Melden heeft zin! te oud. Nationaliteit. te homo. te zwanger. te allochtoon. te mannelijk. voor de discotheek?! te gehandicapt. voor zorgtaken?!

Transcriptie

1 Burgerlijke staat (gehuwd/ongehuwd) Handicap/ Chronische ziekte Politieke gezindheid Ras te oud voor je baas?! te homo voor je buren?! te zwanger voor contractverlenging?! te allochtoon voor de discotheek?! te mannelijk voor zorgtaken?! te gehandicapt voor een baan?! Melden heeft zin! Nationaliteit Godsdienst Seksuele gerichtheid Arbeidsduur (voltijd/deeltijd) Levensovertuiging Geslacht (man/vrouw) Arbeidscontract (bepaalde/onbepaalde tijd) Leeftijd Monitor 213

2 Colofon De Monitor 213 is een uitgave van het Meldpunt Discriminatie Drenthe Redactie Vormgeving Contact Mariele Mijnlieff Maurits Sengers Eemland 5b postbus AZ Assen

3 Discriminatie monitor Drenthe Inleiding Het Meldpunt Discriminatie Drenthe Iedere gemeente is verplicht een onafhankelijk meldpunt hebben waar burgers terecht kunnen in geval van discriminatie. Dit wordt bepaald in de Wet Gemeentelijke Antidiscriminatiebureaus (WGA). In Drenthe is gekozen om de krachten te bundelen in één gezamenlijk meldpunt: het Meldpunt Discriminatie Drenthe (MDD). Alle inwoners van Drenthe die discriminatie ervaren -of daarvan getuige zijn- kunnen terecht bij het MDD voor het melden, advies en begeleiding. De inwoners van de gemeente Emmen kunnen melden bij Meldpunt Discriminatie Emmen. Het Meldpunt Discriminatie Drenthe en het meldpunt in Emmen werken nauw samen. Deze monitor geeft een beeld van heel Drenthe. Wat doet het meldpunt? Het MDD is een onafhankelijke organisatie die alle meldingen van discriminatie registreert. Het meldpunt biedt gratis begeleiding en advies aan de melders. In veel gevallen past het MDD een hoor-wederhoor toe, waarbij beide verhalen in beeld worden gebracht. De mogelijke vervolgstappen worden besproken, bijvoorbeeld bemiddeling, aangifte bij de politie of een procedure bij het College voor de Rechten van de Mens (CRM) voorheen Commissie Gelijke Behandeling (CGB). Soms worden scholen, werkgevers of uitzendbureaus aangeschreven namens de melder, soms worden melders ondersteund bij het voeren van gesprekken, het doen van aangifte of gedurende het juridische proces. In alle gevallen is de wens van de melder leidend in de stappen die het meldpunt onderneemt. Ingebed in een landelijk netwerk van expertise Discriminatie houdt niet op bij de grens van de gemeente of provincie. Het MDD is lid van de landelijke Brancheorganisatie Antidiscriminatiebureaus (LBA). Dit bevordert een uniforme werkwijze bij klachten en registratie. Er wordt gewerkt volgens het landelijk protocol. Sinds 212 registreert het MDD volgens landelijke richtlijnen in het LBA-net registratiesysteem. Deze landelijk aanpak maakt het mogelijk specifieke expertise te ontwikkelen, te delen en ook landelijk een goed beeld te krijgen van discriminatie ervaringen die zijn gemeld. Registratie Het MDD registreert alle meldingen die bij het meldpunt binnenkomen. Deze monitor geeft een beeld van het aantal meldingen van discriminatie in Drenthe in 213. Het gaat hierbij om ervaren discriminatie waarvan melding is gemaakt bij het meldpunt of de politie. Soms heeft een rechter of klachtencommissie discriminatie daadwerkelijk vastgesteld. Vaak is het echter moeilijk om discriminatie objectief vast te stellen en lang niet alle meldingen worden voorgelegd aan de rechter of commissie. De goede samenwerking met politie en justitie stelt ons in staat om een zo compleet mogelijk beeld te geven van het aantal meldingen van discriminatie. De cijfers vanuit het registratiesysteem van de politie vormen een integraal onderdeel van het totaal aantal meldingen. Toch geven deze cijfers samen nog steeds maar het topje van de ijsberg weer. Uit onderzoek blijkt steeds dat van alle mensen die discriminatie ervaren slechts 5% tot 15% dit melden. Leeswijzer Deze monitor geeft voor 213 het beeld van het aantal meldingen van discriminatie in Drenthe. We gaan in op de omvang van het aantal meldingen, het maatschappelijke terrein, de discriminatiegrond en de aard van de discriminatie. Waar relevant worden deze cijfers in de context van voorgaande jaren en omliggende provincies geplaatst.

