FILOZOFICKÁ FAKULTA UNIVERZITY PALACKÉHO V OLOMOUCI. Katedra nederlandistiky. Geen dji-haat in onze straat - Rechtsextremisme in Nederland

Transcriptie

1 FILOZOFICKÁ FAKULTA UNIVERZITY PALACKÉHO V OLOMOUCI Katedra nederlandistiky BAKALÁŘSKÁ PRÁCE NIZOZEMŠTINA PRO HOSPODÁŘSKOU PRÁCI Geen dji-haat in onze straat - Rechtsextremisme in Nederland Pravicový extremismus v Nizozemsku Right-wing extremism in the Netherlands MILANA BASLEROVÁ Begeleider: Mgr. Martina Vitáčková Olomouc 2011

2 Prohlášení: Prohlašuji, že jsem svou bakalářskou diplomovou práci vypracovala samostatně a že jsem v ní uvedla veškerou použitou literaturu a ostatní zdroje. V Olomouci dne 13. května 2011 Milana Baslerová

3 Dankbetuiging: Ik wil graag van harte mijn dank aan mijn scriptiebegeleider, Mgr. Martina Vitáčková, betuigen voor haar waardevolle adviezen en aanmerkingen bij de verwerking van het mijn bachelorthesis. Een woord van dank wil ik ook graag richten tot Drs. Bas Hamers voor zijn hulp met Nederlandse grammatica.

4 INHOUD 1 Inleiding Het rechtsextremisme in het algemeen Korte historische schets Van de jaren zeventig tot 11 september Twee politieke moorden De Tweede Kamerverkiezingen Sociologie Profiel Redenen Gabbers Uiterlijk Stigmatiserend uiterlijk Symboliek Afbeeldingen Codes Kledingmerken Muziek Algemeen Geschiedenis Dansstijlen Distributie Symboliek Onderzoek Internet Strafbare uitingen Typen van websites Internetfora Onderzoek Het doel van mijn onderzoek Hoe heb ik me geregistreerd? Hoe ziet het forum uit? Resultaten van mijn onderzoek Conclusie Bijlage nr Bijlage nr Bijlage nr Bronnen Resumé in het Tsjechisch Resumé in het Engels Annotatie...59

5 1 INLEIDING In vele landen van Europa heerst een trend van radicalisering van de politieke scene. Extreemrechts en nationalisme winnen steeds meer terrein in de regeringen van Europese landen. De Zweedse democraten streven naar de beperking van de rechten van de oorspronkelijke Lappen en naar een radicale vermindering van immigranten in Zweden. De Deense Volkspartij heeft een streng immigratiebeleid doorgezet, zodat een huwelijk van een Deen met een buitenlandse jonger dan 24 jaar wordt verhinderd. Bovendien moet deze Deen bewijzen dat hij in de afgelopen 12 maanden geen uitkering heeft gekregen. De Hongaarse partij Jobbik verklaart zich openlijk voor het antisemitisme. Deze partij zorgt voor geüniformeerde lijfwachten die Hongaren tegen Roma beschermen. Hongaarse rechts-extremisten bekritiseren het Verdrag van Trianon (1920) dat de grenzen van het naoorlogse Hongarije heeft vastgesteld. In 1920 werd 71,5% van het gebied van het toenmalige Hongarije onder het hedendaagse Slowakije, Roemenië, Oostenrijk en Kroatië verdeeld. 1 Hongaarse rechts-extremisten willen hun oorspronkelijke grenzen terug en daarom steunen ze de Hongaarse minderheden in hun buurstaten. De spanning tussen Hongarije en zijn buurstaten is vooral aan de relatie tussen Slowaken en Hongaren te zien. Slowaakse rechts-extremisten proberen hun gebied te beschermen en weigeren uitzonderlijke rechten voor de Hongaarse minderheid in Slowakije (bijv. gebruik van Hongaars als ambtstaal) te accepteren. Ján Slota, leider van de Slowaakse Nationale Partij, heeft gezegd dat Slowaken met behulp van tanks Boedapest met de grond gelijk willen maken. Tsjechië heeft geen rechts-extreme partij in de Eerste of Tweede Kamer. Onder rechts-extreme organisaties heeft de Arbeiderspartij van de sociale rechtvaardigheid 2 de grootste macht. Deze partij die door Tomáš Vandas geleid wordt, treedt tegen Roma s en tegen buitenlandse werknemers in Tsjechië op. Het ontstaan van deze partij is met de rechts-extreme sociaal nationalistische Arbeidspartij 3 verbonden (ook geleid door Tomáš Vandas) die in 2010 door de constitutionele rechtbank ontbonden werd. De Italiaanse separatistische partij Lega Nord streeft naar deportatie van Roma uit grote Italiaanse steden. Het Franse Front National, geleid door Marine Le Pen, wil de niet-europese immigratie volledig verhinderen. Het Vlaams Belang zet onafhankelijkheid van Vlaanderen en een radicaal /4/11, 16:33 2 In het origineel: Dělnická strana sociální spravedlnosti 3 In het origineel: Dělnická strana 5

