Sprong naar de. onafhankelijk universiteitsblad. Broedplaats voor talent. Wiskunde als cadeautje. Improving campus life. De Gouden Eeuw.

Transcriptie

1 NR september 2014 onafhankelijk universiteitsblad De Gouden Eeuw Broedplaats voor talent Ionica Smeets Wiskunde als cadeautje Sprong naar de ruimte Free Zones Improving campus life english pages see page 28

2 2 Delta TU Delft 8 Delta nr september 2014 De Stratos-raket is een lang dun apparaat, dus op een foto heb je automatisch veel omgeving in beeld. Hij zou buiten komen te staan, maar vanwege de wind moest het binnen. Door alleen de raket in het licht te zetten, valt hij toch als eerste op in beeld, en kun je zorgen dat de omgeving in de vorm van silhouetten wat spanning aan de foto toevoegt. (Fotograaf Sam Rentmeester) REAGEER! colofon Delta is het informatie- en opinieblad van de TU Delft, verzorgd door een journalistiek onafhankelijke redactie. 12 Redactie Frank Nuijens (hoofdredacteur) Katja Wijnands Dorine van Gorp Saskia Bonger Tomas van Dijk Connie van Uffelen Jos Wassink Medewerkers aan dit nummer nummer Jorinde Benner, Natalie Carr, Phillip Gangan, Quin Genee, Dap Hartmann, Auke Herrema, Job Hogewoning, Christian Jongeneel, Damini Purkayastha, Folkert van der Meulen Bosma, Molly Quell, Jimmy Tigges, Robert Visscher Foto s Sam Rentmeester, Hans Stakelbeek Bladconcept en vormgeving Maters & Hermsen, Leiden Lay-Out Liesbeth van Dam Redactie-adres Universiteitsbibliotheek, Prometheusplein 1, 2628 ZC Delft, , delta@tudelft.nl Advertenties H&J Uitgevers, , delta@henjuitgevers.nl Druk Edauw & Johannissen Oplage Jaargang 47 ISSN Meld je aan voor de wekelijkse nieuwsbrief op de website. Meer informatie op: cover recordpoging met raket Delftse studenten van de raketvereniging Dare willen een nieuw record vestigen door op vijftig kilometer halverwege de ruimte te komen. We gaan stapsgewijs verder omhoog. interview ionica smeets Bèta s moeten de wereld vertellen wat voor moois ze allemaal doen, vindt wiskundige en wetenschapsjournaliste Ionica Smeets. Ze schreef het boek Het exacte verhaal, wetenschapscommunicatie voor bèta s.

3 Delta TU Delft Delta 04 verschijnt op maandag 13 oktober reportage hollands glorie Professor Ramon Hanssen neemt zijn masterstudenten mee naar Hofwijck, het huis van Christiaan Huygens en het middelpunt van veel wetenschappelijke ontwikkelingen in de Gouden Eeuw. Deze omgeving was een ongelofelijke broedplaats aan talent. english pages a better campus The Free Zones around campus are part of a larger plan to make TU Delft's campus more livable. VERDER Column Kort nieuws Nieuwsinterview nieuws boeken sport lifestyle achtergrond leuk bedacht desgevraagd science Survival Guide There s an app

4 4 Delta TU Delft columndaphartmannbaalzaal Maandagochtend 1 september om uur was de kickoff van de minor technology-based entrepreneurship (TBE). De zestig enthousiaste studenten had ik vooraf g d: Maak een naambordje en neem dat mee naar de kick-off. Het is een eerste test van jullie toewijding. Ieder jaar ben ik weer verbaasd dat een aantal studenten dit is vergeten. Het belooft niet veel goeds voor de toekomst als dit al te moeilijk is Grote woorden om de studenten op het hart te drukken dat het in de minor TBE menens is. Grote woorden die ik meteen weer beschaamd kon inslikken, met dank aan de roosteraars van de TU Delft. De nijvere roosteraars hadden mij voor deze kick-off de Grote Pastizaal in Gebouw 12 van DCT aan de Julianalaan toebedeeld. Ik kende die zaal niet maar het zal wel goed zijn dacht ik in mijn onnozelheid. Toen ik die zaal betrad, zonk de moed me in de schoenen. De Grote Pastizaal bleek een computerzaal te zijn, gevuld met clusters van tafels waarop vier computers en vier beeldschermen staan. Volstrekt ongeschikt om onderwijs te geven, omdat de helft van de studenten met de rug naar mij toe zit. Er was ook geen schoolbord, geen whiteboard en geen flipover niets om op te schrijven, terwijl dat tijdens een college zomaar eens nuttig zou kunnen zijn. De naambordje waren volstrekt onzichtbaar en ook de studenten zelf waren nauwelijks te ontwaren achter al die beeldschermen. Een dramatisch begin van wat een geweldige kick-off had moeten zijn. De bijeenkomst werd afgesloten met een presentatie van een ondernemer die daarvoor speciaal uit Amsterdam was gekomen. Ik kon hem niet eens een stoel aanbieden. Dat dit geen incident was, bleek twee dagen later toen ik van 8.45 tot uur samen met een collega een participant-centered case study leidde. Daarbij moeten de studenten zich inleven in de rol van de protagonisten van een case study en vervolgens met elkaar in discussie gaan. De wakkere roosteraars hadden mij ditmaal veroordeeld tot Studio Classroom 1 in het Fellowship gebouw. Wie schetst mijn verbazing toen dat opnieuw een computerzaal bleek te zijn. Wederom clusters met vier computers en vier beeldschermen. Om het zicht nóg verder te beperken, beschikt Studio Classroom 1 over een grote hoeveelheid pilaren met als hoogtepunt een enorme houten X-vormig kruis dat midden in de zaal is aangebracht en waarachter ook nog studenten moeten zitten. Het is volstrekt onmogelijk om daar te doceren, laat staan dat je er een participant-centered case study kan leiden. Opnieuw enorme frustratie, opnieuw een blamage, opnieuw een heel slecht signaal naar de studenten. Er zijn op de hele TU nauwelijks fatsoenlijke collegezalen, want degenen die daarvoor verantwoordelijk zijn hebben zelf nog nooit college gegeven. Er wordt maar wat aan gerotzooid. Het aantal zitplaatsen lijkt het enige criterium te zijn. De TU Delft moet onmiddellijk investeren in goede collegezalen, dat is een morele verplichting naar de docenten en de studenten. Mijn collega s en ik weten hoe een goede collegezaal eruit moet zien. Vráág het ons en laat het niet over aan managers en architecten. Laat toch de kok bepalen hoe de keuken eruit moet zien. Dap Hartmann is astronoom. Hij werkt als onderzoeker bij de faculteit Techniek, Bestuur en Management. 1 De studenten komen voor de colleges in alle drie de steden. ja 2 De studenten uit Delft herken ik meteen. nee 3 Zijn de negatieve gevolgen van technologische innovaties honderd procent te voorspellen? nee 4 Ook de docenten van de drie universiteiten kunnen veel van elkaar leren. ja 101 De nieuwe bacheloropleiding klinische technologie telt 101 eerstejaars studenten. Eh 101? Er gold toch een numerus fixus van 100 met centrale selectie? Klopt. Toch zijn er 101 studenten, aldus directeur onderwijs van de faculteit 3mE, Hans Hellendoorn. Hij weet ook niet hoe het kan. Eentje is kennelijk door het systeem geglipt. De TU biedt de opleiding sinds deze maand met de Erasmus Universiteit Rotterdam en Universiteit Leiden. Studenten krijgen vijftig procent technische vakken, de andere helft betreft geneeskundige onderwerpen. Verantwoord innoveren is het onderwerp van de eerste minor van LDE, het samenwerkingsverband tussen de universiteiten van Leiden, Delft en Rotterdam. De minor is inmiddels gestart en loopt in de eerste twee kwartalen, als proef. De twaalf deelnemende studenten én docenten komen van alle drie de universiteiten. Delft verzorgt vakken als responsible management of risk and safety. Leiden geeft bijvoorbeeld ethics, culture and biotechnology. Rotterdam neemt onder meer responsible innovation management voor haar rekening. Henk Zandvoort, universitair hoofddocent bij Techniek, Bestuur en Management is coördinator. 5 Op welke stelling wil je terugkomen? Op vraag 2. In de projectgroepen blijkt dat de studenten van de drie universiteiten heel verschillende achtergronden en kennis hebben. Dat leidt tot wederzijds aanvullende inbreng. De interactie en samenwerking zijn één van de waardevolle aspecten van deze multidisciplinaire, verbredende minor. In de projectgroepen werken gemengde teams aan een echte case op het gebied van (responsible) innovation. Voor dit jaar zijn die cases: whole genome sequencing and personalised medicine, Google Glass en de Tweede Maasvlakte. Studenten zijn verzekerd van inbreng en terugkoppeling, niet alleen van docenten van de drie universiteiten, maar ook van de opdrachtgevers zelf. Tweet Marion Vredeling, programmamanager TU Delft Library: Eens per maand gaat de rector naar een studentenhuis om te debatteren over de actualiteit. Dit keer was er een stevige stelling over de Ebolaramp in Afrika. Die ramp wordt nu vaak in een rij andere rampen genoemd. Een van de stellingen van de studenten was dat die ramp daardoor lijdt onder de andere rampen. Het was hypocriet en bot dat er zo laat was ingegrepen, omdat andere dingen om voorrang riepen. Een ander onderwerp ging over de vraag waarom er zo weinig ingenieurs de politiek in gaan. Studenten suggereren dat ingenieurs niet in de politieke cultuur passen, omdat ze zo doelgericht zijn. Als voorbeeld werd staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes genoemd. Die was voorheen verkeerswethouder in Amsterdam. Toen daar op een gegeven moment veel files waren, stapte hij op de fiets om te kijken. Bleken de stoplichten verkeerd afgesteld te zijn. Het resultaat daarna: dertig procent minder files. De ov-studentenkaart kwam ook ter sprake. Studenten die heen en weer reizen tussen Delft, Leiden en Rotterdam moeten kiezen tussen verschillende typen kaarten. Met een trajectkaart wordt een reis in het weekend naar je ouders duurder. Dat raakt studenten. (Foto: Henk Zandvoort)

