Beste leerling, We wensen je heel veel succes vandaag en op je examen straks! Namens het team van de Nationale Examentraining,

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Beste leerling, We wensen je heel veel succes vandaag en op je examen straks! Namens het team van de Nationale Examentraining,"

Transcriptie

1 Trainingsboek Nederlands VMBO 2015

2 Beste leerling, Welkom op de examentraining Nederlands VMBO! Het woord examentraining zegt het al: trainen voor je examen. Tijdens deze training behandelen we de examenstof in blokken en oefenen we ermee. Daarnaast besteden we ook veel aandacht aan de vaardigheden voor je examen; je leert handigheidjes, krijgt uitleg over de meest voorkomende vragen en leert uit welke onderdelen een goed antwoord bestaat. Verder gaan we in op hoe je de stof het beste kunt aanpakken, hoe je verder komt als je het even niet meer weet en vooral ook hoe je zorgt dat je overzicht houdt. Naast de grote hoeveelheid informatie die je krijgt, ga je zelf ook aan de slag met examenvragen. Tijdens dit oefenen zijn er genoeg trainers beschikbaar om je verder te helpen, zodat je leert werken met de goede strategie om je examen aan te pakken. Hierbij is de manier van werken belangrijk, maar je kunt natuurlijk altijd inhoudelijke vragen stellen, ook over de onderdelen die niet klassikaal behandeld worden. De stof die behandeld wordt komt uit de syllabus, die te vinden is op en de oefenvragen zijn gebaseerd op eerdere examenvragen. Ook de eerdere examens zijn te vinden op Voor iedere vraag zijn er uiteraard uitwerkingen beschikbaar, maar gebruik deze informatie naar eigen inzicht. Vergeet niet dat je op je examen ook geen uitwerkingen krijgt. Sommige vragen worden klassikaal besproken, andere vragen moet je zelf nakijken. Na de tips volgt het programma voor vandaag. We verwachten niet dat je alle opgaven binnen de tijd af krijgt, maar probeer steeds zo ver mogelijk te komen. Als je niet verder komt, vraag dan om hulp! Het doel van de training is immers te leren hoe je er wél uit kunt komen. En onthoud goed, nu hard werken scheelt je straks misschien een heel jaar hard werken We wensen je heel veel succes vandaag en op je examen straks! Namens het team van de Nationale Examentraining, Eefke Meijer Hoofdcoördinator Nationale Examentraining Nederlands VMBO

3 Tips en trics voor voorbereiden en tijdens je examens Examens voorbereiden Tip 1: Je bent al voor een belangrijk deel voorbereid. Laat je niet gek maken door uitspraken als Nu komt het er op aan. Het examen is een afsluiting van je hele schoolperiode. Je hebt er dus jaren naartoe gewerkt en hebt in die tijd genoeg kennis en kunde opgedaan om examen te kunnen doen. In al die jaren ben je nooit wakker geworden om vervolgens te ontdekken dat al je Engelse kennis was verdwenen. De beste garantie voor succes is voorbereiden, en dat is nu net wat je al die jaren op school hebt gedaan. Tip 2: Maak een planning voor de voorbereiding die je nog nodig hebt. Deze voorbereidingen bestaan uit twee onderdelen: leren en vragen oefenen. Als je hiermee aan de slag gaat, plan dan niet teveel studie-uren achter elkaar. Pauzes zijn noodzakelijk, maar zorg ervoor dat ze kort blijven, anders moet je iedere keer opnieuw opstarten. Wissel verschillende taken en vakken af, want op die manier kun je je beter concentreren. Wat je concentratie (en je planning) ook ten goede komt, is leren op vaste tijdstippen. Je hersenen zijn dan na een paar keer voorbereid op die specifieke activiteit op dat specifieke moment. Tip 3: Leer op verschillende manieren (lezen, schrijven, luisteren, zien en uitspreken) Alleen maar lezen in je boek verandert al snel naar staren in je boek zonder dat je nog wat opneemt. Wissel het lezen van de stof in je boek dus af met het schrijven van een samenvatting. Let op dat je in een samenvatting alleen belangrijke punten overneemt, zodat het ook echt een samenvatting wordt. Veel docenten hebben tegenwoordig een eigen youtube-kanaal. Maak daar gebruik van, want op die manier komt de stof nog beter binnen omdat je er naar hebt kunnen luisteren. Met mindmaps zorg je er voor dat je de stof voor je kunt zien en kunt overzien. Het werkt tot slot heel goed om de stof aan iemand uit te leggen die de stof minder goed beheerst dan jij. Door uit te spreken waar de stof over gaat merk je vanzelf waar je nog even in moet duiken en welke onderdelen je prima beheerst. Tip 4: Leer alsof je examens zit te maken Oefenen voor je examen bestaat natuurlijk ook uit het voorbereiden op de situatie zelf. Dit betekent dat je je leeromgeving zoveel mogelijk moet laten lijken op je examensituatie. Zorg dus voor zo min mogelijk afleiding (lees: leg je telefoon een uurtje weg), maak je tafel zo leeg mogelijk. Je traint op deze manier je hersenen om tijdens je echte examensituatie niet veel aandacht aan de omgeving (en het gemis van je telefoon) te hoeven besteden. Nationale Examentraining Nederlands VMBO

4 Zorg voor jezelf! Tip 1: Verdiep je in ontspanningstechnieken Rust in je hoofd is van groot belang tijdens het leren. Sommigen weten dit prima uit zichzelf voor elkaar te krijgen, maar anderen kost dit wat meer moeite. Gelukkig zijn hier trucs voor, die we ontspanningsoefeningen noemen. Ademhalingsoefeningen kunnen al genoeg zijn maar ook yoga helpt je zeker om tot rust te komen. Voor deze ontspanningsoefeningen hoef je geen uren uit te trekken, 10 minuten is al voldoende. Sporten kan ook een goede ontspanningstechniek zijn, al kost dat natuurlijk meer tijd. Bijkomend voordeel is dan wel weer dat je beter kunt denken (en dus leren) als je fit bent. Tip 2: Vergeet niet te slapen Chinese en Amerikaanse onderzoekers hebben ontdekt waarom slapen goed is voor je geheugen. Tijdens je slaap worden er namelijk nieuwe synapsen opgebouwd. Dit zijn verbindingen tussen je hersencellen. Hoewel het onderzoek is uitgevoerd bij muizen, zeggen de onderzoekers dat ook stampende scholieren hier een les uit kunnen trekken: Langdurig onthouden lukt beter als je na het leren gaat slapen, in plaats van eindeloos door te blijven leren. Want, muizen die een uurtje leerden en daarna gingen slapen haalden betere resultaten dan muizen die drie uur trainden en daarna wakker gehouden werden. Tip3: Let op wat je eet Het onderzoek naar het verband tussen voeding en geheugen staat weliswaar nog in de kinderschoenen, toch zijn er al belangrijke, handige zaken uit naar voren gekomen. En waarom zou je daar geen gebruik van maken? Zo is het inmiddels duidelijk dat je hersenen veel energie nodig hebben in periodes van examens, dus ontbijt elke dag goed. Let dan wel op wat je eet, want brood, fruit en pinda s leveren meer langdurige energie dan koekjes. Koffie, thee en sigaretten hebben geen positief effect op je geheugen, dus vermijd deze zaken zo veel mogelijk. En dan het examen zelf En dan is de dag gekomen. Je zit in de gymzaal, het ruikt een beetje vreemd, je voelt je een beetje vreemd. De docent of misschien zelfs wel de rector begint te gebaren en dan begint het uitdelen. Dan het grote moment: je mag beginnen. Tip 1: Blijf rustig en denk aan de strategieën die je hebt geleerd Wat doe je tijdens het examen? - Rustig alle vragen lezen - Niet blijven hangen bij een vraag waar je het antwoord niet op weet - Schrijf zoveel mogelijk op maar. voorkom wel dat je onzinverhalen gaat schrijven. Dat kost uiteindelijk meer tijd dan dat het je aan punten gaat opleveren. - Noem precies het aantal antwoorden, de redenen, de argumenten, de voorbeelden die gevraagd worden. Schrijf je er meer, dan worden die niet meegerekend en dat is natuurlijk zonde van de tijd. - Vul bij meerkeuzevragen duidelijk maar één antwoord in. Verander je je antwoord, geef dit dan duidelijk aan. Nationale Examentraining Nederlands VMBO

5 - Ga je niet haasten, ook al voel je tijdsdruk. Tussendoor even een mini-pauze nemen en je uitrekken is alleen maar goed voor je concentratie. En het helpt ook om stijve spieren te voorkomen. - Heb je tijd over? Controleer dan of je volledig antwoord hebt gegeven op álle vragen. Hoe saai het ook is, het is belangrijk, je kunt immers gemakkelijk per ongeluk een (onderdeel van een) vraag overslaan. Tip 2: Los een eventuele black-out op met afleiding Mocht je toch een black-out krijgen, bedenk dan dat je kennis echt niet verdwenen is. Krampachtig blijven nadenken versterkt de black-out alleen maar verder. Het beste is om even iets anders te gaan doen. Ga even naar de WC, rek je even uitgebreid uit. Als je goed bent voorbereid, zit de kennis in je hoofd en komt het vanzelf weer boven. En mocht het bij die ene vraag toch niet lukken, bedenk dan dat je niet alle vragen goed hoeft te hebben om toch gewoon je examen te halen. Nationale Examentraining Nederlands VMBO

6 Programma Blok 1 Blok 2 Blok 3 Blok 4 Blok 5 Blok 6 Blok 7 De tekst en de auteur Indeling van de tekst Functies en tekstrelaties Leesstrategieën Samenvatten Schrijven Oefenen Nationale Examentraining Nederlands VMBO

7 Welkom op de examentraining Nederlands VMBO Wat gaan we doen? Introductie en voorstelronde Theorieblok 1 De tekst en de auteur Theorieblok 2 Indeling van de tekst Koffiepauze Theorieblok 3 Functies en tekstrelaties Theorieblok 4 Leesstrategieën Lunchpauze Theorieblok 5 Samenvatten Middagsnack Theorieblok 6 Schrijven Avondeten Oefenen Afsluiting De tekst en de auteur Teksten in het eindexamen Tekstsoorten Auteur en schrijfdoel De vragen uit het eindexamen hebben betrekking op een viertal teksten; drie artikelen en één advertentie. Bij de advertentie en bij twee van de artikelen moet je vragen beantwoorden. Van het derde artikel moet je een samenvattingmaken. Alle teksten zijn eerder gepubliceerd in kranten of tijdschriften. Het zijn teksten over onderwerpen van maatschappelijke en beroepsmatige aard. Nationale Examentraining Nederlands VMBO