6 immigratiebeleid door. Zo zouden we bijv. met Finland, Oostenrijk en Groot-Brittannië verder kunnen gaan. Maar hoe is de situatie in Nederland, in het land dat door buitenlanders als zeer tolerant beschouwd wordt? Veel Tsjechen denken dat Nederland een vriendelijk en open land is dat trots op zijn verscheidenheid is. In het algemeen geldt deze stelling, maar er komt ook iets anders tevoorschijn. Nederland begint grote problemen te hebben met zijn multiculturele samenleving. Het gevaar dreigt dat autochtonen zich tegen deze situatie gaan verzetten. Geert Wilders, een bekende tegenstander van islam en criticus van multiculturalisme, krijgt steeds meer aanhangers. Zijn rechts-extreme Partij Voor de Vrijheid heeft een grote invloed op de Nederlandse politieke scene. Op 14 oktober 2010 is de nieuwe Nederlandse regering ontstaan. Het is een coalitie van VVD en CDA met gedoogsteun van PVV. VVD en CDA hebben samen 52 zetels. Met gedoogsteun van PVV hebben ze 76 zetels en zo vormen ze een meerderheid in de Tweede Kamer. Het Nederland van vandaag is een staat met een sterke democratische traditie en het is bijna zeker dat het in de komende jaren niet tot een volledige machtsovername door rechts-extreme politici zal komen. Toch kan het rechtsextremisme onder Nederlanders als een grote bedreiging worden gezien. In Nederland bestaat een groep mensen die tegen buitenlanders, andere godsdiensten en culturen optreden. Ze willen hun oude blanke Nederland terughebben en protesteren tegen immigratie en inburgering. Waarom zijn ze ontevreden? Waar komt de haat tegen allochtonen vandaan? Wat voor mensen zijn de rechts-extremisten? Op deze vragen probeer ik in mijn scriptie antwoorden te vinden. Om deze antwoorden te vinden zal ik enkele artikelen doorlezen en vergelijken en verder ook informatie van internetfora gebruiken. Internetfora zijn van grote informatieve waarde, omdat het internet voor het rechtsextremisme een belangrijke rol speelt. Deze fora zal ik dus ook doorlezen en beschrijven. Ik ben van plan twee onderzoeken te doen in het kader van deze thesis. Het eerste onderzoek zal zich op de teksten van rechts-extreme bands richten en het tweede onderzoek zal zich op de gang van zaken op rechts-extreme internetfora richten. Ik probeer ook enkele statistieken van het Centraal Bureau voor de Statistiek te krijgen. 6

7 Ik houd er rekening mee dat ik enkele problemen tijdens het werk aan mijn scriptie zal hebben. Ik ga over een maatschappelijk thema schrijven dat ook veel met politiek te maken heeft. Ik heb echter geen opleiding sociologie of politologie gevolgd. Daarom zal ik goed op het juiste gebruik van enkele vaktermen letten. Het hedendaagse rechtsextremisme is een nieuw thema. Daarom bestaan er niet veel bronnen in gedrukte vorm. Op internet zijn er veel artikelen en studies over rechtsextremisme te vinden. Men moet echter wel opletten of deze bronnen neutraal zijn. Vele studies ontstaan met de steun van linkse of rechtse organisaties die de feiten over rechtsextremisme in Nederland aan hun belangen proberen aan te passen. Het is dus relatief moeilijk om vast te stellen welke informatie objectief is. Mijn scriptie zal in zeven hoofdstukken ingedeeld worden. In het eerste hoofdstuk wordt de problematiek van rechtsextremisme in Nederland voorgesteld. Daarnaast zal ik me met de vraag bezighouden wat het betekent als iemand rechtsextreem is. In het tweede hoofdstuk zal ik een korte historische schets van rechtextremisme in Nederland aanbieden. Het derde hoofdstuk geeft antwoord op de vraag wat voor mensen de rechtsextremisten zijn. Ik zal hun sociale omgeving beschrijven en ik zal Gabbers, een Nederlands fenomeen verbonden met het rechts-extremisme, voorstellen. Het vierde hoofdstuk zal zich op het uiterlijk van rechts-extremisten richten. Er zal worden gekeken naar hun kleding, symboliek die op hun kleding te zien is en over kledingmerken die ze vaak dragen. Het vijfde hoofdstuk behandelt de extreemrechtse muziek. Ik zal me met geschiedenis, dansstijlen, distributie en symboliek in songteksten bezighouden. In dit hoofdstuk stel ik mijn onderzoek voor dat zich op thema s in de teksten van enkele extreemrechtse bands zal richten. Het zesde hoofdstuk zal de virtuele omgeving van het rechtsextremisme in Nederland voorstellen. Dit hoofdstuk zal informatie over strafbare uitingen op het internet, webhosting, typen van rechts-extreme websites en internetfora bevatten. Ik zal ook een onderzoek op een Nederlands rechts-extreem forum doen. In het zevende hoofdstuk zal ik alle voorafgaande hoofdstukken samenvatten, conclusies uit het gedane onderzoek trekken en mijn scriptie afronden. 7

