rljksdienst voor de l'b,t.: t,, R S C v4::c.i~ oe
|
|
- Marcella Boer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ministerie van verkeer en waterstaat rljksdienst voor de ijsselmeerpolders I; I. [ l'b,t.: t,, R S C v4::c.i~ oe IJSSELME.~ i ; ~ : c l i ~ ~ = f f ~ " werkdocum~ De kosten van energie in Nederland door W. Boxsem f ebruari Cb postbus AP lelystad smedinghuis zuidsrwagenplein 2 te1.(03200) telex 40115
2 INHOUD 1. INLEIDING blz 5 2. ENERGIE EN ENERGIESOORTEN 3. RESULTATEN VAN ONDERZOEK Bijlage 1 Informatiebronnen Bijlage 2 Energie-eenheden
3 De vraag is gerezen wat de nettokosten van de verschillende soorten energie zijn, dus zonder transportkosten, belastingen en heffingen. In deze notitie zal worden getracht deze vraag te beantwoorden. 2. ENERGIE EN ENERGIESOORTEN De gestelde vraag is niet zonder meer eenduidig te beantwoorden. Eerst dient een onderscheid te worden gemaakt in de kosten van de primaire- en de dag van de secundaire energie. Energie komt in verschillende vormen voor. De primaire energie, zoals de fossiele energiebronnen steenkool, aardolie, aardgas en uranium, rnaar ook de duurzame energiebronnen, windenergie, waterkracht en biomassa, worden voor een deel bewerkt of omgezet in andere energiesoorten, de zogenaamde secundaire energie. Voorbeelden hiervan zijn benzine en elektriciteit. Deze omzetting vindt vaak plaats, omdat de secundaire energie vaak beter hanteerbaar is en gebruiksvoordelen biedt. Primaire en secundaire energie wordt voor verschillende doeleinden gebruikt: - als grondstof door de industriesector - als warmtebron door de huishoud-, diensten- en industriesector - voor verlichting door alle sectoren - voor beweging door de industrie-, landbouw- en transportsector. Het omzetten van de ene energie in de andere gaat niet zonder verlies. Van de 2750 PJ welke in 1983 in Nederland is verbruikt is slechts 55% nuttig besteed (figuur 1). AANBOD VERBRUIK AARDOLIE 40% HUISHOUDEN 23% NUTTIG A ARDG AS 32% DIENSTEN 16% 55% STEENKOOL 3% INDUSTRIE 43% OVERIGE 0% LANDBOUW 5% NIET NUTTIG 4 5% STROOM 2 5% TRANSPORT 13% Totaal 100% = 2750 PJ 1) 0.a. Uranium, wind, biomassa, e.d. Figuur 1. Energieverbruik in Nederland en verdeling van energiesoorten over verbruikssectoren
4 Met behulp van opgespoorde en aanwezige inforrnatiebronnen (zie bijlage 1) is geprobeerd de vraag naar kosten van energie in Nederland te beantwoorden. De vraag is als volgt geinterpreteerd: - van de fossiele energiebronnen aardolie, aardgas en steenkool is bepaald wat de kosten zijn voor winning, transport over zee en distributie (voor zover van belang). Daarnaast worden vermeld de kosten van belastingen en rnilieuheffingen en de winsten voor de exploitatiemaatschappijen en de staat. - van de secundaire energie elektriciteit is de eindverbruikersprijs bepaald. Hierbij is onderscheid gernaakt in fossiele energiebronnen en duurzarne energiebronnen. De uiteindelijke eindverbruikersprijs hangt af van de kapitaalslasten, de exploitatielasten, de brandstofkosten en de belastingen en mjlieuhef'fingen. - van een aantal fossiele en duurzame energiebronnen is onderzocht wat de eindverbruikersprijs is, wanneer deze energiebronnen worden gebruikt voor warmte-opwekking in stookinstallaties. Veelal ontstaat naast warmte ook elektriciteit. Dit wordt we1 warrntekrachtkoppeling genoemd. Een voorbeeld op grote schaal is in dit verband de stadsverwarrning. 3. RESULTATEN VAN ONDERZOEK De onderzoeksresultaten en berekeningen zijn sam gevat in de tabellen 1, 2 en 3. Alle kosten zijn uitgedrukt in gld/gj!77. Tabel 1. Kosten van fossiele energiebronnen. Prijspeil januari 1984 kosten energiebron produktie transport distributie belasting winst totaal heff ingen aardolie uit Midden Oosten Noordzee 2,85-11,40 Aardgas kleinverbruikers 0,70 steenkolen uit Polen 1,15 0,60 Zuid Afrika 0,85. 1,lO U.S.A ,40 Engeland E.G. 3,75 W. Duitsland 6,lO Bron: Shell, 1983 en VEGIN, ) 1GJ = 10 J, voor nadere uitleg wordt verwezen naar bijlage 2.