5 Kort Meer en uitgebreider nieuws op Na een ingrijpende verbouwing is het TU Waterlab op donderdag 18 september heropend. Op de plek van het golfbassin is een waterzuiveringslab ingericht met glazen wanden en een koepel in het dak. Directeur prof.dr.ir. Wim Uijttewaal vindt de indikkingsoperatie van Stevin III geslaagd. Later dit jaar houdt het Waterlab samen met de andere laboratoria van Civiele Techniek en Geowetenschappen een open dag. (Foto: Jos Wassink) De week van... Rodrigo Valladares Linares (Technische Natuurwetenschappen) verdedigt op 1 oktober zijn proefschrift Hybrid membrane system for desalination and wastewater treatment. Hij is de eerste onderzoeker die promoveert volgens de regels van de Graduate School, waarbij onderzoekers met cursussen worden klaargestoomd op een werkzaam leven buiten de universiteit. Of ik mezelf druk aan het voorbereiden ben op de verdediging? Nee hoor, ik heb jaren onderzoek gedaan naar een ontziltingstechniek met membranen, ik ken de materie wel. Ik reis nu met mijn moeder door Zuid-Spanje. Vakantie, dat is nu de beste voorbereiding. Ik drink lekker een biertje. Tijdens mijn onderzoek kon ik dat nooit doen. Af en toe was ik in Delft om cursussen te volgen. Maar mijn onderzoek heb ik onder begeleiding van Delftse hoogleraren verricht in Saoedi-Arabië, aan de King Abdullah University of Science and Technology (Kaust). De TU werkt samen met die universiteit. Kaust is ongeveer vijf jaar geleden opgezet. Er is daar van alles mogelijk. Er is veel geld, de modernste apparatuur en de Saoediërs zijn geïnteresseerd in allerlei nieuwe onderzoeken. Zeker als die met drinkwater te maken hebben. Dat hebben ze daar niet veel. (Foto: Rodrigo Valladares Linares) Expert in kunstmatige intelligentie Dr. Birna van Riemsdijk (EWI) kreeg te horen dat ze de Nederlandse Prijs voor ictonderzoek gewonnen heeft. Vijftigduizend euro, te besteden aan onderzoek. Nietsvermoedend bereidde ik een college voor toen ik gebeld werd door Alexander Rinnooy Kan. Hij is voorzitter van de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen, die de prijs uitreikt. Waarom ik de prijs krijg? Omdat ik vernieuwend onderzoek doe. Ik onderzoek software die zich aanpast aan de normen en waarden van mensen. Denk bijvoorbeeld aan gps-tracking. Hiermee kun je een dementerende patiënt volgen. De patiënt voelt zich hierdoor veiliger, maar het kan ook de normen rondom privacy en vrijheid schaden. Ik ontwikkel technologie die zich aanpast aan de normen die je afspreekt. Maar de normen staan niet vast, ze kunnen verschuiven en er kunnen uitzonderingen optreden. Hierdoor is het van groot belang dat de technologie flexibel blijft. Een mooie bijkomstigheid van de prijs, is dat er een poster van mijn onderzoek wordt gemaakt om het werk aan scholieren uit te leggen. Hopelijk trekt dat meer meisjes naar de ict. (Foto: Przemysław Pawełczak) Velox IV Delftse studenten klokten met hun ligfiets Velox IV de snelste tijd tijdens de race voor ligfietsen in de Verenigde Staten (VS) eerder deze maand. Toch viert het Human Power Team Delft Amsterdam geen feest. Met 132,26 kilometer per uur verbraken de studenten nét niet het wereldrecord. Slechts anderhalve kilometer per uur had coureur Rik Houwers harder moeten fietsen om het wereldrecord van 133,78 kilometer per uur te verbreken. Dat record vestigden de studenten vorig jaar tijdens de jaarlijkse race voor ligfietsen, de World Human Powered Speed Challenge, in de woestijn van Nevada (VS). delta.tudelft.nl/28819 Ontmoedigd De Delftse studentenvakbond VSSD vindt dat het wetsvoorstel voor het leenstelsel bètastudenten extra hard raakt, omdat hun studies gemiddeld een jaar langer duren en er geen compensatie is. Volgens de VSSD zorgt de invoering van het leenstelsel ervoor dat de keuze voor een langer durende bètastudie wordt ontmoedigd. delta.tudelft.nl/28808 Ranking Nog nooit hoorde een Nederlandse universiteit in een internationale ranking bij de beste vijftig van de wereld. Het is de Universiteit van Amsterdam in de QS-ranking gelukt. De TU Delft staat op plaats 86. delta.tudelft.nl/28783 Leenstelsel Het wetsvoorstel dat de basisbeurs afschaft is naar de Tweede Kamer gestuurd. Tegenstanders gaan op 14 november demonstreren. Vanaf september 2015 krijgen nieuwe studenten geen basisbeurs meer. In plaats daarvan kunnen ze een lening afsluiten. Op termijn zou het nieuwe leenstelsel jaarlijks 625 miljoen euro voor het hoger onderwijs moeten opleveren. delta.tudelft.nl/28805 Bsa Een student bedrijfseconomie heeft een rechtszaak gewonnen van de Hogeschool van Amsterdam. Hij had geen bindend studieadvies mogen krijgen, omdat zijn docent hem een verkeerd cijfer had g d. delta.tudelft.nl/28799

