IIbIb wv G Gasselternijveen NAM Drenthe IIb wv G Hardenberg NAM Schoonebeek wv G Hardenberg-Oost NAM Hardenberg wv G Hekelingen NAM Botlek wv G Harkema NAM Groningen wv G Kollum NAM Tietjerksteradeel wv G Kollum-Noord NAM Noord-Friesland wv G Kommerzijl NAM Groningen wv G Kollumerland NAM Tietjerksteradeel wv G Kiel-Windeweer NAM Groningen wv G Leens NAM Groningen wv G Loon op Zand Northern Petroleum Waalwijk wv G Loon op Zand-Zuid Northern Petroleum Waalwijk wv G Leeuwarden en Nijega Vermilion Leeuwarden wv G Lauwersoog NAM Noord-Friesland wv G Middelburen Vermilion Leeuwarden wv G Middenmeer Vermilion Slootdorp wv G Metslawier NAM Noord-Friesland wv G Metslawier-Zuid NAM Noord Friesland wv G Moddergat NAM Noord-Friesland wv G Middelie NAM Middelie wv G Munnekezijl NAM Groningen wv G Monster NAM Rijswijk wv G Molenpolder NAM Groningen wv G Maasdijk NAM Rijswijk wv G Noorderdam NAM Rijswijk wv G Nes NAM Noord-Friesland wv G Noordwolde Vermilion Gorredijk wv G Oud-Beijerland Zuid NAM Botlek wv G Oudeland NAM Beijerland wv G Oldelamer Vermilion Gorredijk wv G Opeinde Vermilion Leeuwarden wv G Oude Pekela NAM Groningen wv G Opende-Oost NAM Groningen wv G Opeinde-Zuid Vermilion Leeuwarden wv G Oosterhesselen NAM Drenthe IIb wv G Oostrum NAM Noord Friesland wv G Pernis NAM Rijswijk wv G&O Pernis-West NAM Rijswijk wv G&O Pasop NAM Groningen wv G Rauwerd Vermilion Oosterend wv G Reedijk NAM Botlek wv G Ried Vermilion Leeuwarden wv G Rustenburg NAM Middelie wv G Schoonebeek (gas) NAM Schoonebeek wv G 59

62 Overzicht 1 Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type*** Gas/ Olie Sebaldeburen NAM Groningen wv G 's-gravenzande NAM Rijswijk wv G Surhuisterveen NAM Groningen wv G Slootdorp Vermilion Slootdorp wv G Sprang Northern Petroleum Waalwijk wv G Spijkenisse-Oost NAM Botlek wv G Spijkenisse-West NAM Beijerland wv G&O Schermer TAQA Bergen II wv G Saaksum NAM Groningen wv G Suawoude NAM Tietjerksteradeel wv G Tietjerksteradeel NAM Tietjerksteradeel wv G Ureterp NAM Tietjerksteradeel wv G Vierhuizen NAM Noord-Friesland wv G Vinkega Vermilion Gorredijk wv G Vries NAM Drenthe IIb wv G Wijk en Aalburg Northern Petroleum Andel III wv G Wanneperveen NAM Schoonebeek wv G Westbeemster NAM Middelie wv G Wieringa NAM Groningen wv G Warffum NAM Groningen wv G Warga Vermilion Leeuwarden wv G Wartena Vermilion Leeuwarden wv G Witterdiep NAM Drenthe IIb wv G Waalwijk-Noord Northern Petroleum Waalwijk wv G De Wijk NAM Schoonebeek wv G Zuidwal Vermilion Zuidwal wv G Zevenhuizen NAM Groningen wv G Zuidwending-Oost NAM Groningen wv G A12-FA Chevron A12a wv G B13-FA Chevron B13a wv G D12-A Wintershall D12a wv G D15-A GDF Suez D15 wv G D15-A-104 GDF Suez D15 wv G E17a-A GDF Suez E17a wv G E18-A Wintershall E18a wv G F03-FA Centrica F03a wv G F03-FB GDF Suez F03 wv G F15a-A Total F15a wv G F15a-B Total F15a wv G F16-E Wintershall E16 wv G G14-A/B GDF Suez G14 wv G G14-C GDF Suez G14 wv G G16a-A GDF Suez G16a wv G G16a-B GDF Suez G16a wv G G16a-C GDF Suez G16a wv G G16a-D GDF Suez G16a wv G 60

63 Overzicht 1 Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type*** Gas/ Olie G17cd-A GDF Suez G17d wv G G17a-S1 GDF Suez G17a wv G Halfweg Chevron Q01 wv G F02-A Plioceen Dana Petroleum F02a wv G J03-C Unit Total J03a wv G K01-A Unit Total J03a wv G K02b-A GDF Suez K03a wv G K04-A Total K05a wv G K04a-B Total K04a wv G K04a-D Total K04a wv G K04-E Total K04b wv G K04-N Total K04b wv G K05a-A Total K04b wv G K05a-B Total K05a wv G K05-C Unit Total K05a wv G K05-C North Total K05b wv G K05a-D Total K05a wv G K05a-En Total K05a wv G K05-F Total K05a wv G K05-U Total K05b wv G K06-A Total K06 wv G K06-C Total K06 wv G K06-D Total K06 wv G K06-DN Total K06 wv G K06-G Total K03d wv G K07-FA NAM K07 wv G K07-FB NAM J09 wv G K07-FC NAM K07 wv G K07-FD NAM K07 wv G K08-FA NAM K11 wv G K09ab-A GDF Suez K09b wv G K09ab-B GDF Suez K09a wv G K09ab-C GDF Suez K09a wv G K09ab-D GDF Suez K09a wv G K09c-A GDF Suez K09c wv G K12-B GDF Suez K12 wv G K12-B9 GDF Suez K12 wv G K12-C GDF Suez K12 wv G K12-D GDF Suez K12 wv G K12-G GDF Suez K12 wv G K12-K GDF Suez K13 wv G K12-L GDF Suez K12 wv G K12-M GDF Suez K12 wv G K12-S2 GDF Suez K12 wv G K12-S3 GDF Suez K12 wv G K14-FA NAM K14 wv G K14-FB NAM K14 wv G 61

64 Overzicht 1 Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type*** Gas/ Olie K15-FA NAM K15 wv G K15-FB NAM K15 wv G K15-FC NAM K15 wv G K15-FD NAM K15 wv G K15-FE NAM K15 wv G K15-FG NAM K15 wv G K15-FJ NAM K15 wv G K15-FK NAM K15 wv G K15-FL NAM K15 wv G K15-FM NAM K15 wv G K15-FN NAM K15 wv G K15-FO NAM K15 wv G K15-FP NAM K15 wv G K15-FQ NAM K15 wv G K17-FA NAM K17 wv G K18-Golf Wintershall K18b wv G L01-A Total L01a wv G L02-FA NAM L02 wv G L02-FB NAM L02 wv G L04-A Total L04a wv G L04-B Total L04a wv G L04-D Total L04a wv G L04-F Total L04a wv G L04-G Total L04a wv G L04-I Total L04a wv G L05-B Wintershall L05b wv G L05-C Wintershall L05b wv G L05a-A GDF Suez L05a wv G&O L07-B Total L07 wv G L07-C Total L07 wv G L07-G Total L07 wv G L07-H Total L07 wv G L07-H South-East Total L07 wv G L07-N Total L07 wv G L08-A Wintershall L08a wv G L08-A-West Wintershall L08b wv G L08-D One L08a wv G L08-G Wintershall L08a wv G L08-H Wintershall L08a wv G L08-P Wintershall L08b wv G L09-FA NAM L09a wv G L09-FB NAM L09a wv G L09-FC NAM L09b wv G L09-FD NAM L09a wv G L09-FE NAM L09a wv G L09-FF NAM L09a wv G L09-FG NAM L09a wv G 62

65 Overzicht 1 Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type*** Gas/ Olie L09-FH NAM L09a wv G L09-FI NAM L09a wv G L09-FJ NAM L09b wv G L09-FK NAM L09b wv G L09-FL NAM L09b wv G L10-CDA GDF Suez L10 wv G L10-G GDF Suez L10 wv G L10-M GDF Suez L10 wv G L12a-B GDF Suez L12a wv G L12b-C GDF Suez L12b wv G L13-FC NAM L13 wv G L13-FD NAM L13 wv G L13-FE NAM L13 wv G L13-FF NAM L13 wv G L13-FG NAM L13 wv G L15b-A GDF Suez L15b wv G M07-A One M07 wv G Markham Centrica J03b wv G N07-FA NAM N07a wv G P06-D Wintershall P06 wv G P06-Main Wintershall P06 wv G P09-A Wintershall P09c wv G P09-B Wintershall P09c wv G P11b Van Nes Dana Petroleum P11b wv G P12-SW Wintershall P12 wv G P15-11 TAQA P15a wv G P15-12 TAQA P15a wv G P15-13 TAQA P15a wv G P15-14 TAQA P15c wv G P15-15 TAQA P15a wv G P15-16 TAQA P15a wv G P15-17 TAQA P15a wv G P15-09 TAQA P15a wv G&O P18-2 TAQA P18a wv G P18-4 TAQA P18a wv G P18-6 TAQA P18a wv G Q01-B Wintershall Q01 wv G Q04-A Wintershall Q04 wv G Q04-B Wintershall Q04 wv G Q16-FA NAM Q16a wv G b) Aardgasopslag Alkmaar PGI TAQA Bergen wv/osv G Bergermeer TAQA Bergermeer wv/osv G Grijpskerk NAM Groningen wv/osv G Norg NAM Drenthe wv/osv G 63

66 Overzicht 1 II. NIET ONTWIKKELDE VOORKOMENS Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type Gas/ Olie a) Productiestart verwacht tussen 2013 t/m 2017 Donkerbroek Tulip Donkerbroek wv G Donkerbroek-West Tulip Akkrum 11 wv G Eesveen Vermilion Steenwijk wv G Heinenoord NAM Botlek wv G Langezwaag Vermilion Gorredijk wv G Marumerlage NAM Groningen wv G Marknesse Tulip Marknesse wv G Nes-Noord NAM Noord-Frieslan wv G Papekop Northern Petroleum Papekop wv G Rodewolt NAM Groningen wv G Ternaard NAM Noord Friesland wv G Usquert NAM Groningen wv G Zevenhuizen-West NAM Groningen wv G A15-A Centrica A15a wv G A18-FA Chevron A18a wv G B17-A Centrica B17b wva G D18-FA GDF Suez D18a wv G K04a-Z Total K04a wv G K09c-B GDF Suez K09c wv G L05a-D GDF Suez L05a wv G L06-B Wintershall L06b wv G L10-N GDF Suez L10 wv G L13-FA NAM L13 wv G L13-FI NAM L13 wv G L13-FJ NAM L13 wv G M01-A One M01a wv G M09-FA NAM M09a wv G Q01-D Wintershall Q01 wv G Q07-FA SES Q10a opv G P11b Van Ghent East Dana Petroleum P11b wv G Q16-Maas One Q16b wv G b) Overige Beerta NAM Groningen wv G Boskoop NAM Rijswijk wv G Buma NAM Drenthe IIb wv G Burum NAM Tietjerksteradeel wv G Deurningen NAM Twenthe wv G Egmond-Binnen NAM Middelie wv G 64

67 Overzicht 1 Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type Gas/ Olie Exloo NAM Drenthe IIb wv G Haakswold NAM Schoonebeek wv G Heiloo TAQA Bergen II wv G Hollum-Ameland NAM Noord-Friesland wv G Kerkwijk NAM Andel III wv G Kijkduin-Zee NAM Rijswijk wv G&O Langebrug NAM Groningen wv G Lankhorst NAM Schoonebeek wv G Maasgeul NAM Botlek wv G Midlaren NAM Groningen wv G&O Molenaarsgraaf NAM Andel III wv G Nieuwehorne Vermilion Gorredijk wv G Nieuweschans NAM Groningen wv G Oosterwolde Northern Petroleum Oosterwolde wv G Oppenhuizen Northern Petroleum Zuid-Friesland III wv G Oude Leede NAM Rijswijk wv G Rammelbeek NAM Twenthe wv G Schiermonnikoog-Wad NAM Noord-Friesland wv G Sonnega Weststellingwerf Vermilion Steenwijk wv G Terschelling-Noord NAM Noord-Friesland wv G Terschelling-West open G Vlagtwedde NAM Groningen wv G Wassenaar-Diep NAM Rijswijk wv G Werkendam-Diep NAM Rijswijk wv G&O Witten NAM Drenthe IIb wv G Woudsend Northern Petroleum Zuid-Friesland III wv G Zuidwijk Taqa Bergen II wv G B10-FA Chevron A12b&B10a wva G B16-FA Chevron B16a wv G D15 Tourmaline GDF Suez D15 wv G E12 Lelie open G E12 Tulp East open G E13 Epidoot open O&G F16-P Wintershall F16 wv G K08-FB NAM K08 wv G K08-FD NAM K08 wv G K08-FF NAM K08 wv G K14-FC NAM K14 wv G K15-FF NAM K15 wv G K15-FH NAM K15 wv G K15-FI NAM K15 wv G K16-5 open G K17-FB NAM K17 wv G K18-FB Wintershall K18b wv G L02-FC NAM L02 wv G L05b-A Wintershall L05b wv G 65