5 i De produktiekosten van aardgas behoort met 0,70 gld/gj tot een van de laagste kosten. Opvallend is het grote aandeel dat de staat en exploitatiemaatschappijen voor zich opeisen, wanneer gekeken wordt naar de totale kosten.(ic. de eindverbruikersprijs voor de consument). IHoe dit ligt bij de andere energiebronnen is niet te achterhalen. Tabel 2. Kosten elektriciteitsproduktie.prijspei1 januari 1984 kosten energiebron kapitaal onderhoud brandstof belasting totaal kolen aardgas stookolie uranium (technische visie) uranium (milieu visie) wind 0 10 m 0 16 m 0 30 m waterkracht Bron: E.S.C ) wordt de opgewekte elektriciteit voor eigen gebruik bestemd, dan vervalt de belasting 2) afschrijving 20 jaar Aan de totale kosten voor elektriciteitsproduktie mag niet meer dan een indicatieve waarde worden toegekend. Er is bij voorbeeld geen rekening gehouden met systeemeffecten en met effecten die van belang zijn bij een benadering van uit nationaal gezichtspunt (ESC 1983). Ten aanzien van uranium kan uit de tabel duidelijk het verschil worden afgeleid tussen de milieuvisie en de technologische visie. Tabel 3. Kosten warmteproduktie. Prijspeil januari 1984 rende- besparing aard- kapitaal kosten brandstof belasting totaal energiebron ment gas in m3/jaar onderhoud winst aardgas 90% 1, ,60 21,90 biogas 1500 mestvarkens 3000 mestvarkens 4500 mestvarkens aardwarmte houtverbranding afvalhout geteeld hout Bron: ESC 1983
6 Uit de tabel kan worden opgemaakt dat onder bepaalde omstandigheden biogas een,zinvol alternatief kan zijn voor aardgas. Dit geldt ook voor houtverbranding. Vandaar dat voortgezet onderzoek naar de rneest produktieve energiegewassen (populieren klonen, wilgen klonen, riet e.d.) dringend gewenst is. De Flevopolder biedt hiertoe geode rnogelijkheden bij voorbeeld op het voormalige rietproefveld NZ 17. Tot slot nog enkele afsluitende opmerkingen: - Voor alle drie de tabellen is aangenomen dat 19% B.T.W. is betaald. Dit behoeft niet te worden betaald indien de opgewekte elektriciteit en geproduceerde warmte door de zelfopwekker/producent voor eigen gebruik wordt benut. - Er is geen rekening gehouden met investerings- en energiesubsidies, die van toepassing zijn. Dit kan rn.n. voor dc particulier cn logere overheden we1 oplopen tot 40% van de kapitaalsinvesteringen. Het gevolg is dat de energiekosten per GJ dan zullen dalen. - In bijlage 1 Inforrnatiebronnen, zijn alle inforrnatiebronnen opgesomd, waarvan op een of ander wijze gebruik is gemaakt.
7 INFORMATIEBRONNEN Algemeen Algemene Energie Raad Klein vademecum voor de energie 1980 Uitg. Staatsdrukkerij, 's-gravenhage 1980 Centrum voor Energie Besparing Het Ce scenario Uitg. Centrum voor Energie besparing, Delft, januari 1983 Erik Lysen Eindloze energie Alternatieven voor de samenlevening Uitg. Spectrum, Utrecht, 1980 Aulapocket 600 Shell-technologic 2/1982 Exploitatiebeleid, techniek en kosten Uitg. Shell Nederland B.V., oktober 1982 Shell Energie in kort bestek Uitg. Shell Nederland, b.v. Rotterdam 1983 Stuurgroep Maatschappelijke Discussie Energiebeleid Het Tussenrapport Uitg. SMDE, 's-~ravenha~e; januari 1983 Stuurgroep Maatschappelijke Discussie Energiebeleid Kostprijs van enige energietechnieken, Studie verricht door Energie Studie Centrum (ESC) September 1983, Bijlage B.1. Uitg. SMDE, Is-Gravenhage, november 1983 Werkgrope Energie Discussie INFO-pakket in het kader van de maatschappelijke discussie energie beleid Uitg. Centrum voor energiebesparing Delft, november 1982 AARDGAS Algemene Energie Raad Advies over het aardgasbeleid GAS, nr. 8, augustus 1983 Vincent Bakker en Feike Salverda De Jacht op om aardgas Vrij Nederland, Amsterdam, 15 januari 1983 Vincent Bakker en Feike Salverda De prijs van om aardgas Vrij Nederland, Amsterdam, 12 februari 1983 C.B.S. Statistiek van de gasvoorzieningen in Nederland 1979 Uitg. Centraal Bureau voor de statistiek, Voorburg 1980