6 6 Delta TU Delft Zorgen over switchers bij maritieme techniek Zo n veertig procent van de eerstejaars studenten maritieme techniek kreeg vorig jaar een negatief bindend studieadvies voor een eerdere studie, vaak werktuigbouw. Dat leidt tot zorgen bij maritieme techniek. Zeventig van de honderdtachtig eerstejaars studenten maritieme techniek voldeden vorig jaar niet aan de eisen voor het bindend studieadvies (bsa). Het gaat voornamelijk om switchers van werktuigbouw. Vorig jaar hadden we er twintig, maar dit jaar is het wel heel ernstig, zegt hoogleraar scheepsontwerp Hans Hopman. Aan ons nu de nobele taak om toch ons uitvalspercentage laag te krijgen, verzucht Hopman. Ik hoop maar dat een groot deel gewoon wat meer tijd nodig had, maar er zit ook een deel tussen waarvoor onze werktuigbouwopleiding gewoon te moeilijk is en waarvoor het dus geen zin heeft de maritieme opleiding te beginnen die voor tachtig procent uit dezelfde vakken bestaat. Directeur onderwijs van 3mE, Hans Hellendoorn, deelt die zorgen, maar hoort ook van ouderejaars switchers dat het nu wel goed gaat. Eerstejaars zijn jong, gaan studeren, op kamers, krijgen nieuwe vrienden en dan gaat het studeren niet. Daarna worden ze rijper en meer ervaren. Toch vindt ook Hellendoorn het ernstig. Honderdtachtig maritieme studenten, het zou me verbazen als er in Nederland werkelijk zo veel zijn die voor de bootjes gaan. Eigenlijk, zo oppert Hopman, zou er nog een vorm van toestemming moeten komen voor mensen die hun bsa bij werktuigbouw niet hebben gehaald. Je moet je afvragen waarom zij zich dan wel voor maritiem mogen inschrijven. Hellendoorn heeft liever dat studenten werktuigbouw zich vóór 1 februari uitschrijven als het niet gaat. Dan mag je werktuigbouw opnieuw doen. Het is krom dat je na je bsa die opleiding niet opnieuw mag doen. En extra toestemming? Daar gaan we in de toekomst wel naar toe met matching, waarbij we met studenten praten over hun motivatie, zegt Hellendoorn. Over twee jaar mag je met matching mensen weigeren als je een numerus fixus hebt. Maar een numerus fixus ligt politiek gevoelig. Daarnaast is er een ander probleem, meldt Hellendoorn. Studenten die het vak mondeling presenteren en schriftelijk rapporteren wel hebben gehaald, maar hun bsa niet, moeten deze vakken opnieuw doen. Docenten hebben de smoor in, omdat het zinloos is. Daar zit een hoop frustratie. (CvU) nieuwsinterview We zien tekenen van herstel De ozonlaag herstelt zich, zo maakte de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) deze maand bekend. Ze leidt dit af uit onderzoek van prof.dr. Pieternel Levelt, remote sensing expert bij de faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen en het KNMI. Dit is heel belangrijk nieuws. U hebt laten zien dat de ozonlaag zich herstelt. Zo is het nu ook weer niet. De WMO van de Verenigde Naties trekt deze conclusie na een analyse van alle satellietdata die inzicht geven in de staat van de ozonlaag, waaronder de data verzameld door mij en mijn collega s van het KNMI. Ze baseert zich op datareeksen tot veertig jaar terug. Het is een grote gemeenschappelijke inspanning geweest. U staat aan het hoofd van OMI. Wat is dat? OMI staat voor Ozone Monitoring Instrument. Dit is een van de instrumenten aan boord van de satelliet Prof.dr. Pieternel Levelt viert dubbel feest. De ozonlaag herstelt zich en haar instrument OMI vliegt al tien jaar rond. (Foto: Pieternel Levelt) EOS-Aura van ruimtevaartorganisatie Nasa. Het doet al tien jaar lang metingen aan de samenstelling van de atmosfeer. OMI is een Nederlands-Fins instrument. Nederland heeft de lead. Nasa heeft Nederland gevraagd dit instrument te bouwen. Jullie metingen hebben laten zien dat er een causaal verband is tussen de afname van Cfk s in de atmosfeer en het herstel van de ozonlaag. Dat is toch niet niks? Het causale verband is afgeleid uit meerdere typen waarnemingen. Onze metingen vormen wel een van de belangrijkste datasets voor het ozononderzoek van de WMO. Wanneer werd duidelijk dat de ozonlaag op zijn retour is? Die vaststelling is geleidelijk gegaan. Het heeft met statistiek te maken. We zitten nu net op de grens van wat statistisch significant is. We zien dat de hoeveelheid ozonafbrekende stoffen afneemt en dat ozon weer langzaam toeneemt. Deze toename kan nog onderdeel van natuurlijke variaties zijn. Maar dat is heel onwaarschijnlijk. Hoe groots is dit nieuws? Het is heel belangrijk nieuws. We wisten op basis van modellen dat we de eerste tekenen van herstel dit decennium zouden gaan zien. De afname van Cfk s toont aan dat het Montreal Protocol uit 1987 (de afspraak dat alle VN-landen chemicaliën uitbannen die de ozonlaag aantasten, waaronder Cfk s red.) effect heeft gehad. Het is een uniek verdrag. Geen enkel verdrag is door zoveel landen getekend. En het werkt dus ook nog. Het was twee weken geleden nog om een andere reden feest voor u. Ja, ik was in de Verenigde Staten om met collega s van Nasa te vieren dat EOS-Aura en OMI tien jaar rondvliegen. OMI was oorspronkelijk bedoeld voor vijf jaar. Hoe lang gaan de satelliet en OMI nog mee? Er is genoeg brandstof aan boord voor metingen tot We werken wel aan een opvolger samen met ESA, het Tropomi-instrument. Dat instrument wordt in 2016 gelanceerd en gaat een hoop metingen nog nauwkeuriger verrichten. (TvD)

7 Delta TU Delft 7 campusnieuws 'Levensgevaarlijk op en rond Mijnbouwplein' Levensgevaarlijk. Zo typeert een bewoonster van het Mijnbouwplein de verkeerssituatie voor haar deur. Fietsers, voetgangers, auto s, bussen; in de spits zitten ze elkaar behoorlijk in de weg. Ze wil dat de gemeente er iets aan doet, voordat er ernstige ongelukken gebeuren. De Fouw reikt de gemeente een aantal mogelijke oplossingen aan, zoals een smalle uitvoegstrook voor rechts afslaand verkeer van de Michiel de Ruyterweg naar de Julianalaan. Ook voor verkeer dat van de Sebastiaansbrug af komt en rechtsaf naar de Mijnbouwstaat moet, moet er volgens haar weer zo n uitvoegstrook komen. Dat laatste kan door de nu afgesloten strook open te stellen. En op echt drukke momenten, zet een paar verkeersregelaars neer, zoals de TU dat verderop bij de Jaffalaan doet. De gemeenteraad heeft De Fouws brief doorgestuurd naar het college van burgemeester en wethouders. Een woordvoerder kan nog niet inhoudelijk reageren. We hebben de brief ontvangen. We gaan de inhoud goed bekijken, want er komen vele punten in aan de orde. We zullen op korte termijn antwoorden. Een afschrift van dat antwoord gaat naar de gemeenteraad. (SB) Tijdens de ochtend- en avondspits, de lunchpauze, maar ook in de namiddag is het dringen om via de Sebastiaansbrug, het Mijnbouwplein en de Michiel de Ruyterweg van de binnenstad naar de campus te komen, of omgekeerd. Het fietspad en de stoep zijn vol, waardoor auto s nauwelijks kunnen oversteken. Met opstoppingen en uitlaatdampen tot gevolg. Nanneke de Fouw ziet het vanuit haar huis aan het Mijnbouwplein vaak bijna en soms helemaal mis gaan. Ze vreest dat het een keer echt verkeerd afloopt met al die grotere en kleinere aanrijdingen en wil dat de gemeente actie neemt. Vandaar dat ze vorige week een brief stuurde naar de gemeenteraad. Daarin noemt ze de verkeerssituatie onacceptabel onoverzichtelijk en zeer onveilig. Gewoon levensgevaarlijk, voegt ze daar telefonisch aan toe. Het is al een hele tijd zo en er wordt niks tegen gedaan. Ik was het zat, daarom heb ik een brief geschreven. We moeten ervoor zorgen dat het beter wordt voordat het een keer echt mis gaat. Auto's die van de Michiel de Ruyterweg naar de Julianalaan moeten, staan soms lang te wachten. Dat leidt tijdens spitsuren tot files. (Foto: Saskia Bonger) TU Library biedt Nederlandse literatuur in 35 talen De dochter van Jessica Durlacher in het Zweeds of De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch in het Engels. Vanaf 1 oktober zijn 120 vertaalde boeken van Nederlandse schrijvers te lezen in de TU Delft Library. De boeken komen in een aparte kast in de centrale hal van de universiteitsbibliotheek waar nu ook lukraak door elkaar literaire boeken in andere talen staan. Vertalingen van Nederlandse literatuur heeft een toegevoegde waarde, vindt Florien Velsink. De studente werktuigbouwkunde is als bestuurslid van taalbuddyproject Tandem betrokken bij de invulling van de boekenkast. Buitenlandse studenten en medewerkers kunnen door het lezen van Nederlandse boeken in hun eigen taal gemakkelijk meer te weten komen over de Nederlandse literatuur en cultuur, zegt zij. Daarbij kunnen volgens haar Nederlanders juist met deze boeken gemakkelijk een vreemde taal leren. De boeken zijn een donatie van het Nederlands Letterenfonds. Deels stonden ze in de bibliotheek op Schiphol, die onlangs is gesloten. Marion Vredeling, programmamanager Library, kwam door die bibliotheek op het idee voor de Delftse boekenkast en benaderde de studenten van Tandem. Die waren meteen enthousiast, vertelt Velsink. In de kast komen boeken in 35 talen, natuurlijk in het Engels en Spaans, maar ook in het Macedonisch, Chinees, Vietnamees en Koreaans. Het diner van Herman Koch is straks in het Zweeds en Chinees te lezen, Nooit meer slapen van Willem Frederik Hermans in het Sloveens. Het zijn net mensen van Joris Luyendijk staat er in het Frans en De eeuw van mijn vader van Geert Mak in het Hongaars. Eén nadeel is er wel. De boeken komen niet in de catalogus van de Library en kunnen alleen in de bibliotheek zelf gelezen worden. Velsink verwacht dat er toch genoeg belangstelling zal zijn. Er zijn mensen die in Nederland willen blijven werken. Voor hen is dit een laagdrempelige manier om Nederland te leren kennen. De studente ziet deze internationals ook terug bij Tandem. Op deze website kunnen mensen elkaar vinden die een taal willen oefenen met een buddy. Er zijn meer dan duizend mensen op ingeschreven, maar er is een tekort aan Nederlanders, vertelt Velsink. Die moeten namelijk ook de taal van de ander willen leren. Velsink heeft zelf verschillende buddy s gehad. Dat is leuk en je krijgt soms heel rare vragen. Zoals: wat betekent hoor in ja, hoor. Tja, niks eigenlijk. (SB) De vertaalde boeken zijn vanaf 1 oktober te vinden in de centrale hal van de TU Delft Library. Op die dag, vanaf 17:00 uur, is de opening in de Hive. Verschillende studenten lezen passages van de boeken in hun eigen taal voor, daarna zijn er workshops.

8 Sprong in Delftse studenten van de raketvereniging Dare treffen in Zuid- Spanje de laatste voorbereidingen voor hun nieuwe recordpoging. Over een paar dagen willen ze op vijftig kilometer halverwege de ruimte komen. We gaan stapsgewijs verder omhoog.

