Phoenix. Lofzeggingen na eten of drinken. Dayan dr. P. Toledano:

Transcriptie

1 Dayan dr. P. Toledano: Lofzeggingen na eten of drinken Naast de Halacha, die hieronder wordt weergegeven, heeft ook de plaatselijke traditie een belangrijke plek in het Jodendom. De tekst hieronder komt niet noodzakelijkerwijs overeen met de Portugese minhag. Soekot oktober tisjri De leden van de Grote Vergadering hebben bepaald dat men een afsluitende lofzegging dient uit te spreken nadat men iets heeft genuttigd, net zoals men een lofzegging uitspreekt voordat men iets eet of drinkt. PORTUGEES-ISRAËLIETISCHE GEMEENTE 2. Afgezien van Basam (dat van bijbelse oorsprong is en gelezen dient te worden na het eten van brood) zijn er nog twee afsluitende lofzegging die worden uitgesproken nadat men iets eet of drinkt: בּ ר כה מ עין שׁל שׁ (Beracha me-ngeen sjalosj) - een speciale afsluitende lofzegging na het eten van bepaalde voedingsstoffen (zie hieronder) בּוֹרא נ פשׁוֹת רבּוֹת (Boré nefasjot rabbot) - een algemene afsluitende lofzegging voor al het andere eten en drinken. Phoenix De tekst van deze twee lofzeggingen is te vinden in het dagelijks gebedenboek (Tefilot); details van beide lofzeggingen volgen hieronder. 3. Het land Israël wordt geprezen voor het voortbrengen van zeven soorten, met de woorden: "Want de Eeuwige uw God brengt u in

2 Dayan dr. P. Toledano: Lofzeggingen na eten of drinken (vervolg) een goed land, een land van tarwe, gerst, wijnstokken, vijgenbomen en granaatappels; een land van olijfbomen en honing (Debarim 8:7 en 9). Om deze reden hebben wij de opdracht gekregen om een speciale lofzegging uit te spreken na het nuttigen van een van de zeven soorten die in dit vers genoemd worden. Deze lofzegging staat bekend als בּ ר כה מ עין שׁל שׁ (Beracha me-ngeen sjalosj - een lofzegging die de eerste drie lof-zeggingen van Basam samenvat). 4. Bij de volgende gelegenheden is deze lofzegging van toepassing: Wanneer men cake, biscuit of gebak eet (met daaraan בּוֹרא voorafgaand de lofzegging mezonot), (Boré miné מ יני מזוֹנוֹת dan voegt men bij de afsluitende בּ ר כה מ עין שׁל שׁ lofzegging (Beracha me-ngeen sjalosj) in: על ה מּ ח יה ו על ה כּ ל כּ לה (Ngal hamichja wengal hakalkala - Geprezen bent u, Eeuwige, onze God, Koning van de wereld, voor het levensonderhoud en het voedsel ". Want volgens onze rabbijnen verwijst deze zin naar tarwe en gerst die hiervoor genoemd werden. מ עין Wanneer men de lofzegging uitspreekt over wijn of over שׁל שׁ druivensap, dan voegt men in: ה גּ פן ו על פּ רי ה גּ פן ל ע (Ngal hagefen wengal peri hagefen - voor de wijnstok en voor de vrucht van de wijnstok) מ עין wanneer men de lofzegging druiven, uitspreekt over שׁל שׁ vijgen, granaatappels, olijven of dadels (de honing die hiervoor werd genoemd heeft betrekking op de honing die afkomstig is uit על ה עץ dadels) dan voegt men in (Ngal hangeets ו על פּ רי ה עץ wengal peri hangeets - voor de boom en voor de vruchten van de boom). Deze toevoegingen kunnen worden gecombineerd in één lofzegging, bijvoorbeeld als men cake, wijn en bovengenoemde vruchten nuttigt dan על ה מּ ח יה ו על ה כּ ל כּ לה zegt men eerst (Ngal hamichja wengal hakalkala), vervolgens על ה גּ פן ו על פּ רי ה גּ פן (Ngal hagefen wengal peri hagefen) en tenslotte על ה עץ ו על פּ רי ה עץ ( Ngal hangeets wengal peri hangeets). 5. Hoewel het hierboven genoemde vers (in 3) alleen maar betrekking heeft op tarwe en gerst hebben de rabbijnen hierbij ook haver, spelt en rogge bijgevoegd. Dus bij het eten van cake die is gemaakt van één van deze בּוֹרא מ יני soorten zegt men ervoor (Ngal hamichja ה מּ ח יה ו על ה כּ ל כּ לה ל ע (Boré miné mezonot) en erna מזוֹנוֹת wengal hakalkala). 6. Voor het eten van brood zegt men de lofzegging Hamotsi, en erna zegt men Basam. Maar voor het eten van בּוֹרא מ יני cake of gebak zegt men (Ngal hamichja). Met brood ה מּ ח יה ל ע (Boré miné mezonot) en erna מזוֹנוֹת wordt bedoeld iets dat is gemaakt van een van bovengenoemde graansoorten ( 5) en dat alleen gekneed is met water. Maar als het deeg voldoende eieren of olie of genoeg van een andere vloeistof bevat om het een geur te geven, dan wordt het beschouwd als מזוֹנוֹת (Mezonot). Bovendien is het belangrijk om erop te letten dat, zelfs als het deeg geen andere vloeistof bevat maar het, na het bakken, dun, krokant en broos is en wordt gegeten