8 De tekst en de auteur Teksten in het eindexamen Tekstsoorten Auteur en schrijfdoel We onderscheiden drie soorten teksten: informatieve teksten instructieve teksten betogende teksten De tekst en de auteur Teksten in het eindexamen Tekstsoorten Auteur en schrijfdoel De auteur schrijft niet zomaar ; hij wil met zijn tekst effect bereiken. Een tekst heeft dus een bepaald doel. De doelen die jij moet kunnen onderscheiden zijn: o informeren o overtuigen o een mening geven o tot handelen aanzetten (of: activeren) o amuseren o gevoelens oproepen/uitdrukken Over het algemeen schrijft de auteur zijn tekst voor een bepaald publiek. Zijn tekst is bedoeld voor een specifieke groep mensen. Dat is de doelgroep. Het schrijfdoelen de doelgroep hebben natuurlijk met elkaar te maken. De tekst en de auteur Teksten in het eindexamen Tekstsoorten Auteur en schrijfdoel Oefenopgave: lees tekst 1 uit je boekje. Vraag 1 Wat is het voornaamste doel van deze advertentie? De lezers ertoe aansporen om A. bij de overheid te gaan werken B. een mening over privacy te ontwikkelen C. niet in onveilige situaties terecht te komen D. privacy te verdedigen tegen anderen Vraag 2 Voor wie is deze advertentie vooral bedoeld? A. Beveiligingsdeskundigen B. mensen die werk zoeken C. Mannen D. politieagenten Nationale Examentraining Nederlands VMBO

9 Indeling van de tekst Beeld, opmaak en indeling Onderwerp en hoofdgedachte Deelonderwerpen Teksten Een tekst vormt een samenhangend geheel. De onderdelen van een tekst houden verband met elkaar. Die verbanden worden ook wel tekstrelaties genoemd. Tekstrelaties zijn op verschillende niveaus aanwezig: op het niveau van letters, woorden, zinnen, alinea s, paragrafen, hoofdstukken, boeken Indeling van de tekst Beeld, opmaak en indeling Onderwerp en hoofdgedachte Deelonderwerpen Onderdelen die de het beeld en de opmaak van de tekst bepalen: De titel o maakt duidelijk waar de tekst over gaat (wat het onderwerp is) o trekt de aandacht. Tussenkopjes o Geven aan waar een nieuw tekstgedeelte begint; ze kondigen een nieuw deelonderwerp aan. Illustraties kunnen bedoeld zijn om o je te helpen begrijpen wat in de tekst wordt bedoeld. o de aandacht te trekken (bijvoorbeeld in een advertentie). o extra informatie te geven. Lettertypes o kunnen variëren (groot, klein, dik- of schuingedrukt), daardoor kun je de titel en de tussenkopjes snel herkennen. Tekst- en alinea-indeling Indeling van de tekst Beeld, opmaak en indeling Onderwerp en hoofdgedachte Deelonderwerpen Oefenopgave: bekijk tekst 1 uit je boekje. Vraag 3 Waarvoor dient de foto van de doucheruimte bij de kleedkamer? De foto dient als A. afbeelding van het werk dat in de tekst wordt aangeboden. B. bewijs dat de overheid zich meer met veiligheid moet bezighouden. C. uitleg bij een moeilijk woord uit de tekst. D. voorbeeld van de onderwerpen die je bij het Rijk tegenkomt. Vraag 4 Hoe is in deze advertentie de verhouding tussen foto en tekst? A. De foto ondersteunt de tekst. B. De foto voegt een nieuw inhoudselement toe aan de tekst. C. De tekst is pas begrijpelijk door de foto. D. De tekst verwijst naar de foto om een verkeerde uitleg uit te sluiten. Nationale Examentraining Nederlands VMBO

10 Indeling van de tekst Beeld, opmaak en indeling Onderwerp en hoofdgedachte Deelonderwerpen Indeling van een tekst: Inleiding o De schrijver trekt de aandacht van de lezer, waardoor die nieuwsgierig wordt naar de rest van de tekst. o Bijvoorbeeld met een anekdote of een voorbeeld. Maar hij kan ook een centrale vraag stellen of een deskundige aan het woord te laten. o In de inleiding wordt duidelijk wat het onderwerp van de tekst is. Kern o Het gedeelte van de tekst waar het eigenlijk om gaat. o Bestaat uit meerdere alinea s waarin verschillende deelonderwerpen worden besproken. Slot: o In het slot wordt de tekst afgerond. o De belangrijkste informatie uit de tekst wordt herhaald en/of er wordt een conclusie getrokken. o Soms staat er in het slot ook een aanbeveling. Indeling van de tekst Beeld, opmaak en indeling Onderwerp en hoofdgedachte Deelonderwerpen Alinea s Alinea s zijn typografisch herkenbaar: ze beginnen altijd op een nieuwe regel; in de examenteksten zijn de alinea s genummerd. Alinea s vormen inhoudelijk een eenheid. Ze bestaan uit zinnen die sterk onderling verband houden. Alinea s hebben een eigen (deel)onderwerp en een eigen hoofdgedachte, daarom worden ze ook wel de kleinste hoeveelheid tekst genoemd. De zin die de hoofdgedachte van een alinea bevat, wordt de kernzin genoemd. Indeling van de tekst Beeld, opmaak en indeling Onderwerp en hoofdgedachte Deelonderwerpen Hoofdonderwerp Het hoofdonderwerp van een tekst geeft in één of enkele woorden aan waar de tekst over gaat. Het onderwerp van een tekst is niet hetzelfde als de inhoud van een tekst. Twee teksten met hetzelfde onderwerp kunnen qua inhoud heel verschillend zijn. Het hoofdonderwerp van de tekst wordt meestal duidelijk in de eerste twee alinea s. Het hoofdonderwerp van een tekst vind je door globaal te lezen. Nationale Examentraining Nederlands VMBO

11 Indeling van de tekst Beeld, opmaak en indeling Onderwerp en hoofdgedachte Deelonderwerpen Hoofdgedachte Wat een schrijver precies over het onderwerp vertelt, noemen we de hoofdgedachte van een tekst. hoofdgedachte = onderwerp + wat er over dat onderwerp gezegd wordt. Vaak wordt er gevraagd naar de hoofdgedachte van een alinea. Soms wordt er in plaats van naar de hoofdgedachte, gevraagd naar de hoofdvraag, de overkoepelende vraag, of de centrale vraag. Indeling van de tekst Beeld, opmaak en indeling Onderwerp en hoofdgedachte Deelonderwerpen Tekstgedeelten en deelonderwerpen De kern van de tekst kun je verder onderverdelen in tekstgedeelten. Een tekstgedeelte bestaat uit één of meer alinea s. Elk tekstgedeelte behandelt een eigen deelonderwerp van de tekst. Voor het beantwoorden van kopjesvragen moet je bedenken wat het deelonderwerp van het tekstgedeelte is. Soms wordt er gevraagd naar de hoofdgedachte van een tekstgedeelte. Indeling van de tekst Beeld, opmaak en indeling Onderwerp en hoofdgedachte Deelonderwerpen Oefenopgave: bekijk tekst 2 uit je boekje. Vraag 5 Welk kopje geeft het beste de inhoud van alinea 3 weer? A. Montignacs bekende dieet B. Montignacs beperkte succes C. Montignacs nieuwste boek D. Montignacs omstreden theorie Vraag 6 Welk kopje geeft het beste de inhoud van het tekstgedeelte alinea 4 t/m 7 weer? A. De bijdrage van de voedselindustrie B. Erfelijkheid of gebrek aan beweging C. Gevolgen van een verkeerde opvoeding D. Oorzaken van overgewicht Nationale Examentraining Nederlands VMBO

12 Functies en tekstrelaties Functies van alinea s Tekstrelaties Signaalwoorden Functies van tekstgedeelten Alle elementen in een tekst staan daar met een bedoeling, ze hebben dus een bepaalde functie ze staan er niet voor niks! Ieder woord heeft een functie binnen een zin, iedere zin heeft een functie binnen een alinea en iedere alinea heeft een functie binnen de tekst. Functies en tekstrelaties Functies van alinea s Tekstrelaties Signaalwoorden Functies van alinea s Alinea s zijn vormen de grootste bouwstenen van een tekst een alinea heeft als geheel dan ook een functie binnen die tekst. De eerste alinea kan bijvoorbeeld de aanleiding voor het schrijven van de tekst beschrijven, of er wordt een probleemstelling geformuleerd, of er wordt een vraag gesteld. De laatste alinea heeft vaak als functie: een conclusie trekken, of een aanbeveling doen, of een samenvattinggeven. Functies en tekstrelaties Functies van alinea s Tekstrelaties Signaalwoorden Oefenopgave: bekijk tekst 3 uit je boekje. Vraag 7 De eerste alinea van een tekst kan onder meer de volgende functies hebben: 1. het stellen van de centrale vraag 2. het introduceren van een deskundige 3. het vooraf geven van een korte samenvatting 4. het beschrijven van een onderzoeksgebied Welke twee functies heeft de eerste alinea van deze tekst? A. 1 en 2 B. 1 en 3 C. 2 en 3 D. 3 en 4 Nationale Examentraining Nederlands VMBO

13 Functies en tekstrelaties Functies van alinea s Tekstrelaties Signaalwoorden Tekstrelaties zijn bepalend voor de opbouw van de tekst en de samenhang. De volgende tekstrelaties moet je kunnen herkennen: o oorzaak gevolg o doel middel o algemene uitspraak voorbeeld o vergelijking o tegenstelling o opsomming o voorwaarde o argumenten conclusie o samenvatting o verklaring Functies en tekstrelaties Functies van alinea s Tekstrelaties Signaalwoorden Tekstrelaties zijn vaak (maar niet altijd) te herkennen aan signaalwoorden. Signaalwoorden zijn woorden in de tekst je kunt ze dus onderstrepen, omcirkelen of markeren. Signaalwoorden zijn een belangrijk hulpmiddel om tekstrelaties te herkennen en inzicht te krijgen in de opbouw van de tekst. Signaalwoorden kunnen uit meer dan één woord bestaan. Functies en tekstrelaties Functies van alinea s Tekstrelaties Signaalwoorden Functie/verband Signaalwoorden en -zinnen ook, verder, dan, vervolgens, ten eerste ten tweede ten slotte, opsomming bovendien, niet alleen, behalve, daarbij maar, echter, daarentegen, doch, enerzijds anderzijds, daar staat tegenstelling tegenover, in tegenstelling tot in vergelijking met, vergeleken met, zoals, net als, evenals, vergelijking eveneens, hetzelfde, soortgelijke, analoog aan, ook doordat, waardoor, hierdoor, daardoor, zodat, te danken aan, te oorzaak gevolg wijten aan, het gevolg van, ten gevolge van, de oorzaak hiervan is, brengt met zich mee omdat, want, daarom, aangezien, vanwege, derhalve, namelijk, verklaring immers waarmee, daarmee, met dat doel, het doel is, door middel van, doel middel om, om te, met behulp van,door te, opdat, daartoe, teneinde Nationale Examentraining Nederlands VMBO

14 Functies en tekstrelaties Functies van alinea s Tekstrelaties Signaalwoorden Functie/verband Signaalwoorden en -zinnen voorwaarde als, indien, mits, tenzij, stel dat voorbeeld samenvattend conclusie bijvoorbeeld, als voorbeeld, zo, zoals, neem nou, ter illustratie, ter verduidelijking samengevat, kortom, kort gezegd dus, aldus, hieruit volgt, concluderend Functies en tekstrelaties Functies van alinea s Tekstrelaties Signaalwoorden Oefenopgave Lees tekst 4 en markeer de signaalwoorden. Geef van de gemarkeerde signaalwoorden aan op welk verband ze duiden. Functies en tekstrelaties Functies van alinea s Tekstrelaties Signaalwoorden Oefenopgave: bekijk tekst 3 uit je boekje. Vraag 8 Wat is het verband tussen alinea 3 en 4? A. In alinea 4 staat een argument voor de inhoud van alinea 3. B. In alinea 4 staat een gevolg van de inhoud van alinea 3. C. In alinea 4 wordt een bewijs gegeven voor de inhoud van alinea 3. D. In alinea 4 wordt iets aan de inhoud van alinea 3 toegevoegd. Vraag 9 Wat is het verband tussen alinea 5 en 6? A. Alinea 6 versterkt de inhoud van alinea 5. B. Alinea 6 vormt een tegenstelling met de inhoud van alinea 5. C. In alinea 6 staat een conclusie uit de inhoud van alinea 5. D. In alinea 6 staat het gevolg van de inhoud van alinea 5. Nationale Examentraining Nederlands VMBO