8 C.B.S. Telefonische inlichting door de heer Beems, december 1983 G.G. Groenewegen De prijs van aardgas Gas, jrg. 103, nummer 9 oktober 1983 'N.V. Nederlandse Gasunie Nederland en zijn aardgas Uitg. Gasunie, Groningen, 1981 VEGIN, de heer Jansen Telefonische inlichtingen over aardgasprijzen december 1983 F.G.M. Wieleman De economische betekenis van het Nederlandse aardgas Economische statische berichten 22 September 1982 AARDWARMTE E. Mot De levensvatbaarheid van aardwarmte in relatie tot andere energiebronnen Energiespectrum, mei 1982 E. Mot De betekenis van aardwarmte voor stadsverwarming Gas, jr. 103, nr. 10 oktober 1983 R.D. Schuilingen J.C. Varekamp Geothermische Energie Atoomenergie en haar toepassingen, jr. 16, 1974 BIOGAS Werkgroep "Bedrijfsopzetten Biogasinstallaties" Biogas op veebedrijven. Toepassingsmogelijkheden en perspectieven IMAG, Wageningen, november 1982, publikatie nr. 176, '.., H.R. Poelma Energie winning uit mest Notitie IMAG, Wageningen, oktober 1981 ELEKTRICTEIT Directie Arnhemse instellingen van elektriciteitsbedrijven in Nederland Elektriciteit in Nederland 1982 Uitg. SEP, GKN, KEKMA, VEEN envdgn, Arnhem 1983
9 K. de Koning en H.B. Leeuwerke Het stoken van vaste brandstoffen Landbouw mechanische jrg. 34, nr. 12, december 1983
10 Bijlage 2 De eenheid van energie in het officiele SI-stelsel is de 'joule', afgekort J. Een hoeveelheid energie per tijdseenheid heet vermogen vaak aangeduid met de letter P. De officiele dimensie is 'joule per seconde', afgekort J/s; de dimensie J/s wordt vaak aangeduid met de eenheid 'Watt' afgekort W. Hieruit volgt dat per definitie geldt 1 J = 1 Ws. Omdat de eenheid van energie erg klein is wordt vaak gebruik gemaakt van schaalfactoren, hetgeen leidt tot grootheden als: 3 kj (kilojoule) : 106J MJ (Megajoule) : 109J GJ (Gigajoule) : lo1$ TJ (Terajoule) : 1015J PJ (Petajoule) : 10 J In de praktijk wordt voor elektrische energie meestal een uitzondering gemaakt. Deze wordt dan uitgedrukt in de eenheid Wh (Wattuur), hetgeen niets angers betekent dan 3600 J. Zo geldt ook 1 kwh = 3600 kj = 3,6 x 10 J = 3,6 MJ, enz.). In sommige publikaties komt ook nog de eenheid "calorie" voor, 1 cal. = 4,2 J. Zo is dan 1 kcal = 4,2 kj of omgekeerd 1 J = 0,24 cal.
[.: ; s. I -" :n zijn als regel eerste versies van te schrijven rapporten. Werkdocument 1984-185 Cb/Cdw van W. Boxsern. september.
Ripsdiensl vwr da Uwlmoer~0ld.R. Smedinghuia, LeWad Werkdocument 1984-185 Cb/Cdw van W. Boxsern september. 1984' De kosten van energie in Nederland per 1 januari 1984 INHOUD.,.,. 1. INLEIDING 2 2. ENERGIE,
Nadere informatieKernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)
Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere
Nadere informatieECN-N Energiescenario s Drenthe 2030
December 2016 ECN-N--16-031 Energiescenario s Drenthe 2030 Gerdes, J. Gewijzigd op: 16-12-2016 13:20 2 Inhoud 1 Context van de energiescenario s voor 2030 4 2 Uitgangspunten voor drie scenario s 5 3 Ontwikkelingen
Nadere informatieSamenvatting NaSk 1 Hoofdstuk 5
Samenvatting NaSk 1 Hoofdstuk 5 Samenvatting door R. 956 woorden 12 oktober 2015 7,4 4 keer beoordeeld Vak NaSk 1 Paragraaf 1 De belangrijkste energiebronnen in huis zijn elektriciteit en aardgas. De meeste
Nadere informatieRol energiedragers binnen de Nederlandse energievoorziening
Indicator 12 februari 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Energie speelt een cruciale
Nadere informatieHoofdstuk 3. en energieomzetting
Energie Hoofdstuk 3 Energie en energieomzetting Grootheid Energie; eenheid Joule afkorting volledig wetenschappelijke notatie 1 J 1 Joule 1 Joule 1 J 1 KJ 1 KiloJoule 10 3 Joule 1000 J 1 MJ 1 MegaJoule
Nadere informatieEnergie: inleiding en beleid Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (
Indicator 11 augustus 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Energiedragers De economie
Nadere informatieEfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving
Warmte en koude Kennis, advies, instrumenten en financiële steun EfficiEncy Duurzaam GebouwDe omgeving energie financiering KEnnis industrie instrumenten EnErgiEbEsparing De Nederlandse overheid streeft
Nadere informatieKen en begrijp je energiegebruik Leer om te gaan met de begrippen en eenheden
Ken en begrijp je energiegebruik Leer om te gaan met de begrippen en eenheden Rekenen met Energie Vragen en antwoorden over energie en besparingen voor VVE 010 22 juni 2017 Frans Debets www.debetsbv.nl
Nadere informatieNije enerzjy foar Fryslân. september 2013
Nije enerzjy foar Fryslân september 2013 Inleiding Nije enerzjy foar Fryslân - 1 Nije enerzjy foar Fryslân Nije enerzjy foar Fryslân geeft een beeld van feiten en cijfers op het gebied van duurzame energie.