3 Dayan dr. P. Toledano: Lofzeggingen na eten of drinken (vervolg) als een snack, dan wordt dit ook beschouwd als מזוֹנוֹת (Mezonot). Om deze reden is het de gewoonte van vele Sefaradim om gedurende het hele jaar de lofzegging מזוֹנוֹת (Mezonot) uit te spreken over matsa (behalve op Pesach, want dan wordt de lofzegging Hamotsi uitgesproken. 7. Hoewel מזוֹנוֹת (Mezonot) de lofzegging is over cake of gebak, geldt toch dat als men er zo veel van eet dat dit als een maaltijd kan worden beschouwd, dan dient men het, vanuit halachisch oogpunt, te beschouwen als brood. Met andere woorden, men moet zijn handen wassen en Hamotsi en Basam zeggen. Sommige rabbijnen zijn van mening dat dit geldt wanneer men tenminste het volume van drie eieren eet (173 ml), terwijl andere rabbijnen vinden dat dit geldt bij een volume van vier eieren (230 ml). Daarom dient men te proberen om beide meningen te respecteren door minder dan 173 ml te eten (en מזוֹנוֹת (Mezonot) uit te spreken en על ה מּ ח יה (Ngal hamichja), of meer dan 230 ml (met Hamotsi en Basam). 8. De andere afsluitende lofzegging die בּוֹרא נ פשׁוֹת boven werd genoemd is (Boré nefasjot). Deze lofzegging wordt uitgesproken na het eten van vruchten of groenten of elk ander voedsel zoals vis, vlees of kaas, of als men enige vloeistof heeft gedronken (met uitzondering dat deze lofzegging niet wordt gezegd over de zeven soorten die hierboven werden genoemd). Maimonides 80 jaar Reunie zondag 13 december uur Locatie: Het nieuwe schoolgebouw aan de Noordbrabantstraat 17. Aanmelding door storting van 5,00 op rekeningnummer t.n.v. Stichting Joodse Scholengemeenschap Maimonides, Noordbrabantstraat BE Amsterdam o.v.v. (meisjes)naam en examenjaar Deze uitnodiging is voor oud-leerlingen en oud-docenten Informatie:

4 Semachot Op zondag 18 oktober vond in Snoge de Choepa plaats van Meirah Milhado en Jonathan Kadouch. Dayan Toledano gaf de Choepa en Ribi Abraham Rosenberg ging voor in de dienst. De Phoenix wenst Jonathan en Meirah Kadouch van harte mazaal tob!

5 Semachot Op Saba 3 oktober, de eerste dag van Soekot, werd Amir Yehuda Villegas Henriquez geboren, zoon van onze nieuwe leden Miryam en Meir Villegas Henriquez. De Phoenix wenst verwelkomt de familie als leden en wenst beide ouders van harte mazaal tob!