4 2 Meldingen in Drenthe Het meldpunt in Drenthe bestaat nu drie jaar. Het is een relatief korte periode om op terug te blikken. Het totaal aantal meldingen in 213 in Drenthe is 137. Het totaal in 212 was in Drenthe 144. Dit betekent een kleine afname in het aantal meldingen ten opzicht van vorig jaar. Het is een lichte daling van ongeveer 5%. Ten opzichte van het jaar 211 is de toename fors, 211 was een overgangsjaar van enkele lokale meldpunten naar één meldpunt voor heel Drenthe. Het MDD was vanaf april 211 operationeel en in de zomer kwam de website beschikbaar. In 211 zijn de politiemeldingen niet integraal opgenomen in de monitor. Tabel 1: Meldingen naar herkomst, regio Drenthe 213 Herkomst meldingen Rechtstreeks bij meldpunt Eigen onderzoek Meldingen derden, met name politie * 78 * Totaal * * In 212 is doelbekladding (hakenkruizen) niet opgenomen in de monitor, in 213 wel. Dit verklaart voor een deel de toename van het aantal meldingen van de politie Herkomst meldingen Drenthe In het totaal aantal meldingen in Drenthe is een verschuiving in herkomst waar te nemen. Herkomst verwijst naar de plek waar de melding binnenkomt. Het aantal meldingen en aangiftes dat door de politie is geregistreerd is in 213 toegenomen ten opzichte van 212. Het meldpunt heeft regelmatig voorlichting gegeven aan alle basiseenheden van de politie in Drenthe. Mogelijk heeft de voorlichting ertoe bijgedragen dat de politie discriminatie vaker opneemt in de melding of aangifte. Het aantal meldingen door andere organisaties dan de politie is ook licht toegenomen. Het aantal meldingen rechtstreeks bij het meldpunt daarentegen is afgenomen. In 213 zijn er 59 meldingen rechtstreeks bij het meldpunt binnengekomen. Het meldpunt voerde in 213 geen eigen onderzoek uit, in tegenstelling tot 212, dit verklaart mogelijk een deel van de afname. Daarbij zijn 8 meldingen van discriminatie bekend die in Drenthe plaatsvonden maar buiten de provincie geregistreerd zijn. Dit gebeurt wanneer een melder buiten Drenthe woont en melding doet van een voorval dat plaatsgevonden heeft in Drenthe.