Nadere informatie[Samenvatting Energie]
[2014] [Samenvatting Energie] [NATUURKUNDE 3 VWO HOOFDSTUK 4 WESLEY VOS 0 Paragraaf 1 Energie omzetten Energiesoorten Elektrisch energie --> stroom Warmte --> vb. de centrale verwarming Bewegingsenergie
Nadere informatieENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Samenvatting
ENERGIEBALANS VAN HET BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST 216 Samenvatting EINDVERSIE - OKTOBER 218 1. Samenvatting van de energiebalans 216 Elk jaar stelt Leefmilieu Brussel de energiebalans van het Brussels
Nadere informatieRol energiedragers binnen de Nederlandse energievoorziening
Indicator 9 december 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Rol energiedragers binnen de
Nadere informatieBron: Google Downloaden Pleio 1 mw per jaar Van: Rob Voor: Rob betreft: cijfers werkdocument datum: voortschrijdend, 24 december 2008
Bron: Google Downloaden Pleio 1 mw per jaar Van: Rob Voor: Rob betreft: cijfers werkdocument datum: voortschrijdend, 24 december 2008 EJ = 10 18 PJ = 10 15 TJ = 10 12 GJ = 10 9 MJ = 10 6 KJ = 10 3 1 w
Nadere informatiewerkdocument rijksdienst voor de ijsselrneerpolders J. Nicolai 1983-109 Cdw ministerie van verkeer en waterstaat
ministerie van verkeer en waterstaat rijksdienst voor de ijsselrneerpolders werkdocument I De kosten van verschillende energiebronnen door J. Nicolai me i 1983-109 Cdw postbus 600 8200 AP lelystad Smedinghuis
Nadere informatieBegrippen. Broeikasgas Gas in de atmosfeer dat de warmte van de aarde vasthoudt en zo bijdraagt aan het broeikaseffect.
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Informatieblad Begrippen Biobrandstof Brandstof die gemaakt wordt van biomassa. Als planten groeien, nemen ze CO 2 uit de lucht op. Bij verbranding van de biobrandstof komt
Nadere informatieBruto elektriciteitsproductie en inzet energiedragers,
Bruto elektriciteitsproductie en inzet energiedragers, 1998-2017 Indicator 29 januari 2019 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens
Nadere informatieENERGIEMONITOR Uitgeest
ENERGIEMONITOR 2018 Uitgeest Energiemonitor 2018 Uitgeest, pagina 2/25 Inhoud Inleiding 3 Beleidscontext 4 Energiegebruik 6 CO2-uitstoot 8 Duurzame energieproductie 10 Conclusies 14 Bijlagen A Overzicht
Nadere informatieBruto elektriciteitsproductie en inzet energiedragers,
Bruto elektriciteitsproductie en inzet energiedragers, 1998-2016 Indicator 6 juli 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt
Nadere informatieFysieke energiestroom rekeningen
Wetenschappelijk Comité van het INR 26 september 2017 Fysieke energiestroom rekeningen 2014-2015 Vincent Vandernoot Federaal Planbureau Inleiding Wat? Energie-aanbod en -gebruik binnen de economie en stromen
Nadere informatiede slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie
de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie 1 Alliander is van jou Wij staan voor een energievoorziening die iedereen onder gelijke condities toegang geeft
Nadere informatieHERNIEUWBARE ENERGIE IN ITALIË
HERNIEUWBARE ENERGIE IN ITALIË Overzicht 1 Hernieuwbare energiebronnen (hierna ook: HE) spelen een belangrijke rol in het kader van het Italiaanse energiesysteem. Ze worden uitvoerig gebruikt om elektriciteit
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2014
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2014, Vito, januari 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2014 bedraagt 5,7 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieEmissiekentallen elektriciteit. Kentallen voor grijze en niet-geoormerkte stroom inclusief upstream-emissies
Emissiekentallen elektriciteit Kentallen voor grijze en niet-geoormerkte stroom inclusief upstream-emissies Notitie: Delft, januari 2015 Opgesteld door: M.B.J. (Matthijs) Otten M.R. (Maarten) Afman 2 Januari
Nadere informatieDoor: Vincent Damen Ninja Hogenbirk Roel Theeuwen
Door: Vincent Damen Ninja Hogenbirk Roel Theeuwen 31 mei 2012 INHOUDSOPGAVE Inleiding... 3 1. Totale resultaten... 4 1.1 Elektriciteitsverbruik... 4 1.2 Gasverbruik... 4 1.3 Warmteverbruik... 4 1.4 Totaalverbruik
Nadere informatieVerbruik van duurzame energie,
Indicator 15 december 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aandeel duurzaam in het
Nadere informatieVerbruik van duurzame energie,
Indicator 28 april 2009 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aandeel duurzaam in het binnenlandse
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2013, Deel I: hernieuwbare energie, Vito, september 2014 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2013 bedraagt 5,9% Figuur 1 bio-elektriciteit
Nadere informatieBIJLAGE 1 - DEFINITIES EN EENHEDEN
BIJLAGE 1 - DEFINITIES EN EENHEDEN Energie De basiseenheid voor energie is de Joule (J). Bij elektriciteitslevering wordt echter bijna uitsluitend gebruik gemaakt van de eenheid kwh (kilowattuur), gelijk
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Verwarmen en isoleren (Newton)