68 Overzicht 1 Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type Gas/ Olie L07-D Total L07 wv G L07-F Total L07 wv G L10-19 GDF Suez L10 wv G L10-6 GDF Suez L10 wv G L11-1 GDF Suez L11a wv G L11-7 GDF Suez L11a wv G L12-FA GDF SUez L12a wv G L12-FD Tullow L12d wv G L13-FK NAM L13 wv G L14-FB open G L16-Alpha Wintershall L16a wv G L16-Bravo Wintershall L16a wv G L16-FA Wintershall L16a wv G M09-FB NAM Noord-Friesland wv G M10-FA Ascent M10 wv 0 M11-FA Ascent M11 opv G P01-FA Chevron P02 opv G P01-FB Chevron P01 opv G P02-Delta Chevron P02 opv G P02-E Chevron P2 wv G P06-Northwest Wintershall P06 wv G P10b Van Brakel Dana Petroleum P10b wv G Q02-A open G Q13-FC GDF Suez Q13b opv G III. PRODUCTIE GESTAAKT Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type*** Gas/ Olie Akkrum 1 Chevron USA Akkrum open-a G Akkrum 11 Tulip Akkrum wv G Akkrum 13 Chevron USA Akkrum open-a G Akkrum 3 Chevron USA Akkrum open-a G Akkrum 9 Chevron USA Akkrum open-a G Ameland-Noord NAM Noord-Friesland wv G Boekel TAQA Bergen II wv G Barendrecht NAM Rijswijk wv G Castricum-Zee Wintershall Middelie wv G Een NAM Drenthe IIb wv G Emshoern NAM Groningen wv G Engwierum NAM Noord-Friesland wv G Franeker Vermilion Leeuwarden wv G Geestvaartpolder NAM Rijswijk wv G Hoogenweg NAM Hardenberg wv G Houwerzijl NAM Groningen wv G 66

69 Overzicht 1 Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type*** Gas/ Olie Harlingen Lower Cretaceous Vermilion Leeuwarden wv G Harlingen Upper Cretaceous Vermilion Leeuwarden wv G Leidschendam NAM Rijswijk wv G Leeuwarden 101 Rotliegend Vermilion Leeuwarden wv G De Lutte NAM Rossum-de Lutte wv G Marum NAM Groningen wv G Norg-Zuid NAM Drenthe IIb wv G Nijensleek Vermilion Drenthe Iia wv G Oldenzaal NAM Rossum-de Lutte wv G Roden NAM Drenthe IIb wv G Rossum-Weerselo NAM Rossum-De Lutte wv G Roswinkel NAM Drenthe IIb wv G Sleen NAM Drenthe IIb wv G Starnmeer TAQA Bergen II wv G Tubbergen NAM Tubbergen wv G Tubbergen-Mander NAM Tubbergen wv G Wimmenum-Egmond NAM Middelie wv G Weststellingwerf Vermilion Gorredijk wv G Zuid-Schermer Taqa Bergen II wv G K05a-Es Total K05a wv G K05-G Total K05a wv G K06-N Total K06 wv G K06-T Total K06 wv G K07-FE NAM K07 wv G K08-FC NAM K08 wv G K10-B (gas) Wintershall K10a wv G K10-C Wintershall K10a wv G K10-V Wintershall K10b wv G K11-FA NAM K11 wv G K11-FB NAM K11 wv G K11-FC NAM K11 wv G K12-A GDF Suez K12 wv G K12-E GDF Suez K12 wv G K12-S1 GDF Suez K12 wv G K13-A NAM K13 open G K13-B NAM K13 open G K13-CF NAM K13 open G K13-DE NAM K13 open G L06d-S1 ATP L06d wv G L07-A Total L07 wv G L10-K GDF Suez L10 wv G L10-S1 GDF Suez L10 wv G L10-S2 GDF Suez L10 Wv G 67

70 Overzicht 1 Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type*** L10-S3 GDF Suez L10 wv G L10-S4 GDF Suez L10 Wv G L11a-A GDF Suez L11a wv G L11-Lark GDF Suez L11a wv G L11b-A one L11b wv G L13-FB NAM L13 wv G L13-FH NAM L13 wv G L14-FA Transcanada Int. L14 open G P02-NE Tullow P02 opv G P02-SE Tullow P02 opv G P06-South Wintershall P06 wv G P12-C Wintershall P12 wv G P14-A Wintershall P14a wv G P15-10 TAQA P15c wv G Q05-A Wintershall Q05c wv G Q08-A Wintershall Q08 wv G Q08-B Wintershall Q08 wv G * Naam van het voorkomen is in principe de naam die in de winningsvergunningaanvraag is gebruikt. ** Vergunning is de vergunning waarin het voorkomen is ontdekt, maar een voorkomen kan zich over meerdere (hier niet aangegeven) vergunningen uitstrekken. *** opv = opsporings vergunning, wv = winningsvergunning, wva = winningsvergunning in aanvraag, open = open gebied; open-a: opengebied, lopende vergunningaanvraag; osv = opslagvergunning. Gas/ Olie 68

71 Overzicht 1 AARDOLIEVOORKOMENS I. ONTWIKKELDE VOORKOMENS Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type*** Gas/ Olie a) Producerend Berkel NAM Rijswijk wv O&G Oud-Beijerland Noord NAM Botlek wv O&G Schoonebeek NAM Schoonebeek wv O&G Rotterdam NAM Rijswijk wv O&G F2a Hanze Dana Petroleum F2a wv O F03-FB GDF-Suez F03 wv O&G Haven Chevron Q1 wv O Helder Chevron Q1 wv O Helm Chevron Q1 wv O Hoorn Chevron Q1 wv O Horizon Chevron P9c wv O Kotter Wintershall K18b wv O Logger Wintershall L16a wv O P11b De Ruyter Dana Petroleum P11b wv O&G P15-Rijn TAQA P15a wv O&G II. NIET ONTWIKKELDE VOORKOMENS Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type Gas/ Olie a) Productiestart verwacht tussen 2013 t/m 2017 Ottoland Northern Petroleum Andel III opv O P8-A Grove Energy P8a wv O Q13 Amstel (FA) GDF Suez Q13a wv O b) Overige Alblasserdam NAM Rijswijk wv O Gieterveen NAM Drenthe wv O Lekkerkerk/blg NAM Rijswijk wv O Noordwijk NAM Rijswijk wv O&G Stadskanaal NAM Groningen wv O&G Wassenaar-Zee NAM Rijswijk wv O Woubrugge NAM Rijswijk wv O Zweelo NAM Drenthe wv O 69

72 Overzicht 1 Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type Gas/ Olie B18-FA NAM B18a wv O F3-FC NAM F3 wv O F14-A Sterling F14 opv O F17-FA Wintershall F17a opv O F17-FB Wintershall F17a opv O F17-FC Wintershall F17a opv O F18-FA Sterling F18 opv O K10-B-OIL Wintershall K10 wv O L1-FB Sterling L1b opv O P12-3 Wintershall P12 wv O Q1 Northwest Chevron Q1 wv O Q13-FB GDF Suez Q16b opv O III. PRODUCTIE GESTAAKT Voorkomen* Maatschappij Vergunning naam** Vergunning type Gas/ Olie De Lier NAM Rijswijk wv O&G IJjsselmonde NAM Rijswijk wv O&G Moerkapelle NAM Rijswijk wv O Pijnacker NAM Rijswijk wv O&G Rijswijk NAM Rijswijk wv O&G Werkendam NAM Rijswijk wv O Wassenaar NAM Rijswijk wv O Zoetermeer NAM Rijswijk wv O&G * Naam van het voorkomen is in principe de naam die in de winningsvergunningaanvraag is gebruikt. ** Vergunning is de vergunning waarin het voorkomen is ontdekt, maar een voorkomen kan zich over meerdere (hier niet aangegeven) vergunningen uitstrekken. *** opv = opsporingsvergunning, wv = winningsvergunning, osv = opslagvergunning, wva = winningsvergunning in aanvraag, open-a: opengebied, lopende vergunningaanvraag. 70

73 Overzicht 2 OPSPORINGSVERGUNNINGEN, Nederlands Territoir per 1 januari 2013 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant 1 Brabant Resources B.V. Noord-Brabant Hardenberg Resources B.V. Noordoostpolder Hexagon Energy B.V. Peel Northern Petroleum Nederland B.V. Engelen Northern Petroleum Nederland B.V. Oosterwolde Northern Petroleum Nederland B.V. Utrecht Tulip Oil Netherlands B.V. Schagen PA Resources UK Ltd. 8 Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. Follega Lundin Netherlands B.V. 9 Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. Hemelum Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. Lemsterland Lundin Netherlands B.V. 11 Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. Opmeer Totaal 5629 km 2 71

74 Overzicht 3 WINNINGSVERGUNNINGEN, Nederlands Territoir per 1 januari 2013 Vergunninghouder Vergunning km 2 Verleend Einde Staats courant 1 Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Beijerland Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Botlek Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. De Marne ExxonMobil Producing Netherlands B.V. 4 Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Drenthe IIb Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Groningen Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Hardenberg Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Middelie Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Noord-Friesland ExxonMobil Producing Netherlands B.V. 9 Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Rijswijk Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Rossum-De Lutte Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Schoonebeek Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Tietjerksteradeel Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Tubbergen Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Twenthe Northern Petroleum Nederland B.V. Andel V Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Parkmead (E&P) Ltd. 16 Northern Petroleum Nederland B.V. Drenthe IIIb Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Parkmead (E&P) Ltd. 17 Northern Petroleum Nederland B.V. Drenthe IV Parkmead (E&P) Ltd. 18 Northern Petroleum Nederland B.V. Papekop Parkmead (E&P) Ltd. 72

75 Overzicht 3 Vergunninghouder Vergunning km 2 Verleend Einde Staats courant 19 Northern Petroleum Nederland B.V. Waalwijk Essent Energy Gas Storage B.V. Gas Storage Ltd. Overseas Gas Storage Ltd. 20 Northern Petroleum Nederland B.V. Zuid-Friesland III Dana Petroleum Netherlands B.V. Dyas B.V. Total E&P Nederland B.V. 21 TAQA Onshore B.V. Bergen II Dana Petroleum Netherlands B.V. Dyas B.V. 22 TAQA Onshore B.V. Bergermeer TAQA Piek Gas B.V. Alkmaar Dana Petroleum Netherlands B.V. Dyas B.V. 24 Tulip Oil Netherlands B.V. Akkrum Tulip Oil Netherlands B.V. Donkerbroek Tulip Oil Netherlands B.V. Donkerbroek-West Tulip Oil Netherlands B.V. Marknesse Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. Drenthe IIa Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. Drenthe IIIa Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. Gorredijk Lundin Netherlands B.V. 31 Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. Leeuwarden Lundin Netherlands B.V. 32 Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. Oosterend Lundin Netherlands B.V. 33 Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. Slootdorp Lundin Netherlands B.V. 34 Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. Steenwijk

76 Overzicht 3 Vergunninghouder Vergunning km 2 Verleend Einde Staats courant 35 Vermilion Oil & Gas Netherlands B.V. Zuidwal Lundin Netherlands B.V. Totaal km 2 74