9 het heelal Lees verder op pagina 10

10 Het koppelstuk tussen de motor en de neuskegel moet op het hoogtepunt openschieten om de (eerste) parachute er uit te laten. two, one, ignition! Stilte. Drie spannende seconden lang. Three, Het Zweedse lanceerteam in Kiruna begint peentjes te zweten. Die studentenraket zal toch niet ontploffen? Op dat moment flitst er een steekvlam en schiet de Stratosraket er vandoor als een vuurpijl. Dat was op 17 maart 2009 toen de Delftse raketbouwvereniging Dare (Delft Aerospace Rocket Engineering) met hun Stratos-I het Europese hoogterecord voor amateurraketten op 12,3 kilometer hoogte bracht. Na het hoogtepunt ging het snel naar beneden. Heel snel zelfs, want de parachute weigerde waardoor het slanke gevaarte een enorme vaart ontwikkelde en met negenhonderd kilometer per uur op de toendra insloeg. Als een raket eigenlijk. Een half jaar later, toen de sneeuw ontdooid was, wisten twee doortastende Dare-leden het wrak te bereiken om de geheugenkaartjes te bergen. De SD-kaartjes waren niet bestand geweest tegen dit geweld en versplinterd bij de impact. Timingfout Het was een timingfout, zegt dr.ir. Chris Verhoeven achteraf. Nadat de eerste trap verbruikt is en de tweede trap wordt opgestart, telt het systeem het aantal seconden totdat de tweede trap ontsteekt. Wanneer dat te lang duurt, wordt de missie afgebroken en gaat de parachute uit. We hebben het de avond ervoor nog over gehad, zegt Verhoeven, die als erelid van Dare bij de missie aanwezig was. Vijf of zes seconden? We kozen voor vijf vanwege de veiligheid. Als je te lang wacht heeft de vallende raket al zo n vaart dat de parachute afscheurt zodra die openklapt. Later bleek dat de tweede trap na 5,1 seconde alsnog ontbrandde en de raket verder opstuwde. Een parachuteluikje kun je maar één keer openen, en die zat nu door de versnelling van de tweede trap nog dicht. De parachute bleef daardoor keurig opgevouwen zitten. Ook toen de raket aan zijn terugweg begon. Vijf of zes seconden. Bij een raket kunnen kleine beslissingen grote gevolgen hebben. Verhoeven was een aantal jaren eerder bij lanceringen van Dare op militair oefenterrein t Harde geweest en raakte onder de indruk van wat studenten daar lieten zien. Het pure geweld van zo n lancering maakt indruk. Je kunt je hoofd amper snel genoeg achterover gooien om de raket te volgen. Zo snel gaat het. Het is de ultieme performance, verwoordt Verhoeven zijn indruk. Het is een indrukwekkend geweld dat extreme versnellingen geeft aan een heel fragiel bouwsel. Een raket is een ijzingwekkend compromis. Verhoeven heeft zich sindsdien ingezet om de raketbouw te koppelen aan onderzoek en onderwijs. Dat heeft een minor raketbouw opgeleverd, zeven afstudeerders en een eigen onderzoekslab in de laagbouw van de EWI-gebouw. Verhoeven stelde voor het lab naar de Russische chief-designer Sergei Korolev te vernoemen. Die was verantwoordelijk voor de eerste satelliet (Spoetnik, 1957), het eerste hondje (Laika, 1957) en de eerste mens (Joeri Gagarin, 1961) in de ruimte. Verhoeven: Korolev had een visie en wist mensen te motiveren om het te bouwen. Dat leverde prachtige staaltjes op van engineering. Zijn experimentele aanpak streef ik in het lab ook na. Experimenteren is belangrijk, dingen lopen vaak anders dan je dacht. Hybride aandrijving Van 12 naar 50 kilometer is een grote sprong, zegt L&R-masterstudent en Stratos-II-teammanager Rob Hermsen. Na het hoogterecord van Stratos-I was de vraag: hoe nu verder? Gaan we door ontwikkelen met vaste raketbrandstof of moeten we het over een heel andere boeg gooien: vaste brandstof in combinatie met een vloeibare of gasvormige oxidator een hybride aandrijving. Net als in de grotemensenwereld gingen twee ploegen aan de slag om een zo aantrekkelijk mogelijk aanbod te maken. Zekerheid versus opnieuw beginnen. Explosief materiaal versus veiligheid. Tijdens de kerst van 2012 hebben we de knoop doorgehakt, vertelt voor-

11 Tekst: Jos Wassink Foto s: Sam Rentmeester Illustraties: Stephan Timmers Als dit lukt, is de volgende stap honderd kilometer Delta TU Delft 11 Kortsluiting in de ignitionbox. 'At least it failed correctly.' lichtingsman en bachelorstudent natuurkunde Martin Olde. We hebben toen voor een hybride aandrijving gekozen. Dat betekende weliswaar dat het ontwerpen vanaf nul begon maar ook dat de brandstof zelf ongevaarlijk was (sorbitol koffiezoetjes met paraffine en aluminiumpoeder) en dat de motor op elk moment gestopt kon worden door de kraan met lachgas (N2O de oxidator) dicht te draaien. Bij een solid-fuel-motor kun je dat mooi vergeten. De hybride motor werd door studenten in de minor raketbouw ontworpen en was daarmee een goed voorbeeld van de integratie van onderwijs en onderzoek met de verenigingsactiviteit. Steekvlam "Ten, nine, eight.. Het aftellen is begonnen in de TNO-bunker in Ypenburg. Het is voorjaar 2014 en in bunker zitten vijf studenten achter camera s en laptops. Alle ogen zijn gericht op de raketmotor in de betonnen tunnel. Na geslaagde tests van vijf en tien seconden lang begint het team er vertrouwen in te krijgen. Three, two, one ignition! Er springen een paar vonken en dan gloeit er iets op in de straalpijp. Enkele seconden later gaat de gaskraan open en knált er met donderend geweld een tien meter lange steekvlam door de tunnel. De meter wijst een ton stuwkracht aan. Dat duurt zes seconden als er plots een vlam uit de zijkant van de raket plopt. O?! reageert de controlekamer. Bliksemsnel gaat de gaskraan dicht. De raketpijp blijft smeulend en sputterend achter in de testtunnel. Het ontwerpen en bouwen van een raket gaat nooit gladjes, zegt Hermsen later. Er werd een scheur geconstateerd in de huls met vaste brandstof waardoor het vuurfront zich dwars door de brandstof heen een weg naar de wand baande. Dat probleem werd opgelost door de brandstofkernen op een andere manier te gieten. Maar toen brandde een ring aan de kop van de verbrandingskamer door en later nog een ander onderdeel. Het valt niet mee om de drieduizend graden hete vlam twintig seconden lang in bedwang te houden en toch is dat precies wat er voor de recordpoging moet gebeuren. Volgens berekening bevindt de Stratos-II zich op het moment van burn-out met een snelheid van bijna vijfduizend kilometer per uur op vijftien kilometer hoogte en stijgt dan op eigen traagheid en nauwelijks geremd door wrijving door tot vijftig kilometer hoogte. Radiostraling Ook radio-astronoom dr. Marc Klein Wolt (Radboud Universiteit Nijmegen) hoopt dat de raket een tijdje in de stratosfeer zal verkeren. Zijn ontvanger bovenin de raket moet duidelijk maken in hoeverre langegolf radiosignalen op die hoogte verzwakken. Zulke radiogolven kaatsen heen en weer tussen het aardoppervlak en de rand van de stratosfeer (vanaf tien kilometer hoogte) waardoor ze tot ver achter de horizon reiken. Hetzelfde verschijnsel zorgt er echter ook voor dat langegolf radiostraling uit het heelal, de uitgerekte 21-cm waterstofstraling uit het vroege en duistere begin van het heelal, niet met radiotelescopen op aarde is waar te nemen. Metingen aan boord van de Stratos- II moeten duidelijk maken hoe het aardse radiosignaal afneemt met de hoogte. Uiteindelijk wil Klein Wolt een antenne op de maan of in de ruimte plaatsen om de vroege waterstofstraling te detecteren. Zijn ontvanger is een van de drie payloads aan boord van de raket. Als dit lukt, is de volgende stap honderd kilometer, zegt Verhoeven. Hermsen beaamt dat: Als we dertig procent gewicht kwijtraken halen we dat al. Alle resterende brandstof wordt dan in hoogte omgezet omdat wrijving geen rol meer speelt. De huidige raket weegt 180 kilogram waarvan 80 aan vloeibare brandstof (lachgas onder 60 bar druk) en 25 kilogram aan vaste brandstof. De daarop volgende stap is een lancering vanaf een straalvliegtuig, een air-launch, waardoor we in de ruimte kunnen komen om daar satellietjes uit te zetten, vervolgt Verhoeven enthousiast. Maar als het niet lukt, moeten we terug naar de tekentafel. Het experiment beslist nu eenmaal. << De lancering is gepland op 1, 2 of 3 oktober. Volg het laatste nieuws op de website dare.tudelft.nl

12 12 Delta TU Delft Elke formule halveert je aantal lezers Bèta s moeten uit hun schulp kruipen en de wereld vertellen wat voor moois ze allemaal doen, vindt wiskundige en wetenschapsjournaliste Ionica Smeets. Ze schreef het boek Het exacte verhaal, wetenschapscommunicatie voor bèta s.