6 Myriam Clapper-Italiaander: Persoonlijk De heer Moked heeft mij gevraagd om een stukje over mezelf te schrijven en aangezien ik gewend ben tekst-aanvragen van hem zonder tegenstribbelen uit te voeren, bij deze het gevraagde artikel. Mijn naam is Myriam Clapper-Italiaander. Ik zal beginnen met het laatste stukje van mijn naam, na het koppelteken (waarover later meer): mijn meisjesnaam (ja, ik ben familie van). Lang geleden in de loop van de zeventiende eeuw arriveerden mijn voorouders in Nederland. Zoals de naam al doet vermoeden kwamen zij uit Italië en wel uit het ghetto van Venetië. Het woord ghetto komt van het Italiaanse werkwoord ghettare (spreek de gh uit als de g van gimmel), hetgeen gieten betekent. Veel Joden verdienden hun kost met geld en goten de legeringen in mallen en produceerden zo munten. De Italiaanders verdienden de kost in de tabakshandel. Mijn vader heeft gemisjpologiseerd en kwam niet verder met zijn onderzoek dan begin zeventiende eeuw. We weten dat de naam Italiaander al voor de woeste jaren, waarin Napoleon zijn wil aan Europa opdrong, werd gebruikt. Het is aannemelijk dat de Italiaanders de Spaanse Inquisitie zijn ontvlucht (dan heb ik dus misschien wel het edele Portugese bloed), aangezien zij in een artikel handelden, afkomstig uit Zuid-Amerika (zoals bekend voeren de Portugezen op Amerika). We zullen het nooit zeker weten: veel dingen moeten in het leven is nu eenmaal een mysterie blijven! Ik heb mijn leven te danken aan de leergierigheid van mijn moeder. Mijn vader heeft haar allercharmantst ten huwelijk gevraagd onder een ongebruikelijke huwelijksvoorwaarde: zij moest peer met koegel kunnen maken. Mijn moeder, die alleen maar de exquise Weense keuken van haar moeder kende, verzekerde hem dat zij het uiteraard wilde leren, waarmee zij zijn aanzoek accepteerde. Het moet uiteindelijk ware liefde zijn geweest, want mijn moeder bracht revolutionaire veranderingen in het recept aan... (Zij verving het rauw gedraaide vet met margarine, de amandelen met gember en schoof vervolgens de schotel in de oven zij had geen petroleum-stelletje.) Nu zal ik mijn getrouwde naam nader toelichten. Clapper is een Engelse naam (spreek uit als khleppuh, met ontspannen onderkaak de bovenkaak laat zich niet ontspannen..). Klinkt helemaal niet Joods, maar kan niet Joodser. Het is een functie naam. De Clapper had tot taak de heren te wekken voor sjachariet (klepperdeklepperdeklep). Dit zit echt in de genen, want mijn man is al rond 5 uur 's morgens fit en vief in de weer (ja, echt), maar laat mij met mijn zuidelijke genen gelukkig nog even liggen... David heeft meegedaan aan een DNA-onderzoek van een Amerikaanse universiteit dat handelde over het aflezen van herkomst uit de genen. Davids voorouders komen uit Polen, Hongarije, Isfahan, Biella en Caïro. Bovendien draagt hij het priester-gen en is dus Coheen. Ik ben daar erg trots op, maar David is minder onder de indruk. Mijn voornaam is pré-conceptief. Mijn moeder wist al als meisje van zeven jaar dat zij haar dochter Myriam zou noemen. Zij was zeer onder de indruk van het verhaal waarin verteld wordt hoe het zusje Myriam haar broertje Mosje langs de Nijl begeleidde en bij de dochter van de Farao in veiligheid bracht en ook nog wist te

7 Myriam Clapper-Italiaander:: Persoonlijk regelen dat de moeder van het ventje (en dus ook van haar) het baby'tje mocht verzorgen. Overigens heb ik wel een broer, maar die heet René herboren: zo voelden mijn ouders zich nu ze een compleet gezin hadden weten te stichten na die gruwelijke jaren uit hun kindertijd. Het koppelteken geeft mijn burgerlijke status weer. Ons huwelijk is gezegend met vier kinderen en voor hen heet ik gewoon mam. Ik groeide op in een traditioneel Joods gezin, waarin leren het belangrijkste ingrediënt van de opvoedingstaart was. Naast mijn gewone school-carrière, ging ik zondagochtend en woensdagmiddag naar joodse les, leerde ik voor mijn bat mitswa en volgde ik na mijn bat mitswa cursussen in chazanoet en Thora-laainen. Uiteraard heb ik het geleerde in praktijk gebracht! En nu sta ik dus aan de andere kant van de lijn. David en ik zijn nu degenen die onze kinderen stimuleren om te leren en te lernen. Kinderen opvoeden is een hele klus. Soms vul ik op formulieren in de vakjes beroep het woord zelfstandig ondernemer in en schrijf ik tussen haakjes dat ik met moeilijk opvoedbare kinderen werk. Want eerlijk is eerlijk, het is een uitgesproken Myriam Clapper-Italiaander