77 Overzicht 4 OPSLAGVERGUNNINGEN, Nederlands Territoir per 1 januari 2013 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant 1 Akzo Nobel Salt B.V. Twenthe-Rijn De Marssteden Akzo Nobel Salt B.V. Winschoten III N.V. Nederlandse Gasunie Winschoten II < N.V. Nederlandse Gasunie Zuidwending Akzo Nobel Salt B.V. Gasunie Zuidwending B.V. Gasunie Underground Storage B.V. Nuon Storage B.V. 5 Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Grijpskerk Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Norg Oasen N.V. Ridderkerk TAQA Onshore B.V. Bergermeer TAQA Piek Gas B.V. Alkmaar Dana Petroleum Netherlands B.V. Dyas B.V. 10 Vitens Friesland Noardburgum Totaal 173 km 2 75

78 Overzicht 5 OPSPORINGSVERGUNNINGEN, Nederlands Continentaal plat per 1 januari 2013 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant Opm 1 Ascent Resources Netherlands B.V. M10a & M Centrica Production Nederland B.V. B17a wva Dana Petroleum Netherlands B.V. TAQA Offshore B.V. 3 Centrica Production Nederland B.V. E Volantis Netherlands B.V. 4 Centrica Production Nederland B.V. E Volantis Netherlands B.V. 5 Centrica Production Nederland B.V. E Volantis Netherlands B.V. 6 Centrica Production Nederland B.V. E Volantis Netherlands B.V. 7 Chevron Exploration and Production Netherlands B.V. Dyas B.V. TAQA Offshore B.V. A12b & B10a wva 8 Chevron Exploration and Production Netherlands B.V. Dyas B.V. TAQA Offshore B.V. B16a wva 9 Chevron Exploration and Production Netherlands B.V. TAQA Offshore B.V. P01a Chevron Exploration and Production Netherlands B.V. TAQA Offshore B.V. P Dana Petroleum Netherlands B.V. F06b Dyas B.V. Tulip Oil Netherlands B.V. 12 Dana Petroleum Netherlands B.V. F13b Dyas B.V. 76

79 Overzicht 5 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant Opm 13 GDF Suez E&P Nederland B.V. E17c Lundin Netherlands B.V. Total E&P Nederland B.V. 14 GDF Suez E&P Nederland B.V. K01c Total E&P Nederland B.V. 15 GDF Suez E&P Nederland B.V. Q13b-ondiep GDF Suez E&P Nederland B.V. Q16b & Q16c-ondiep Hansa Hydrocarbons Limited G Hansa Hydrocarbons Limited H Hansa Hydrocarbons Limited M Hansa Hydrocarbons Limited N Oranje-Nassau Energie B.V. F Oranje-Nassau Energie B.V. L11c GDF SUEZ E&P Nederland B.V. 23 Oranje-Nassau Energie B.V. L16b Dyas B.V. 24 Oranje-Nassau Energie B.V. M Oranje-Nassau Energie B.V. M Oranje-Nassau Energie B.V. P11a Oranje-Nassau Energie B.V. P18b TAQA Offshore B.V. 28 Sterling Resources Netherlands B.V. Petro Ventures Netherlands B.V. F17a-ondiep Sterling Resources Netherlands B.V. Petro Ventures Netherlands B.V. F18-ondiep Tulip Oil Netherlands B.V. Q

80 Overzicht 5 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant Opm PA Resources UK Ltd. 31 Tulip Oil Netherlands B.V. Q10a PA Resources UK Ltd. 32 Tullow Netherlands B.V. E Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. 33 Tullow Netherlands B.V. E Tullow Netherlands B.V. E Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. 35 Tullow Netherlands B.V. E15c Gas Plus Netherlands B.V. Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. 36 Tullow Netherlands B.V. E18b Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. 37 Wintershall Noordzee B.V. D12b EWE ENERGIE AG GAZPROM Germania GmbH GDF Suez E&P Nederland B.V. 38 Wintershall Noordzee B.V. E Sterling Resources Netherlands B.V. 39 Wintershall Noordzee B.V. F Sterling Resources Netherlands B.V. 40 Wintershall Noordzee B.V. F14-diep GDF Suez E&P Nederland B.V. Rosewood Exploration Ltd. TAQA Offshore B.V. 41 Wintershall Noordzee B.V. F17a-diep GDF Suez E&P Nederland B.V. Rosewood Exploration Ltd. TAQA Offshore B.V. 42 Wintershall Noordzee B.V. F18-diep

81 Overzicht 5 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant Opm GDF Suez E&P Nederland B.V. Rosewood Exploration Ltd. 43 Wintershall Noordzee B.V. K03e GDF Suez E&P Nederland B.V. 44 Wintershall Noordzee B.V. L01b-diep GDF Suez E&P Nederland B.V. Rosewood Exploration Ltd. Totaal km 2 *wva: Vergunninghouder heeft een winningsvergunning aangevraagd 79

82 Overzicht 6 WINNINGSVERGUNNINGEN, Nederlands Continentaal plat per 1 januari 2013 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant 1 ATP Oil and Gas Netherlands B.V. L06d Centrica Production Nederland B.V. A15a Dana Petroleum Netherlands B.V. Oranje-Nassau Energie B.V. 3 Centrica Production Nederland B.V. B18a Centrica Production Nederland B.V. F03a Centrica Production Nederland B.V. J03b & J Dyas B.V. Total E&P Nederland B.V. 6 Chevron Exploration and Production Netherlands B.V. Dyas B.V. TAQA Offshore B.V. A12a Chevron Exploration and Production Netherlands B.V. Dyas B.V. TAQA Offshore B.V A12d Chevron Exploration and Production Netherlands B.V. Dyas B.V. TAQA Offshore B.V. A18a Chevron Exploration and Production Netherlands B.V. Dyas B.V. A18c Chevron Exploration and Production Netherlands B.V. Dyas B.V. TAQA Offshore B.V. B10c & B13a Chevron Exploration and Production Netherlands B.V. Aceiro Energy B.V. Dyas B.V. TAQA Offshore B.V. P09a & P09b

83 Overzicht 6 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant Wintershall Noordzee B.V. 12 Chevron Exploration and Production Netherlands B.V. Dyas B.V. TAQA Offshore B.V. Wintershall Noordzee B.V. P09c Chevron Exploration and Production Netherlands B.V. TAQA Offshore B.V. Wintershall Noordzee B.V. Q Chevron Exploration and Production Netherlands B.V. Dyas B.V. TAQA Offshore B.V. Q02c Dana Petroleum Netherlands B.V. F02a Dyas B.V. Noble Energy (Europe) Ltd. Oranje-Nassau Energie B.V. TAQA Offshore B.V. 16 Dana Petroleum Netherlands B.V. P10a Dana Petroleum Netherlands B.V. P10b Dana Petroleum Netherlands B.V. P11b Dana Petroleum Netherlands B.V. P14a Tulip Oil Netherlands B.V. 20 GDF Suez E&P Nederland B.V. D Faroe Petroleum (UK) Ltd. Wintershall Noordzee B.V. 21 GDF Suez E&P Nederland B.V. D18a Faroe Petroleum (UK) Ltd. TAQA Offshore B.V. Wintershall Noordzee B.V. 22 GDF Suez E&P Nederland B.V. E16a Lundin Netherlands B.V. Total E&P Nederland B.V. 23 GDF Suez E&P Nederland B.V. E17a & E17b

84 Overzicht 6 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant Lundin Netherlands B.V. Total E&P Nederland B.V. 24 GDF Suez E&P Nederland B.V. F03b TAQA Offshore B.V. 25 GDF Suez E&P Nederland B.V. G14 & G17b Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. TAQA Offshore B.V. 26 GDF Suez E&P Nederland B.V. G16a GDF Suez E&P Nederland B.V. G16b GDF Suez E&P Nederland B.V. G17a GDF Suez E&P Nederland B.V. G17c & G17d Wintershall Noordzee B.V. 30 GDF Suez E&P Nederland B.V. K02b GDF Suez E&P Nederland B.V. K03a GDF Suez E&P Nederland B.V. K03c GDF Suez E&P Nederland B.V. K09a & K09b EWE ENERGIE AG Rosewood Exploration Ltd. XTO Netherlands Ltd. 34 GDF Suez E&P Nederland B.V. K09c EWE ENERGIE AG Rosewood Exploration Ltd. XTO Netherlands Ltd. 35 GDF Suez E&P Nederland B.V. K EWE ENERGIE AG Production North Sea Netherlands Ltd. Rosewood Exploration Ltd. XTO Netherlands Ltd. 36 GDF Suez E&P Nederland B.V. L04c GDF Suez E&P Nederland B.V. L05a GDF Suez E&P Nederland B.V. L10 & L11a

85 Overzicht 6 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant EWE ENERGIE AG GDF Suez E&P Participation Ned. B.V. Rosewood Exploration Ltd. XTO Netherlands Ltd. 39 GDF Suez E&P Nederland B.V. L12a Oranje-Nassau Energie B.V. Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. Wintershall Noordzee B.V. 40 GDF Suez E&P Nederland B.V. L12b & L15b Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. Wintershall Noordzee B.V. 41 GDF Suez E&P Nederland B.V. L15c GDF Suez E&P Nederland B.V. N07b Rosewood Exploration Ltd. XTO Netherlands Ltd. 43 GDF Suez E&P Nederland B.V. Q13a Aceiro Energy B.V. TAQA Offshore B.V. 44 Grove Energy Ltd. P08a Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. F17c Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. K Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Oranje-Nassau Energie B.V. Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. Wintershall Noordzee B.V. K08 & K Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. K Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. K

86 Overzicht 6 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant 50 Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. K Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Wintershall Noordzee B.V. K18a Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. L Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. L Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. Oranje-Nassau Energie B.V. Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. Wintershall Noordzee B.V. L Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. ExxonMobil Producing Netherlands B.V. M09a Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. N07a Oranje-Nassau Energie B.V. L11b Energy06 Investments B.V. TAQA Offshore B.V. 58 Oranje-Nassau Energie B.V. M01a Energy06 Investments B.V. 59 Oranje-Nassau Energie B.V. M Energy06 Investments B.V. TAQA Offshore B.V. 60 Oranje-Nassau Energie B.V. P18d Energy06 Investments B.V. TAQA Offshore B.V. 61 Oranje-Nassau Energie B.V. Q16a Lundin Netherlands B.V. Total E&P Nederland B.V. 84

87 Overzicht 6 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant 62 Oranje-Nassau Energie B.V. Q16b & Q16cdiep Energy06 Investments B.V. TAQA Offshore B.V Oranje-Nassau Energie B.V. S03a Energy06 Investments B.V. TAQA Offshore B.V. 64 Oranje-Nassau Energie B.V. T Energy06 Investments B.V. TAQA Offshore B.V. 65 TAQA Offshore B.V. P15a & P15b Dana Petroleum Netherlands B.V. Dyas B.V. Oranje-Nassau Energie B.V. Van Dyke Netherlands Inc. Wintershall Noordzee B.V. 66 TAQA Offshore B.V. P15c Dana Petroleum Netherlands B.V. Dyas B.V. Oranje-Nassau Energie B.V. Wintershall Noordzee B.V. 67 TAQA Offshore B.V. P18a TAQA Offshore B.V. P18c Dana Petroleum Netherlands B.V. Dyas B.V. 69 Total E&P Nederland B.V. F06a Lundin Netherlands B.V. TAQA Offshore B.V. 70 Total E&P Nederland B.V. F15a Dyas B.V. First Oil Expro Ltd. Lundin Netherlands B.V. 71 Total E&P Nederland B.V. F15d Dyas B.V. First Oil Expro Ltd. Lundin Netherlands B.V. 85

88 Overzicht 6 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant 72 Total E&P Nederland B.V. J03a Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. 73 Total E&P Nederland B.V. K01a Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. 74 Total E&P Nederland B.V. K01b & K02a Rosewood Exploration Ltd. 75 Total E&P Nederland B.V. K02c Rosewood Exploration Ltd. 76 Total E&P Nederland B.V. K03b Lundin Netherlands B.V. 77 Total E&P Nederland B.V. K03d Lundin Netherlands B.V. 78 Total E&P Nederland B.V. K04a Total E&P Nederland B.V. K04b & K05a Dyas B.V. Lundin Netherlands B.V. 80 Total E&P Nederland B.V. K05b Rosewood Exploration Ltd. 81 Total E&P Nederland B.V. K06 & L Lundin Netherlands B.V. 82 Total E&P Nederland B.V. L01a Van Dyke Netherlands Inc. 83 Total E&P Nederland B.V. L01d Total E&P Nederland B.V. L01e Lundin Netherlands B.V. 85 Total E&P Nederland B.V. L01f Lundin Netherlands B.V. 86 Total E&P Nederland B.V. L04a Lundin Netherlands B.V. 87 Tullow Netherlands B.V. L12c