13 Tekst: Tomas van Dijk Foto s: Sam Rentmeester Delta TU Delft 13 Een dame op de fiets knijpt vol in de remmen. "Ik heb zo genoten van Zomergasten, roept ze. Ionica Smeets kijkt verrast op. Ze moet er aan wennen dat ze BN'er is. Als ze even later poseert voor haar portret bij dit interview heeft een andere bewonderaar haar ontdekt. De slimste mens, mompelt een oude man. Deze maand verscheen Smeets boek Het exacte verhaal, wetenschapscommunicatie voor bèta s. Het is een verslag van haar eigen zoektocht naar de beste manieren om natuurwetenschap te populariseren. Ik schreef het omdat ik jaren geleden zelf graag zo n boek had willen lezen. Maar het bestond niet. Smeets put deels uit eigen ervaring. Ze weet hoe het is om camera s op zich gericht te hebben. Afgelopen zomer kwam ze veelvuldig op tv. De TU-alumna, die al bekendheid genoot vanwege haar columns over wiskunde in de Volkskrant en haar column in Delta en die zo nu en dan aanschoof bij De Wereld Draait Door en Pauw en Witteman, deed zeven maal mee aan het tv-programma De slimste mens. Als klap op de vuurpijl werd ze geïnterviewd door Wilfried de Jong voor VPROprogramma Zomergasten. Maar haar boek staat bovenal vol tips van de wetenschappers, journalisten, programmamakers en schrijvers die ze interviewde, mensen die exacte wetenschap goed weten over te brengen aan een breed publiek. Eén van de geïnterviewden is Michel van Baal, TU-wetenschapsvoorlichter. Hij vergelijkt een interview met stijldansen. Het is iets wat je samen doet. Ionica, mag ik je bij dezen ten dans vragen? Het is een kleffe interviewvraag misschien, maar Smeets moet er gelukkig wel om lachen. Je hebt het boek gelezen, zegt ze. Wilfried de Jong had ter voorbereiding van Zomergasten het eerste hoofdstuk doorgenomen dat ik geschreven had. Dat ging erover dat je je als wetenschapper uitvoerig moet voorbereiden op een interview. Hij was daardoor bang geworden dat ik het hele interview vooraf al had dichtgetimmerd, dat ik een soort college zou gaan geven. Maar zo moet je het dus niet doen. Wat doen bèta s die hun werk aan een breed publiek willen presenteren, nog meer verkeerd? Ze overschatten vaak het belang van hun vakgebied als ze de media opzoeken. Een eindredacteur zei ooit eens Rot toch op met je wiskunde, toen ik weer een verhaal wilde publiceren over een wiskundige. Als wetenschapper schrijf je uit liefde voor je vak. Dat betekent dat je goed moet filteren. Je moet je afvragen of je de uitreiking van een bepaalde prijs aan een wiskundige ook interessant had gevonden als die prijs naar een scheikundige gegaan was wiens theorieën je niet snapt. Je schrijft dat je het als jouw morele plicht beschouwt om wiskunde te populariseren. Ja. Ik voel me bevoorrecht dat ik wiskunde heb gestudeerd. En ik vind Wiskunde is een ongenaakbaar bastion van ellende voor veel mensen dat ik mijn stinkende best moet doen voor mensen die er wat over willen leren. Sommige mensen hebben kreunend eindexamen wiskunde gedaan en bedenken nu dat ze er toch wel weer wat meer over willen weten. Voor hen is het heel moeilijk om zich er verder in te verdiepen. Als ik wil leren over kunst of geschiedenis, dan zijn er tal van mooie boeken, lezingen en hoorcolleges waar ik op terug kan vallen. Mensen die meer over wiskunde willen leren, hebben niet dat voorrecht. Wiskunde is een ongenaakbaar bastion van ellende voor veel mensen. Vanwaar jouw liefde voor wiskunde? Bij wiskunde werk je stap voor stap aan een bewijs. Je beredeneert dat iets waar is, dat er geen twijfel over mogelijk is. En dat gevoel - als je dat bewijs te pakken hebt dat is te gek. Het is telkens weer een cadeautje. Ik denk dat het vergelijkbaar is met het gevoel van een sporter die een record verbreekt. En je hebt dat gedoe niet zoals bij industrieel ontwerpen, waarbij men een ontwerp mooi of niet mooi kan vinden. Je hebt een stelling bewezen en die klopt gewoon, op welke planeet je je ook bevindt. Je kunt hoogstens de formule wat eleganter opschrijven. Over formules gesproken, wetenschappers gebruiken die maar al te vaak wanneer ze leken over hun werk vertellen. Dat is dodelijk. Stephen Hawking zei dit ooit heel mooi. Elke formule halveert je aantal lezers. Vroeger vond ik dat onzin. Daar moeten ze maar tegen kunnen, dacht ik. Maar je moet beseffen hoe ondoordringbaar formules zijn voor buitenstaanders. Je gaat ook geen Latijnse teksten opzeggen op tv. Kijk je vaak met gekromde tenen naar onderzoekers die over wetenschap praten op tv? Soms. Bij de Wereld Draait Door werd de wiskundige Barry Koren eens gevraagd uitleg te geven over Navier Stokes-vergelijkingen. Hij moest formules op een bord uittekenen. Professor u bent ons allemaal kwijt, maar ga door alstublieft, zei Matthijs van Nieuwkerk al heel snel. Ja, iedereen in de studio moet op dat moment lachen. Het is misschien wel amusante tv. Maar wat doet dit voor het beeld van wiskundigen? Wiskundigen worden als een soort clowns neergezet. Wetenschappers denken vaak dat ze zich niet hoeven voor te bereiden als ze voor de camera iets moeten uitleggen, omdat ze de materie kennen. Maar als je eenmaal in de studio zit, word je geconfronteerd met de desinteresse in je vak. Je stuit tegen de muur van de presentator. Lees verder op pagina 14

14 14 Delta TU Delft Als driekwart van de zaal aangeeft het niet meer te snappen, dan zou een toeter moeten afgaan En je moet je met veel praktische dingen tegelijk bezig houden. Ongemerkt heb ik geleerd hoe je iemand moet aankijken zonder je rug naar de camera te draaien. Als je al dit soort dingen niet weet, dan ben je net een konijn dat in een koplamp kijkt. Ik vond het geweldig om te horen hoe bioloog Freek Vonk zich voorbereidt op interviews. Hij bedenkt wat de belangrijkste punten zijn die hij wil overbrengen en oefent met vrienden in de kroeg. Heb jij ook, net als Vonk, een klankbord? Mijn artikelen laat ik altijd lezen door mijn moeder. Toen ik dat vertelde op een bijeenkomst van de vereniging van wetenschapsjournalisten, moest iedereen hard lachen. Het klinkt misschien wat knullig. Maar het werkt goed. Ik raad iedereen aan om stukken door leken te laten lezen. Je schrikt je te pletter over wat er allemaal onduidelijk is in je stuk. Nu wordt het overigens wel wat lastig met mijn moeder. Ze snapt inmiddels te veel van wiskunde. Ze is gecorrumpeerd. Maar wetenschappers snappen elkaar onderling ook vaak niet, zelfs wetenschappers binnen een en hetzelfde vakgebied. Ja, dat klopt. Wetenschappelijke presentaties bij conferenties zijn ijzingwekkend slecht. Iedereen zit die maar uit te zitten, niemand snapt er wat van. Het is heel pijnlijk. Vorig jaar ben ik naar acht praatjes gegaan in Delft over wiskunde. Bij zeven ervan was ik bij drie slides de draad al helemaal kwijt. En dan moet je nog veertig minuten. Het is zo zonde. Honderd slimme mensen zitten daar in zo n zaal. Die hadden beter wat anders kunnen doen. En het zijn niet alleen beginners die slechte verhalen houden; professoren doen het net zo. Stop toch met die colloquia. Er zou een soort toeter moeten komen. Als driekwart van de zaal aangeeft het niet meer te snappen, dan moet dat ding afgaan. Terug naar de media. De meeste wetenschappers zijn misschien wat mediaschuw. Maar denk je niet dat anderen juist te mediageil zijn? Je moet niet op tv gaan praten over zaken waar je geen verstand van hebt. CV Ionica Smeets (1979) haalde in 2005 haar master technische wiskunde aan de TU Delft. In 2010 promoveerde ze aan de Universiteit Leiden op het proefschrift On continued fraction algorithms. Ze schrijft columns voor de Volkskrant, Technische Weekblad en tot februari dit jaar voor Delta. Samen met Jeanine Daems houdt ze de blog wiskundemeisjes. nl bij. Ze werkt ook mee aan diverse tv-programma s zoals Factcheckers. Vorig jaar presenteerde ze samen met Sofie van den Enk voor de KRO het programma Eureka, over wiskundige antwoorden op dagelijkse vragen. Deze maand verscheen haar derde boek Het exacte verhaal, wetenschapscommunicatie voor bèta s (Uitgeverij Nieuwezijds). Al die tv-redacteuren kijken naar elkaars programma s. Als jij het als wetenschapper ergens goed gedaan hebt, dan word je vervolgens voor van alles en nog wat gevraagd. Je moet nee kunnen zeggen. Overigens vind ik dat je als professor best iets triviaals mag uitleggen wat elke eerstejaars weet. Als jij denkt dat je het goed kan, waarom niet? Is je leven veel veranderd na al je tv-optredens van afgelopen zomer? Ik word veel voor andere programma s gevraagd. Laatst door de EO, voor een nieuw programma, Op zoek naar de Condor. Een groep BN'ers gaat samen in de bergen van Peru op zoek naar een condor. Dat ga ik niet doen. Ik heb een dag lang om het idee moeten lachen. En je gaat ook werken als voetbalcoach? Lachend: Ajax-jeugdtrainer Bryan Roy was hier laatst. Hij had me bij Zomergasten gezien en bedacht dat hij meer met cijfertjes wilde doen. Hij heeft wat ideeën over spelsystemen waar hij met me aan wil rekenen. Het idee is dat ik meedenk over lesmateriaal voor de jonge voetballers. Hilarisch dat ik straks Ajax-adviseur op mijn cv kan zetten. Mijn vriend was flabbergasted toen hij Roy in de tuin zag zitten. Roy was een sterspeler in de jaren tachtig. Ga je die jonge voetballers ook wiskundeles geven? Nee, ik denk niet dat ik een erg goede docent zou zijn. Als je lesgeeft, moet je mensen de dingen zo uitleggen dat ze het vervolgens na kunnen doen. Dat is lastig. Doceren is iets anders dan leuke verhalen vertellen. Ik wil mensen de illusie geven dat ze het snappen. Als ik een verhaal vertel moet je vooral denken: wat is dit tof! <<