5 Discriminatie monitor Drenthe Meldingen per gemeente in Drenthe Kijken we naar het aantal meldingen per gemeente in Drenthe, dan valt op dat het (nog) om lage aantallen gaat. In 213 registreerden we de meeste meldingen in Emmen, gevolgd door Assen en Hoogeveen. Vergeleken met 212 heeft er een daling in Assen plaatsgevonden en een toename in Emmen. In Tabel 2 zien we het aantal meldingen per gemeente in de afgelopen drie jaren. Voor 212 en 213 wordt onderscheid gemaakt in woonplaats melder en plaats voorval van melders die niet in die gemeente wonen maar daar wel een voorval hebben meegemaakt. Tabel 2: Aantal meldingen per gemeente, regio Drenthe 213 Ingezetene Niet ingezetene Assen 4 31 Emmen Hoogeveen 1 13 Noorderveld 11 Westerveld 8 Meppel 8 Midden-Drenthe 7 Coevorden 7 Borger-Odoorn 6 Aa en Hunze 5 Tynaarlo 3 2 De Wolden Het totaal aantal meldingen in 213 (127 en 19) is hier groter dan het jaartotaal van 137 in tabel 1. De woonplaats van de melder komt niet altijd overeen met de plaats van het voorval. Iemand die in Rolde woont kan bijvoorbeeld uitgaan in Assen en daar zijn gediscrimineerd. Hierdoor ontstaan dubbelingen die er in tabel 1 (jaartotaal) uitgehaald zijn om een realistisch beeld van het totaal aantal meldingen te krijgen. Bovenstaande tabel leest wat lastig als je wilt kijken naar het totaal per gemeente. De aanpak van discriminatie is een verantwoordelijkheid van de gemeente maar het probleem is niet beperkt tot de gemeente. Als iemand iets meemaakt in een gemeente is het van belang die melding daar te registeren, ook al woont deze persoon in een andere gemeente. En andersom als een inwoner van Assen is gediscrimineerd of iemand discrimineert in Emmen is dat niet alleen een signaal voor de gemeente Emmen. Om die reden wordt er onderscheid gemaakt naar woonplaats melder en plaats voorval. Deze totalen zijn niet op te tellen. Het aantal meldingen van zgn. ingezetenen zijn meldingen van mensen die in die gemeente wonen én van mensen die in die gemeente wonen maar elders iets hebben meegemaakt. Deze tabel geeft daarmee een zo gedetailleerd mogelijk beeld van hoeveel inwoners per gemeente discriminatie hebben gemeld plus het aantal meldingen van mensen die discriminatie hebben ervaren in deze gemeente maar zelf in een andere gemeente wonen. De verschillen in aantallen tussen de jaren zijn zo klein dat je er geen gefundeerde verklaringen voor kunt geven.

6 4 Meldpunt Drenthe ten opzichte van Groningen, Friesland en Overijssel In deze paragraaf vergelijken we het aantal meldingen in Drenthe met die in de omliggende provincies Groningen, Friesland en Overijssel. De cijfers laten zien dat naarmate een meldpunt langer bestaat en beter bekend is, het aantal meldingen stijgt. In de onderstaande grafiek kijken we naar de afgelopen 5 jaar hoewel deze meldpunten allemaal langer dan 5 jaar bestaan. Als we de cijfers van Groningen, Friesland en Overijssel vergelijken met die van Drenthe dan zien we dat er overal sprake is van een stijgende -soms wat fluctuerende- lijn in het aantal meldingen door de jaren heen. We verwachten in de komende jaren dat het aantal meldingen in Drenthe ook zal toenemen. Naamsbekendheid vergt echter wel een aanhoudende investering. Vergeleken met Drenthe hebben de omliggende provincies meer budget voor voorlichting en preventie en doen ze meer zogenaamd eigen onderzoek bijvoorbeeld het opsporen van geslachts- en leeftijdsonderscheid in vacatures. Een belangrijke taak van het meldpunt is het tegengaan van onder registratie, lang niet alle discriminatie ervaringen en incidenten worden gemeld. Door het doen van eigen onderzoek, kan het meldpunt zelf scannen waar discriminatie speelt. Om dit vervolgens in kaart te brengen en te bestrijden. Tabel 3: Meldingen Drenthe, Groningen, Friesland en Overijssel 6 Drenthe Groningen Friesland Overijssel Simone zwanger en ontslag Simone is zwanger en hoort van haar werkgever dat ze na haar zwangerschapsverlof niet terug hoeft te komen. Haar contract wordt niet verlengd omdat ze zwanger is. Iemand ontslaan vanwege zwangerschap is discriminatie en verboden in Nederland. Simone doet melding bij het Meldpunt Discriminatie Drenthe. De klachtconsulent luistert aandachtig en bespreekt de mogelijke vervolgstappen. Na een zogenaamd hoor - en wederhoor traject met de werkgever, wordt besloten om deze zaak voor te dragen aan het College voor de Rechten van de Mens. Maatregelen van het CRM hebben juridisch geen bindend karakter maar worden in 7 tot 75% van de gevallen wel opgevolgd door de werkgever. In het voorbeeld is de naam gewijzigd in verband met de privacy