89 Overzicht 6 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. Wintershall Noordzee B.V. 88 Tullow Netherlands B.V. L12d Oranje-Nassau Energie B.V. Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. Wintershall Noordzee B.V. 89 Tullow Netherlands B.V. L15d Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. Wintershall Noordzee B.V. 90 Wintershall Noordzee B.V. D12a GDF SUEZ E&P Participation Ned. B.V. 91 Wintershall Noordzee B.V. E15a Dana Petroleum Netherlands B.V. GDF SUEZ E&P Nederland B.V. Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. 92 Wintershall Noordzee B.V. E15b Dana Petroleum Netherlands B.V. Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. 93 Wintershall Noordzee B.V. E18a Dana Petroleum Netherlands B.V. GDF SUEZ E&P Nederland B.V. Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. 94 Wintershall Noordzee B.V. F13a Dana Petroleum Netherlands B.V. GDF SUEZ E&P Nederland B.V. Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. 95 Wintershall Noordzee B.V. F GDF SUEZ E&P Nederland B.V. Petro Ventures Netherlands B.V. Sterling Resources Netherlands B.V. 87

90 Overzicht 6 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant 96 Wintershall Noordzee B.V. K18b Dana Petroleum Netherlands B.V. Dyas B.V. Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. 97 Wintershall Noordzee B.V. L05b Dana Petroleum Netherlands B.V. 98 Wintershall Noordzee B.V. L05c Dana Petroleum Netherlands B.V. 99 Wintershall Noordzee B.V. L06a Dana Petroleum Netherlands B.V. 100 Wintershall Noordzee B.V. L06b Dana Petroleum Netherlands B.V. 101 Wintershall Noordzee B.V. L08a EWE ENERGIE AG Oranje-Nassau Energie B.V. TAQA Offshore B.V. 102 Wintershall Noordzee B.V. L08b Dana Petroleum Netherlands B.V. Oranje-Nassau Energie B.V. 103 Wintershall Noordzee B.V. L16a Dana Petroleum Netherlands B.V. Dyas B.V. Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. 104 Wintershall Noordzee B.V. P Dyas B.V. 105 Wintershall Noordzee B.V. P Dyas B.V. Northern Petroleum Nederland B.V. 106 Wintershall Noordzee B.V. Q Dyas B.V. Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. 107 Wintershall Noordzee B.V. Q05d Dyas B.V. 88

91 Overzicht 6 Vergunninghouder Vergunning km 2 In werking Einde Staats courant Tullow Exploration & Production Netherlands B.V. Totaal km 2 89

92 Overzicht 7 VERDELING BLOKKEN, Nederlands Continentaal plat per 1 januari 2013 Blok(deel) Open Gebied Uitvoerder Vergunning (km 2 ) (km 2 ) Opsporing Winning A04 0 A05 91 A07 47 A A A A A12a Chevron 195 A12b Chevron 31 A12c 130 A12d Chevron 33 A A A15a Centrica 67 A15b 326 A A A18a Chevron 229 A18b 119 A18c Chevron 47 B10a Chevron 48 B10b 85 B10c Chevron 46 B13a Chevron 206 B13b 187 B B16a Chevron 67 B16b 327 B17a Centrica 80 B17b 315 B18a Centrica 40 B18b 160 D03 2 D06 60 D D12a Wintershall 214 D12b Wintershall 41 D15 GDF SUEZ 247 D18a GDF SUEZ 58 D18b

93 Overzicht 7 Blok(deel) Open Gebied Uitvoerder Vergunning (km 2 ) (km 2 ) Opsporing Winning E01 Centrica 374 E02 Centrica 396 E03 Wintershall 396 E04 Centrica 398 E05 Centrica 398 E E E E E10 Tullow 401 E11 Tullow 401 E E13a 234 E13b 169 E14 Tullow 403 E15a Wintershall 39 E15b Wintershall 21 E15c Tullow 343 E16a GDF SUEZ 29 E16b 375 E17a GDF SUEZ 87 E17b GDF SUEZ 27 E17c GDF SUEZ 171 E17d 119 E18a Wintershall 212 E18b Tullow 192 F01 Wintershall 396 F02a Dana 307 F02b 89 F03a Centrica 62 F03b GDF SUEZ 335 F F F06a Total 8 F06b Dana 390 F F F09 Oranje-Nassau 400 F F F F13a Wintershall 4 F13b Dana 399 F14 Wintershall

94 Overzicht 7 Blok(deel) Open Gebied Uitvoerder Vergunning (km 2 ) (km 2 ) Opsporing Winning F15a Total 233 F15b 73 F15c 93 F15d Total 4 F16 Wintershall 404 F17a Sterling / Wintershall 386 F17c NAM 18 F18 Sterling / Wintershall 404 G G G G G14 GDF SUEZ 403 G G16a GDF SUEZ 224 G16b GDF SUEZ 5 G16c 176 G17a GDF SUEZ 237 G17b GDF SUEZ 38 G17c GDF SUEZ 34 G17d GDF SUEZ 96 G18 Hansa 405 H13 1 H16 Hansa 73 J03a Total 72 J03b Centrica 42 J03c 30 J06 Centrica 83 J09 18 K01a Total 83 K01b Total 50 K01c GDF SUEZ 274 K02a Total 25 K02b GDF SUEZ 110 K02c Total 46 K02d 225 K03a GDF SUEZ 83 K03b Total 7 K03c GDF SUEZ 32 K03d Total 26 K03e Wintershall

95 Overzicht 7 Blok(deel) Open Gebied Uitvoerder Vergunning (km 2 ) (km 2 ) Opsporing Winning K04a Total 307 K04b Total 101 K05a Total 204 K05b Total 204 K06 Total 408 K07 NAM 408 K08 NAM 409 K09a GDF SUEZ 150 K09b GDF SUEZ 61 K09c GDF SUEZ 199 K K11 NAM 411 K12 GDF SUEZ 411 K K14 NAM 412 K15 NAM 412 K K17 NAM 414 K18a NAM 36 K18b Wintershall 155 K18c 223 L01a Total 31 L01b Wintershall 339 L01d Total 7 L01e Total 12 L01f Total 17 L02 NAM 406 L L04a Total 313 L04b 82 L04c GDF SUEZ 12 L05a GDF SUEZ 163 L05b Wintershall 237 L05c Wintershall 8 L06a Wintershall 332 L06b Wintershall 60 L06d ATP 16 L07 Total 409 L08a Wintershall 213 L08b Wintershall 181 L08c 16 L09 NAM 409 L10 GDF SUEZ 411 L11a GDF SUEZ

96 Overzicht 7 Blok(deel) Open Gebied Uitvoerder Vergunning (km 2 ) (km 2 ) Opsporing Winning L11b Oranje-Nassau 47 L11c Oranje-Nassau 179 L12a GDF SUEZ 119 L12b GDF SUEZ 37 L12c Tullow 30 L12d Tullow 225 L13 NAM 413 L L15a 81 L15b GDF SUEZ 55 L15c GDF SUEZ 4 L15d Tullow 62 L16a Wintershall 238 L16b Oranje-Nassau 176 L L18 14 M01a Oranje-Nassau 213 M01b 193 M02 Oranje-Nassau 406 M03 Hansa 406 M04 Oranje-Nassau 408 M M M07 Oranje-Nassau 409 M M09a NAM 213 M09b 158 M10a Ascent 82 M10b 140 M11 Ascent 28 N01 Hansa 217 N N05 14 N07a NAM 141 N07b GDF SUEZ 174 N08 35 O12 2 O O17 3 O P01a Chevron

97 Overzicht 7 Blok(deel) Open Gebied Uitvoerder Vergunning (km 2 ) (km 2 ) Opsporing Winning P01b 72 P02 Chevron 416 P P P P06 Wintershall 417 P P08a Grove 26 P08b 393 P09a Chevron 59 P09b Chevron 67 P09c Chevron 267 P09d 26 P10a Dana 5 P10b Dana 100 P10c 249 P11a Oranje-Nassau 210 P11b Dana 210 P12 Wintershall 421 P P14a DANA 50 P14b 372 P15a TAQA 203 P15b TAQA 17 P15c TAQA 203 P P P18a TAQA 105 P18b Oranje-Nassau 311 P18c TAQA 6 P18d Oranje-Nassau 2 Q01 Chevron 416 Q02a 333 Q02c Chevron 32 Q04 Wintershall 417 Q05a 0 Q05b 277 Q05d Wintershall 20 Q05i 0 Q07 Tulip 419 Q Q10a Tulip 53 Q10b 367 Q

98 Overzicht 7 Blok(deel) Open Gebied Uitvoerder Vergunning (km 2 ) (km 2 ) Opsporing Winning Q13a GDF SUEZ 30 Q13b GDF SUEZ 369 Q14 25 Q16a Oranje-Nassau 85 Q16b GDF SUEZ / Oranje-Nassau Q16c GDF SUEZ / Oranje-Nassau R R R05 7 R R09 28 S S S03a Oranje-Nassau 2 S03b 338 S S S06 45 S S S10 36 S11 0 T01 Oranje-Nassau 1 Totaal

99 Overzicht 8 SEISMISCH ONDERZOEK Jaar Territoir Continentaal plat 2 D lijn km 3 D oppervlakte km 2 2 D lijn km 3 D oppervlakte km

100 Overzicht 8 2D Seismisch onderzoek D Seismisch onderzoek

101 Overzicht 9 OLIE- EN GASBORINGEN, Aantal boringen Nederlands Territoir Jaar Exploratie Evaluatie Productie O G G&O D O G G&O D t/m Totaal: O = olie G = gas G&O = gas en olie D = droog = totaal 99

102 Overzicht 10 OLIE- EN GASBORINGEN, Aantal boringen Nederlands Continentaal plat Jaar Exploratie Evaluatie Productie O G G&O D O G G&O D t/m Totaal: O = olie G = gas G&O = gas en olie D = droog = totaal 100

103 Overzicht 11 AANTAL BORINGEN Nederlands Territoir en Continentaal plat vanaf 1960 Exploratie- en evaluatieboringen Nederlands Territoir Exploratie- en evaluatieboringen Continentaal plat

104 Overzicht 11 Productieboringen

105 Overzicht 12 PLATFORMS, Nederlands Continentaal plat per 1 januari 2013 Platform Operator Plaatsing Aantal poten G* / O* Functie K13-A Wintershall G production/compression K13-A Wintershall G wellhead L10-A Gaz de France G production L10-A Gaz de France G wellhead/compression L10-A Gaz de France G riser L10-B Gaz de France G satellite L10-C Gaz de France G satellite K14-FA-1 NAM G integrated L7-B Total G integrated K15-FA-1 NAM G integrated K8-FA-1 NAM G integrated K8-FA-2 NAM G satellite L10-D Gaz de France G satellite L10-E Gaz de France G satellite L7-C(C) Total G wellhead L7-C(P) Total G production L7-C(Q) Total accommodation K15-FB-1 NAM G integrated L7-BB Total G wellhead K7-FA-1 NAM G wellhead L10-BB Gaz de France G wellhead L10-F Gaz de France G satellite K10-B Wintershall G production K10-B Wintershall G wellhead L4-A(PA) Total G integrated Q1-HELM Unocal O production Q1-HELM Unocal O wellhead K7-FA-1 NAM G production P6-A Wintershall G integrated Q1-HELDER-A Unocal O production Q1-HELDER-A Unocal O wellhead K12-A Gaz de France jacket L7-C(PK) Total G compression Q1-HOORN Unocal O production Q1-HOORN Unocal O wellhead K12-C Gaz de France G satellite K18-KOTTER Wintershall O production K18-KOTTER Wintershall O wellhead K8-FA-3 NAM G satellite L10-EE Gaz de France G wellhead L10-G Gaz de France G satellite L4-B Total G wellhead L7-A Total G satellite 103