15 Delta TU Delft 15 boeken Geloof in de wetenschap In Faith and wisdom in science probeert Tom McLeish de discussie over geloof en wetenschap naar een hoger niveau te tillen door terug te grijpen op de tijd van Newton. Hedendaagse discussies over de relatie tussen religie en wetenschap worden gedomineerd door types die niet alleen vinden dat de een superieur is over de ander, maar ook vaak dat beide elkaars tegenstander zijn. Meer gematigde lieden vinden dat ze elkaars terrein simpelweg niet moeten betreden. Nog gematigder lieden proberen compromissen te bereiken. Alle drie de benaderingen vinden geen genade in de ogen van Tom McLeish, hoogleraar natuurkunde aan Durham University en praktiserend christen. In zijn boek Faith and wisdom in science betoogt hij dat wetenschap net als religie voortkomt uit de menselijke behoefte zijn oorsprong te kennen en zijn omgeving te duiden. Aan religieuze scherpslijpers, die bijvoorbeeld de evolutietheorie verwerpen, maakt McLeish geen woorden vuil. Hij richt zich op de wetenschap, die volgens hem haar verhaal is kwijtgeraakt. In de tijd van Newton, toen wetenschap nog philosophia naturalis heette, was dat verhaal vanzelfsprekend: begrip van de natuur maakte integraal onderdeel uit van een wereldvisie waar ook zingeving deel van uitmaakte. De huidige wetenschap is daarvan losgezongen. McLeish doet een poging een nieuw verhaal te vinden, dat hij provocerend een theologie van de wetenschap noemt. Zijn christelijke achtergrond drukt daarbij een soms wel erg sterke stempel op de analyse. Zo wijdt hij een heel hoofdstuk aan de wijsheidslessen uit het bijbelboek Job (die gaan over het lijden, een thema waaraan Arnon Grunberg zich ook wijdde, toen hij gastschrijver aan de TU Delft was). Op zich heel interessant, maar niet in alle opzichten relevant voor het onderwerp. Op zijn sterkst is McLeish als hij op De wetenschap zit vol niet-rationele motieven, maar schaamt zich daar een beetje voor zoek gaat naar de motieven van de wetenschap. Hij laat zien hoe belangrijk esthetische overwegingen kunnen zijn, bijvoorbeeld bij Copernicus, die vasthield aan de zon in het middelpunt van het zonnestelsel, ondanks de slechtere voorspellingen die dit aanvankelijk opleverde. De wetenschap is evengoed in staat om zich bij mysteries neer te leggen, zoals de aanvaarding dat kleine deeltjes tegelijkertijd golven kunnen zijn. Kortom, betoogt McLeish, de wetenschap zit vol niet-rationele motieven, maar schaamt zich daar een beetje voor, terwijl ze die eigenlijk zou moeten omarmen om haar betekenis voor de mens duidelijk te maken. Faith and wisdom in science is geen makkelijk boek. Het abstractieniveau is hoog en er wordt nogal wat wetenschapsfilosofische voorkennis verwacht. Bovendien is het sterk gekleurd door McLeish persoonlijk voorkeuren. Hoewel niet op alle fronten geslaagd, is het niettemin een moedige poging de wetenschap te formuleren als een vorm van zingeving aan het bestaan. (CJ) Tom McLeish, Faith and wisdom in science, Oxford University Press, ISBN Wonen in een parkeergarage Werken in een verticale stad, thee drinken in een glazen boerderij of een huis als een parkeergarage. Het jaarboek Architectuur in Nederland laat de oogst zien aan opmerkelijke, nieuwe gebouwen. Wie in Rotterdam komt, kan niet om de nieuwe, gigantische glazen kolos op de Kop van Zuid heen. Het is niet zomaar een bouwwerk, maar een ware verticale stad. Het herbergt kantoren, appartementen, een hotel, restaurants en een café. Het gebouw valt ook op door de drie verspringende torens. Met 160 duizend vierkante meter vloeroppervlak is: De Rotterdam - want die fantasieloze naam heeft het pand gekregen - het grootste multifunctionele gebouw in ons land. Het prijkt op de voorkant van het jaarboek en is een van de belangrijkste gebouwen dat de afgelopen jaren is gebouwd. De redactie van het boek kreeg meer dan 350 inzendingen en stelt optimistisch vast dat de problemen in de bouwsector niet zichtbaar zijn in het jaarboek. Er wordt in Nederland nog veel gebouwd en de kwaliteit van de architectuur is door de bank genomen van een hoog niveau, schrijft de redactie, die een Delfts tintje De problemen in de bouwsector zijn niet zichtbaar in het jaarboek heeft. Hoogleraar bouwkunde prof. dr.ir. Tom Avermaete en TU-alumnus en architect Hans van der Heijden zitten onder anderen in de redactie. Het jaarboek staat vol met blikvangers. Toch zijn er een paar die extra opvallen. Een goed voorbeeld is de Glazen Boerderij die het Rotterdamse architectenbureau MVRDV ontwierp. Het staat in Schijndel. Zowel het ontwerp als de totstandkoming ervan is opmerkelijk. Uit gesprekken met buurtbewoners kwam onder meer een maximale bouwhoogte naar voren. Het overeengekomen maximale volume leek op een groot huis met een zadeldak en leidde tot een boerderijvorm. Binnenin het gebouw zitten bedrijven, winkels en horeca. De gevel is van glas, dat bedrukt is met foto s van lokale boerderijen. Het levert een modern gebouw op met traditionele elementen. Een hyperbolische karikatuur van de agrarische oorsprong van kerkdorp Schijndel, volgens het jaarboek. Niet alleen de multifunctionele gebouwen springen in het oog. Ook de opzienbarende Villa Kogelhof valt op. In Zeeland werd deze woning gebouwd voor een handelaar in uien en aardappelen. Hij wilde een woning net als de parkeergarage aan het Museumpark in Rotterdam. Hij schakelde daarom Paul de Ruiter in, die de parkeergarage heeft ontworpen. Het resultaat is schitterend. Het gebouw heeft een ondergrondse garage en kantoor met uitzicht op water. Daarboven zit een langgerekte woning, met grote ramen, die haast in de lucht lijkt te zweven. Het boek staat vol met mooie gebouwen, waar opvallend vaak veel glas in is verwerkt. Het jaarboek beslaat de jaren 2013 en 2014 en dat zijn zeker geen slechte jaren. De lezer vergaapt zich aan prachtige ontwerpen in wat de uitgever terecht het visitekaartje voor de Nederlandse bouwkunst noemt. (RV) Architectuur in Nederland. Jaarboek 2013/2014, nai010 uitgevers, 176 pagina s, 39,50 euro.