8 Ik hoop dat ik genoeg informatie over de groep van rechts- extremisten krijg om deze groep aan de lezer te kunnen voorstellen. Ik ben heel benieuwd naar wat voor mensen rechts-extremisten zijn. Welke idealen en opvattingen over het leven in Nederland hebben ze en hoe ze de toekomst van hun land zien. Uiteindelijk wil ik weten of ze een reële bedreiging voor de open Nederlandse maatschappij vormen. 1.1 Het rechtsextremisme in het algemeen Rechtsextremisme is moeilijk te definiëren. Niet iedereen die een T-shirt van het merk Lonsdale draagt is een rechtse extremist. Hetzelfde geldt voor jonge mensen met kale hoofden of met een bomberjack. Het rechtsextremisme verbindt men vaak met begrippen zoals nationalisme, racisme, etnocentrisme, antidemocratisme en met het streven naar een sterke staat. Wat het echter in de werkelijkheid is, kan niemand precies zeggen. Het rechtsextremisme is de uiterste rand van het politieke rechts. Er zijn enkele criteria die ook door officiële organisaties gebruikt worden om een rechts extreme groep te classificeren. 4 1) Nationalistische of West-Europese oriëntatie gericht op cultuurbehoud De vertegenwoordigers van een andere cultuur vormen een bedreiging voor de volkseigen staat. Men houdt rekening met uitzettingen van allochtonen. 2) Prominente plaats van de allochtonenproblematiek Men maakt attent op de misdaden van allochtonen terwijl hij eigenlijk discriminatie en geweld tegen de allochtonen verbergt. 3) Behoefte aan een autoritaire leider en kritiek op de parlementaire democratie - Men heeft een sterke aversie tegen de linkse en allochtoonvriendelijke politici. Men zou graag als hoofd van de staat een sterke leider willen hebben die de vrijheid van meningsuiting bepaalt. 4) Een bepaalde groep die connecties heeft met andere extreem rechtse, racistische, nazistische of fascistische organisaties. 4 Grubben, G. Geschoren maar niet over een kam - Rechts-extremisme binnen de hardcorecultuur. Rotterdam: Landelijk Bureau ter bestrijding van Rassendiscriminatie,

9 Een groep hoeft niet aan alle criteria te voldoen om als rechts-extreem beschouwd te worden. Het spectrum van extreemrechtse groepen is breed. Er bestaan tientallen verenigingen van enkele sympathisanten die onbekend zijn, maar er zijn ook politieke partijen die een belangrijke rol in de Nederlandse politiek spelen, bijv. de al vermelde PVV. 9

10 2 KORTE HISTORISCHE SCHETS 2.1 Van de jaren zeventig tot 11 september 2001 Kort na de Tweede Wereldoorlog was er in Nederland geen spoor van racistisch of extreemrechts gedrag. Het land herrees uit de as en niemand wilde de oorlogsgruwelen weer in het leven roepen. In de jaren zeventig kon men op straat enkele vechtpartijen tussen Nederlanders en allochtonen zien. Het ging om de eerste rassenrellen in het naoorlogse Nederland. In 1977 brachten deze vechtpartijen hun eerste doodslag mee 5. In de jaren tachtig moest Nederland al een groter aantal gewelddadige racistisch gemotiveerde voorvallen oplossen. Het ging om verschillende bedreigingen, lasteringen, brandstichtingen, confrontaties, vernielingen, mishandelingen en bomaanslagen. Enkele voorvallen hingen met een evidente extreemrechtse betrokkenheid samen. In de jaren negentig nam het racistische en extreemrechtse geweld toe. In Amersfoort werd een aanslag gepleegd op een moskee wat een impuls voor een twintigtal gewelddadige acties met moskeeën als doelwit was. Bovendien hielden Nederlanders betogingen tegen de vestiging van asielzoekerscentra in verschillende gemeenten. In 2000 nam ook het antisemitische geweld toe dat samenhing met de conflicten in het Midden Oosten. De grootste impuls voor de reeks van anti-islamistische uitingen waren de terroristische aanslagen van 11 september 2001 in de VS. Niet alleen vochten autochtonen tegen allochtonen, het geweld was wederzijds. Men kon ook ernstige gevallen van misdaden met antichristelijke achtergrond merken waarbij kerken beschadigd werden. De grootste verandering bestond niet alleen uit de incidenten op straten, de maatschappij werd gesplitst in de wij en zij kant. De etnische minderheden en moslims begonnen zich bedreigd te voelen door autochtonen en autochtonen begonnen alle allochtonen op één hoop te gooien en te denken dat alle allochtonen terroristen zijn. Beide kanten bepleiten hun standpunten en tegelijkertijd verbergen ze hun eigen misdaden. 5 Er werd een Turk gedood. 10