Samenvatting Natuurkunde Verwarmen en isoleren (Newton) Samenvatting door een scholier 1404 woorden 25 augustus 2003 5,4 75 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Verwarmen en isoleren Warmte en energie 2.1 Energievraag
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2013
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris duurzame energie in Vlaanderen 2013, Deel I: hernieuwbare energie, Vito, februari 2015 1 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2013 bedraagt 5,8 % Figuur 1 zon-elektriciteit
Nadere informatieNieuwe methodiek CO 2 -voetafdruk bedrijventerreinen POM West-Vlaanderen. Peter Clauwaert - Gent 29/09/11
Nieuwe methodiek CO 2 -voetafdruk bedrijventerreinen POM West-Vlaanderen Peter Clauwaert - Gent 29/09/11 Inhoud presentatie 1.Afbakening 2.Inventarisatie energie 3.CO 2 -voetafdruk energieverbruik 4.CO
Nadere informatieEnergieverbruik per energiedrager,
Indicator 18 december 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het Nederlandse energieverbruik
Nadere informatieBronnen van energie. Rianne van den Braak. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/68693
Auteur Rianne van den Braak Laatst gewijzigd 03 February 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/68693 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatie1. Energieverbruik op uw bedrijf
Bedrijfsnummer: 886 Datum uitdraai monitor: 6-1-218 1. Energieverbruik op uw bedrijf Het energieverbruik ligt op uw bedrijf in 217 op 44,3 kwh per 1. kilo melk. Hiervan is 4,8 voor overige elektrische
Nadere informatieT. B.V. DE WERKHYPOTHESE: DE ONTWIKKELING VAN DE ENERGIESITUATIE. door. H. J. Snel. 1979-56 Abw f ebruari
W E R K D O C U M E N T T. B.V. DE WERKHYPOTHESE: DE ONTWIKKELING VAN DE ENERGIESITUATIE door H. J. Snel 1979-56 Abw f ebruari R I J K S D I E N S T V O O R D E I J S S E L M E E R P O L D E R S S M E
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek
Centraal Bureau voor de Statistiek TOELICHTING STATLINETABEL EINDVERBRUIKERSPRIJZEN AARDGAS EN ELEKTRICITEIT Arthur Denneman Samenvatting: In juli is een vernieuwde StatLinetabel met eindverbruikersprijzen
Nadere informatieCommissie Benchmarking Vlaanderen
Commissie Benchmarking Vlaanderen 023-0096 TOELICHTING 09 WARMTE KRACHT KOPPELING 1. Inleiding Warmte Kracht Koppeling (WKK) is het gecombineerd genereren van warmte, meestal onder de vorm van stoom, en
Nadere informatieEnergieverbruik per energiedrager,
Indicator 10 september 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het Nederlandse energieverbruik
Nadere informatieCO2-monitor 2013 s-hertogenbosch
CO2-monitor 2013 s-hertogenbosch Afdeling Onderzoek & Statistiek Maart 2013 2 Samenvatting In deze monitor staat de CO2-uitstoot beschreven in de gemeente s-hertogenbosch. Een gebruikelijke manier om de
Nadere informatieBiomassa: brood of brandstof?
RUG3 Biomassa: brood of brandstof? Centrum voor Energie en Milieukunde dr ir Sanderine Nonhebel Dia 1 RUG3 To set the date: * >Insert >Date and Time * At Fixed: fill the date in format mm-dd-yy * >Apply
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2016, Vito, oktober 2017 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2016 bedraagt 6,4% Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieBijlage 2 Potentieelberekening energiestrategie 1/5
Bijlage 2 Potentieelberekening energiestrategie 1/5 Bijlage 2 Potentieelberekening energiestrategie 2/5 Toelichting bij scenario-analyse energiebeleid Beesel Venlo Venray Deze toelichting beschrijft wat
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2015, Vito, september 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2015 bedraagt 6,0 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieHoofdstuk 3. en energieomzetting
Hoofdstuk 3 Energie en energieomzetting branders luchttoevoer brandstoftoevoer koelwater condensator stoomturbine generator transformator regelkamer stoom water ketel branders 1 Energiesoort Omschrijving
Nadere informatie1 Nederland is nog altijd voor 92 procent afhankelijk van fossiele brandstoffen
achtergrond Afscheid van fossiel kan Klimaatverandering is een wereldwijd probleem. Energie(on)zekerheid ook. Dat betekent dat een transitie naar een veel duurzamere economie noodzakelijk is. Het recept
Nadere informatieDuurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025
Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025 Willemien Veele Cor Kamminga 08-04-16 www.rijksmonumenten.nl Achtergrond en aanleiding Ambitie om in 2020 16% van de energie duurzaam op te wekken in Fryslân
Nadere informatieENERGIEMONITOR Heerhugowaard
ENERGIEMONITOR 2018 Heerhugowaard Energiemonitor 2018 Heerhugowaard, pagina 2/24 Inhoud Inleiding 3 Beleidscontext 4 Energiegebruik 6 CO2-uitstoot 8 Duurzame energieproductie 10 Conclusies 13 Bijlagen
Nadere informatieRekenen met Energie. Vragen en antwoorden over energie en besparing voor. 5 november Frans Debets.