16 IN THE SPORTLIGHT Annewiet Vermeulen Specs 1.76 meter Gewicht 61 kilo Geboortejaar 1995 studie: industrieel ontwerpen Sport: tennis (sinds één jaar bij Tenniphil) andere sporten: wel eens gebadmintond Waarom tennis? Ik doe het van jongs af aan. Mijn hele familie tennist. Ik vond het leuk en ben ermee doorgegaan. Welk niveau? Gemiddeld. Sterke punten? Ik ben balvast en word niet snel boos op mijzelf. Zwakke punten? Omdat ik niet snel boos op mezelf word, is de drang om te winnen minder groot. Ik vind het het belangrijkst dat ik lekker gespeeld heb. Blessuregevoelig, lichamelijke zwakheden? Nee. Hoogtepunten/prijzen? Ik speel graag competitie, vooral de dubbels. Jammer dat tennis geen echte teamsport is. Waarom zou iemand moeten gaan tennissen? Je krijgt er een goed balgevoel van. Als je tennist merk je dat sporten als softbal, pingpong en badminton veel makkelijker zijn. Waarom bij Tenniphil? Bij de club van mijn ouders thuis vond ik het niet meer zo leuk, alle leeftijdgenoten gingen weg. Omdat ik door wilde gaan en lid was van Virgiel, leek het me handig om bij de ondervereniging daar te gaan spelen. Ambities? Plezier hebben, maar ook beter worden. Ergens een hekel aan? Aan heel fanatieke tegenstanders die op zichzelf schelden en boos worden. Bijzonderheden? Ik heb bij Tenniphil binnen een jaar heel veel mensen leren kennen die dezelfde interesses hebben. Doorsnee racket, met demper (zwart vlekje). Mijn vader deed er een elastiekje om, dat werkt ook. Doodgewone tennisschoenen. Competitieshirt met clublogo in clubkleuren. Wit tennisrokje met inwendig een elastisch broekje om ballen in te kunnen bewaren tijdens het spelen. (Foto: Sam Rentmeester) sportzaken Superwaardeloos Dubbel gevoel voor zeilsters, corporale slaag voor virgilaanse hockeydames en vliegende start van zijdeurpromovendus. Een dubbel gevoel, daarmee kampten TU-studente Annette Duetz (TN) en haar compagnon Annemiek Bekkering na de bijna perfect verlopen medalrace vorige week zondag, in de Golf van Biskaje. Het WK zeilen in de stoere vrouwenboot de 49er FX waren ze een week eerder uitstekend begonnen. Op de voorlaatste dag van het evenement faalde het duo echter opzichtig. Door een aantal verkeerde keuzes kwam het koppel als zestiende over de finish. We hebben het eigenlijk weggegeven, dat is gewoon superwaardeloos, erkende Bekkering. Frustrerend, want door het opgelopen puntenverschil met nummer drie in de totaalstand, was de kans op eremetaal en daarmee ook de kans op directe kwalificatie voor de Spelen in Rio - verkeken. Toch kon het koppel zich een dag later in de medalrace voldoende oppeppen om als tweede te finishen en zo hun vierde plaats vast te houden. Het is echt fijn dat we hebben laten zien wat we kunnen, zei Duetz direct na afloop. We gingen met een plan het water op en hebben dat uitgevoerd, zo eenvoudig ging het eigenlijk vandaag. We hadden de medalrace bijna nog gewonnen ook. Het gevoel over onze vierde plaats is nu wel dubbel. We hebben in het begin van de week heel goed gevaren en gisteren alle kansen op een medaille weggegeven. Maar ik denk dat we over een tijdje blij zijn met dit resultaat. Blij zijn met het resultaat is wel erg zacht uitgedrukt voor de voldoening die moet hebben geheerst bij de hockeydames van DSHC, nadat de corpsvrouwen bij de competitie-opening de prestigestrijd met het Dopie van Virgiel ruim in eigen voordeel hadden beslist: 5-1. Voor hen kan het seizoen vermoedelijk nu al niet meer stuk. Bovendien werd in speelronde twee ook Noordwijk verslagen (2-1). Het hoogst spelende TU-team, heren-1 van DSHC, begon in klasse 1B eveneens met twee zeges. Slachtoffers waren De Reigers en De Kieviten. Zo n vliegende start kenden verrassend genoeg ook de neutrale mannen van Scoop in 3B. De heren, die dankzij een zelf ingezette wildcard en een geslaagd verlopen eendaags play-off toernooi als middenmoter zowaar promotie naar de derde klasse in de wacht sleepten, begonnen de nieuwe competitie doodleuk met twee zeges. Dat geldt in dezelfde klasse trouwens ook voor Dopie. Dat belooft wat voor de onderlinge confrontatie op 12 oktober. Eerder al liet Scoop-voorzitter Jorin van der Harst in deze rubriek zelfverzekerd weten: Dat wordt een kraker. Ik denk dat wij met 3-1 gaan winnen na een 1-1 ruststand. Wordt vervolgd. Tips? Jimmy.tigges@hetnet.nl

17 Wat: I'm Binck Waar: Binckhorst Den Haag Wanneer: Van 1 oktober tot en met 1 november 2014 Prijs: Gratis Partyprognose: 7 party Spotters Verboden woord 17 Als rugbyspeler hoef ik er niet mee aan te komen bij mijn huis- en teamgenoten. Als 'vleesetariër' heb ik het jaren uitgelachen. Maar je loopt er soms toch tegenaan en je kunt er niet omheen. Het verboden woord: vegetariër. Toch eet ik nu ook minimaal één keer in de week geen vlees meer. Het is niet alleen goed voor je, maar ook nog eens goedkoper dan elke dag vlees kopen. Dus hoe overleef ik het? Gewoon heel erg lekker vegetarisch koken! Alleen voor kunstzinnige bin(c)ken Het festival I'm Binck geeft een andere kijk op de bedrijvigheid op de Haagse Binckhorst. Een beetje leegstaand of saai bedrijventerrein hipt zichzelf op tegenwoordig. En zo komt het dat in de Haagse Binckhorst de laatste jaren steeds meer kunstenaars zetelen. Ze werken er tussen lassers, advocaten en innovators op het gebied van duurzaamheid. Een bonte mix van disciplines, waar oude en nieuwe industrie elkaar versterken. Zoiets roept natuurlijk om een evenement. Met meer dan vijftig evenementen op bijzondere, industriële locaties laten Binckhorst-ondernemers het publiek een maand lang zien waarom zij zo gek zijn op hun omgeving. Tijdens de derde editie van I'm Binck is er van alles te beleven op het gebied van film, muziek, dans, nieuwe technologieën, movement, productpresentaties, kunst, ondernemerschap, industrieel erfgoed, stedenbouw, architectuur, (urban) culture & sports en eten & drinken. De opening, op 1 oktober van tot uur bij De Besturing aan de Saturnusstraat 89, begint al lekker: je kunt oesterzwammen proeven die gekweekt zijn op koffiedik van KPN, tijdens een optreden van de drumformatie Yamamoto. Gratis: je hoeft je alleen maar even aan te melden via de website. In een oude stadsbus van de HTM is dagelijks tussen en een mobiele tentoonstelling te zien over de geschiedenis van De Binckhorst. Van 1 tot en met 5 oktober toont Art The Hague in de Fokker Terminal aan de Binckhorstlaan hedendaagse kunst van talloze kunstenaars. En dan kun je óók nog de biertjes proeven van de Haagse brouwerij De Kompaan, die een proeflokaal heeft ingericht in De Besturing. Lekkere happen zijn er ook, in de vorm van eigen worst, kazen en broodjes Pulled Pork, iedere donderdag en vrijdag tussen en uur. O, mét live muziek, overigens! Netwerken, workshops volgen, lekker anoniem een muziekfestival bijwonen of wijn proeven; er is eigenlijk maar weinig dat niet aan bod komt tijdens I'm Binck. Slim plannen, is het devies. Omdat de meeste evenementen plaatsvinden rond borreltijd, combineer je I'm Binck idealiter met een avondje stappen in Den Haag, of ter afsluiting van een saaie collegedag. In het laatste geval mag je de afsluiter niet missen: boksgala Food Fight Music All Night, met behalve boksen veel live muziek, dans en vuur op de kade. Kost je wel dertig euro trouwens. Maar dat is natuurlijk peanuts als je de hele voorgaande maand gratis cultuur hebt kunnen snuiven. (JB) Paddenstoelenpasta Nodig: bakpan, kookpan, snijplank, mes, blender of staafmixer Ingrediënten voor één grote portie: 150 gram pasta, witte wijn (klein flesje, grote als je wat wil drinken), grote bak champignons, ui, twee tenen knoflook, 150 milliliter room, 150 gramdiepvrieserwten, olie, zout en peper, walnoten en parmezaanse kaas Zet een pan water op voor de pasta. Bewaar ongeveer drie champignons en snij de rest in plakjes van een halve centimeter. Snipper een ui en de knoflook. Zet je pan op middelhoog vuur en bak de champignons en de ui in een beetje olie. Als de olie is opgezogen door de champignons, voeg je weer een beetje olie toe. Zo verbranden de champignons en de ui niet. Als de ui glazig is, voeg je de knoflook toe. Op een gegeven moment laten de champignons hun vocht los. Ga door met bakken tot al het vocht is verdampt en de champignons ongeveer een derde van hun grootte hebben en goudbruin zijn. Blus af met een beetje wijn en de room, en laat de alcohol verdampen. Pureer het mengsel (dit is nu je saus) en voeg zout en peper naar smaak toe. Bak de losse champignons even kort, kook de erwten gaar, kook de pasta gaar en combineer alles. Walnoten en parmezaan er overheen. Met geslepen messen, Job Hogewoning