15 Leesstrategieën Leesstrategieën Globaal lezen Analyserend lezen Zoekend lezen De drie leesstrategieën die je tijdens je examen gebruikt: globaal (of oriënterend) lezen analyserend (of intensief) lezen zoekend lezen. Leesstrategieën Leesstrategieën Globaal lezen Analyserend lezen Zoekend lezen Doel: De hoofdlijn van de tekst vaststellen. Je kijkt met wat voor soort tekst je te maken hebt en waar de tekst over gaat. Leesstrategieën Leesstrategieën Globaal lezen Analyserend lezen Zoekend lezen 1. Lees de titel! 2. Bestudeer de bron 3. Lees de inleiding en het slot door De inleiding van een tekst omvat de eerste of de eerste twee alinea s. Uit de inleiding blijkt vaak het onderwerp van de tekst. Soms wordt er een hoofdvraag of een probleemstelling geformuleerd. Het slot omvat meestal de laatste, of de laatste twee alinea s. In het slot geeft de schrijver meestal een conclusie of een oplossing voor een probleem. soms geeft hij een samenvatting. 4. Lees nog een keer de titel Nationale Examentraining Nederlands VMBO

16 Leesstrategieën Leesstrategieën Globaal lezen Analyserend lezen Zoekend lezen Doel: Behalve over de inhoud probeer je ook iets te weten te komen over de opbouw van de tekst. Lees de tekst alinea-voor-alinea. Stop na elke alinea even met lezen! Maak met pen, potlood en markeerstift de structuuren de essentiële inhoudelijke elementen zichtbaar. Leesstrategieën Leesstrategieën Globaal lezen Analyserend lezen Zoekend lezen 1. Lees de alinea. 2. Omcirkeltijdens het lezen de signaalwoorden en signaalzinnen. Bedenk ook waarom je die signaalwoorden onderstreept. Welk verband ben je op het spoor? 3. Markeer de kernzin. Kernzin: de hoofdmededeling van de alinea. Vaak de eerste of de laatste zin. Soms staat de hoofdmededeling verspreid over twee zinnen markeer in dat geval beide zinnen. Soms kom je een alinea tegen zonder kernzin. Vraag je af hoe dat kan! 4. Onderstreep andere belangrijke informatie. Leesstrategieën Leesstrategieën Globaal lezen Analyserend lezen Zoekend lezen Oefenopgave Lees tekst 5 en markeer in elke alinea de kernzin. Nationale Examentraining Nederlands VMBO

17 Leesstrategieën Leesstrategieën Globaal lezen Analyserend lezen Zoekend lezen Doel: Het vinden van specifieke informatie in de tekst. Je zoekt gericht. Gebruik je tijdens het maken van de vragen waarbij naar specifieke informatie uit de tekst gevraagd wordt. Let op synoniemen. Wordt er bijvoorbeeld gevraagd naar een gevolg? Let dan bij het lezen van de tekst op synoniemen van gevolg, bijvoorbeeld consequentie, effect, of nasleep. Leesstrategieën Leesstrategieën Globaal lezen Analyserend lezen Zoekend lezen Oefenopgave: bekijk tekst 3 uit je boekje. Vraag 10 In 0,25 seconde bepalen we of we iemand aardig, eerlijk, saai of arrogant vinden. (alinea 1) Dit is erfelijk gedrag. o Citeer de zin uit alinea 2 waarin de oorzaak van dit gedrag het duidelijkst wordt genoemd. Vraag 11 o Welke elementen bepalen volgens alinea 3 zoal de eerste indruk die we van iemand hebben? Samenvatten De samenvattingsopdracht Plan van aanpak Voorbeeld Een goede samenvatting geeft kernachtig de inhoud van de tekst weer. bevat alleen die informatie die in de opdracht wordt gevraagd. bevat geen voorbeelden. bevat geen herhalingen. vormt een samenhangend geheel. De verbanden uit de tekst moeten in je samenvatting duidelijk worden. Gebruik hiervoor signaalwoorden! is een lopend verhaal. Maak dus volzinnen. Géén afkortingen of telegramstijl gebruiken. is begrijpelijk voor iemand die de oorspronkelijke tekst niet kent. Nationale Examentraining Nederlands VMBO

18 Samenvatten De samenvattingsopdracht Plan van aanpak Voorbeeld Algemene tips samenvatten Schrijf zoveel mogelijk letterlijk over uit de tekst. Gebruik woorden die in de tekst ook gebruikt worden. Je mag hele zinnen of zinsgedeelten letterlijk overschrijven. Draai niet om de boodschap heen, wees to-the-point. Maak je zinnen niet te lang. Zet je tekst ruim op. Schrijf niet te klein en gebruik witregels tussen de alinea s Controleer behalve op spelling en grammatica ook op volledigheid, interpunctie en congruentie. Let ook op je hoofdlettergebruik! Samenvatten De samenvattingsopdracht Plan van aanpak Voorbeeld Plan van aanpak: 1. Lees de opdracht en nummer (als dat nog niet gebeurd is) de gevraagde aandachtspunten. 2. Lees de tekst intensief en markeer de tekstgedeelten die antwoord geven op de gevraagde aandachtspunten. Omcirkel ook de signaalwoorden. 3. Schrijf de onderstreepte gedeelten uit in goede zinnen. Neem kernwoorden uit de aandachtspunten over en gebruik signaalwoorden om er een samenhangend geheel van te maken. 4. Controleer je samenvatting op formulering (gebruik géén telegramstijl), samenhang (gebruik signaalwoorden!), spelling, interpunctie en woordkeus. 5. Tel het aantal woorden. 6. Schrijf je samenvatting in het net. Zorg voor een goede alineaverdeling. 7. Vermeld boven je samenvatting de titel en de naam van de auteur. Noteer onder je samenvatting het aantal woorden dat je hebt gebruikt. Samenvatten De samenvattingsopdracht Plan van aanpak Voorbeeld Oefenopgave Vat de tekst Een verzorgingshuis voor het kind (tekst 5) samen in maximaal 130 woorden. Besteed daarbij alleen aandacht aan de volgende punten: 1. de twee kenmerken van de brede school 2. de oorzaak van het grote aantal brede scholen in Zweden 3. drie verschillende redenen voor het opzetten van brede scholen in Nederland 4. twee moeilijkheden, voor de schoolorganisatie en de oudere kinderen 5. de belangrijkste oorzaak waardoor in Zweden de toekomst van de brede school er goed uitziet 6. de kritiek die in Zweden vanuit het onderwijs wordt geuit. Nationale Examentraining Nederlands VMBO

19 Samenvatten De samenvattingsopdracht Plan van aanpak Voorbeeld 1. Lees de opdracht en nummer de gevraagde aandachtspunten. Vat de tekst Een verzorgingshuis voor het kind samen in maximaal 130 woorden. Besteed daarbij alleen aandacht aan de volgende punten: 1. de twee kenmerken van de brede school 2. de oorzaak van het grote aantal brede scholen in Zweden 3. drie verschillende redenen voor het opzetten van brede scholen in Nederland 4. twee moeilijkheden, voor de schoolorganisatie en de oudere kinderen 5. de belangrijkste oorzaak waardoor in Zweden de toekomst van de brede school er goed uitziet 6. de kritiek die in Zweden vanuit het onderwijs wordt geuit. Samenvatten De samenvattingsopdracht Plan van aanpak Voorbeeld 2. Lees de tekst intensief en markeer de tekstgedeelten die antwoord geven op de gevraagde aandachtspunten. Omcirkel ook de signaalwoorden. 1. meer opvoedingstaken naar zich toe. De brede school, waar kinderen van pakweg acht uur s ochtends tot zes uur s avonds worden beziggehouden. 2. Sinds ze in 1985 werden verplicht voor- en naschoolse opvang te regelen voor alle leerlingen tot tien jaar. (Of: want alle ouders, ook alleenstaande, werken fulltime. ) 3. waar de naschoolse activiteiten een bijdrage moeten leveren aan het wegwerken van onderwijsachterstanden. Een gemeentebestuur zet liever een groot gebouw neer dat dag en nacht open is en voor allerlei doelen kan worden gebruikt dan een gewoon schoolgebouw dat na schooltijd vaak leeg staat. Samenvatten De samenvattingsopdracht Plan van aanpak Voorbeeld Schoolbesturen zien de verlengde schooldag bovendien als een middel om tweeverdienende ouders aan zich te binden. 4. Maar een kwetsbaar punt in de opzet van de brede school is de samenwerking tussen alle voorzieningen die er samenkomen. Naarmate de kinderen ouder worden, is het lastiger om hun een interessante verlengde schooldag te bieden. 5. Wij Zweden willen een comfortabel leven leiden en dat gaat makkelijker met twee inkomens. 6. Maar steeds meer schooldirecteuren vragen zich af of ze niet té veel op de stoel van de ouders zijn gaan zitten. (Of: Maar ik vind het tijd dat óók ouders weer hun verantwoordelijkheid nemen. ) Nationale Examentraining Nederlands VMBO

20 Samenvatten De samenvattingsopdracht Plan van aanpak Voorbeeld 3. Schrijf de onderstreepte gedeelten uit in goede zinnen. Neem kernwoorden uit de aandachtspunten over en gebruik signaalwoorden om er een samenhangend geheel van te maken. Een brede school trekt meer opvoedingstaken naar zich toe en houdt kinderen van pakweg acht uur s ochtends tot zes uur s avonds bezig. In Zweden zijn veel brede scholen, doordat scholen in 1985 werden verplicht voor- en naschoolse opvang te regelen voor leerlingen. De naschoolse activiteiten moeten in Nederland een bijdrage leveren aan het wegwerken van onderwijsachterstanden. Ook wil een gemeentebestuur liever een gebouw neerzetten dat voor allerlei doelen kan worden gebruikt. Tenslotte zien de schoolbesturen de verlengde schooldag als een middel om tweeverdienende ouders aan zich te binden. Een moeilijkheid is de samenwerking tussen alle voorzieningen die in de brede school samenkomen. Ook is het lastig om oudere kinderen een interessante verlengde schooldag te bieden. In Zweden ziet de toekomst van de brede school er goed uit, want men wil twee inkomens. Maar scholen nemen teveel verantwoordelijkheid van de ouders over. Samenvatten De samenvattingsopdracht Plan van aanpak Voorbeeld 4. Controleer je samenvatting op formulering, samenhang, spelling, interpunctie en woordkeus. Een brede school trekt meer opvoedingstaken naar zich toe en houdt kinderen van pakweg acht uur s ochtends tot zes uur s avonds bezig. In Zweden zijn veel brede scholen, doordat scholen in 1985 werden verplicht voor- en naschoolse opvang te regelen voor leerlingen. De naschoolse activiteiten moeten in Nederland een bijdrage leveren aan het wegwerken van onderwijsachterstanden. Ook wil een gemeentebestuur liever een gebouw neerzetten dat voor allerlei doelen kan worden gebruikt. Tenslotte zien de schoolbesturen de verlengde schooldag als een middel om tweeverdienende ouders aan zich te binden. Een moeilijkheid is de samenwerking tussen alle voorzieningen die in de brede school samenkomen. Ook is het lastig om oudere kinderen een interessante verlengde schooldag te bieden. In Zweden ziet de toekomst van de brede school er goed uit, want men wil twee inkomens. Maar scholen nemen teveel verantwoordelijkheid van de ouders over. Samenvatten De samenvattingsopdracht Plan van aanpak Voorbeeld 5. Tel het aantal woorden. Een brede school trekt meer opvoedingstaken naar zich toe en houdt kinderen van pakweg acht uur s ochtends tot zes uur s avonds bezig. In Zweden zijn veel brede scholen, doordat scholen in 1985 werden verplicht voor- en naschoolse opvang te regelen voor leerlingen. De naschoolse activiteiten moeten in Nederland een bijdrage leveren aan het wegwerken van onderwijsachterstanden. Ook wil een gemeentebestuur liever een gebouw neerzetten dat voor allerlei doelen kan worden gebruikt. Tenslotte zien de schoolbesturen de verlengde schooldag als een middel om tweeverdienende ouders aan zich te binden. Een moeilijkheid is de samenwerking tussen alle voorzieningen die in de brede school samenkomen. Ook is het lastig om oudere kinderen een interessante verlengde schooldag te bieden. In Zweden ziet de toekomst van de brede school er goed uit, want men wil twee inkomens. Maar scholen nemen teveel verantwoordelijkheid van de ouders over. 143 woorden Het maximum toegestane aantal woorden is % = 143 Nationale Examentraining Nederlands VMBO