Rekenen met Energie Vragen en antwoorden over energie en besparing voor 5 november 2016 Frans Debets www.debetsbv.nl Energie Besparen Waarom wil je dat? Hoe pak je het aan? Kosten besparen; Waarde verkoopbaarheid
Nadere informatieEnergie in de provincie Utrecht. Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel
Energie in de provincie Utrecht Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel Doel van Onderzoek Dit onderzoek dient om: 1. Een nieuw overzicht samen te stellen van het energiegebruik
Nadere informatieWestvoorne CO 2 - uitstoot
Westvoorne CO 2 - uitstoot De grafiek geeft de CO 2-uitstoot verdeeld over de hoofdsectoren over de jaren 2010 tot en met 2013. Cijfers zijn afkomstig uit de Klimaatmonitor van RWS. Cijfers over 2014 zijn
Nadere informatieAanbod en verbruik van elektriciteit,
Indicator 14 november 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2016 bedroeg het totale
Nadere informatieInleiding: energiegebruik in bedrijven en gebouwen
Inleiding: energiegebruik in bedrijven en gebouwen Energie Energie is een eigenschap van de materie die kan worden omgezet in arbeid, warmte of straling. De eenheid van energie is de Joule. De fundamentele
Nadere informatie1 ENERGIE Inleiding Het omzetten van energie Fossiele brandstoffen Duurzame energiebronnen
1 ENERGIE... 2 1.1. Inleiding... 2 1.2. Het omzetten van energie... 2 1.3. Fossiele brandstoffen... 5 1.4. Duurzame energiebronnen... 7 1.5. Kernenergie... 9 1.6. Energie besparen... 10 1.7. Energieverbruik
Nadere informatieBio-WKK en WKK in de glastuinbouw: meer met minder
Voor kwaliteitsvolle WarmteKrachtKoppeling in Vlaanderen Bio-WKK en WKK in de glastuinbouw: meer met minder 16/12/2010 Cogen Vlaanderen Daan Curvers COGEN Vlaanderen Houtige biomassa in de landbouw 16
Nadere informatieRol energiedragers binnen de Nederlandse energievoorziening
Indicator 14 augustus 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De energievoorziening van Nederland
Nadere informatieToets_Hfdst10_BronnenVanEnergie
Toets_Hfdst10_BronnenVanEnergie Vragen Samengesteld door: visign@hetnet.nl Datum: 31-1-2017 Tijd: 11:10 Samenstelling: Geowijzer Vraag: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,
Nadere informatieENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2010 60%
ENERGIE- OBSERVATORIUM Kerncijfers 2010 20% 80% 60% 40% Federale Overheidsdienst Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Vooruitgangstraat 50 1210 BRUSSEL Ondernemingsnr.: 0314.595.348 http://economie.fgov.be
Nadere informatieEnergie nulmeting. Regio Amstelland-Meerlanden. Bosch & Van Rijn Consultants in renewable energy & planning. Twynstra Gudde Adviseurs en Managers
Energie nulmeting Regio Amstelland-Meerlanden Concept 22 oktober 2008 Opdrachtgever: Twynstra Gudde Adviseurs en Managers Opgesteld door: Bosch & Van Rijn Drs. G. Bosch Ing. J. Dooper Inhoudsopgave 1.
Nadere informatieModule 4 Energie. Vraag 3 Een bron van "herwinbare" energie is: A] biomassa B] de zon C] steenkool D] aardolie E] bewegend water
Module 4 Energie Vraag 1 Wat hoort bij het indirect energieverbruik van een apparaat? Kies het BESTE antwoord A] De energie wat het apparaat nuttig verbruikt. B] De energie die het apparaat niet nuttig
Nadere informatieHoe hoog staat u op de prestatieladder?