18 Hollands glorie In hun eerste week neemt professor Ramon Hanssen zijn masterstudenten mee naar Hofwijck - het huis van Christiaan Huygens en het middelpunt van veel wetenschappelijke ontwikkelingen in de gouden eeuw. De lage ochtendzon straalt naar binnen door de glas-inlood ramen. Weerkaatsingen op het water van de slotgracht fladderen over het lage plafond. Misschien hebben die Huygens wel tot zijn golftheorie geïnspireerd. Uit het keukentje komt de geur van koffie terwijl beheerder Jack Zuurmond koffiekopjes op de tafels zet. "Hier is heel weinig veranderd sinds de tijd van Christiaan Huygens", vertelt hij. Dezelfde zwart-witte stenen op de vloer en dezelfde witte tegels aan de wand. Niet dat Christiaan hier veel tijd heeft doorgebracht. Het souterrain dat uitkijkt op de slotgracht was immers het domein van de huishoudelijke staf. Christiaan en zijn vader Constantijn brachten hun tijd in hun buitenhuis Hofwijck voornamelijk op de begane grond door met studie en muziek. De zolder was het domein van Christiaan. Hier sleep hij zijn lenzen, bouwde hij zijn slingeruurwerken en ontdekte hij de ringen van Saturnus en diens maan Titan. Gravitatie-expert René Reudink en gpsspecialist dr.ir. Hans van der Marel brengen over de slotbrug grote statieven naar binnen. Daar gaan de studenten vanmiddag mee aan het werk, vertellen ze. De kamer op de begane grond heeft glas-in-lood vensters rondom en zwart met witte marmeren tegels op de grond. Het rood geschilderde balkenplafond hangt vier meter hoog, waardoor de kamer ondanks het bescheiden oppervlak toch ruim aanvoelt. In drie hoeken van de kamer bouwen de TU-medewerkers proefopstellingen op met een koperen kegel aan een dun koord. Gestommel in de hal en daar komen de studenten binnen. Vanuit Delft zijn ze zeven kilometer langs de Vliet gefietst. Anderhalf uur en twee lekke banden later hebben ze het historische kasteeltje in Voorburg dan toch bereikt. Ze zijn afkomstig uit de VS, Duitsland, Griekenland en Frankrijk dus is Engels de voertaal onder de masterstudenten geoscience & remote sensing (faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen). Het fietstochtje langs de Vliet is voor de meesten van hen de eerste kennismaking met Nederland. Een kennismaking die wat prof.dr.ir. Ramon Hanssen betreft niet blijft steken bij klompen, tulpen en Delfts blauw. Broedplaats "De keuken waar we nu zitten is nog vrijwel het zelfde als in 1640 toen Hofwijck gebouwd werd als buitenhuis voor de welgestelde familie Huygens", vertelt Hanssen. "Toen was Schiphol, waar velen van jullie geland zijn, nog een groot meer. Deze omgeving was een ongelofelijke broedplaats aan talent waar ontdekkingen gedaan zijn die we vandaag de dag nog steeds gebruiken. Ook voor de wetenschap en techniek was de zeventiende eeuw werkelijk een gouden eeuw." Als voorbeeld haalt Hanssen een messing apparaatje tevoorschijn dat niet groter is dan een pink. "Dit is een replica van de eerste microscoop van Antoni van Leeuwenhoek die in Delft woonde. De lens is niet groter dan een waterdruppel, maar het vergde dagen slijpen om zoiets te maken." Lenzen slijpen was trouwens helemaal hot toen. Iedereen met een beetje ontwikkeling probeerde dat. Hanssen geeft de replica door: "Je moet de lens zo ongeveer tegen je pupil houden om wat te zien. Als eerste zie je dan de kop van de koperen naald die er vlak voor zit. Aan die naald hing een druppel met slootwater waarin Van Leeuwenhoek levende wezentjes ontdekte. Dan kun je je een beetje voorstellen hoe dat ging." "Ook de schilder Johannes Vermeer woonde in die tijd in Delft. Hier zie je een reproductie van zijn schilderij De Geograaf. Het is een typische Vermeer met een persoon en objecten voor een raam waar het licht doorheen valt. De Geograaf bestudeert een uitgevouwen kaart en op de kast achter hem staat een globe. Die was toen net vijf of tien jaar daarvoor uitgevonden en gemaakt door Jodocus Hondius." Vermeer mocht graag de nieuwste attributen in zijn schilderijen opnemen: landkaarten, Perzische tapijten en chinees porselein (waaruit later het Delfts blauw ontstond). "Het schilderij lijkt op De Astronoom waar een man de sterrenhemel op een bol bestudeert. Maar het lijkt twee keer dezelfde man. En ik denk dat hij Van Leeuwenhoek heeft geschilderd. Het kan niet anders dan dat die mannen, die even oud waren, elkaar gekend hebben." Christiaan Huygens was ongelofelijk veelzijdig (zie kader) en je zou hem Nederlands eerste ingenieur kunnen noemen. Hij stelde wiskundige modellen op over de natuur, bouwde zijn eigen instrumenten waarmee hij vervolgens nieuwe waarnemingen kon doen. Lees verder op pagina 20

19

20 Het bekendst is hij wel als uitvinder van het slingeruurwerk. Op de begane grond hangt een slinger van een torenuurwerk met de vinding die hem beroemd heeft gemaakt. Het probleem met een slinger als tijdmeter is dat de slingertijd alleen constant is bij een kleine uitwijking. Bij een grotere uitwijking wordt de slingertijd langer. Huygens maakte aan de bovenkant van de slinger twee gekromde plaatjes die de slinger, en daarmee de slingertijd, inkorten wanneer de uitwijking te groot wordt. Het effect was dat de slingertijd veel minder afhankelijk is van de uitwijking. Voor tijdmeting op zee, en de bepaling van de oost-west positie waar men indertijd naar op zoek was, voldeed de slinger helaas niet. Een andere toepassing van de slinger is de meting van de zwaartekracht, vertelt dr.ir. Cornelis Slobbe. Hij leidt het middagprogramma in. Als je de lengte van de slinger en de slingertijd meet kun je daar de zwaartekracht mee berekenen. We zijn geneigd om de zwaartekracht als constante te beschouwen van 9,81 m/s 2. Maar dat klopt alleen bij benadering. Als je precies genoeg meet, varieert de zwaartekracht met de hoogte en met de plaats op aarde (bij de polen groter dan aan de evenaar), met de grondwaterstand en zelfs met zware regenval. Als oefening in bescheidenheid mogen de studenten 's middags de zwaartekracht bepalen op de manier waarop Huygens dat deed: met een slinger. In drie groepjes van zeven verdelen de studenten zich rond de statieven op de begane Ramon Hanssen (links) leidt de studenten rond. grond. Ze meten zo nauwkeurig mogelijk de lengte van de slinger, geven die een klein zetje en meten dan de tijdsduur van tien slingeringen. Met die slingertijd valt de waarde voor g uit te rekenen. En dat doen de studenten voor iedere gemeten slingertijd. Een groep meet waarden tussen 9,2 en 9,8. Bij een andere groep lopen de waarden zelfs uiteen van 9,7 tot 12,2. Gewend aan onze digitale apparaatjes, is het moeilijk voor te stellen hoe wankel de eerste schreden van de wetenschap waren. << Christiaan Huygens ( ) Johannes Vermeer ( ) Antoni van Leeuwenhoek ( ) Portret door Caspar Netscher (Wikimedia) Uitsnede van zelfportret (Wikimedia) Portret door Jan Verkolje Eregalerij Zoon van dichter, diplomaat en componist Constantijn Huygens. Christiaan had meer interesse voor wiskunde, natuurkunde en astronomie. In navolging van Descartes geloofde hij in de eigen waarneming. Hij bestudeerde de val- en slingerbeweging, ontwikkelde het slingeruurwerk, formuleerde de wetten van de golfvoortplanting en legde met zijn kansberekening de basis voor het verzekeringswezen. Met zijn zelfgeslepen lenzen deed hij baanbrekende waarnemingen als de ringen van Saturnus en diens maan Titan. De Delftse schilder is bekend van zijn interieurs bij open ramen en natuurlijk van het gezicht op Delft en het meisje met de paarlen oorbel. Zijn oeuvre is niet groot (34 schilderijen) maar wel opvallend accuraat in perspectief en lichtval. Zo zelfs dat kunsthistorici dachten dat Vermeer met een camera obscura of andere optische middelen gewerkt moet hebben. Daarvoor is nooit bewijs gevonden. Hij verdiende de kost als lakenhandelaar, roerde zich in de Delftse politiek en begon zich te interesseren voor lezen. Hij was de eerste die met een zelfgebouwde microscoop levende wezens in slootwater ontdekte. Daarna volgde de ontdekking van spiervezels, spermacellen en bloedcellen. Hij maakte z'n vindingen bekend via briefwisseling met de Royal Society in Londen waar Newton de voorzitter was (vanaf 1703).