21 Samenvatten De samenvattingsopdracht Plan van aanpak Voorbeeld 6. Schrijf je samenvatting in het net. Zorg voor een goede alinea-indeling. Een brede school trekt meer opvoedingstaken naar zich toe en houdt kinderen van pakweg acht uur s ochtends tot zes uur s avonds bezig. In Zweden zijn veel brede scholen, doordat scholen in 1985 werden verplicht voor- en naschoolse opvang te regelen voor leerlingen. De naschoolse activiteiten moeten in Nederland een bijdrage leveren aan het wegwerken van onderwijsachterstanden. Ook wil een gemeentebestuur liever een gebouw neerzetten dat voor allerlei doelen kan worden gebruikt. Tenslotte zien de schoolbesturen de verlengde schooldag als een middel om tweeverdienende ouders aan zich te binden. Een moeilijkheid is de samenwerking tussen alle voorzieningen die in de brede school samenkomen. Ook is het lastig om oudere kinderen een interessante verlengde schooldag te bieden. In Zweden ziet de toekomst van de brede school er goed uit, want men wil twee inkomens. Maar scholen nemen teveel verantwoordelijkheid van de ouders over. Samenvatten De samenvattingsopdracht Plan van aanpak Voorbeeld 7. Vermeld boven je samenvatting de titel en de naam van de auteur. Noteer onder je samenvatting het aantal woorden dat je hebt gebruikt. Een verzorgingshuis voor het kind Margreet Vermeulen Een brede school trekt meer opvoedingstaken naar zich toe en houdt kinderen van pakweg acht uur s ochtends tot zes uur s avonds bezig. In Zweden zijn veel brede scholen, doordat scholen in 1985 werden verplicht voor- en naschoolse opvang te regelen voor leerlingen. De naschoolse activiteiten moeten in Nederland een bijdrage leveren aan het wegwerken van onderwijsachterstanden. Ook wil een gemeentebestuur liever een gebouw neerzetten dat voor allerlei doelen kan worden gebruikt. Tenslotte zien de schoolbesturen de verlengde schooldag als een middel om tweeverdienende ouders aan zich te binden. Een moeilijkheid is de samenwerking tussen alle voorzieningen die in de brede school samenkomen. Ook is het lastig om oudere kinderen een interessante verlengde schooldag te bieden. In Zweden ziet de toekomst van de brede school er goed uit, want men wil twee inkomens. Maar scholen nemen teveel verantwoordelijkheid van de ouders over. (143 woorden) Schrijven De schrijfopdracht Artikel Zakelijke brief Plan van aanpak: 1. Lees de opdracht. Als de onderdelen bij de opdracht niet genummerd zijn, nummer ze dan zelf (net zoals bij de samenvatting). Zo weet je zeker dat je geen enkel onderdeel vergeet. 2. Lees het verhaaltje bij de opdracht. Probeer zoveel mogelijk antwoorden op de gevraagde punten te vinden. Markeer alles wat je in je brief of artikel moet opnemen. Meestal kan je bijna alle informatie uit het verhaaltje halen. Soms moet je zelfs iets verzinnen. Nationale Examentraining Nederlands VMBO

22 Schrijven De schrijfopdracht Artikel Zakelijke brief 3. Schrijf de informatie op in een logische volgorde. Een zakelijke brief begint met de adresgegevens, de datum en de aanhef. Een artikel begint met de titel en de inleiding. 4. Controleer je brief of artikel op spelfouten en grammatica. Schrijf het daarna over in het net. Het aantal woorden maakt bij deze opdracht niet uit. Schrijven De schrijfopdracht Artikel Zakelijke brief Opzet artikel Net zoals de artikelen die je moet lezen bij het eindexamen, moet je eigen artikel ook een goede opbouw hebben. De titel is kort en bondig. laat meteen zien wat het onderwerp van je artikel is (dus waar je artikel over gaat. is prikkelend (nodigt uit tot lezen). eindigt nooit op een punt! In de inleiding introduceer je jezelf en het onderwerp van het artikel. wie ben ik en waarom schrijf ik dit artikel? Schrijven De schrijfopdracht Artikel Zakelijke brief In de kern werk je één voor één de deelonderwerpen uit. Voor elke deelonderwerp schrijf je een aparte alinea. Tussen de alinea s gebruik je witregels. Gebruik signaalwoorden om de verbanden tussen de alinea s aan te geven. Controleer goed of je alle deelonderwerpen uit de opdracht in de kern verwerkt hebt. In het slot van je artikel zet je nog een keer je belangrijkste punt, bijvoorbeeld met een aanbeveling. Onder het artikel schrijf je je naam en soms (als dat in de opdracht gevraagd wordt) je leeftijd, school of klas. Een artikel is géén brief, dus je eindigt niet met Met vriendelijke groet. Nationale Examentraining Nederlands VMBO

23 Schrijven De schrijfopdracht Artikel Zakelijke brief Opzet zakelijke brief 1. Adresgegevens van de afzender 2. Plaats, datum 3. Adresgegevens van de ontvanger (4. Eventueel: betreft/onderwerp) 5. Aanhef, 6. Inhoudelijk gedeelte inleiding kern slot 7. Afsluiting, 8. Handtekening (9. Regel waarin je eventuele bijlagens noemt) Misschien heb je op school een iets andere indeling geleerd. Die mag je ook aanhouden. Schrijven De schrijfopdracht Artikel Zakelijke brief Opzet zakelijke brief Gebruik witregels tussen de verschillende onderdelen van de brief. Verdeel het inhoudelijke gedeelte van je brief in alinea s. Bedenk steeds goed voor wie je de brief schrijft. Examens En nu OEFENEN! Nationale Examentraining Nederlands VMBO

24 Examens En nu OEFENEN! Een examen Nederlands maak je nooit zonder: Pen of potlood Markeerstiften Woordenboek Evaluatie Laat ons weten wat je van de training vond: Enthousiast na deze training? Kijk op voor al je andere vakken Nationale Examentraining Nederlands VMBO

25 Tekst 1: de tekst en de auteur Afkomstig uit het examen Nederlands 2006-I Nationale Examentraining Nederlands VMBO

26 Tekst 2: de tekst en de auteur/indeling van de tekst Montignac tegen jeugdvet (fragment) (3) Met zijn nieuwste boek Voorkomen en bestrijden van zwaarlijvigheid bij kinderen, dat afgelopen vrijdag in Frankrijk verscheen, mengt Montignac zich in de actuele discussie over het groeiende leger van dikzakjes. Van de Franse tienjarigen kampt nu al 12,7 procent met overgewicht, bij de zesjarigen ligt dat zelfs op 14 procent. De Franse jeugd doet zo mee met de Europese trend die aangeeft dat binnen tien jaar één op de vier kinderen aan zwaarlijvigheid lijdt, als er niets aan gedaan wordt. (4) In zijn nieuwe boek doet Montignac een scherpe aanval op de voedseldeskundigen en de voedingsindustrie die producten op de markt brengt, die voor een deel de vervetting van de jeugd veroorzaken. Deze producten scoren veel te hoog op de door Montignac toegepaste glycemische index. Die bepaalt in welke mate de suikerspiegel na het nuttigen van een maaltijd verhoogd blijft. Hoe hoger de bloedsuikerspiegel, des te meer insulineproductie en als gevolg daarvan des te meer vet, luidt de analyse van Montignac. Hij vermoedt dat er sprake is van een stilzwijgende samenzwering : de multinationals betalen voedingsdeskundigen om die gezondheidsadviezen te geven, die passen bij de marketing van hun producten. (5) Behalve slechte voeding worden ook gebrek aan beweging en erfelijke bepaaldheid wel genoemd als verklarende factoren voor zwaarlijvigheid. Montignac heeft met beide niet veel op. Zijn vader bijvoorbeeld woog 120 kilo en zelf was hij ook dik, maar aan dat erfelijke lot wist hij met goede voeding te ontkomen. Kinderen van drie tot vijf jaar bewegen altijd veel. Toch zie je op die leeftijd grote verschillen in dikte. Die kun je alleen verklaren, als je naar hun voedingspatronen kijkt. (6) De industrie en de voedingsdeskundigen mogen dan de grootste boosdoeners zijn, Montignac laat ook de rol van de moeders niet onbesproken. Vroeger letten zij op het eten van hun kinderen, maar nu zijn ze vanwege hun werk veel afwezig. Gebrek aan aandacht kan een kind tot extra eten aanzetten, meent hij. Ook is er in zijn ogen een cultuur van toegeeflijkheid ontstaan. Omdat moeders hun kinderen te weinig zien, zijn ze eerder geneigd de kinderen hun zin te geven. (7) Dat moeders werken, is een gegeven, geeft Montignac toe. Daarom richt ik mijn kritiek vooral op de voedingsdeskundigen. Zij gaan door met het verspreiden van de boodschap dat het goed komt wanneer de jeugd minder eet, meer beweegt en minder voor de tv hangt. Maar zo eenvoudig is het niet. Fragment uit het examen Nederlands 2006-I Nationale Examentraining Nederlands VMBO