7 Discriminatie monitor Drenthe Maatschappelijke terreinen Waar wordt men gediscrimineerd? De wet maakt onderscheid in maatschappelijk terrein, de aard en de grond waarop gediscrimineerd kan worden. In deze paragraaf kijken we als eerste naar het maatschappelijk terrein waarop discriminatie zich heeft voorgedaan. Het maatschappelijk terrein is leidend in de wetgeving (en het registratiesysteem) omdat een voorval zich maar op één terrein kan voordoen terwijl het mogelijk meerdere discriminatiegronden betreft en ook de aard van discriminatie niet altijd tot één beperkt is. Afbeelding 1: Verdeling discriminatie naar maatschappelijk terrein in percentage, regio Drenthe 213 3% Commerciële dienstverlening 4% Onderwijs 5% Collectieve voorzieningen 11% Overig Openbare ruimte 25% 14% Media en reclame 14% Arbeidsmarkt 24% Buurt / wijk Als we kijken naar het maatschappelijk terrein dan valt op dat de openbare ruimte, buurt/wijk, arbeidsmarkt en media en reclame het meest voorkomen. Dit zijn terreinen waarop mensen discriminatie het vaakst herkennen. Denk bijvoorbeeld aan ontslag in verband met handicap of zwangerschap, of aan iemand die uitgescholden wordt vanwege zijn huidskleur. Het terrein media en reclame betreft meldingen als reacties op uitlatingen in de media zoals bijvoorbeeld racistische tweets, discriminerende uitspraken van Gordon of Wilders op tv of de discussie rondom zwarte piet. Deze incidenten leveren meerdere meldingen op. Het merendeel van de meldingen en aangiftes bij de politie betreft logischerwijs de terreinen openbare ruimte en buurt/wijk. In de categorie overig zijn meldingen samengevoegd met weinig of geen meldingen: privésfeer(4), politie(3), huisvesting(2), horeca(1), justitie(1), vreemdelingendienst/om (), sport & recreatie(), publieke& politieke opinie (). Op de laatste 3 terreinen zijn helemaal geen meldingen gedaan. De wet en regelgeving op deze terreinen is vaak nieuwer en daardoor ook nog onbekend bij veel mensen, waardoor er ook (nog) niet gemeld wordt. In bijlage 1 treft u de tabel met absolute aantallen per terrein.

8 6 Discriminatiegronden Op grond waarvan wordt iemand gediscrimineerd? In deze paragraaf gaan we in op de verschillende gronden waarop mensen kunnen worden gediscrimineerd. Er zijn 12 verschillende gronden bij wet verboden. Dat staat in Artikel 1 van de grondwet, het Burgerlijk Wetboek en in het Wetboek van Strafrecht. Strafrechtelijke vervolging is op 5 van de 12 gronden mogelijk: t.w. godsdienst, levensovertuiging, handicap/chronische ziekte, ras en seksuele gerichtheid. Racisme is op tot op heden de meest herkende vorm van discriminatie en wordt regelmatig verward met het begrip discriminatie. Discriminatie is echter veel breder, er zijn 12 verschillende gronden waarop iemand gediscrimineerd kan worden, racisme is één van de gronden. Afbeelding 2: Verdeling naar discriminatiegrond in percentage, regio Drenthe 213 1% Burgelijke staat 7% Handicap / chronische ziekte 7% Leeftijd Ras 44% 7% 7% 7% Geslacht Seksuele gerichtheid Niet wettelijke gronden 1% Nationaliteit 14% Godsdienst Ook in Drenthe komt discriminatie op grond van ras het meest voor. Discriminatie op grond van nationaliteit, geslacht en godsdienst volgen. In bijlage 2 treft u de tabel met de verdeling naar grond in absolute aantallen. Niet wettelijke gronden zijn gronden die (nog) niet door de wet beschermd zijn. De wetgeving omtrent discriminatie is altijd in ontwikkeling, nieuwe terreinen en gronden worden regelmatig toegevoegd. Ook het melden van een niet wettelijke grond kan dus zin hebben. Denk hierbij aan uiterlijk (kleur haar) of je sociale positie. Ahmed geweigerd door accent Ahmed solliciteert telefonisch bij een callcenter. Meteen wordt gezegd dat ze hem niet aannemen in verband met zijn accent. Ahmed doet een melding bij het Meldpunt Discriminatie Drenthe. De klachtconsulent gaat in gesprek met de werkgever en geeft aan dat er mogelijk sprake is van discriminatie op grond van ras. Het meldpunt geeft ook aan dat verstaanbaar Nederlands spreken iets anders is dan accentloos Nederlands spreken en dat deze eis onredelijk is. De werkgever zegt daarna toe om met Ahmed in gesprek te gaan. Inmiddels heeft Ahmed via deze werkgever alsnog een baan gekregen! In het voorbeeld is de naam gewijzigd in verband met de privacy