Hoe hoog staat u op de prestatieladder? ir. Siert Wiersema, adjunct directeur AERZEN Nederland BV ENERGY EFFICIENCY in de PROCESINDUSTRIE Energieakkoord, Klimaatwet MVO, CO₂-footprint Hernieuwbare energiebronnen
Nadere informatieDUURZAME OPLOSSINGEN VOOR DE WARMTEVRAAG
DUURZAME OPLOSSINGEN VOOR DE WARMTEVRAAG Introductie Jon van Diepen Register Energie Adviseur (rea) Afgestudeerd in Business of Energy Systems (TopTech/TU Delft) Achtergrond: ICT / Financieel Analist Interessegebied:
Nadere informatieWindenergie in Wijk bij Duurstede
Windenergie in Wijk bij Duurstede J.H. Fred Jansen Nationaal Kritisch Platform Windenergie (NKPW) www.nkpw.nl Bruto opbrengst windenergie in Nederland en Wijk bij Duurstede Netto opbrengst Geluid windturbines
Nadere informatieEnergieverbruik door de industrie,
Indicator 29 september 2014 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2013 (nader voorlopige
Nadere informatieEnergievisie Borne 22 september 2011. Michel Leermakers Linda Rutgers Twence. Co Kuip HVC. www.twence.nl
Energievisie Borne 22 september 2011 Michel Leermakers Linda Rutgers Twence Co Kuip HVC Inhoud van vanochtend Gemeente Borne Visie Twence Werkwijze Energievisie Resultaten Huidige energieconsumptie Bronpotentieel
Nadere informatieFeiten en Cijfers Energie Gemeente Berg en Dal
Feiten en Cijfers Energie Gemeente Berg en Dal Raadsbijeenkomst Edward Pfeiffer, Claudia Algra 7 april 2016 Gemeente Berg en Dal Programma Tijd Onderwerp Verantwoordelijke 21:30 21:35 Opening Wethouder
Nadere informatieRendementen en CO -emissie van elektriciteitsproductie in Nederland, update 2012
Webartikel 2014 Rendementen en CO -emissie van 2 elektriciteitsproductie in Nederland, update 2012 Reinoud Segers 31-03-2014 gepubliceerd op cbs.nl CBS Rendementen en CO2-emissie elektriciteitsproductie
Nadere informatieElektrische energie en elektrisch vermogen
Elektrische energie en elektrisch vermogen Grootheid Symbool Eenheid Lading Q C: Coulomb Spanning U V: Volt Stroomsterkte I A: Ampère Energie E J: Joule Weerstand R Ω: Ohm Spanning: noodzakelijk om lading
Nadere informatieDuorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie
Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities
Nadere informatieEnergieprijzen in vergelijk
CE CE Oplossingen voor Oplossingen milieu, economie voor milieu, en technologie economie en technologie Oude Delft 180 Oude Delft 180 611 HH Delft 611 HH Delft tel: tel: 015 015 150 150 150 150 fax: fax:
Nadere informatieWarmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk
Warmte in Nederland Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk Warmte kost veel energie Warmtevoorziening is verantwoordelijk voor bijna 40% van het energiegebruik in Nederland.
Nadere informatieTB141-E Introductie in Energie & Industriesystemen
TB141-E Introductie in Energie & Industriesystemen Oefententamen 1 Aanwijzingen: Lees de vragen vooraf door en deel de beschikbare tijd in voor beantwoording van de vragen. Dit tentamen beslaat 20 meerkeuzevragen
Nadere informatieTotale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2
Totale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2 Industrie Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 1% besparing op gas en elektra per jaar. Totaal is dat 8 % besparing in 2020. Opbrengst: 100 kiloton.
Nadere informatieThermische Centrales voor Elektriciteit
Thermische Centrales voor Elektriciteit College spm1520 5 maart 2013 Dr.ir. Gerard P.J. Dijkema Universitair Hoofddocent Energie en Industrie Faculty of Technology, Policy and Management Industry and Energy
Nadere informatieVerbruik van hernieuwbare energie,
Indicator 20 december 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aandeel hernieuwbare energie
Nadere informatieElektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto
Elektrische auto stoot evenveel CO 2 uit als gewone auto Bron 1: Elektrische auto s zijn duur en helpen vooralsnog niets. Zet liever in op zuinige auto s, zegt Guus Kroes. 1. De elektrische auto is in
Nadere informatieEen beginners handleiding voor energie en vermogen
Een beginners handleiding voor energie en vermogen Waarom moet je leren over energie en vermogen. Het antwoord is omdat we allemaal energie verbruiken in ons dagelijks leven om te verwarmen, te koelen,
Nadere informatieLes De kosten van energie
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les De kosten van energie Werkblad Les De kosten van energie Werkblad Elke dag gebruiken we heel wat energie om het huis warm te houden en te verlichten, televisie te kijken,
Nadere informatieTool Burgemeestersconvenant Actualisatie nulmeting 2011 & inventaris 2012
17/11/2014 Tool Burgemeestersconvenant Actualisatie nulmeting 2011 & inventaris 2012 Kadering» VITO actualiseert jaarlijks, in opdracht van LNE, CO 2 -inventaris gemeenten» Taken voorzien in actualisatie
Nadere informatieVerkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking
Verkoopbaarheid en verhuurbaarheid van vastgoed verhogen door Duurzame Energieopwekking Erik van der Steen HYS legal 1 HYS Legal Inleiding Triodos Bank: Waarom we graag duurzaam vastgoed financieren Jones