11 2.2 Twee politieke moorden De situatie spitste zich toe met de moord op de politicus Pim Fortuyn op 6 mei Deze leider van de partij Lijst Pim Fortuyn was zijn moordenaar Volkert van der Graaf een doorn in het oog vanwege zijn meningen over de islam en over allochtonen. Fortuyn beweerde dat de islam een gevaar vormt voor de Nederlandse maatschappij. Hij streefde naar de verruiming van uitingsvrijheden die wegens discriminatiebestrijding beperkt waren. Zijn moordenaar ging niet akkoord met de meningen van Fortuyn en daarom besloot hij er iets aan te doen. Hij vreesde dat Pim Fortuyn in de komende verkiezingen een enorm succes zou hebben zoals Nederlandse politologen voorspelden en dat hij sterker zou worden. Daarom heeft Volkert van der Graaf zich opgeofferd en heeft hij deze politicus vermoord. Tijdens een rechtsgeding zei hij: Ik erken dat ik op 6 mei 2002 te Hilversum [slachtoffer] heb doodgeschoten. [...]. Ik zag [slachtoffer] als een gevaar voor de samenleving. Ik zag voor mijzelf geen andere mogelijkheid dan wat ik heb gedaan. [...] 6 In Nederland werd een politieke moord na een lange periode van 300 jaar begaan wat een onvoorstelbare shock voor de Nederlanders was. Veel mensen begonnen zich voor de partij van Pim Fortuyn te interesseren die direct 26 zetels in de Tweede Kamer verkiezingen kreeg. In de eerste uren na zijn dood waren er misdaden met racistische achtergrond (vijandige uitingen, vooral bedreigingen) 7. Maar dat was niet alles. De dood van Pim Fortuyn veroorzaakte gaandeweg bedreigingen tegen alles wat links is - tegen linkse politieke partijen en hun vertegenwoordigers, bewindslieden, de milieubeweging, linkse actiegroepen en de krakerscene. 8 Pim Fortuyn had een motto: Ik zeg wat ik denk en ik doe wat ik zeg. Na de moord begon men over de zogeheten i-woorden 9 te praten over integratie, islam en inburgering. Veiligheid, criminaliteit, immigratie, inburgering en integratiepolitiek worden openlijk besproken. Maar zelfs de openlijke discussie onder politici en media heeft het geweld door rechts-extremisten niet verhoed. In 2002 nam het aantal bedreigingen door rechts-extremisten enorm toe. De situatie in 2003 was vergelijkbaar /11/10, 14:31 7 van Donselaar, J. Monitor Racisme & Extremisme. Zevende rapportage. Amsterdam: Anne Frank Stichting, ISBN-10: van Donselaar, J. Monitor Racisme & Extremisme. Zevende rapportage. Amsterdam: Anne Frank Stichting, ISBN-10: Homan, M. Generatie Lonsdale Extreem-rechtse jongeren in Nederland na Fortuyn en Van Gogh. Antwerpen/Amsterdam: 2006, Uitgeverij Houtekiet. ISBN

12 met het jaar Toen begon men over de problematiek van Lonsdale jongeren te spreken. 10 Op 2 november 2004 vermoordde de Nederlandse moslimextremist Mohammed Bouyeri de regisseur van de controversiële film Submission 11 Theo van Gogh. Na 11 september 2001 registreerde men circa 190 gewelddadige voorvallen binnen tweeënhalve maand. 12 Na de moord op Van Gogh registreerde men rond 170 voorvallen binnen één maand. In ongeveer 60% van het totale aantal was er sprake van antimoslim geweld, terwijl het geweld in bijna 20% gericht was tegen autochtonen of autochtone objecten. 13 Men ondernam wraakacties op islamitische scholen en moskeeën, ondermeer in Rotterdam, Breda, Huizen, Groningen, IJssestein en Eindhoven. 14 In 2005 groeide het aantal incidenten tot 296 waarvan er 38 incidenten van extreemrechtse aard gepleegd werden. In 2006 daalde het aantal incidenten tot 265, maar 67 incidenten hingen met rechtsextremisme samen. In 2007 werden in Nederland rond 600 aanhangers van extreem rechts, waarvan 400 militante rechts-extremisten, geteld De Tweede Kamer verkiezingen 2010 Op 9 juni 2010 hebben de Tweede Kamer verkiezingen in Nederland plaatsgevonden. De resultaten hebben de prognoses van politologen bevestigd. Een enorm succes heeft de rechtsgeoriënteerde partij VVD 16 geboekt die 20,5% stemmen en daarmee 31 zetels in de Tweede Kamer gewonnen heeft. Een groot verlies heeft de rechtsgeoriënteerde conservatieve partij CDA geleden. Haar leider Jan Peter Balkenende wilde de al vijfde regering vormen. Ondanks het feit dat zijn vierde kabinet in november 2010 viel, werd Balkenende lijsttrekker voor de komende Tweede Kamer verkiezingen. Zijn snelle 10 van Donselaar, J. Monitor Racisme & Extremisme. Zevende rapportage. Amsterdam: Anne Frank Stichting, ISBN-10: Submission ging in 2004 in de distributie. 12 van Donselaar, J. Monitor Racisme & Extremisme. Zevende rapportage. Amsterdam: Anne Frank Stichting, ISBN-10: van Donselaar, J. Monitor Racisme & Extremisme. Zevende rapportage. Amsterdam: Anne Frank Stichting, ISBN-10: Homan, M. Generatie Lonsdale Extreem-rechtse jongeren in Nederland na Fortuyn en Van Gogh. Antwerpen/Amsterdam: 2006, Uitgeverij Houtekiet. ISBN van Donselaar, J. Monitor Racisme & Extremisme. Zevende rapportage. Amsterdam: Anne Frank Stichting, ISBN-10: Afkortingen van de vermelde politieke partijen zijn in bijlage nr. 1 uitgelegd. 12