27 Tekst 3: functies en tekstrelaties Eerste indruk: kwestie van houding (fragment) ) In 0,25 seconde bepalen we of we iemand aardig, eerlijk, saai of arrogant vinden. En de persoon in kwestie moet van goeden huize komen, willen we onze mening nog bijstellen. Psychologe Kirsten Ruys ontdekte dat ons gevoel voor iemand vooral bepaald wordt door zijn of haar houding. (2) Ons brein werkt soms zeer snel en zeer grof. In zegge en schrijve een kwart seconde bepalen we of we iemand die we voor het eerst ontmoeten, aardig, arrogant, betrouwbaar, intelligent, autoritair, saai of gevoelig vinden. Die vaardigheid hebben we van onze prehistorische voorouders geërfd. Het zijn automatische processen in ons brein die onze gevoelens sturen. We letten daarbij vooral op de negatieve aspecten. In een wereld van eten of gegeten worden, was het letterlijk van levensbelang om in een fractie van een seconde te bepalen of een ontmoeting gevaar inhield of niet. Beter een paar keer te vaak weggerend, dan één keer te lang gebleven. (3) Gezichtsuitdrukking en lichaamshouding beïnvloeden in belangrijke mate de eerste indruk die we van iemand hebben. Lachende mensen worden sneller sympathiek gevonden en mensen die fysiek zelfverzekerd aanwezig zijn, komen gemiddeld vlotter en aantrekkelijker over dan mensen met een schuwe houding. Ook hier gaan we van de veronderstelling uit: Je krijgt wat je ziet. De toon waarop een vreemde iets zegt, speelt maar voor dertig procent een rol en wát hij of zij zegt, is hooguit voor tien procent belangrijk. Met andere woorden: al is je openingszin bij een eerste ontmoeting nog zo afgezaagd ( Ken ik jou niet ergens van? ), als je die zin op een sympathieke toon, met een zelfverzekerde houding en vooral lachend uitspreekt, heb je meestal al een prima eerste indruk gemaakt. (4) De ene gulle lach is echter de andere niet, ontdekte Kirsten Ruys bij haar onderzoek aan de Universiteit van Amsterdam. Ons gevoel voor een nieuwkomer wordt immers mede bepaald door de omgeving waarin wij hem of haar plaatsen. Ieder mens plaatst andere mensen bij een eerste kennismaking onbewust en razendsnel in een hokje. Past de nieuwkomer bij jouw-soort-mensen of niet? De mens zoekt van nature naar veiligheid en die vindt hij naar verwachting het best bij soortgenoten. De glimlach van een skinhead mag nog zo sympathiek zijn, als je zelf meer een jasje-dasje-type bent, dan zul je eerder sympathie voelen bij de glimlach van iemand in nette kleding. Met andere woorden: de situatie van de ontmoeting is volgens Ruys zeker net zo belangrijk als de feitelijke uitstraling van de persoon in kwestie. (5) En er is meer. Bij eerste ontmoetingen blijken ook herkenningen en de mening van derden een rol te spelen. Een nieuwkomer kan nog zo aardig zijn, maar als hij of zij je doet denken aan de akeligste leraar uit je jeugd, dan zal het gevoel bij voorbaat negatief zijn. Of wanneer je vrienden al weken roepen dat de nieuwe trainer van de voetbalclub een sukkel is, dan ontstaat er bij jezelf een vooringenomenheid waar de trainer niet tegen op kan boksen. Nationale Examentraining Nederlands VMBO

28 (6) Die vooringenomenheid is trouwens niet uitzonderlijk bij eerste indrukken. Als het erom gaat een nieuwkomer in te delen bij goed of fout, maken we onbewust gebruik van stereotypen, vooroordelen en desnoods volkswijsheden. Dit hokjesdenken is hardnekkiger dan we zelf willen toegeven. Uit onderzoek blijkt dat zelfs mensen die fel tegen discriminatie zijn, in hun onderbewustzijn toch vaak racistisch reageren. Bij testen worden woorden met een negatieve lading, zoals ziek, haat, lelijk, met veel meer gemak gekoppeld aan namen die niet uit de eigen taal of groep komen, terwijl positieve woorden, zoals geluk, liefde, gezond, aan namen worden gekoppeld die wel in de eigen taal of groep voorkomen. Fragment uit het examen Nederlands 2006-I Tekst 4: signaalwoorden Lees de onderstaande tekst en markeer de signaalwoorden. Geef daarna van de gemarkeerde signaalwoorden aan op welk verband ze duiden. Hollandse volkszangers bijna niet meer gedraaid op de radio Uit cijfers die donderdag op het evenement Buma NL gepresenteerd worden, blijkt dat het volkse 'Hollandse repertoire' bijzonder weinig gedraaid wordt op de Nederlandse radiostations. Niet alleen de landelijke, maar ook de vijf grootste regionale radiostations laten volkszangers als Frans Bauer, Jannes en Django Wagner steeds vaker links liggen. Dat zegt Frank Janssen, hoofd communicatie van Buma/Stemra tegen NU.nl. Tijdens de vijfde editie van Buma NL in Den Bosch wil hij dit ter discussie stellen. Janssen maakt een onderscheid tussen het enerzijds populaire Nederlandse lied, uiteenlopend van Nick & Simon tot De Dijk, en anderzijds 'Hollands repertoire', zoals Frans Bauer of Django Wagner. "Marco Borsato krijgt aanzienlijke airplay, maar onze cijfers tonen aan dat het Hollandse repertoire behoorlijk weinig wordt gedraaid." Uit een meting van Buma/Stemra blijkt dat zelfs liedjes van goed verkopende en bekende namen uit het genre bijna nooit op de radio voorbij komen. "Veel van deze artiesten hebben hun populariteit namelijk al bewezen, zegt Jansen. Dat vindt echter weerslag in de media." Bron: NU.nl [7 september 2014] Nationale Examentraining Nederlands VMBO

29 Tekst 5: leesstrategieën/samenvatten Een verzorgingshuis voor het kind (1) Ach, alweer de gymkleertjes vergeten? Dat regelen wij voortaan wel. Is uw kind thuis zo lastig? Wij sturen hem naar de schoolpsycholoog. De Zweedse schooldirectrice Barbro Ridman zucht. We zijn in Zweden te ver doorgeschoten. Ouders zijn gaan denken dat de school verantwoordelijk is voor de opvoeding van hun kind. (2) Ook in Nederland trekken scholen welbewust steeds meer opvoedingstaken naar zich toe. De brede school waar kinderen van pakweg acht uur 's ochtends tot zes uur s avonds worden beziggehouden is zelfs hét nieuwe succesmodel in het Nederlandse onderwijs. De afgelopen jaren zijn 500 brede scholen uit de grond gestampt. Naar verwachting is in 2010 één op de tien basisscholen een brede school. (3) Zweden is een belangrijke inspiratiebron. De basisscholen zijn er per definitie brede scholen sinds ze in 1985 werden verplicht voor- en naschoolse opvang te regelen voor alle leerlingen tot tien jaar. Het systeem is er inmiddels niet meer weg te denken, want alle ouders, ook alleenstaande, werken fulltime. Maar Zweden leert ook dat de brede school nadelen heeft en bepaald geen oplossing biedt voor alle problemen. Aan de kwaliteit van de naschoolse opvang kan het haast niet liggen. Die is op Zweedse scholen in deskundige handen van vrijetijdsopvoeders. Zoals de docenten verantwoordelijk zijn voor het onderwijs, zo zien de vrijetijdsopvoeders toe op de vorming van de persoonlijkheid van het kind. Want de oorspronkelijke bedoeling achter de brede basisschool is natuurlijk wel dat het kind er beter van wordt. (4) De eerste generatie Nederlandse brede basisscholen staat in wijken waar de naschoolse activiteiten een bijdrage moeten leveren aan het wegwerken van onderwijsachterstanden. De gunstige effecten van de verlengde schooldag op de leerprestaties lijken boven elke twijfel verheven. (5) Overal in Nederland wint de brede school terrein. Een gemeentebestuur zet liever een groot gebouw neer dat dag en nacht open is en voor allerlei doelen kan worden gebruikt dan een gewoon schoolgebouw dat na schooltijd vaak leeg staat. De basisschool wordt steeds meer gezien als hét bindmiddel en trefpunt in een wijk en moet dus ruimte bieden aan en openstaan voor andere activiteiten. Schoolbesturen zien de verlengde schooldag bovendien als hét middel om tweeverdienende ouders aan zich te binden. Een school die niet inspeelt op de maatschappelijke trend dat ouders steeds minder tijd in de opvoeding van hun kinderen (kunnen) steken, is een dief van zijn eigen portemonnee. In Zweden noemen de scholieren de school huset, oftewel huis. Veel Zweedse basisscholen lijken op een gezinsvervangend tehuis. Het interieur heeft vrolijke gordijnen en makkelijke zithoeken. De kinderen lopen er op sloffen of sokken. Elke school heeft een keuken en een kok. Bijna alle scholen hebben een sociaal werker in dienst en een eigen (deeltijd)psycholoog. De schoolzuster fungeert als praatpaal voor kinderen met problemen en zij houdt de lichamelijke ontwikkeling van de kinderen in de gaten. Aan alles lijkt gedacht. Nationale Examentraining Nederlands VMBO

30 (6) Maar een kwetsbaar punt in de opzet van de brede school is de samenwerking tussen alle voorzieningen die er samenkomen. Er bestaat de neiging problemen door te schuiven in plaats van ze op te lossen, erkent Margarethe Herthelius, directrice van basisschool de Trollenburcht. Want wat gebeurt er als een kind altijd vies op school komt? De leerkracht stuurt de leerling naar de sociaalwerker en daarmee is voor hem de kous af. Ook in Nederland is de onderlinge samenwerking op brede scholen vaak een heikel punt. Soms komt de samenwerking zelfs nauwelijks van de grond. (7) Naarmate de kinderen ouder worden, is het lastiger om hun een interessante verlengde schooldag aan te bieden. Dat blijkt wel in Zweden. De kinderen tot tien jaar blijven massaal na schooltijd op school (90 procent). Van de kinderen boven de tien gaat nog maar 35 à 40 procent naar de naschoolse opvang. Het merendeel van de tieners is dus vanaf twee à drie uur s middags op zichzelf aangewezen. (8) Dat betekent overigens niet dat de brede school in Zweden ter discussie staat. Wij Zweden willen een comfortabel leven leiden en dat gaat makkelijker met twee inkomens. Dat draaien we nooit meer terug. En voor de jongere kinderen zijn de naschoolse activiteiten een welkome aanvulling op het schoolleven. We spelen ijshockey met hen en voetbal. We gaan het bos in. Er zijn zoveel ouders die nooit met hun kinderen de natuur in gaan, verklaart Herthelius. (9) Maar steeds meer schooldirecteuren in Zweden vragen zich af of ze niet té veel op de stoel van de ouders zijn gaan zitten. Het houdt gewoon niet op, aldus Ridman. De vraag is nu of we in de vakanties opengaan. En s avonds. Maar ik vind het tijd dat óók ouders weer hun verantwoordelijkheid nemen. Er zijn ouders die weigeren met hun kind naar de psycholoog te gaan, want dat kan de school wel regelen. Tekst uit het examen Nederlands 2006-I Samenvattingsopdracht Vat de tekst Een verzorgingshuis voor het kind samen in maximaal 130 woorden. Besteed daarbij alleen aandacht aan de volgende punten: 1. de twee kenmerken van de brede school 2. de oorzaak van het grote aantal brede scholen in Zweden 3. drie verschillende redenen voor het opzetten van brede scholen in Nederland 4. twee moeilijkheden, voor de schoolorganisatie en de oudere kinderen 5. de belangrijkste oorzaak waardoor in Zweden de toekomst van de brede school er goed uitziet 6. de kritiek die in Zweden vanuit het onderwijs wordt geuit. Nationale Examentraining Nederlands VMBO