8 Myriam Clapper-Italiaander: Persoonlijk schande dat dit beroep niet fatsoenlijk betaald wordt! Wat mij betreft wordt de kinderbijslag afgeschaft en krijgt de hoofdzorger een normaal salaris, jawel, betaald door de staat, want de opvoeder is nog altijd degene die onze ruwe diamanten tot acceptabele burgers vormt. Dit is een meer dan full-time baan van 24 uur per dag, 7 dagen in de week 52 weken in het jaar en dat voor de rest van je leven! Naast deze megaklus heb ik inderdaad ook nog een baan. Ik werk op de joodse vleugel in het Ziekenhuis Amstelland in een team van bevlogen collegae. Onze taken zijn zeer divers. Hier een greep uit ons pakket. Wij informeren niet-joodse patiënten over de joodse identiteit van de afdeling en over hoe we die vormgeven: over kosjer eten en sjabbat en feestdagen. Wij bieden joodse patiënten een scala van faciliteiten aan, waaruit men datgene kiest wat men prettig vindt. Dat wil zeggen dat we voor elke wens cateren van chalavjisraeel-kosjer met alles erop en eraan, tot af en toe een praatje en soms rust. Sommigen vinden het fijn om de kiddoesj te horen en zeggen in het ziekenhuisbed hamotsi over de broodjes die wij verzorgen. Anderen willen graag naar sjoel, soms met bed en al. Wij organiseren aanbijten na Kippoer en een Seider met Pesach, voor de patiënten en hun familie, maar ook voor omwonenden. We bieden kersverse ouders de mogelijkheid aan om een briet in het ziekenhuis te laten plaatsvinden: daar hebben we trouwens erg mooie zetels voor. En mocht het ongehoopte toch plaatsvinden, dan blijven wij bij de patiënt en begeleiden wij bij het eventuele sjeimes zeggen en wij ondersteunen de naasten bij het verwerken van het op handen zijnde verlies. Dit belangrijke onderdeel van ons werk kent natuurlijk geen tijd, daarom kunnen we hiervoor ook buiten de reguliere werkuren opgeroepen worden (we noemen dit bereikbaarheidsdienst). Wij zijn vaak één van de eersten die naast het bed van de patiënt gaat zitten, dus veel patiënten krijgen dan pas de gelegenheid hun verhaal te vertellen. Wij bieden ze een luisterend oor en in enkele gevallen hebben we wel een advies. Naast allerlei administratieve dingen, maken we ook Powerpoint presentaties om de verpleging over feestdagen en dergelijke te informeren. Deze presentaties verschijnen ook op het ziekenhuis-kanaal van de televisie. Zo dit is dus wie ik ben en wat ik doe in een notendop. Natuurlijk is er veel meer te vertellen, maar mijn maximale toegestane bladzijden zijn vol. Ik wil afscheid nemen met een goede wens: Slaap genoeg, eet gevarieerd en vertrouw erop dat er altijd een zon te vinden is in het zoekplaatje dat we het leven noemen: ook al kan je het niet meteen vinden, er is altijd Licht!

9 Bij de 40ste jaartijd van Haham S. Rodrigues Pereira z.l. In de Phoenix van vorige week stond een foto afgebeeld waarop te zien was hoe Koningin Juliana en Prins Bernhard de Snoge verlaten na een bezoek. Vele lezers hebben ons (terecht) laten weten dat zij daarbij niet werden begeleid door Haham Rodrigues Pereira (die in Snoge altijd steek en pofbroek droeg), maar door zijn broer, Parnaas Presidente dr. A. Rodrigues Pereira. Als compensatie voor deze vergissing vindt u hieronder een foto waarop Haham S. Rodrigues Pereira in 1962 gefeliciteerd wordt door Opperrabbijn A. Schuster, tijdens de receptie ter gelegenheid van zijn 75ste verjaardag. Bovendien reproduceren wij uit Habinjan (jaargang 23 nr 2, december 1969) een artikel dat werd geschreven door Haham B. Drukarch, bij het overlijden van Haham Rodrigues Pereira.