13 benoeming leidde tot ontevredenheden onder andere partijleden en onder kiezers. CDA heeft 20 van de 41 zetels en -12,8% van 26,4% kiezers verloren. Op de tweede plaats is de partij van Geert Wilders - PVV met 15,5% van alle stemmen geëindigd. In vergelijking met het jaar 2006 heeft de PVV 9,6% gewonnen wat het grootste succes voor een partij betekende. De PVV heeft 15 nieuwe zetels gekregen. Nu heeft ze dus 24 zetels in totaal. In alle 430 gemeenten, waar men gekozen heeft, heeft de PVV meer stemmen gekregen dan in het jaar Het grootste succes heeft ze vooral in de gemeente Rucphen geboekt waar ze 38,7% stemmen gekregen heeft. Andere succesvolle gebieden voor de PVV liggen in Limburg, randgemeenten van Rotterdam en in Edam-Volendam. Het laagste percentage (5,7%) heeft de PVV in de gemeente Schiermonnikoog gekregen. Al tijdens de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2009 heeft de PVV 16,9% stemmen en zodoende 4 zetels gekregen. De succesvolste gemeenten waren toen Spijkenisse (31,6%), Venlo (31,1%), Purmerend (27,5%) en Almere (27,0%). Het laagste aantal stemmen heeft de PVV toen in Groningen (8,1%) gekregen. Alle rechtse partijen samen (VVD, PVV, CDA en SGP) hebben in de Tweede Kamer verkiezingen 78 zetels gehaald. In 2006 hadden ze 74 zetels. De linkse partijen (PvdA, SP, GroenLinks, D66, ChristenUnie en PvdD) hebben ten opzichte van zetels verloren. Nu hebben ze 72 zetels in totaal. De nieuwe regering is rechtsgeoriënteerd wat betekent dat Nederland belangrijke beslissingen op het economische gebied en op het gebied van immigratie kan verwachten. Het succes van de PVV is aan de ene kant enorm en aan de andere kant echt zorgwekkend. Voor de PVV hebben vooral jongeren tot 25 jaar gestemd. 17 In Nederland vinden op scholen speciale schoolverkiezingen plaats onder leerlingen tussen 12 en 18 jaar. De schoolverkiezingen zijn door de organisatie Publiek en Politiek georganiseerd. Deze organisatie doet voorspellingen over op wie de jonge kiezers over enkele jaren zullen stemmen. Het alarmerende feit is dat in deze onofficiële verkiezingen PVV het grootste aantal stemmen (19,1%) gekregen heeft. Ze zou 30 zetels in het parlement krijgen, op de tweede plaats zou de VVD met 28 zetels eindigen. In deze verkiezingen zou ook TON van Rita Verdonk een zeker succes boeken. TON zou 1 zetel in de Tweede Kamer krijgen. In de reële verkiezingen heeft ze geen enkele zetel gekregen. 17 Leeuwenburg R., van den Heuvel A., de Jong, M., Wajer, S., Glim, M. De kiezer op het Pluche Tweede Kamerverkiezingen 2010 in zicht. BMC Onderzoek. Juni