Examen VMBO-GL en TL 2006

Examen VMBO-GL en TL 2006 Examen VMBO-GL en TL 2006 tijdvak 1 maandag 29 mei 13.30-15.30 uur NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID-SCHRIJFVAARDIGHEID CSE GL EN TL Bij dit examen horen een tekstboekje en een uitwerkbijlage. Beantwoord alle

Nadere informatie

Tekstboekje VMBO-GL en TL 2006

Tekstboekje VMBO-GL en TL 2006 Tekstboekje VMBO-GL en TL 2006 tijdvak 1 maandag 29 mei 13.30-15.30 uur NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID-SCHRIJFVAARDIGHEID CSE GL EN TL 600013-1-570t TEKST 1 EERSTE INDRUK: KWESTIE VAN HOUDING 1 In 0,25 seconde

Nadere informatie

Hey jij daar! We wensen je heel veel succes vandaag en op je examen straks! Namens het team van de Nationale Examentraining,

Hey jij daar! We wensen je heel veel succes vandaag en op je examen straks! Namens het team van de Nationale Examentraining, Trainingsboek Nederlands VMBO 2016 Hey jij daar! Welkom op de examentraining Nederlands VMBO! Het woord examentraining zegt het al: trainen voor je examen. Tijdens deze training behandelen we de examenstof

Nadere informatie

Eindexamen Nederlands vmbo gl/tl I

Eindexamen Nederlands vmbo gl/tl I TEKST 1 EERSTE INDRUK: KWESTIE VAN HOUDING 1 In 0,25 seconde bepalen we of we iemand aardig, eerlijk, saai of arrogant vinden. En de persoon in kwestie moet van goeden huize komen, willen we onze mening

Nadere informatie

De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan

De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan De theorie voor leesvaardigheid in de vorm van een stappenplan 1. Globaal lezen a. Lees eerst altijd een tekst globaal. Dus: titel, inleiding, tussenkopjes, slot en bron. b. Denk na over het onderwerp,

Nadere informatie

Aantekeningen die je moet leren voor het SE Leesvaardig voor Eldeweek 2 en je eindexamen!! Goed bewaren dus!!!! Naam: Leesvaardig Blok 1

Aantekeningen die je moet leren voor het SE Leesvaardig voor Eldeweek 2 en je eindexamen!! Goed bewaren dus!!!! Naam: Leesvaardig Blok 1 Aantekeningen die je moet leren voor het SE Leesvaardig voor Eldeweek 2 en je eindexamen!! Goed bewaren dus!!!! Naam: Leesvaardig Blok 1 Tekstverband Signaalwoord Voorbeeld Reden Omdat, want, daarom Ik

Nadere informatie

Hey jij daar! We wensen je heel veel succes vandaag en op je examen straks! Namens het team van de Nationale Examentraining,

Hey jij daar! We wensen je heel veel succes vandaag en op je examen straks! Namens het team van de Nationale Examentraining, Trainingsboek Wiskunde VMBO Basis 2016 Hey jij daar! Welkom op de examentraining Wiskunde VMBO-Basis! Het woord examentraining zegt het al: trainen voor je examen. Tijdens deze training behandelen we de

Nadere informatie

Eindexamen Nederlands vmbo gl/tl I

Eindexamen Nederlands vmbo gl/tl I Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt één punt toegekend. Voor alle open vragen met een maximum aantal woorden geldt: indien een kandidaat een vraag herhaalt alvorens hij/zij tot een antwoord

Nadere informatie

Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage.

Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage. Examen VMBO-GL en TL 2017 tijdvak 1 vrijdag 12 mei 13.30-15.30 uur Nederlands CSE GL en TL Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage. Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage.

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 1 t/m 5, paragraaf 1, 2, 3

Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 1 t/m 5, paragraaf 1, 2, 3 Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 1 t/m 5, paragraaf 1, 2, 3 Samenvatting door een scholier 1653 woorden 13 februari 2011 6 16 keer beoordeeld Vak Nederlands Samenvatting H1,2,3,4,5 paragraaf 1,2,(3) Schrijfdoelen

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Lezen Hoofdstuk 1, 2 en 3

Samenvatting Nederlands Lezen Hoofdstuk 1, 2 en 3 Samenvatting Nederlands Lezen Hoofdstuk 1, 2 en 3 Samenvatting door E. 951 woorden 24 november 2012 5,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Nieuw Nederlands NEDERLANDS LEZEN H1 1: Leesstrategieën

Nadere informatie

Waarom een samenvatting maken?

Waarom een samenvatting maken? Waarom een samenvatting maken? Er zijn verschillende manieren om actief bezig te zijn met de leerstof. Het maken van huiswerk is een begin. De leerstof is al eens doorgenomen; de stof is gelezen en opdrachten

Nadere informatie

Leesvaardigheid H1.1 Leesstrategieën

Leesvaardigheid H1.1 Leesstrategieën Samenvatting door F. 808 woorden 9 januari 2016 8,2 20 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Nieuw Nederlands Leesvaardigheid H1 Leesstrategieën Leesdoel Lees-Strategie Aanpak Bekijk een boek: Onderwerp

Nadere informatie

Examenopgaven VMBO-GL en TL

Examenopgaven VMBO-GL en TL Examenopgaven VMBO-GL en TL 2003 tijdvak 2 woensdag 18 juni 13.30 15.30 uur NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID CSE GL EN TL NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID VBO-MAVO-D Bij dit examen hoort een tekstboekje. Dit examen

Nadere informatie

Uitleg examen Nederlands kaderberoepsgerichte leerweg

Uitleg examen Nederlands kaderberoepsgerichte leerweg Uitleg examen Nederlands kaderberoepsgerichte leerweg Het examen Nederlands voor de kaderberoepsgerichte leerweg bestaat uit leesteksten en kijk-/luisterteksten (en vaak ook een advertentietekst) waarover

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Lezen h 1.2 t/m 5.2 2

Samenvatting Nederlands Lezen h 1.2 t/m 5.2 2 Samenvatting Nederlands Lezen h 1.2 t/m 5.2 2 Samenvatting door Ive 1045 woorden 27 juni 2018 5,3 3 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Talent Samenvatting Nederlands 1.2 t/m 5.2 1.2 Leesstrategieën

Nadere informatie

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2006

Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2006 Correctievoorschrift VMBO-GL en TL 2006 tijdvak 1 NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID-SCHRIJFVAARDIGHEID CSE GL EN TL Het correctievoorschrift bestaat uit: 1 Regels voor de beoordeling 2 Algemene regels 3 Vakspecifieke

Nadere informatie

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!

Inhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen! 1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk

Nadere informatie

Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage.

Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage. Examen VMBO-KB 2013 tijdvak 2 maandag 17 juni 13.30-15.30 uur Nederlands CSE KB Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage. Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage.

Nadere informatie

Nederlands CSE GL en TL

Nederlands CSE GL en TL Examen VMBO-GL en TL 2009 tijdvak 1 dinsdag 19 mei 9.00-11.00 uur Nederlands CSE GL en TL Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage. Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage.

Nadere informatie

Examen VMBO-KB. Nederlands CSE KB. tijdvak 2 maandag 18 juni 13.30-15.30 uur. Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage.

Examen VMBO-KB. Nederlands CSE KB. tijdvak 2 maandag 18 juni 13.30-15.30 uur. Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage. Examen VMBO-KB 2007 tijdvak 2 maandag 18 juni 13.30-15.30 uur Nederlands CSE KB Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage. Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage.

Nadere informatie

Examenopgaven VMBO-GL en TL 2004

Examenopgaven VMBO-GL en TL 2004 Examenopgaven VMBO-GL en TL 2004 tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-15.30 uur NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID CSE GL EN TL NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID VBO-MAVO-D Bij dit examen horen een uitwerkbijlage en een

Nadere informatie

Gedocumenteerd schrijven Schrijfopdracht klas 2. Brainstorm maak hieronder je brainstorm inzichtelijk

Gedocumenteerd schrijven Schrijfopdracht klas 2. Brainstorm maak hieronder je brainstorm inzichtelijk Gedocumenteerd schrijven Schrijfopdracht klas 2 Wat? Datum? Aftrek punten paraaf? Hoofdvragen & deelvragen - ½ punt Bronnen (2 verscheidene) - 1 punt 1 e versie - 2 punten Beoordeling (klasgenoot) - ½

Nadere informatie

Examenopgaven VBO-MAVO-C 2004

Examenopgaven VBO-MAVO-C 2004 Examenopgaven VBO-MAVO-C 2004 tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-15.30 uur NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID C Bij dit examen horen een uitwerkbijlage en een tekstboekje. Beantwoord alle vragen en maak de samenvattingsopdracht

Nadere informatie

Teksverklaringen!!!!! Samenvattingen!! - Meerkeuzevragen! - Open! !!!! Nederlands! 1. Spellen! 2. Samenvatting schrijven

Teksverklaringen!!!!! Samenvattingen!! - Meerkeuzevragen! - Open! !!!! Nederlands! 1. Spellen! 2. Samenvatting schrijven NEDERLANDS Nederlands Teksverklaringen Samenvattingen 1. Hoofdgedachte 2. Meerkeuzevragen 3. Tekstverbanden 4. Open vragen 5. Argumentatie 6. Mening en doel van de schrijver 1. Spellen 2. Samenvatting

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 3

Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 3 Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 802 woorden 14 februari 2004 5,4 39 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Topniveau 3.5 persuasieve teksten betoog beschouwing Bevat

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Cursus lezen en schrijven(h1)

Samenvatting Nederlands Cursus lezen en schrijven(h1) Samenvatting Nederlands Cursus lezen en schrijven(h1) Samenvatting door V. 1312 woorden 4 januari 2013 6,7 9 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Nieuw Nederlands Cursus lezen Hoofdstuk 1: De verschillende

Nadere informatie

Wil jij minderen met social media?

Wil jij minderen met social media? Wil jij minderen met social media? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2016 Hulpboekje social media 1 Hoe sociaal zijn social media eigenlijk? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt op social media.

Nadere informatie

Tips Examen Nederlands

Tips Examen Nederlands Tips Examen Nederlands Het eindexamen Het CE Nederlands bestaat uit lees- en schrijfvaardigheid. De opbouw van het examen staat vast. Tekst 1: 10/12 vragen bij een lange tekst Tekst 2: de samenvattingsopdracht

Nadere informatie

Voorwoord. Veel succes met de schrijftraining! Amsterdam, februari 2012. Freek Bakker Joke Olie. 6 Voorwoord

Voorwoord. Veel succes met de schrijftraining! Amsterdam, februari 2012. Freek Bakker Joke Olie. 6 Voorwoord Voorwoord Schrijven op B2 is een takenboek dat hulp biedt bij de training in het schrijven van korte en langere teksten in het Nederlands, die geschreven moeten worden op het Staatsexamen NT2 II. Schrijven

Nadere informatie

BEGRIJPEND LEZEN 1 NEDERLANDS TEKSTSOORTEN EN TEKSTDOELEN

BEGRIJPEND LEZEN 1 NEDERLANDS TEKSTSOORTEN EN TEKSTDOELEN BEGRIJPEND LEZEN 1 NEDERLANDS TEKSTSOORTEN EN TEKSTDOELEN 0 AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: - Kun je het onderwerp uit een zin bepalen. - Kun je het onderwerp van een tekst bepalen. - Kun je een soort tekst

Nadere informatie

Oriënterend lezen. Globaal lezen. Intensief lezen. Zoekend leen. Kritisch lezen. Studerend lezen

Oriënterend lezen. Globaal lezen. Intensief lezen. Zoekend leen. Kritisch lezen. Studerend lezen Samenvatting Nederlands leesvaardigheid 1 en 2 en argumenteren katern Lezen hoofdstuk 1 Leesstrategieën Manieren van heten leesstrategieën Leesdoel Leesstrategie Aanpak vaststellen Snel bepalen of een

Nadere informatie

Hier vertel je wat je hebt gedaan om informatie te vinden. Wat en waar gezocht? Wie geïnterviewd, enz.