106 Overzicht 12 Platform Operator Plaatsing Aantal poten G* / O* Functie AWG-1 NAM G riser AWG-1P NAM G production AWG-1W NAM G wellhead K12-D Gaz de France G satellite K14-FA-1C NAM G compression L16-LOGGER Wintershall O production L16-LOGGER Wintershall O wellhead P15-RIJN-A TAQA O wellhead P15-RIJN-C TAQA O production P6-B Wintershall G satellite L11b-A Unocal G integrated L13-FC-1 NAM G wellhead L13-FC-1 NAM G production Q8-A Wintershall G wellhead K12-BD Gaz de France G wellhead K12-BP Gaz de France G production K9ab-A Gaz de France G integrated K9c-A Gaz de France G integrated L10-AC Gaz de France G compression Zuidwal Total G wellhead K12-CC Gaz de France G compression L10-L Gaz de France G satellite L10-S-1 Gaz de France G subsea completion L13-FD-1 NAM G satellite L7-N Total G satellite L8-A Wintershall G satellite L8-G Wintershall G integrated L8-H Wintershall G satellite K15-FC-1 NAM G satellite L13-FE-1 NAM G satellite L7-H Total G satellite Q1-HAVEN-A Unocal O satellite K15-FG-1 NAM G satellite L11a-A Gaz de France jacket P12-SW Wintershall G satellite AME-2 NAM G wellhead AME-2 NAM G production K12-S1 Gaz de France G subsea completion K6-D Total G wellhead K6-P Total G production L2-FA-1 NAM G integrated F15-A Total G integrated F3-FB-1P NAM GBS G+O integrated J6-A ENI G integrated K6-C Total G wellhead/riser K6-DN Total G satellite 104

107 Overzicht 12 Platform Operator Plaatsing Aantal poten G* / O* Functie L5-FA-1 NAM G integrated P15-10S TAQA G subsea completion P15-12S TAQA G subsea completion P15-14S TAQA G subsea completion F3-FB-AP NAM G+O accommodation F3-OLT NAM O offshore loading tower K6-N Total G satellite L15-FA-1 NAM G integrated P15-D TAQA G production P15-E TAQA G satellite P15-F TAQA G satellite P15-G TAQA G satellite P18-A TAQA G satellite P9-Horizon Unocal O integrated P9-Seafox-1 Unocal O accommodation K5-A Total G wellhead K5-D Total G satellite K5-P Total G production L8-P Wintershall G satellite Q8-B Wintershall G satellite K5-B Total G satellite L13-FH-1 NAM G subsea completion Q1-Halfweg Unocal GBS G satellite K14-FB-1 NAM G satellite K4a-D Total G subsea completion K5-EN/C Total G satellite L10-S-2 Gaz de France G subsea completion L10-S-3 Gaz de France G subsea completion L10-S-4 Gaz de France G subsea completion N7-FA-SP NAM G satellite P2-NE Wintershall G satellite P6-S Wintershall G satellite K4-A Total G satellite K6-GT Total G satellite K7-FD-1 NAM G satellite L9-FF-1P NAM G production L9-FF-1W NAM G wellhead Q16-FA-1 NAM G subsea completion D15-FA-1 NAM G integrated K9ab-B Gaz de France G satellite L4-PN Total G satellite F2-A-Hanze PCN 2000 GBS G+O integrated K4-BE Total G satellite L10-M Gaz de France G satellite L8-A-west Wintershall G subsea completion L8-P4 Wintershall G integrated 105

108 Overzicht 12 Platform Operator Plaatsing Aantal poten G* / O* Functie Q4-A Wintershall G satellite P6-D Wintershall G satellite K12-G Gaz de France G satellite G17d-A Gaz de France G jacket K8-FA-1P NAM accommodation K1-A Total G satellite G17d-A Gaz de France G satellite K12-S2 Gaz de France G subsea completion K15-FK-1 NAM G satellite K5-PK Total G satellite Q4-B Wintershall G satellite K7-FB-1 NAM G satellite K12-S3 Gaz de France G subsea completion L5-B Wintershall G satellite Q4-C Wintershall G satellite D12-A Wintershall G satellite Q5-A1 Wintershall G subsea completion F16-A Wintershall G integrated G14-A Gaz de France G satellite G16-A Gaz de France G satellite G17a-S1 Gaz de France G subsea completion G17d-AP Gaz de France G production K2b-A Gaz de France G satellite K17-FA-1 NAM G satellite L4-G Total G subsea completion L6d-2 ATP G subsea completion P11-B-DeRuyter PCN 2006 GBS O integrated J6-C CH G riser/compressor L5-C Wintershall G satellite K12-K Gaz de France G wellhead G14-B Gaz de France G wellhead A12-CPP Chevron G Integrated L09-FA-01 NAM G wellhead L09-FB-01 NAM G wellhead K05-F Total G subsea completion E17-A GDFSuez G satellite E18-A Wintershall G satellite M7-A Cirrus G satellite P9-A Wintershall G subsea completion P9-B Wintershall G subsea completion F03-FA Centrica G production/compression K5-CU Total G satellite B13-A Chevron G satellite G16a-B GDF Suez G satellite K18-G1 Wintershall G subsea completion P11-B-Nes Dana G subsea completion 106

109 Overzicht 12 Platform Operator Plaatsing Aantal poten G* / O* Functie P11-C-Van Ghent Dana O & G subsea completion G* = Gas O* = Olie GBS = Gravity Based Structure 107

110 Overzicht 13 PIJPLEIDINGEN, Nederlands Continentaal plat per 1 januari 2013 Operator Van Naar Diameter (duim) Aanleg (jaar) Lengte Stoffen (km) Gaz de France L10-C L10-AP 10,75 * 2, ,1 g + m Gaz de France L10-B L10-AP 10,75 * 2, ,4 g + m NGT L10-AR Uithuizen ,0 g Wintershall K13-AP Callantsoog ,5 g Gaz de France L10-D L10-AP 10,75 * 2, ,1 g + m Gaz de France L10-E L10-AP 10,75 * 2, ,0 g + m NAM K8-FA-1 K14-FA-1P ,9 g NAM K14-FA-1P WGT-pipe (s) ,1 g + co TotalFinaElf L7-B L7-P 12,75,4,5,3, ,9 g + w + g TotalFinaElf L7-P L10-AR ,8 g Wintershall K13-B K13-AP 10 * ,2 def.verl. NAM K11-FA-1 K8-FA-1 6, ,0 def.verl. NAM K8-FA-1 K8-FA ,0 c NAM K8-FA-2 K8-FA-1 10, ,8 g + co NAM K15-FA-1 WGT-pipe (s) ,1 co Wintershall K13-D K13-C 10 * ,5 def.verl. Wintershall K13-C (Bypass) K13-AP ,2 g Gaz de France L10-F L10-AP 10,75 * 2, ,3 g + m TotalFinaElf L4-A L7-P 12,75,3, ,8 g + gl NAM K7-FA-1P K8-FA ,4 g + co Unocal Q1-Helder-AW Q1-Helm-AP ,2 o Unocal Q1-Helm-AP IJmuiden ,7 o Wintershall K10-C (Bypass) K10-B 10 * ,2 g + m Wintershall K10-B K13-C (Bypass) ,4 g Gaz de France K12-A L10-AP 14 * 2, ,2 g + m NAM K15-FB-1 Callantsoog ,3 g + co Unocal Q1-Hoorn-AP Q1-Helder-AW 10, ,5 o Wintershall P6-A L10-AR ,7 g Gaz de France L10-G L10-B / L10-A (s) 10,75 * 2, ,7 g + m Gaz de France L10-K L10-B / L10-A (s) 10,75 * 2, ,8 def.verl. Gaz de France L10-B L10-AD ,8 g Gaz de France L10-EE L10-B / L10-A (s) ,2 g Gaz de France K12-C K12-A / L10-A (s) 10 * ,4 g + m Wintershall K18-Kotter-P Q1-Helder-A ,2 o TAQA P15-C Hoek v. Holland ,6 o TAQA P15-B P15-C ,4 def.verl. TAQA P15-B P15-C ,4 def.verl. TAQA P15-C P15-B ,4 def.verl. TAQA P15-B P15-C ,4 def.verl. Gaz de France K12-D K12-C 10,75 * 2, ,3 g + m NAM AWG-1R NGT-pipe (s) ,1 g + co +ci NAM AME-1 AWG-1R ,2 g + co TotalFinaElf L4-B L7-A 10,75, 3, ,1 g + gl TotalFinaElf L7-A L7-P 10,75, 3, ,4 g + gl 108

111 Overzicht 13 Operator Van Naar Diameter (duim) Aanleg (jaar) Lengte Stoffen (km) Wintershall L16-Logger-P K18-Kotter-P ,9 o Wintershall K18-Kotter-P L16-Logger-P ,9 w Wintershall P6-B P6-A 12 * ,9 g + gl Wintershall P6-C (toek.plf) P6-B 12 * ,9 g + gl Gaz de France K12-A/ L10-A (s) K12-E 2, ,9 def.verl. Gaz de France K12-E K12-C 10, ,3 def.verl. NAM L13-FC-1P K15-FA ,4 g + co NAM K8-FA-3 K7-FA-1P 12, ,9 g NGT L11-B NGT-pipe (s) ,8 g Unocal Q1-Helder-B Q1-Helder-AW 8, ,8 def.verl. Wintershall Q8-A Wijk aan Zee ,7 g NAM K15-FA-1 K14-FA-1C ,2 g + co NGT K12-BP L10-AR ,4 g NGT K9c-A L10-AR ,6 g NGT K9c-A/L10-AR(s) K9ab-A ,1 g TotalFinaElf Zuidwal Harlingen TC 20, 3, ,3 g + gl + c Gaz de France K12-A K12-CC 10, ,3 g Gaz de France L10-L L10-AP 10,75 * 2, ,2 g + m Gaz de France L10-S1 L10-AP 6,625 * 2, ,5 def.verl. Gaz de France K12-E L10-S1 90 mm ,6 def.verl. NGT L8-G L11b-A ,4 g TotalFinaElf L7-P L7-N 10,75 * 3, ,2 g + gl Wintershall L8-H L8-A / L8-G(s) ,2 g Wintershall K13-C (Bypass) K10-B / K13-A (s) ,5 g Wintershall L8-A L8-G ,0 g NAM L13-FD-1 L13-FC-1P ,7 g + co NAM L13-FC-1P L13-FD-1 3, ,6 c NAM K8-FA-2 K8-FA-1 10, ,0 g + co +ci TotalFinaElf L7-H L7-N 10,75 * 3, ,4 g + gl Unocal Q1-Haven-A Q1-Helder-AW 8, ,8 def.verl. Gaz de France L14-S1 L11a-A 6,625 * 2, ,0 def.verl. Gaz de France K12-B K12-S1 3, ,9 c NAM K15-FC-1 K15-FB-1 10, ,9 g + co NAM K15-FB-1 K15-FC-1 4, ,9 c NAM K15-FG-1 K15-FA-1 14, ,0 g + co NAM K15-FA-1 K15-FG-1 4, ,0 c NAM L13-FE-1 L13-FC-1P 12, ,3 g + co NAM L13-FC-1P L13-FE-1 3, ,3 c NGT L11-A NGT-pipe (s) 10, ,8 def.verl. Wintershall P12-C P12-SW 8 * ,9 def.verl. Wintershall P12-SW P6-A 12 * ,0 g + gl Gaz de France K12-S1 K12-BP 6,625 * 2, ,9 def.verl. NAM AME-2 AWG-1R 13, ,2 g + co NAM AWG-1R AME-2 4, ,2 c NAM F3-FB-1P L2-FA ,1 g + co NAM L2-FA-1 Callantsoog ,2 g + co NAM L5-FA-1 NOGAT-pipe (s) ,4 g + co 109