14 3 SOCIOLOGIE Wat voor mensen zijn rechts-extremisten? Welke ideeën, meningen, interesses en hobby s hebben ze? Komen ze uit een volledige familie of zijn hun ouders gescheiden? Zijn ze hoogopgeleid of hebben ze problemen op school? Antwoorden op deze vragen heb ik in het boek Generatie Lonsdale van Maaike Homan (2006) en de publicaties Geschoren maar niet over een kam - Rechts-extremisme binnen de hardcorecultuur van Gé Grubben in en Monitor Racisme & Extremisme In en uit extreemrechts van Ineke van der Valk en Willem Wagenaar gevonden. Dit hoofdstuk biedt een profiel van een rechtse extremist en de redenen om een rechtse extremist te worden. Het profiel en de redenen zijn op enkele uitzonderingen na identiek aan andere landen. 18 Toch vind ik deze informatie heel belangrijk om andere hoofdstukken beter te begrijpen. Maar wat specifiek is voor Nederland is de groep van de zogeheten gabbers die aan het eind van dit hoofdstuk wordt beschreven. 3.1 Profiel Onder rechts-extremisten vinden we meer mannen dan vrouwen. Wij kunnen zeggen dat het kleine aantal vrouwen in het rechts-extremisme vooral vriendinnen van de mannelijke leden zijn 19. Niet veel vrouwen spelen in het rechtsextremisme hun eigen actieve rol. Ze nemen dus geen initiatief om een protestactie, een bijeenkomst of een concert te organiseren. De gemiddelde leeftijd van rechts-extremisten is tussen 12 en 23 jaar. 20 Op deze leeftijd is men een adolescent die zoekt naar de eigen identiteit. In deze periode zoekt men dus een groep waarmee men zich zou kunnen identificeren, experimenteert en een ruimte nodig heeft waar eigen meningen geuit kunnen worden. De meeste rechtsextremisten komen van het platteland of uit kleinere steden. Op deze plaatsen wonen 18 Bijv. voor Zweden, Finland, Denemarken, Groot-Brittannië, België, Frankrijk, Italië, Hongarije, Tsjechië, Slowakije. 19 Vrouwen die tot de extreemrechtse scene behoren worden Renees genoemd. De naam Renee is van Latijnse afkomst en betekent wedergeboren. 20 van Donselaar, J., Rodrigues, P.R. Monitor racisme & extreemrechts. Zesde Rapportage. Amsterdam: Anne Frank Stichting, ISBN:

15 niet zo veel allochtonen. Ze worden door de meeste blanke Nederlanders die op deze plaatsen wonen als een vreemd element gezien. In tegenstelling tot de situatie op het platteland en in kleinere steden worden allochtonen in grotere steden door de meeste blanke Nederlanders die op deze plaatsen wonen als een natuurlijk onderdeel van de maatschappij gezien. In grotere steden is een langzame verkleuring van de samenleving te zien. Tijdens de middelbare school komt men vaker in plaatsen terecht waar meer allochtonen wonen. Op dit ogenblik ziet hij/zij hoe de samenleving met andere culturen eruitziet. Ervaringen met allochtonen zijn niet altijd positief. Men krijgt vaak eigen ervaring met geweld door allochtonen of met positieve discriminatie en begint de samenleving met andere culturen te weigeren en te bekritiseren. Extreemrechts deskundige en sociaal psycholoog Annette Linden zegt: Wat nu op platteland te zien is, is een vertraagd effect van wat er in de jaren zestig, zeventig en tachtig in de steden gebeurde. Jonge extremisten volgen vaak een opleiding aan een VMBO 21 school. Men verwacht niet dat ze op een hogeschool of op een universiteit verder zullen studeren. Sommige rechts-extremisten komen uit volledige gezinnen, anderen uit gescheiden eenoudergezinnen. Ouders van rechts-extremisten komen vaak uit een lagere sociale klasse waar ze vaker in contact met allochtonen komen. Op die manier krijgen ze een nieuwe vijand tegen wie ze moeten vechten om een baan of een woning te krijgen. Als ze daarin niet slagen spreken ze van positieve discriminatie. Ouders van rechts-extremisten zijn meestal middelbaar- of laagopgeleid. Ouders spelen in het leven van hun kind een belangrijke rol. Tot de adolescentie nemen kinderen meningen van hun ouders over, pas later vormen ze hun eigen meningen. Als hun ouders een negatieve houding tegen allochtonen hebben, omdat ze bijv. ervaring met positieve discriminatie of gewelddadig gedrag door allochtonen hebben, kan dat een belangrijke invloed op hun kinderen hebben. Gé Grubben zegt: Veel jongeren krijgen hun racistische ideeën met de paplepel ingegoten. 21 VMBO is een afkorting voor Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs. 15