Hier vertel je wat je hebt gedaan om informatie te vinden. Wat en waar gezocht? Wie geïnterviewd, enz. Onderzoeksverslag Omslag en titelpagina Op het omslag staan in elk geval de titel van het onderzoek en de namen van de schrijvers. Op de titelpagina opnieuw de titel en de namen van de schrijvers. Nu uitgebreid

Nadere informatie

Leerstofoverzicht Lezen in beeld

Leerstofoverzicht Lezen in beeld Vaardigheden die bij één passen, worden in Lezen in beeld steeds bij elkaar, in één blok aangeboden. Voor Lezen in beeld a geldt het linker. Voor Lezen in beeld b t/m e geldt het rechter. In jaargroep

Nadere informatie

Examenopgaven VMBO-KB 2004

Examenopgaven VMBO-KB 2004 Examenopgaven VMBO-KB 2004 tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-15.30 uur NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID-SCHRIJFVAARDIGHEID CSE KB Bij dit examen horen een uitwerkbijlage en een tekstboekje. Beantwoord alle vragen

Nadere informatie

Samenvatting door Manou 656 woorden 24 mei keer beoordeeld. Nederlands. Samenvatting Nederlands leesvaardigheid.

Samenvatting door Manou 656 woorden 24 mei keer beoordeeld. Nederlands. Samenvatting Nederlands leesvaardigheid. Samenvatting door Manou 656 woorden 24 mei 2016 6 24 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Nieuw Nederlands Samenvatting Nederlands leesvaardigheid Leesvaardigheid Schrijfdoelen en Tekstsoorten Er zijn

Nadere informatie

Nederlands CSE GL en TL

Nederlands CSE GL en TL Examen VMBO-GL en TL 2010 tijdvak 2 maandag 21 juni 13.30-15.30 uur Nederlands CSE GL en TL Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage. Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de

Nadere informatie

3 Hoogbegaafdheid op school

3 Hoogbegaafdheid op school 3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit

Nadere informatie

Samenvatting door een scholier 1141 woorden 26 januari keer beoordeeld. Nederlands. Nederlands Proefwerk Schrijven H.3.

Samenvatting door een scholier 1141 woorden 26 januari keer beoordeeld. Nederlands. Nederlands Proefwerk Schrijven H.3. Samenvatting door een scholier 1141 woorden 26 januari 2011 6 13 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Op niveau Nederlands Proefwerk Schrijven H.3. 1. Omgaan met informatie. 1.1 Een onderwerp kiezen.

Nadere informatie

Wat ga je in deze opdracht leren? Meer leren over: soorten vragen, vraagwoorden, signaalwoorden en sleutelwoorden

Wat ga je in deze opdracht leren? Meer leren over: soorten vragen, vraagwoorden, signaalwoorden en sleutelwoorden Wat ga je in deze opdracht leren? Meer leren over: soorten vragen, vraagwoorden, signaalwoorden en sleutelwoorden Soorten vragen, vraagwoorden, signaal- en sleutelwoorden Schema 1 Soorten vragen Open vraag

Nadere informatie

De examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet?

De examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet? TIPS VOOR DE EXAMENS De examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet? Wat moet je doen? 1. Lees de tekst op

Nadere informatie

5.3 SAMENVATTEND SCHEMA SOORTEN VERBANDEN

5.3 SAMENVATTEND SCHEMA SOORTEN VERBANDEN 10.2.9 Andere verbanden Soms worden ook nog de volgende verbanden onderscheiden: 1 toelichtend verband (komt sterk overeen met het uitleggend verband) 2 argumenterend verband 3 verklarend verband Deze

Nadere informatie

Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage.

Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage. Examen VMBO-GL en TL 2013 tijdvak 2 maandag 17 juni 13.30-15.30 uur Nederlands CSE GL en TL Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage. Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de

Nadere informatie

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn.

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn. Werkstukwijzer Deze werkstukwijzer helpt je om een werkstuk in elkaar te zetten. Je vult eerst een formulier in. Op dit formulier komt te staan waar je werkstuk over gaat en hoe je het aanpakt. Met behulp

Nadere informatie

Nederlands CSE GL en TL

Nederlands CSE GL en TL Examen VMBO-GL en TL 2007 tijdvak 2 maandag 18 juni 13.30-15.30 Nederlands CSE GL en TL Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage. Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage.

Nadere informatie

onthouden. Schrijfdoelen Schrijfdoel Inhoud schrijfdoel Voorbeeld vermaakt door een leuk, spannen, aangrijpend of interessante tekst.

onthouden. Schrijfdoelen Schrijfdoel Inhoud schrijfdoel Voorbeeld vermaakt door een leuk, spannen, aangrijpend of interessante tekst. Nederlands Leesvaardigheid Leesstrategieën Oriënterend lezen Globaal lezen Intensief lezen Zoekend lezen Kritisch lezen Studerend lezen Om het onderwerp vast te stellen en te bepalen of de tekst bruikbaar

Nadere informatie

Uitleg boekverslag en boekbespreking

Uitleg boekverslag en boekbespreking Uitleg boekverslag en boekbespreking groep 7 schooljaar 2014-2015 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Blz. 7 Blz. 7 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave

Nadere informatie

KIJK IN JE BREIN LESMODULE VMBO LEERLING

KIJK IN JE BREIN LESMODULE VMBO LEERLING LESMODULE VMBO LEERLING 1. DE HERSENEN 1.1 WAT ZIJN HERSENEN? VRAAG WAT ZIJN HERSENEN PRECIES? 1.2 WANNEER GEBRUIK JE ZE? DENKOEFENING WAAR- VOOR GEBRUIK JE OP DÍT MOMENT JE HERSENEN? DENKOEFENING KUN

Nadere informatie

Examen VBO-MAVO-D. Nederlands, leesvaardigheid

Examen VBO-MAVO-D. Nederlands, leesvaardigheid Nederlands, leesvaardigheid Examen VBO-MAVO-D Voorbereidend Beroeps Onderwijs Middelbaar Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 1 Maandag 21 mei 9.00 11.00 uur 20 01 Vragenboekje Voor dit examen zijn maximaal

Nadere informatie

VMBO-T / Nederlands / 2011 / tijdvak 1

VMBO-T / Nederlands / 2011 / tijdvak 1 VMBO-T / Nederlands / 2011 / tijdvak 1 Voorbeeld van een brief: Eigen naam Adres Postcode en plaats Naam geadresseerde Adres Postcode en plaats Geachte heer De Vries, Plaats, Datum Mijn naam is Mike Louwman,

Nadere informatie

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Zwijsen Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Inhoud Inleiding 3 Materialen 3 Voor het eerst naar school 4 Doelstelling 4 Opbouw prentenboek en plakboek 4 Werkwijze 5 Ouders 5 2 Inleiding Voor

Nadere informatie

Het houden van een spreekbeurt

Het houden van een spreekbeurt Het houden van een spreekbeurt In deze handleiding staan tips over hoe je een spreekbeurt kunt houden. Waar moet je op letten? Wat moet je wel doen? En wat moet je juist niet doen? We hopen dat je wat

Nadere informatie

Examenopgaven VMBO-GL en TL 2004

Examenopgaven VMBO-GL en TL 2004 Examenopgaven VMBO-GL en TL 2004 tijdvak 1 dinsdag 25 mei 13.30 15.30 uur NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID CSE GL EN TL NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID VBO-MAVO-D Bij dit examen horen een uitwerkbijlage en een tekstboekje.

Nadere informatie

Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in

Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in LINDA AMMERLAAN KINDERVOEDINGSCOACH Inleiding Wie ben ik? Als moeder van 2 kinderen weet ik hoe lastig het is om in deze tijd je kinderen gezond te laten opgroeien.

Nadere informatie

Nederlands CSE GL en TL

Nederlands CSE GL en TL Examen VMBO-GL en TL 2012 tijdvak 2 maandag 18 juni 13.30-15.30 uur Nederlands CSE GL en TL Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage. Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de

Nadere informatie

Aanpak van een cursus

Aanpak van een cursus Aanpak van een cursus Je gaat best op zoek naar een efficiënte manier van studeren. In het hoger onderwijs is het immers niet meer doeltreffend om alles op dezelfde manier aan te pakken. Je kan dus niet

Nadere informatie

Uitleg examen Nederlands basisberoepsgerichte leerweg

Uitleg examen Nederlands basisberoepsgerichte leerweg Uitleg examen Nederlands basisberoepsgerichte leerweg Het examen Nederlands voor de basisberoepsgerichte leerweg bestaat uit leesteksten en kijk-/luisterteksten (en vaak ook een advertentietekst) waarover

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 1,2,3 par 1 en 2: algemene theorie en lezen

Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 1,2,3 par 1 en 2: algemene theorie en lezen Samenvatting Nederlands Hoofdstuk 1,2,3 par 1 en 2: algemene theorie en lezen Samenvatting door L. 1007 woorden 25 juni 2013 4,2 2 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Taaldomein hoofdstuk 1 1.1 Schrijfdoel

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

VMBO-T / Nederlands / 2011 / tijdvak 2

VMBO-T / Nederlands / 2011 / tijdvak 2 VMBO-T / Nederlands / 2011 / tijdvak 2 Voorbeeld van een zakelijke brief: Eigen naam Adres Postcode en plaats Zoektocht T.a.v. de heer Victor Brent Adres Postcode en plaats Geachte heer Brent, Plaats,

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

Tuesday, February 8, 2011. Opleiding Interactieve Media

Tuesday, February 8, 2011. Opleiding Interactieve Media Opleiding Interactieve Media Inhoud Inleiding presenteren 1. Voorwerk 2. Middenstuk 3. Begin presentatie 4. Einde presentatie 5. Visuele middelen 6. Non-verbale communicatie 7. Opdracht 8. Criteria 1.

Nadere informatie

leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1

leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1 leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1 actief leren WWW.leer-actief.nl Dit is Wybo. Wybo was vroeger een heel gewoon jongetje, maar hij was wel erg lui. En dat...werd zijn redding. Hij had nooit

Nadere informatie

Nederlands CSE GL en TL. Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage.

Nederlands CSE GL en TL. Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage. Examen VMBO-GL en TL 2016 tijdvak 1 dinsdag 17 mei 13.30-15.30 uur Nederlands CSE GL en TL Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage. Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de uitwerkbijlage.