112 Overzicht 13 Operator Van Naar Diameter (duim) Aanleg (jaar) Lengte Stoffen (km) NAM L15-FA-1 NOGAT-pipe (s) ,4 g + co NAM F15-A NOGAT-pipe (s) ,3 g + co NGT K6-C K9c-A ,2 g TotalFinaElf K6-D K6-C 10,75 * 3, ,8 g + gl TotalFinaElf K6-DN K6-C 12,75 * 3, ,4 g + gl Wintershall J6-A K13-AW ,8 g TAQA P15-D Maasvlakte ,1 g TAQA P15-E P15-D 10 * ,9 g + m TAQA P15-F P15-D 12 * ,1 g + m TAQA P15-G P15-D 12 * ,1 g + m TAQA P15-10S P15-D 4 * ,9 g + m TAQA P15-D P15-10S 90 mm ,9 c TAQA P15-12S P15-D 4 * ,1 g + m TAQA P15-D P15-12S 90 mm ,1 c TAQA P15-14S P15-G 4 * ,7 g + m TAQA P15-D P15-14S 90 mm ,0 c TAQA P18-A P15-D 16 * ,8 g + m NAM F3-FB-1P F3-OLT ,0 o NAM F3-FB-1P F3-OLT 3, ,0 c TotalFinaElf K6-N K6-C 12,75 * 3, ,5 g + gl Unocal P9-Horizon-A Q1-Helder-AW 10, ,8 o + w Wintershall K10-V K10-C (Bypass) 10 * ,3 g + m Wintershall P14-A P15-D 10 * ,6 def. verl. Lasmo Markham ST1 J6-A 12 * ,5 g + m (UK) TotalFinaElf K5-D K5-A 12,75 * 3, ,6 g + gl Wintershall Q8-B Q8-A 8 * ,3 g + m Wintershall K5-A J6-A / K13-AW (s) ,3 g Wintershall L8-P L8-G 8 * ,5 g + m Gaz de France K11-B K12-C 14 * 2, ,1 def.verl. NAM L13-FH-1 K15-FA-1 6, ,4 g + co + m+ ci NAM K15-FA-1 L13-FH-1 2, ,4 c TotalFinaElf K5-B K5-A 346 mm ,4 g TotalFinaElf K5-A K5-B 3, ,4 m + c Unocal Q1-Halfweg Q1-Hoorn-AP 12,75 * 2, ,4 g + co + m Unocal Q1-Hoorn-AP Q1-Halfweg 70,9 mm ,4 c Unocal Q1-Hoorn-AP WGT-pipe (s) 12, ,2 g + co Unocal Q1-Haven-A Q1-Helder-AW 8, ,8 o + w Wintershall P2-NE P6-A ,2 def.verl. Wintershall P6-S P6-B 203 mm ,5 g Gaz de France L10-S2 L10-AP 6,625 * 2, ,3 g + m Gaz de France L10-AP L10-S2 84 mm ,0 c Gaz de France L10-S3 L10-AP 6,625 * 2, ,9 g + gl Gaz de France K12-E L10-S3 3, ,5 c Gaz de France L10-S4 L10-AP 6,625 * 2, ,3 g + m Gaz de France L10-AP L10-S4 84 mm ,4 c NAM K14-FA-1P K15-FB ,6 g 110

113 Overzicht 13 Operator Van Naar Diameter (duim) Aanleg (jaar) Lengte Stoffen (km) NAM K14-FB-1 K14-FA-1P 10, ,2 g + co NAM K14-FA-1P K14-FB-1 3, ,2 c NAM L9-FF-1P NOGAT-pipe (s) ,3 g + co TotalFinaElf K4a-D J6-A 183 mm ,3 g TotalFinaElf J6-A K4a-D 2, ,4 m + c TotalFinaElf K5-EN/C K5-D 303 mm ,7 def.verl. TotalFinaElf K5-D K5-EN/C 2, ,7 gl TotalFinaElf K5-B K5-EN/C 70 mm ,2 c NAM K7-FD-1 K8-FA ,4 g + co NAM K7-FD-1 K8-FA-1 3, ,4 c NAM K8-FA-1 K14-FA-1C ,9 g NAM Q16-FA-1 P18-A 8, ,3 g + co NAM P18-A Q16-FA-1 2, ,3 m NAM Q16-FA-1 P18-A 3, ,3 c TotalFinaElf K4-A K5-A 12 * ,9 g + gl TotalFinaElf K6-GT L4-B 10 * ,7 g + gl TotalFinaElf K4-A K5-A 2, ,7 c Gaz de France K9ab-B D15-FA-1/L10-A (s) ,1 g NGT D15-FA-1 L10-AC ,7 g TotalFinaElf L4-PN L4-A ,4 def.verl. TotalFinaElf L4-A L4-PN ,4 gl Gaz de France L10-M L10-AP 10,75 * 2, ,9 g + m Petro-Canada F2-A-Hanze TMLS ,5 o TotalFinaElf K4-BE K4-A 9, ,0 def.verl. TotalFinaElf K4-A K4-BE 2, ,0 gl Wintershall Q4-A P6-A ,2 g + co Wintershall Duitsland (A6) F3-FB-1P 20, ,0 g + co Wintershall L8-A-West L8-P ,2 g + co Wintershall L8-P4 L8-A-West 82 mm ,2 c Wintershall L8-P L8-P ,8 g Wintershall L8-P4 NGT-pipe (s) ,0 g + co Gaz de France K12-G L10-AP 14, ,6 g + m NGT G17d-A NGT-pipe (s) ,5 g Petro-Canada F2-A-Hanze A6 / B4 (s) ,1 g Petro-Canada F2-A-Hanze A6 / B4 (s) 62,1 mm ,1 c Petro-Canada F2-A-Hanze TMLS 62,1 mm ,5 c TotalFinaElf K5-EN/C K5-D 10, ,8 g TotalFinaElf K1-A J6-A 14,75 * 3, ,2 g + m Wintershall P6-D P6-B ,8 g Gaz de France K12-S2 K12-C 6, ,9 g Gaz de France K12-S2 K12-C 95,5 mm ,9 c Wintershall Q4-B Q4-A 10, ,3 g Wintershall Q4-C Q1-Hoorn 16 * ,3 g + gl Gaz de France K12-S3 K12-BP ,4 g Gaz de France K12-BP K12-S3 95,5 mm ,4 c Maersk Denemarken (Tyra WE) F3-FB-1P ,0 g 111

114 Overzicht 13 Operator Van Naar Diameter (duim) Aanleg (jaar) Lengte Stoffen (km) Maersk F3-FB-1P subsea valve station ,3 c NAM K7-FB-1 K7-FD ,0 g NAM K8-FA-1 K7-FB ,0 c NAM K15-FK-1 K15-FB ,0 g NAM K15-FK-1 K15-FB ,0 c Wintershall L5-B L8-P4 10, ,4 g + c Total K4-BE K4-A ,0 g Wintershall D12-A D15-FA ,9 g Wintershall D12-A D15-FA ,9 c Wintershall Q5-A1 Q8-B ,5 g Wintershall Q5-A1 Q8-B ,5 c Wintershall F16-A NGT ,0 g Gaz de France G14-A G17d-AP ,8 g + m Gaz de France G17a-S1 G17d-AP ,5 mm ,67 g + c Gaz de France K2b-A D15-FA-1/L10-A ,8 NGT-pipe (s) NAM K17-FA-1 K14-FB-1 16 * ,4 g + m Total L4-G L4-A ,6 g + c ATP L6d-2 G17d-AP mm ,0 g + c Petro-Canada P11-B-Ruyter P11-B-TMLS ,5 o Petro-Canada P11-B-Ruyter P12-SW ,0 g ATP L6d G17d-AP 6 * 73 mm ,0 g + c CH4 Limited Chiswick (UK) J6-CT 10 * 1, ,3 g + m Gaz de France G16A-A G17d-AP 10 * ,8 g + m Gaz de France Minke (UK) D15-FA-1 8, 90,6 mm ,1 g + c Grove Grove (UK) J6-CT 10 * ,4 g + m NAM K17-FA-1 K14-FB-1 16 * ,4 g + m Petro-Canada P11-B-Ruyter P11-B-TMLS ,5 o Petro-Canada P11-B-Ruyter P12-SW ,0 g Total L4G L4-PA 6, 92 mm ,6 g + c Wintershall L5-C L8-P4 10, 82 mm ,1 g + c Chevron A12 CCP B10 NOGAT ,0 g Gaz de France G14-B G17-D-AP ,4 g + m Venture Stamfort (UK) J6-CT ,0 g Total L4PN L4A ,4 g NAM L9FA via L9FB-1» L9FF-1 16 and 2x ,0 g + gl + gi Total K5-F K6N ,0 g Gaz de France G14-B G17-D-AP ,4 g + m Gaz de France K12-K K12-BP ,3 g + m GDFSuez E17-A NGT g Wintershall E18-A F16-A mm ,4 g+c Wintershall P9B P6D mm ,8 g+c Wintershall P9A P9B P6D mm g+c Cirrus M7-A L09-FF g+c Wintershall Wingate (UK) D15-A ,6 g Chevron B13-A A12-CPP g GDF Suez G16a-B G17d-AP g 112

115 Overzicht 13 Operator Van Naar Diameter (duim) Aanleg (jaar) Lengte Stoffen (km) NAM K18-G1 K15-FA g+c Dana P11-B-Nes P11-B-De Ruyter g+c Dana P11-C-Van Ghent P11-B-De Ruyter ,5 g+c Wintershall Q4C Q8A ,3 g Total K5-B K5-A ,5 g Wintershall K5A J6A/K13-A ,5 c * = leidingbundel gl = glycol, = afzonderlijk gelegd m = methanol c = besturingskabel ci = corrosie inhibitie o = olie l = instrument lucht g = gas (s) = side-tap co = condensaat def.verl. = definitief verlaten 113

116 Overzicht 14 AARDGASPRODUCTIE in miljoen Sm 3 Jaar Territoir Continentaal plat 114 Totaal ,0 0,0 384, ,0 0,0 476, ,0 0,0 538, ,0 0,0 603, ,0 0,0 876, ,0 0,0 1818, ,0 0,0 3564, ,0 0,0 7423, ,0 0, , ,0 0, , ,0 7, , ,0 2, , ,0 1, , ,0 7, , ,0 14, , ,0 963, , ,0 3092, , ,0 5479, , ,0 6298, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,1

117 Overzicht 14 Jaar Territoir Continentaal plat Totaal , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,6 Total , , ,2 Aardgasproductie

118 Overzicht 15 AARDGASRESERVES EN CUMULATIEVE PRODUCTIE in miljarden Sm 3 Jaar Territoir Continentaal plat Totaal per 1 januari verwachte reserve cumulatieve productie verwachte reserve cumulatieve productie verwachte reserve cumulatieve productie , , , ,1 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,6. 116

119 Overzicht 15 Per 2013; is de tabel aangepast i.v.m. de introductie van PRMS Rem Res Cont. Res Cum Prod = resterende reserves = voorwaardelijke voorraden: contingent resources (development pending) = cumulatieve productie Jaar Territoir Continentaal plat Totaal per 1 jan. Rem. Res Cont Res Cum prod Rem Res Cont Res Cum prod Rem Res Cont Res Cum prod , , ,8 Gas reserves en cumulatieve productie (1 januari 2012),

120 Overzicht 16 AARDOLIEPRODUCTIE in Sm 3 Jaar Winningsvergunning Schoonebeek Winningsvergunning Rijswijk & Botlek Continentaal plat Totaal t/m , , , , , ,7 926, , ,3 883, , ,2 787, , ,0 715, , ,0 671, , ,9 605, , ,8 617, , ,3 667, , ,4 615, , ,9 617, , ,2 596, , ,9 625,3 159, , ,0 655, , , ,9 615, , , ,5 602, , , ,9 688, , , ,4 692, , , ,0 844, , , ,3 731, , , ,0 784, , , ,0 777, , , ,3 907, , , ,0 849, , , ,4 811, , , ,3 760, , , ,2 856, , , , , , , , , , , , ,1 936, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,6 981, ,3 118

121 Overzicht ,5 277,3 847, , ,4 289,5 883, ,8 Totaal , , , ,7 Aardolieproductie

122 Overzicht 17 AARDOLIERESERVES EN CUMULATIEVE PRODUCTIE in miljoen Sm 3 Jaar Territoir Continentaal plat Totaal per 1 januari verwachte reserve cumulatieve productie verwachte reserve cumulatieve productie verwachte reserve cumulatieve productie ,4 35, ,5 37, ,4 39, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,3 49 0, , ,9 41 1, , ,4 34 3, , ,7 36 6, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,2 9 54, ,5 120

123 Overzicht 17 Jaar Territoir Continentaal plat Totaal per 1 januari verwachte reserve cumulatieve productie verwachte reserve cumulatieve productie verwachte reserve cumulatieve productie , , , , , , , , ,6 Deze tabel is gecorrigeerd voor de cumulatieve afrondingsfout Per 2013; is de tabel aangepast i.v.m. de introductie van PRMS Rem Res Cont. Res Cum Prod = resterende reserves = voorwaardelijke voorraden: contingent resources (development pending) = cumulatieve productie Jaar Territoir Continentaal plat Totaal per 1 jan. Rem. Res Cont Res Cum prod Rem Res Cont Res Cum prod Rem Res Cont Res Cum prod , , ,0 Aardoliereserves en cumulatieve productie in miljoen Sm