10 Haham B. Drukarch z.l. Verslag (in Habinjan) over de mietswa van Haham S. Rodrigues Pereira z.l. Maandag 1 Chisjwan oktober 1969 heeft onder grote belangstelling de Mitsvah (begrafenis) van Haham S. Rodrigues Pereira plaats gevonden. Nadat in de Jadrich enige Tehilliem (Psalmen) waren gezegd en de Gazan, de Eerwaarde Heer S. Nunes Nabarro het Kaddiesj-gebed had uitgesproken, werd de baar langs de geopende deuren van de bibliotheek op de schouders der dragers zijn Esnoga binnengedragen en neergezet vóór het Haham's bankje, welke om het verlies nog te accentueren was afgesloten door koorden. Nadat de nabestaanden, Opperrabbijnen, Rabbijnen en overige aanwezigen, waaronder vele officiële burgerlijke en kerkelijke autoriteiten, hun plaatsen hadden ingenomen, beklom Rabbijn B. Drukarch de Tebah om vanaf het spreekgestoelte de volgende mededeling te doen: Ondanks het feit dat de mogelijkheid bestaat om vandaag op Rosj Chodisj een Hispid (treurrede) uit te spreken, aangezien het hier een Hispid voor een Haham betreft, zijn het Rabbinaat en het College van Parnassim van mening in de geest van de overledene te handelen door de Hispid tot een latere gelegenheid uit te stellen". Hierna werd door de Gazan Psalm 24 geciteerd en begon de Hakafa (omgang) door de Snoge, waarbij de baar op de schouders werd men de tonen van de Sjofar (ramshoorn), geblazen door een leerling van de Haham, de heer S. A. Vega. Vervolgens werd de baar naar de auto gedragen en gebracht naar de begraafplaats van onze Gemeente te Ouderkerk a/d Amstel. Op verzoek van de zustergemeente werd langs de Sjoel op het Jacob Obrechtplein gereden, alwaar werd stilgehouden en de baar vóór de ingang van de Sjoel geplaatst. Hierna werd door Gazan U. Moskovits Psalm 91 voorgedragen en ook hier werd ditmaal door de secretaris van de Ned. Isr. Hoofdsynagoge, de heer B. W. de Jongh de Sjofar geblazen, onder welks tonen de baar weer in de auto werd gedragen om de tocht naar Beth Haim voort te zetten. Vanaf de grens van de Gemeente Ouderkerk aan de Amstel tot aan de begraafplaats werd de lijkauto door alle aanwezigen te voet gevolgd. Na de begrafenis verliet men stil en in gedachten de begraafplaats, in de wetenschap een groot geestelijk herder en vriend achtergelaten te hebben. Zowel de uitvaartdienst in de Esnoga, het oponthoud bij de Jac. Obrechtsjoel als de teraardebestelling op het Beth Haim te Ouderkerk a/d Amstel was door zijn eenvoud en sereniteit zulk een grootse plechtigheid, dat dit door de aanwezigen niet snel vergeten zal worden. gedragen. Toen men de uitgang naderde, hoorde

11 De verjaardagen van de afgelopen week PORTUGEES-ISRAËLIETISCHE GEMEENTE Mr. Visserplein RD Amsterdam Tel p.i.g@esnoga.nl Webstie: Dayan Toledano bevindt zich de komende week niet in Nederland. Dhr. Meir Meridoch (Amsterdam) Mevr. Shoshana Heymans-Citron (Amsterdam) Dhr. Benjamin Fridman (Amstelveen) Dhr. Jacob Amouyal (Amstelveen) Mevr. Chaja Cortissos (Amstelveen) Mevr. Clara Edery (Amstelveen) Dhr. Jossi Adjedj (Amsterdam) Mevr. Naima Azouri (Amsterdam) Dhr. Joel Serphos (Amstelveen) De PIG wenst al haar jarige leden van harte mazaal tob!