Nadere informatie

STAGEPERIODE : OPDRACHT KANTOORTECHNIEKEN

STAGEPERIODE : OPDRACHT KANTOORTECHNIEKEN STAGEPERIODE 2012-2013: OPDRACHT KANTOORTECHNIEKEN Eindwerk PAV CLW Don Bosco Halle Mathieu Goeminne 2014-2015 EEN EVALUATIEVERSLAG OVER UITGEVOERDE WERKZAAMHEDEN TIPS Lees je verslag (luidop) na en laat

Nadere informatie

GiP Opdracht Kantoortechnieken

GiP Opdracht Kantoortechnieken STAGEPERIODE 2012-2013: OPDRACHT KANTOORTECHNIEKEN GiP Opdracht Kantoortechnieken Evaluatie uitgevoerde stagewerkzaamheden Dhr. Goeminne 2012-2013 EEN EVALUATIEVERSLAG OVER UITGEVOERDE STAGEWERKZAAMHEDEN

Nadere informatie

STAPPENPLANNEN HAVO-VWO

STAPPENPLANNEN HAVO-VWO STAPPENPLANNEN HAVO-VWO 1. Algemeen stappenplan examenteksten 1. Wat is het onderwerp van de opdracht/tekst? 2. Welke gegevens uit de tekst heb ik nodig voor een antwoord? werk met markeerstiften! 3. Gaat

Nadere informatie

JONG HOEZO ANDERS?! EN HOOGGEVOELIG. Informatie, oefeningen en tips voor hooggevoelige jongeren

JONG HOEZO ANDERS?! EN HOOGGEVOELIG. Informatie, oefeningen en tips voor hooggevoelige jongeren Ellen van den Ende in samenwerking met Mariëtte Verschure JONG EN HOOGGEVOELIG HOEZO ANDERS?! Informatie, oefeningen en tips voor hooggevoelige jongeren Uitgeverij Akasha Inhoud Hooggevoelig, hoezo anders?!

Nadere informatie

Examen VMBO-GL en TL 2005

Examen VMBO-GL en TL 2005 Examen VMBO-GL en TL 2005 tijdvak 2 dinsdag 21 juni 13.30-15.30 uur NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID-SCHRIJFVAARDIGHEID CSE GL EN TL Bij dit examen horen een uitwerkbijlage en een tekstboekje. Beantwoord alle

Nadere informatie

Schrijven - Samenvatten vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Schrijven - Samenvatten vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 23 August 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/74629 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING 1. DE HERSENEN 1.1 HOE ZIEN HERSENEN ERUIT? VRAAG WIE KAN VERTELLEN WAT HERSENEN ZIJN? VRAAG HEBBEN KINDEREN KLEINERE HERSENEN DAN GROTE MENSEN? 1.2 WANNEER GEBRUIK JE ZE?

Nadere informatie

Examen VBO-MAVO-D. Nederlands, leesvaardigheid

Examen VBO-MAVO-D. Nederlands, leesvaardigheid Nederlands, leesvaardigheid Examen VBO-MAVO-D Voorbereidend Beroeps Onderwijs Middelbaar Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 20 juni 9.00 11.00 uur 20 01 Vragenboekje Voor dit examen zijn

Nadere informatie

Nederlands CSE GL en TL

Nederlands CSE GL en TL Examen VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 2 maandag 20 juni 13.30-15.30 uur Nederlands CSE GL en TL Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage. Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de

Nadere informatie

Goede voornemens. Gelukkig Nieuwjaar! Heb je goed gefeest en het oude jaar uitgeluid?

Goede voornemens. Gelukkig Nieuwjaar! Heb je goed gefeest en het oude jaar uitgeluid? Door Caroline Wisse-Weldam Inleiding Goede voornemens Gelukkig Nieuwjaar! Heb je goed gefeest en het oude jaar uitgeluid? Wat zou je graag in 2013 willen doen? Eindelijk eens een ballonvlucht maken, bmx

Nadere informatie

CONCEPT. Domein A 1: Lezen van zakelijke teksten. Tussendoelen Nederlands onderbouw vo, vmbo

CONCEPT. Domein A 1: Lezen van zakelijke teksten. Tussendoelen Nederlands onderbouw vo, vmbo Tussendoelen Nederlands onderbouw vo, vmbo Domein A 1: Lezen van zakelijke teksten Subdomein A 1.1: Woordenschat 1.1 vmbo de betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context; 1.2 vmbo de betekenis

Nadere informatie

Leren leren : geschiedenis

Leren leren : geschiedenis Leren leren : geschiedenis A. In klas 1) actief meewerken Als je actief meewerkt in de klas, spaar je thuis heel wat tijd uit! = nadenken over vragen, proberen te antwoorden, vragen stellen over onderdelen

Nadere informatie

Bepaal eerst de probleemstelling of hoofdvraag

Bepaal eerst de probleemstelling of hoofdvraag Bepaal eerst de probleemstelling of hoofdvraag De probleemstelling is eigenlijk het centrum waar het werkstuk om draait. Het is een precieze formulering van het onderwerp dat je onderzoekt. Omdat de probleemstelling

Nadere informatie

NL_BL_Signaalwoorden_verbandenV2012_1.doc www.harnmeijer.nl 1

NL_BL_Signaalwoorden_verbandenV2012_1.doc www.harnmeijer.nl 1 Signaalwoorden Signaalwoorden geven een signaal dat er een bepaald verband staat tussen zinsdelen, zinnen of alinea s. Het signaalwoord geeft zelf het verband aan. Hieronder een aantal van de meest gebruikte

Nadere informatie

U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen.

U leert in deze les toestemming vragen. Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. TOESTEMMING VRAGEN les 1 spreken inleiding en doel U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. Bij toestemming vragen is het belangrijk dat je het op een

Nadere informatie

CSE Duits / Frans : Wat wil het CITO van je weten?"

CSE Duits / Frans : Wat wil het CITO van je weten? CSE Duits / Frans : Wat wil het CITO van je weten?" Anders gezegd: wat moeten jullie weten om het CSE goed te kunnen maken en wat moeten jullie hiervoor doen? Hieronder volgt een aantal zaken die kunnen

Nadere informatie

Sneller, Leuker en Makkelijker : Plannen. Pauline Jonker Maak Mij Wat Wijs!

Sneller, Leuker en Makkelijker : Plannen. Pauline Jonker Maak Mij Wat Wijs! Sneller, Leuker en Makkelijker : Plannen Pauline Jonker Maak Mij Wat Wijs! Welkom! Allereerst bedankt voor het downloaden van deze planner! Deze planner gaat jou helpen om SLiM te plannen. Je gaat leren

Nadere informatie

Examen VMBO-GL en TL 2012

Examen VMBO-GL en TL 2012 Examen VMBO-GL en TL 2012 tijdvak 1 woensdag 16 mei 13.30-15.30 uur Nederlands CSE GL en TL Bij dit examen horen een bijlage en een uitwerkbijlage. Beantwoord alle vragen en maak alle opdrachten in de

Nadere informatie

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt

Nadere informatie

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken

Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.

Nadere informatie

RV 07 R.K. Basisschool de Vlinder groep 8 Stockholm 3 / 8 3124 SG Schiedam Tel.: 010-4717036 / 010-2470164

RV 07 R.K. Basisschool de Vlinder groep 8 Stockholm 3 / 8 3124 SG Schiedam Tel.: 010-4717036 / 010-2470164 R.K. Basisschool De Vlinder RV 07 R.K. Basisschool de Vlinder groep 8 Stockholm 3 / 8 3124 SG Schiedam Tel.: 010-4717036 / 010-2470164 GOEDE STUDIEGEWOONTEN Bij goed studeren (leren) of huiswerk maken

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Examenbundel Nederlands

Samenvatting Nederlands Examenbundel Nederlands Samenvatting Nederlands Examenbundel Nederlands 2006-2007 Samenvatting door een scholier 1526 woorden 1 mei 2007 7,5 102 keer beoordeeld Vak Nederlands Samenvatting examenbundel Nederlands 2006-2007 1.

Nadere informatie

leren omgaan met Diversiteit In je gemeente

leren omgaan met Diversiteit In je gemeente Geloven kun je niet alleen! Stap 1 Jouw kijk op de wereld 15 min. Kijken in de spiegel naar jezelf Wat vind je van je eigen lichaam? Wat vind je mooi? Als je zou mogen kiezen, welk deel zou je dan weghalen?

Nadere informatie

Oefenen 1 punt verdienen Onderwerpen van de presentaties

Oefenen 1 punt verdienen Onderwerpen van de presentaties Presenteren vmbo-4 Presenteren is aan de ene kant een kunst de één is er beter in dan de ander maar aan de andere kant valt of staat elke presentatie met een goede voorbereiding en veel oefening. Bij presenteren

Nadere informatie

Ebook Nooit Meer Afgeleid. Auteur: Mark Tigchelaar. Nooit Meer Afgeleid. 2012 Mark Tigchelaar www.mtcompany.nl 1

Ebook Nooit Meer Afgeleid. Auteur: Mark Tigchelaar. Nooit Meer Afgeleid. 2012 Mark Tigchelaar www.mtcompany.nl 1 Nooit Meer Afgeleid 2012 Mark Tigchelaar www.mtcompany.nl 1 Delen uit dit E-BOOK zijn afkomstig van de site van www.mtcompany.nl en het boek Haal meer uit je hersenen. MTcompany 2012 Auteur: Mark Tigchelaar

Nadere informatie

Handleiding Sollicitatiebrief

Handleiding Sollicitatiebrief Handleiding Sollicitatiebrief 1. De gerichte sollicitatiebrief Met een gerichte sollicitatiebrief reageer je op een advertentie waarin een werkgever een vacature vermeldt. Voorafgaand aan het schrijven

Nadere informatie

Leren (kan je ) leren!

Leren (kan je ) leren! Leren (kan je ) leren! Leertips op maat van de middenschool Beste leerlingen en ouders, Het begrip leren leren klinkt jullie waarschijnlijk niet onbekend in de oren. We hopen dat er in de basisschool al

Nadere informatie

Workshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?

Workshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent? Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt

Nadere informatie

NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID-SCHRIJFVAARDIGHEID CSE KB

NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID-SCHRIJFVAARDIGHEID CSE KB Examen VMBO-KB 2006 tijdvak 1 maandag 29 mei 13.30-15.30 uur NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID-SCHRIJFVAARDIGHEID CSE KB Bij dit examen horen een tekstboekje en een uitwerkbijlage. Beantwoord alle vragen en maak

Nadere informatie

Instructieboek Koken. Voor de Mpower-coach

Instructieboek Koken. Voor de Mpower-coach Instructieboek Koken Voor de Mpower-coach juni 2014 Mpower-coach Instructieboek Versie 1.2014 blz. 2 Inhoud: Inhoudsopgave blz. 3 Mpower-coach blz. 5 Thema koken : blz. 7 Module 0: Beginnen met koken blz.

Nadere informatie

Samenvatting Nederlands Module 9

Samenvatting Nederlands Module 9 Samenvatting Nederlands Module 9 Samenvatting door een scholier 1519 woorden 26 juni 2004 7,5 55 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Kiliaan Module 9: A3 Tekstsoorten A4 Structuur van de boodschap C4

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord 6. Inleiding 7

Inhoud. Voorwoord 6. Inleiding 7 Inhoud Voorwoord 6 Inleiding 7 Hoofdstuk 1 Adequaatheid / begrijpelijkheid 10 1.1 OKE 11 1.2 Het schrijven van een zin of enkele zinnen 11 1.3 Het schrijven van een korte tekst 22 1.4 Het schrijven van

Nadere informatie

Inspirerend Presenteren

Inspirerend Presenteren Inspirerend Presenteren Door Kai Vermaas & Charis Heising Bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla Inleiding Wil je leren hoe jij een presentatie kunt geven waar je zeker bent van je verhaal? En

Nadere informatie