124 Overzicht 18 AARDGASBATEN Jaar Niet belasting middelen (10 9 ) Vennootschapsbelasting (10 9 ) Totaal (10 9 ) ,01 0, ,01 0,04 0, ,02 0,07 0, ,05 0,14 0, ,09 0,18 0, ,14 0,27 0, ,14 0,41 0, ,23 0,54 0, ,41 0,86 1, ,27 1,09 2, ,18 1,18 3, ,72 1,23 3, ,68 1,27 3, ,09 1,36 4, ,36 1,91 6, ,22 2,45 8, ,35 2,45 8,8 83 6,22 2,45 8, ,40 2,54 9, ,58 2,54 11, ,45 1,86 7, ,86 1,23 4, ,00 0,86 2, ,18 0,78 2, ,61 0,96 3, ,72 1,17 4, ,04 1,02 4, ,83 0,95 3, ,34 0,91 3, ,64 1,13 3, ,10 1,26 4, ,01 1,30 4, ,33 1,12 3, ,69 0,92 2, ,02 1,47 4, ,37 1,98 6, ,67 1,58 5, ,31 1,74 6, ,74 1,94 6, ,88 1,80 7, ,40 2,18 10, ,09 1,86 9,95 122

125 Overzicht 18 Jaar Niet belasting middelen (10 9 ) Vennootschapsbelasting (10 9 ) Totaal (10 9 ) 08 12,83 2,54 15, ,50 1,60 10, ,15 1,50 10, ,66 1,73 12, ,70 1,80 14,50 Prognose 13 12,40 1,65 14, ,55 1,55 13, ,95 1,35 12, ,50 1,20 11, ,85 1,15 11,00 De baten zijn hier weergegeven op zogenaamde transbasis. Dit betekent dat de baten zijn toegerekend aan het jaar waarin de transacties waar de baten op gebaseerd zijn, plaatshebben. De daadwerkelijke ontvangst van de baten door de Staat (kasbasis) vindt met enige vertraging hierop plaats. Niet belasting middelen bestaan uit: bonus, oppervlakterechten, cijns, winstaandeel, de bijzondere afdrachten aan de Staat over de productie uit het Groningen voorkomen en de winstuitkeringen van Energie Beheer Nederland B.V., die namens de Staat in de winning deelneemt. De ramingen voor de jaren 2013 tot en met 2017 zijn onder andere gebaseerd op prijsverwachtingen op gashandelsplaatsen zoals TTF. Voor de gehele periode is geraamd met een prijs op TTF van 26 eurocent per kubieke meter Groningengas. 123

126 Overzicht 18 Aardgasbaten,

127 Overzicht 19 INSTANTIES BETROKKEN BIJ MIJNBOUWACTIVITEITEN Ministerie van Economische Zaken Directie Energiemarkt adres: Ministerie van Economische Zaken Directoraat-Generaal voor Energie, Telecom en Mededinging Directie Energiemarkt Bezuidenhoutseweg 73 Postbus AC 's-gravenhage 2500 EK 's Gravenhage Telefoon : Fax : TNO Adviesgroep Economische Zaken adres: TNO - Adviesgroep Economische Zaken Princetonlaan 6 Postbus CB Utrecht 3508 EC Utrecht Telefoon : Fax : nlog@tno.nl Staatstoezicht op de Mijnen (dienst van het Ministerie van Economische Zaken) adres: Staatstoezicht op de Mijnen Henri Faasdreef 312 Postbus JP 's-gravenhage 2490 AA 's-gravenhage Telefoon : Fax : info@sodm.nl Nederlands Olie en Gas Portaal, Het Nederlands Olie en Gas Portaal geeft informatie over delfstoffen en geothermie in Nederland en het Nederlandse deel van het Continentaal plat. Doelstelling is om de door de rijksoverheid verstrekte informatie op dit gebied op eenvoudige en overzichtelijke wijze te ontsluiten. Het portaal wordt in opdracht van het Ministerie van EZ beheerd door TNO, Geological Survey of the Netherlands. 125

128 Overzicht 20 TOELICHTING OP ENKELE BEGRIPPEN Territoir of Nederlands territoir: In dit jaarboek wordt onder territoir en Nederlands territoir verstaan: het Nederlandse vasteland en dat deel van de Nederlandse territoriale zee, dat is gelegen aan de landzijde van de in artikel 1, onder c, van de Mijnbouwwet bedoelde lijn. Continentaal plat: In dit jaarboek wordt onder Continentaal plat verstaan, dat deel van het Continentaal plat waarop het Koninkrijk soevereine rechten heeft en dat is gelegen aan de zeezijde van de lijn, bedoelt in artikel 1, onder c, van de Mijnbouwwet. Verkenningsvergunning: Een vergunning voor het instellen van een verkenningsonderzoek op het Continentaal plat, met ingang van 1 januari 2003 slechts vereist voor verkenningsonderzoek in bepaalde gebieden. Opsporingsvergunning: Een vergunning voor het instellen van een opsporingsonderzoek naar daarin vermelde delfstoffen. Winningsvergunning: Een vergunning voor het winnen van daarin vermelde delfstoffen, evenals voor het instellen van een opsporingsonderzoek naar die delfstoffen. Seismiek: In dit jaarboek wordt onderscheid gemaakt tussen 2D en 3D seismiek. Tweedimensionale seismiek (2D) heeft in de olie-industrie de langste traditie. Langs een lijn aan het aardoppervlak worden trillingen opgewekt, welke na reflectie aan vlakken in de aardkorst worden geregistreerd m.b.v. geofoons of hydrofoons. Omdat de voortplanting van de trillingen niet altijd exact in het verticale vlak onder de registratielijn plaatsvindt, is de weergave van de geologische structuren in de 2D seismische sectie slechts een benadering van de werkelijkheid. Deze benadering is veel beter in het geval van 3D seismiek, waar een groot aantal registratielijnen op een relatief geringe oppervlakte naast elkaar geplaatst wordt. Bij deze techniek maakt de moderne gegevensverwerking per computer het namelijk mogelijk te corrigeren voor een stralengang buiten het verticale vlak onder de individuele registratielijn, zodat op elke gewenste plaats wél een nauwkeurige benadering van de geologische structuren mogelijk is. Boringen: exploratieboring: boring, gericht op het opsporen van nieuwe olie- en gasvelden; evaluatie- of bevestigingsboring (appraisal well): boring waarmee de omvang en uitgestrektheid van een gas- en/of olieveld nader wordt verkend; productieboring : boring, gericht op het ontginnen van een olie- of gasveld. 126

129 Overzicht 20 Gasveld/olieveld: Een natuurlijke geïsoleerde accumulatie van gas en/of olie in een poreus gesteente in de diepe ondergrond, afgesloten of omgeven door een ondoorlatend gesteente. In dit jaarverslag worden de begrippen reservoir, veld, voorkomen en accumulatie als synoniemen beschouwd. Resource categorieën en definities: In onderstaande definities worden aardgas en aardolie kortweg aangeduid met de term koolwaterstoffen. 1 Gas/Oil Initially in Place (GIIP) De hoeveelheid koolwaterstoffen in een reservoir, die initieel (oorspronkelijk) in een reservoir aanwezig is. Bij de berekening van deze hoeveelheid wordt uitgegaan van de gemiddelde waarde van de - op de berekening betrekking hebbende parameters. 2 Verwachte Initiële Reserve De hoeveelheid koolwaterstoffen in een reservoir, die uiteindelijk in zijn totaliteit commercieel winbaar geacht wordt. Bij de berekening van deze hoeveelheid wordt uitgegaan van de gemiddelde waarden van de - op de berekening betrekking hebbende - parameters. 3 Bewezen Initiële Reserve De hoeveelheid koolwaterstoffen in een reservoir, die uiteindelijk in zijn totaliteit commercieel winbaar geacht wordt met een - op een cumulatieve kanskromme (expectation curve) gebaseerde - overschrijdingskans van 90 %. 4 Resterende Verwachte Reserve Het resterende deel van de verwachte initiële reserve na aftrek van de totale hoeveelheid koolwaterstoffen, die vóór de afsluiting van het verslagjaar uit het betreffende reservoir werd gewonnen (de "cumulatieve productie"). 5 Resterende Bewezen Reserve De resterende - van een op een overschrijdingskans van 90 % gebaseerde - hoeveelheid koolwaterstoffen, die aan een reservoir onttrokken kan worden. Deze hoeveelheid wordt berekend door de cumulatieve productie van de Bewezen Initiële Reserve af te trekken. 6 Bewezen Voorwaardelijke Voorraden (Contingent resources) De - van een op een overschrijdingskans van 90 % gebaseerde hoeveelheid koolwaterstoffen in een reservoir waarvan wordt verwacht dat deze onder voorwaarden commercieel produceerbaar is. Dit jaarverslag beperkt zich tot de voorwaardelijke voorraden die behoren tot de subcategorie in afwachting van productie. 7 Verwachte Voorwaardelijke Voorraden (Contingent resources) De hoeveelheid koolwaterstoffen in een reservoir waarvan wordt verwacht dat deze onder voorwaarden commercieel produceerbaar is. Bij de berekening van deze hoeveelheid wordt uitgegaan van de gemiddelde waarden van de - op de berekening betrekking hebbende - parameters. Dit jaarverslag beperkt zich tot de voorwaardelijke voorraden die behoren tot de subcategorie in afwachting van productie. 127

130 Overzicht 20 8 Toekomstige reserves Toekomstige reserves zijn hoeveelheden koolwaterstoffen die nog niet zijn aangetoond door een boring maar die met een bepaalde kans van succes in de toekomst zullen bijdragen aan de reserves. De volgende datasets en definities worden gebruikt bij de bepaling van de toekomstige reserves. a. Prospectdatabase Bestand waarin alle bij de Nederlandse overheid bekende structuren ( prospects ) die in potentie gas of olie (toekomstige reserves) kunnen bevatten zijn opgenomen. Bron van dit bestand is vooral de jaarrapportage op basis van artikel 113 van de Mijnbouwwet, door de in Nederland opererende olie & gas maatschappijen b. Prospect Portfolio De selectie van prospects uit de Prospectdatabase die binnen de Proven Play gebieden liggen. c. Exploratiepotentieel Cumulatieve risked volumes van prospects uit de prospect portfolio die aan bepaalde randvoorwaarden voldoen. In de reeks van exploratiepotentieel rapportages vanaf 1992 is gekozen voor een limitatie van de Prospectportfolio op basis van een minimale waarde van het verwachte reservevolume in een prospect. In enkele rapportages wordt de term Firm Futures gebruikt. Deze term is in grote lijnen synoniem aan Exploratie potentieel. d. Potentiele futures in bewezen plays Volume aan gas dat zich naar verwachting bevindt in nog niet gekarteerde structuren in de proven play gebieden e. Potentiele futures in nog niet bewezen plays Volume aan gas dat zich naar verwachting bevindt in valide plays waar binnen Nederland nog geen gas is aangetoond. f. Potentiele futures in hypothetische plays Volume aan gas in plays waarvan een of meerderevan de basis play-elementen zoals reservoir, afdichtend pakket en gasmoedergesteente nog niet bekend zijn. De term "verwachte" in de definities dient opgevat te worden in de statistische betekenis van het woord. Het getal representeert de verwachtingswaarde ("expectation"). Ter toelichting diene het volgende. De gegevens die voor een volumeberekening worden gebruikt hebben alle een bepaalde onzekerheid. Door deze onzekerheden statistisch te verwerken kan voor ieder voorkomen een verwachtingskromme worden bepaald. Dit is een cumulatieve kansverdelingsfunctie, een grafiek waarin de reserves zijn uitgezet tegen de bijbehorende kans dat deze hoeveelheid gehaald of overschreden wordt. Naarmate de winning uit een veld voortschrijdt, nemen de diverse onzekerheden af en zal de verwachtingswaarde steeds minder gaan afwijken van de 50% waarde op de cumulatieve kansverdelingsfunctie. In de praktijk wordt voor de reserves van een bepaald veld de verwachtingswaarde aangehouden. Dit is de meest realistische schatting van de hoeveelheid koolwaterstoffen in een reservoir. De winbaarheid van de koolwaterstoffen uit een voorkomen wordt bepaald door geologische en reservoirtechnische factoren van het voorkomen, de op het moment van rapportage bestaande technische middelen van winning en de op dat moment heersende economische omstandigheden. Probabilistisch optellen van de bewezen reserves: Bij deze methode worden de waarschijnlijkheidsverdelingen van de reserves van de individuele velden gecombineerd. Op deze wijze worden de onzekerheden, die inherent zijn aan alle reserveschattingen, meegenomen. 128