Nadere informatieHernieuwbare elektriciteit,
Indicator 17 juli 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De productie van hernieuwbare elektriciteit
Nadere informatieDebets b.v. - Stadskanaal vs april PV als alternatief voor wind. Windmolenpark v.s. zonneweide
Windmolenpark v.s. zonneweide Een vergelijking tussen twee opties voor duurzame energieproductie. Door Debets b.v. op verzoek van de gemeente Stadskanaal. Versie: april 2014 1 Inleiding. De gemeente Stadskanaal
Nadere informatiehttp://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03
1 van 13 5-7-2011 17:03 Enquête Enquête beheer Ingelogd als: aqpfadmin Uitloggen Enquête sta s eken Enquête beheer > De Klimaat Enquête van het Noorden > Statistieken Algemene statistieken: Aantal respondenten
Nadere informatieEnergieLokaal Wij krijgen Kippen en Debets BV. Rekenen met Energie
Organisatie: Datum: Locatie: Docent: Verslag: en Debets BV 20 februari 2014 Oldschool, Gaasterlandstraat 5. Frans Debets (fransdebets@debetsbv.nl) Frank Boon (frank@wijkrijgenkippen.nl) Dit verslag is
Nadere informatieHandreiking Aanvulling op het EEP - Addendum op de MEE. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken
Handreiking Aanvulling op het EEP - Addendum op de MEE In opdracht van het ministerie van Economische Zaken Handreiking Aanvulling op het EEP - Addendum op de MEE Deze handreiking bevat informatie over
Nadere informatieENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers % 80% 60% 40%
ENERGIE- OBSERVATORIUM Kerncijfers 2012 20% 80% 60% 40% Deze brochure wordt gepubliceerd met als doel door een efficiënt en doelgericht gebruik van de statististische gegevens, van marktgegevens, van de
Nadere informatiede 6 belangrijkste misvattingen op de weg naar een 100% duurzame energievoorziening
de 6 belangrijkste misvattingen op de weg naar een 100% duurzame energievoorziening De 6 belangrijkste misvattingen op de weg naar een 100% duurzame energievoorziening BEKENDHEID EUROPESE ENERGIEDOELSTELLINGEN
Nadere informatieTabellenbijlage. Michiel Hekkenberg (ECN) Martijn Verdonk (PBL) (projectcoördinatie) Oktober 2014 ECN-O--14-052
Tabellenbijlage Michiel Hekkenberg (ECN) Martijn Verdonk (PBL) (projectcoördinatie) Oktober 2014 ECN-O--14-052 Verantwoording Dit rapport is de tabellenbijlage bij de Nationale Energieverkenning 2014 verschenen
Nadere informatieProf. Jos Uyttenhove. E21UKort
Historisch perspectief 1945-1970 Keerpunten in de jaren 70 oliecrisis en milieu Tsjernobyl (1986) ramp door menselijke fouten Kyoto protocol (1997) (CO 2 en global warming problematiek) Start alternatieven
Nadere informatieZonder kernenergie of fossiel, kan dat? Frans Rooijers directeur CE Delft
Zonder kernenergie of fossiel, kan dat? Frans Rooijers directeur CE Delft CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, transport en grondstoffen Economische, technische en beleidsmatige
Nadere informatieHoge energieprijzen. Mazout blijft een voordelige brandstof.
Hoge energieprijzen. Mazout blijft een voordelige brandstof. Dit document zal u helpen een beter inzicht te krijgen in de verbruikskosten, in een huishoudelijke omgeving, voor de verschillende energiebronnen.
Nadere informatieIntersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting
Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting DUTCH Wedstrijd Correspondentie en notuleren De wedstrijdtekst bevindt zich in de derde kolom van de lettergrepentabel in art. 19.1 van het Intersteno
Nadere informatieHernieuwbare elektriciteit,
Indicator 22 januari 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In 2011 is 12 miljard kwh elektriciteit
Nadere informatieEnergie. Energie thuis Energie in Nederland Energie op de wereld
Energie Energie Energie thuis Energie in Nederland Energie op de wereld Grootheden 1 J(oule) = 1 Nm =?? Watt gedurende 1 seconde =?? Ws 1 Watt = 1 J/s = vermogen = de snelheid waarmee arbeid wordt verricht.
Nadere informatieENERGIE- OBSERVATORIUM. Kerncijfers 2013 20% 80% 60% 40%
ENERGIE- OBSERVATORIUM Kerncijfers 2013 20% 80% 60% 40% Deze brochure wordt gepubliceerd met als doel door een efficiënt en doelgericht gebruik van de statistische gegevens, van marktgegevens, van de databank
Nadere informatieVerbruik van hernieuwbare energie
Indicator 11 juli 2017 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het aandeel hernieuwbare energie
Nadere informatieWarmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk
Nationaal Expertisecentrum Warmte maakt duurzame warmte en koude mogelijk Warmte in Nederland Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk In opdracht van 1 Warmte kost veel energie
Nadere informatieLes De kosten van energie
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les De kosten van energie Werkblad Les De kosten van energie Werkblad Elke dag gebruiken we heel wat energie om het huis warm te houden en te verlichten, televisie te kijken,
Nadere informatieEindexamen aardrijkskunde vmbo gl/tl 2003 - I
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. OMGAAN MET NATUURLIJKE HULPBRONNEN figuur 1 De kringloop van het water A B LAND ZEE 2p 1 In figuur 1 staat de kringloop van het
Nadere informatie