9 Discriminatie monitor Drenthe Aard van de discriminatie Hoe wordt iemand gediscrimineerd? De aard van de discriminatie zegt iets over wat er gebeurd is tijdens het voorval. Wat gebeurt er concreet in geval van discriminatie? Hieronder zijn het aantal handelingen en gedragingen met een discriminatoir karakter weergegeven in afbeelding 3. In bijlage 3 treft u de tabel met de verdeling naar aard in absolute aantallen. Afbeelding 3: Verdeling naar aard van de discriminatie in percentage, regio Drenthe 213 1% Geweldadige groepsconfrontatie 1% Overige geweldadige uitingen 2% Overig Vijandige bejegening 5% 3% 4% 9% Mishandeling Bedreiging Doelbekladding 11% Vernieling 19% Omstreden behandeling Vijandige bejegening We zien dat er veel vijandige bejegeningen zijn. Hierbij kan gedacht worden aan pesten, schelden of leuzen roepen, de Hitlergroet uitbrengen of bekladdingen met tekst voor zover deze een discriminatoir karakter hebben zoals een hakenkruis, vieze homo of vuile Turk etc. Omstreden behandeling De omstreden behandeling komt op de tweede plaats. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer iemand wordt buitengesloten bij het zoeken naar werk of de toegang tot een café geweigerd wordt. Vanzelfsprekend kunnen meerdere handelingen en gedraging plaatsvinden bij één voorval. Iemand kan bijvoorbeeld uitgescholden en mishandeld worden. Dit wordt vaak als één melding geregistreerd, wanneer het om hetzelfde voorval gaat. Brigitte beledigd op straat. Brigitte doet aangifte bij de politie. Een man sprong in de houding en deed de Hitlergroet in haar richting terwijl ze langs fietste. Daarbij riep hij: Ausländer raus. De politie weet (nog) niet wie deze man is en daarom kunnen ze geen proces verbaal opmaken tegen de man. Brigitte wordt verwezen naar het Meldpunt Discriminatie Drenthe. De klachtconsulent luistert aandachtig en staat stil bij de beleving. Het meldpunt geeft aan dat haar melding belangrijk is omdat iemand die zoiets doet daar vaak mee doorgaat. Als er meer meldingen komen, kan de politie een dossier opbouwen. De vrouw voelde zich na het gesprek serieus genomen, opgelucht en gesteund. Ze bedankt voor het luisterend oor. In het voorbeeld is de naam gewijzigd in verband met de privacy

10 8 Bijlage Bijlage 1: Verdeling discriminatie naar maatschappelijk terrein, regio Drenthe 213 Openbare ruimte 35 Buurt/wijk 33 Media en reclame Arbeidsmarkt Collectieve voorzieningen 7 Onderwijs 6 Commerciële diensverlening 4 Privésfeer 4 Politie 3 Huisvesting 2 Horeca Justitie 1 1 Vreemdelingendienst/OM Sport en recreatie Publieke/politieke opinie Overig Totaal

11 Discriminatie monitor Drenthe Bijlage 2: Verdeling naar discriminatiegrond, regio Drenthe 213 Ras 59 Godsdienst 19 Nationaliteit 13 Geslacht 1 Niet wettelijke gronden 1 Seksuele gerichtheid Leeftijd 9 8 Handicap/chronische ziekte 6 Burgelijke staat 1 Levensovertuiging Politieke gezindheid Arbeidsduur (fulltime/parttime) Arbeidscontract Totaal Het totaal wijkt hier af van het totaal aantal meldingen omdat er bij één melding sprake kan zijn van meerdere gronden Bijlage 3: Discriminatie naar aard, regio Drenthe 213 Vijandige bejegening 75 Omstreden behandeling 29 Vernieling 17 Doelbekladding Bedreiging 6 14 Mishandeling 4 Overig 3 Overige geweldadige uitingen 1 Geweldadige groepsconfrontatie

12