131 Overzicht 20 Het resultaat van de toepassing van het probabilistisch sommeren is, dat het verkregen totaalcijfer voor de bewezen reserve op een statistisch meer verantwoorde wijze, volgens de definitie, het bewezen gedeelte van de totale reserve van Nederland weergeeft. Met andere woorden: aan de aldus verkregen getalswaarde kan een kans toegekend worden van 90% dat de werkelijke reserves groter zijn dan die waarde. Exploratie Potentieel Het programma ExploSim wordt gebruikt voor de bepaling van het exploratiepotentieel. De werking van dit programma wordt beschreven in de publicatie: LUTGERT, J., MIJNLIEFF, H. & BREUNESE, J Predicting gas production from future gas discoveries in the Netherlands: quantity, location, timing, quality. In: DORE, A. G. & VINING, B. A. (eds) Petroleum Geology: North-West Europe and Global Perspectives Proceedings of the 6th Petroleum Geology Conference, q Petroleum Geology Conferences Ltd. Published by the Geological Society, London. Voor de bepaling van het exploratiepotentieel op basis van het discounted cash flow model is een serie parameters gebruikt. Een selectie van de belangrijkste parameters voor de economische evaluatie van prospects zijn: Olie prijs (99$), Euro/dollar koers (1,2), Aftrek van kosten op basis van Unit Of Production en de standaard GasTerra depletieregels. Belangrijke scenario-parameters zijn: het aantal exploratieputten per jaar (10), het meenemen van de opbouw en afbraak van de infrastructuur. Eenheden: Standaard m 3 : Aardgas- en aardoliereserves zijn weergegeven in m 3 bij een druk van 101,325 kpa (of 1,01325 bar) en 15 C. Deze m 3 wordt als standaard m 3 omschreven in norm nr (E) van de International Organization for Standardization (ISO), en gewoonlijk afgekort met Sm 3. Normaal m 3 : Aardgas- en aardoliereserves zijn weergegeven in m 3 bij een druk van 101,325 kpa (of 1,01325 bar) en 0 C. Deze m 3 wordt als normaal m 3 omschreven in norm nr (E) van de International Organization for Standardization (ISO), en gewoonlijk afgekort met Nm 3. Gronings-aardgasequivalent: Om te kunnen rekenen met volumes aardgas van verschillende kwaliteit worden deze herleid tot een Gronings-aardgasequivalent. Hiertoe wordt de hoeveelheid aardgas met een afwijkende gaskwaliteit van het Groningen voorkomen, op basis van verschil in verbrandingswarmte herleid tot een (fictief) volume van Groningen kwaliteit (35,17 Megajoules bovenwaarde per m 3 van 0 C en 101,325 kpa, of 1,01325 bar). Eén Nm 3 gas met een verbrandingswaarde van 36,5 MJ is 36,5/35,17 m 3 Groningen aardgasequivalent (Geq) De Gronings-aardgasequivalent wordt onder meer door de N.V. Nederlandse Gasunie gebruikt. 129

132 Overzicht 20 De cijfers in Gronings-aardgasequivalent zijn eenvoudig om te rekenen naar equivalenten van andere energiedragers, zoals de TOE (Ton Olie Equivalent) en de SKE (Steenkool Equivalent). Energiedrager Eenheid Giga joule Giga calorie Olie equiv. ton Olie equiv. barrel Steenkool equiv. ton Aardgas equiv m 3 Brandhout (droog) Ton 13,51 3,23 0,32 2,36 0,46 0,43 Steenkool Ton 29,30 7,00 0,70 5,11 1,00 0,93 Bruinkool Ton 17,00 4,06 0,41 2,96 0,58 0,54 Cokes Ton 28,50 6,81 0,68 4,97 0,97 0,90 Cokesovengas m 3 17,60 4,20 0,42 3,07 0,60 0,56 Hoogovengas m 3 3,80 0,91 0,09 0,66 0,13 0,12 Ruwe aardolie Ton 42,70 10,20 1,02 7,45 1,46 1,35 Aardolie equivalent Ton 41,87 10,00 1,00 7,30 1,43 1,32 Raffinaderijgas m 3 46,10 11,01 1,10 8,04 1,57 1,46 LPG m 3 45,20 10,79 1,08 7,88 1,54 1,43 Nafta's Ton 44,00 10,51 1,05 7,67 1,50 1,39 Vliegtuigbrandstof Ton 43,49 10,39 1,04 7,58 1,48 1,37 Motorbenzine Ton 44,00 10,51 1,05 7,67 1,50 1,39 Petroleum Ton 43,11 10,29 1,03 7,52 1,47 1,36 Huisbrandolie Ton 42,70 10,20 1,02 7,45 1,46 1,35 Zware stookolie Ton 41,00 9,79 0,98 7,15 1,40 1,30 Petroleum cokes Ton 35,20 8,41 0,84 6,14 1,20 1,11 Aardgas m 3 31,65 7,56 0,76 5,52 1,08 1,00 Elektriciteit * MWh 3,60 0,86 0,09 0,63 0,12 0,11 * In de energie omrekentabel moet onder de energiewaarde van een MWh elektriciteit, de energie-inhoud van een geproduceerde eenheid elektriciteit worden verstaan. Om deze eenheid elektriciteit te kunnen produceren is meer energie nodig. De omvang van deze benodigde hoeveelheid energie hangt af van het omzettingsrendement. 130

133 BIJLAGEN 131

134 Bijlage 1 Opsporings- en winnings- en opslagvergunningen per 1 januari 2013 Namen van de opsporings- winnings- en opslagvergunningen voor koolwaterstoffen, Nederlands Territoir, zoals aangegeven in de kaart op de volgende bladzijde: Opsporingsvergunningen E1 Engelen E7 Oosterwolde E2 Follega E8 Opmeer E3 Hemelum E9 Peel E4 Lemsterland E10 Schagen E5 Noord-Brabant E11 Utrecht E6 Noordoostpolder Aangevraagde opsporingsvergunningen E12 Akkrum E16 Midden-Nederland E13 Breda-Maas E17 Schiermonnikoog-Noord E14 De Kempen E18 Terschelling-Noord E15 IJsselmuiden Winningsvergunningen P1 Akkrum 11 P19 Leeuwarden P2 Alkmaar P20 Marknesse P3 Andel V P21 Middelie P4 Beijerland P22 Noord-Friesland P5 Bergen II P23 Oosterend P6 Bergermeer P24 Papekop P7 Botlek P25 Rijswijk P8 De Marne P26 Rossum-De Lutte P9 Donkerbroek P27 Schoonebeek P10 Donkerbroek-West P28 Slootdorp P11 Drenthe IIA P29 Steenwijk P12 Drenthe IIB P30 Tietjerksteradeel P13 Drenthe IIIA P31 Tubbergen P14 Drenthe IIIB P32 Twenthe P15 Drenthe IV P33 Waalwijk P16 Gorredijk P34 Zuid-Friesland III P17 Groningen P35 Zuidwal P18 Hardenberg Opslagvergunningen S1 Alkmaar S5 Twenthe-Rijn De Marssteden S2 Bergermeer S6 Winschoten II S3 Grijpskerk S7 Winschoten III S4 Norg S8 Zuidwending 132

135 133 Bijlage 1

136 Bijlage 2 Boringen en veranderingen in vergunningsituatie per 1 januari

137 135 Bijlage 2

138 Bijlage 3 Overzicht 3D seismiek 136

139 137 Bijlage 3

140 Bijlage 4 Productieplatforms en pijpleidingen 138

141 139 Bijlage 4

142 Bijlage 5 Gas- en olievoorkomens en pijpleidingen per 1 januari

143 141 Bijlage 5

144 Bijlage 6 Steenkool en steenzout winningsvergunningen per 1 januari 2013 Namen van de opsporings- en winningsvergunningen voor steenzout en steenkool, Nederlands Territoir, zoals aangegeven in de kaart op de volgende bladzijde: E1 P1 P2 P3 P4 P5 P6 P7 P8 P9 P10 P11 P12 P13 P14 Opsporingsvergunningen voor steenzout Zuidoost-Twente Winningsvergunningen voor steenzout Adolf van Nassau II Adolf van Nassau III Barradeel Barradeel II Buurse Havenmond Isidorushoeve Twenthe-Rijn Twenthe-Rijn Helmerzijde Uitbreiding Adolf van Nassau II Uitbreiding Adolf van Nassau III Uitbreiding Twenthe-Rijn Veendam Weerselo Aangevraagde winningsvergunningen voor steenzout P15 P16 P17 P18 P19 P20 P21 P22 Barradeel-Oost Twenthe-Rijn Oude Maten Zuidoost-Enschede Winningsvergunningen voor steenkool Beatrix Staatsmijn Emma Staatsmijn Hendrik Staatsmijn Maurits Staatsmijn Wilhelmina 142

145 143 Bijlage 6

146 Bijlage 7 Vergunningen voor aardwarmte per 1 januari 2013 Namen van de opsporings- en winningsvergunningen voor aardwarmte, Nederlands Territoir, zoals aangegeven in de kaart op de volgende bladzijde: Opsporingsvergunningen E1 Aalsmeer E26 Est E51 Oostvoorne E2 Amstelveen E27 Groningen 2 E52 Pijnacker-Nootdorp E3 Andijk E28 Haarlemmermeer E53 Pijnacker-Nootdorp 3 E4 Asten E29 Heemskerk E54 Pijnacker-Nootdorp 4 E5 Berkel en Rodenrijs I E30 Helmond E55 Pijnacker-Nootdorp 5 E6 Berlikum E31 Hengelo E56 Pijnacker-Nootdorp 6 E7 Bleiswijk E32 Honselersdijk E57 Purmerend E8 Bleiswijk 2 E33 Honselersdijk 2 E58 Rotterdam E9 Bleiswijk 3 E34 Honselersdijk 3 E59 Rotterdam 2 E10 Bleiswijk 4 E35 Horst E60 Rotterdam 3 E11 Bleiswijk 5 E36 Kampen E61 Rotterdam 4 E12 Brielle E37 Klazienaveen E62 Rotterdam 5 E13 Brielle 2 E38 Koekoekspolder II E63 Rotterdam 6-Trias E14 Californie I E39 Lansingerland E64 Rozenburg E15 Californie 2 E40 Maasbree E65 Sexbierum E16 De Kwakel E41 Maasdijk E66 Texel E17 De Lier E42 Maasland E67 Vierpolders E18 De Lier 3 E43 Maasland 2 E68 Waddinxveen E19 De Lier 4 E44 Made E69 Waddinxveen 2 E20 Delft IV E45 Middenmeer E70 Werkendam E21 Den Haag E46 Middenmeer 2 E71 Westland E22 Den Haag 2 E47 Mijdrecht E72 Zevenhuizen E23 Dinteloord E48 Monster E73 Zevenhuizen- E24 Emmen E49 Naaldwijk Moerkapelle E25 Erica E50 Naaldwijk 2 Aangevraagde opsporingsvergunningen E74 's-gravenzande E83 Franekeradeel E92 Luttelgeest E75 's-hertogenbosch E84 FrieslandE84 E93 Monster 2 E76 Amsterdam E85 Haarlemmermeer 2 E94 Nieuwkoop E77 Baarn E86 Harmelerwaard E95 Rotterdam-Vlaardingen E78 Bommelerwaard E87 Heemskerk 2 E96 Tilburg-Geertruidenberg E79 Delfzijl E88 Helmond 2 E97 Utrecht-Noord Brabant E80 Eemsmond E89 Hoogeveen E98 Wervershoof E81 Eemsmond 2 E90 Lansingerland 3 E99 Zuidoost-Drenthe E82 Eindhoven E91 Lingewaard Winningsvergunningen P1 Bleiswijk P2 Heerlen Aangevraagde winningsvergunningen P3 Bleiswijk 2 P4 Den Haag 144

147 145 Bijlage 7

148 Bijlage 8 Geologische tijdtabel 146

149 147 Bijlage 8