16 3.2 Redenen a) Sociale binding Uit een onderzoek waarover men in de publicatie Monitor Racisme & Extremisme In en uit extreemrechts schrijft is gebleken dat de meeste toekomstige rechts-extremisten behoefte aan vrienden hebben. Ze horen niet bij de meest populaire jongeren die veel vrienden hebben. Onder andere rechts-extremisten krijgen ze een ruimte om hun meningen te uiten en om over hun problemen met andere leeftijdsgenoten te kunnen praten. Er zijn ook mensen die wel vrienden hebben, maar deze vrienden vinden ze saai en daarom zoeken ze andere mensen uit een avontuurlijkere omgeving. b) Het belang van cultuurbehoud In 2010 woonden in Nederland niet-westerse allochtonen. 22 De verschillende culturen mengen al jaren met elkaar. Rechts-extremisten zijn bang dat de Nederlandse taal en cultuurerfgoed verdwijnen. Daarom willen ze hun cultuur, waarop ze trots zijn, beschermen. c) Onveiligheidsgevoelens Volgens extremisten zijn allochtonen grotendeels verantwoordelijk voor criminaliteit in Nederland. Dit feit wordt ook door media gesteund die vaak over criminaliteit door allochtonen informeren. 23, 24 Men voelt zich niet meer thuis in eigen land en daarom wil men deze situatie veranderen. Men heeft vaak eigen ervaring met het geweldsmisbruik door allochtonen. Rechts-extremisten maken een onderscheid tussen het gevaar voor het blanke Nederland dat van binnen en vanbuiten dreigt. Het gevaar van binnen wordt gevormd door linkse politici en voorstanders en voorstaanders van het multiculturalisme. Het gevaar van buiten wordt gevormd door andere 22 =0&D4=0&D5=2-4,11,38,46,95-96,137,152,173,177,194,215,232&D6=0,4,8,12,l&HD= &HDR=T,G2,G3,G5&STB=G1,G4; 11/4/11, 14:02 23 Homan, M. Generatie Lonsdale Extreem-rechtse jongeren in Nederland na Fortuyn en Van Gogh. Antwerpen/Amsterdam: 2006, Uitgeverij Houtekiet. ISBN Volgens Selahattin Koçak, auteur van het boek Wie is er van bang moslims? (2010), gebruikt de pers al te vaak de gevaarlijke nonsensterm als moslimterrorist terwijl nooit over christenterroristen in Ierland of joodse terroristen in Palestina gesproken wordt. 16

17 godsdiensten en culturen. Vooral de islam die met terroristische aanslagen in de VS, Madrid en Londen verbonden is, is volgens rechts-extremisten erg gevaarlijk. Onder rechts-extremisten zijn ook antisemitische ideeën te vinden, vooral op een rechtsextreem forum zoals Stormfront. Ton Zwaan, hoogleraar sociologie en nationalismeonderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam, zegt: Antisemitisme is het prototype van groepshaat. Jongeren weten dat ze daarmee kunnen provoceren, omdat het in de ogen van anderen heel schokkend is. Zo krijgen ze aandacht. 25 d) Eigen volk eerst principe Rechtse extremisten zijn bang dat de buitenlanders door de overheid bevoordeeld worden. Men spreekt dus over positieve discriminatie. Typisch, vooral voor de groep van jongere mensen, is de angst dat een Nederlands meisje een allochtoon-vriend zou krijgen. 3.3 Gabbers Gabbers zijn liefhebbers van hardcore muziek met een hoog aantal beats per minuut. Het woord gabber komt uit het Jiddisch en betekent een vriend, een maat. De gabbercultuur ontstond in Rotterdam aan het begin van de jaren negentig en van Rotterdam breidde het zich naar de rest van de Randstad uit. Elke stad had zijn eigen groep gabbers die stadswapens en voetbalattributen gebruikten om zich te identificeren. De eerste generatie Gabbers bereikte het hoogtepunt in In dit jaar was de gabbercultuur de grootste jongerensubcultuur in Nederland. 26 De eerste generatie Gabbers droeg dure trainingspaken en gymschoenen of pilotenjacks met de Nederlandse vlag of met het Keltisch kruis. In de Randstad ontmoetten gabbers allochtonen wat tot vechtpartijen leidde. Ook op scholen heerste een onrustige sfeer. Scholen voerden dus het zogeheten vlaggetjesverbod uit. Het werd verboden om Nederlandse vlaggetjes op kleren te dragen om de vechtpartijen te voorkomen. Gabbers gingen niet akkoord met dit verbod, omdat het volgens hen discriminerend was. Ze waren trots op Nederland en op hun groep gabbers die in Nederland ontstond. Deze 25 Homan, M. Generatie Lonsdale Extreem-rechtse jongeren in Nederland na Fortuyn en Van Gogh. Antwerpen/Amsterdam: 2006, Uitgeverij Houtekiet. ISBN van Donselaar, J., Rodrigues, P.R. Monitor racisme & extreemrechts. Zesde Rapportage. Amsterdam: Anne Frank Stichting, ISBN:

18 situatie wilden enkele organisaties uitbuiten. De volksnationalistische Centrumpartij 86 en de extreemrechtse partij Centrum Democraten probeerden deze boze gabbers aan hun kant te krijgen. Maar dat is mislukt. Aan het einde van het millennium werd de gabbercultuur massaal populair. Er worden ook kinderfeestjes voor de kleinste gabbers georganiseerd. 27 Daarom haakten veel oorspronkelijke gabbers af. Onder gabbers zelf ontstonden spanningen tussen extreemrechtse gabbers en liefhebbers van de muziek. Beide groepen werden door de Nederlandse maatschappij als probleemjongeren beschouwd. Na de millenniumwisseling groeide de interesse voor de gabbercultuur weer en er ontstond de tweede generatie gabbers. Zij heeft veel van de eerste generatie overgenomen, maar werd meer radicaal. Deze nieuwe gabbers kleedden zich zoals skinheads. Jongens droegen spijkerbroeken, kistjes en T-shirts, truien en jassen van de merken Lonsdale, Hooligan of Pitbull. Bij meisjes was de zogeheten Heidi look met strakke vlechten, bloes en korte rok populair. Skinheads droegen dezelfde merken als gabbers, maar bij skinheads waren de logo s niet zichtbaar. Bij een gabber was het logo juist opzichtig afgebeeld, daarom kreeg deze groep de bijnaam Lonsdale-jongeren of Lonsdalers. Vooral na de aanslagen in de VS en verder na de moord op Pim Fortyun verschenen onder gabbers meer extreemrechtse ideeën en symboliek. Gabbers hadden een negatieve houding tegen immigratie en islam. Dankzij de grotere beschikbaarheid van internet ontstonden internetfora zoals Stormfront of Holland-Hardcore 28 waar gabbers elkaar ontmoeten en informatie over extreemrechts en racistische propaganda uitwisselen. 29 Deze generatie onderneemt enkele acties. Het gaat vooral om confrontaties met andere (allochtone) 27 Op 18/3/11, 11:44 is een opname van zo n kinderfeestje te zien. 28 Het Holland Hardcore forum is in 2003 opgericht en werd in 2009 opgeheven. 29 In Nederland ontstond de zogenaamde Breezah-taal. Het gaat om een mengeling van spreeken schrijftaal met afwisseling van kleine letters en hoofdletters die door Nederlandse jongeren op het internet gebruikt wordt (bijv. D4T Is en VoRbLd van brez4h TaL!111!!1 betekent in het Breezah-taal Dat is een voorbeeld van Breezah-taal.) Extreemrechtse gabbers hebben aan deze taal een nieuw element toegevoegd. Elke S hebben ze door een dubbele SS vervangen. De dubbele SS in de gewone schrijftaal hebben ze ook op fora gebruikt. Een gebruiker van het Stormfront forum heeft geschreven: Ik ga ervan uit dat alss jij in een SSupermarkt SStaat en er een lange en een korte rij iss, waarvan er bij de korte rij een SSurinamer achter de kassa zit, en bij de lange rij een blanke, jij in de lange rij gaat SStaan?? Dat zou ik niet doen. ( Homan, M. Generatie Lonsdale Extreem-rechtse jongeren in Nederland na Fortuyn en Van Gogh. Antwerpen/Amsterdam: 2006, Uitgeverij Houtekiet. ISBN ). Tegenwoordig wordt het Breezah taal met/en de dubbele SS door Nederlandse rechts-extremisten nauwelijks gebruikt omdat het Nederlands volgens hen meer respect zou verdienen. 9/1/11, 18:10 18

19 jongerengroepen en om gewelddadige activiteiten tegen allochtonen of allochtone doelen als asielzoekerscentra of islamitische gebouwen. Er werd nog geen onderzoek gedaan naar het aantal extreemrechtse gabbers onder de Nederlandse gabbers. Men schat dat er in Nederland ca. 125 extreemrechtse groepen gabbers zijn die 5 tot 50 leden hebben. Totaal zijn er dus in Nederland extreemrechtse gabbers. 30 Ook de gabbers van de tweede generatie zijn alleen in beperkte mate leden van politieke partijen en/of organisaties. Annette Linden heeft een verklaring waarom in Nederland een slechts een kleine aanhang van extreemrechts is. Volgens haar bestaan er drie oorzaken voor dit feit. Ten eerste is er in Nederland geen goede organisatiestructuur die een groepshiërarchie heeft. Op hoge posities in de hiërarchie komen mensen terecht die geen degelijke kennis van zaken hebben en die pas sinds kort actief zijn. Voor de structuur van een beweging is het niet goed. De tweede oorzaak is volgens haar het feit dat media en antifascistische organisaties meer ruimte in de maatschappij hebben dan extreemrechts. De derde oorzak is de geschiedenis van meerdere onderlinge ruzies binnen de extreemrechtse beweging in Nederland. Rob Witte, gespecialiseerd in lokaal, landelijk en internationaal onderzoek op het terrein van polarisatie en radicalisering, evenals jeugd- en veiligheidbeleid, zegt over jonge rechtsextremisten in verband met organisatie van extreemrechts: Deze jongeren zijn juist gevaarlijker omdat ze niet georganiseerd zijn. Ze slaan iemand zonder reden, stichten zomaar brand. Lonsdalers zijn misschien geen probleem voor de AIVD 31 omdat ze geen bedreiging vormen voor de staatsveiligheid. Maar als de dominante cultuur rassenhaat is, is er wel degelijk een probleem /12/10, 9:37 31 AIVD is een afkorting voor de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst die voor Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties werkt. 19

20 4 HET UITERLIJK Iedere groep in de maatschappij heeft eigen kenmerken waardoor de leden van de ene zich van de andere groepen onderscheiden. Een van deze kenmerken is hun uiterlijk. Ook rechts-extremisten hebben hun typische uiterlijk. In dit hoofdstuk zijn enkele uitingen van respondenten vermeld die aan het onderzoek van de Anne Frank Stichting hebben deelgenomen. Het gaat om twaalf jongeren die in de tijd van het onderzoek (2009) nog actieve aanhangers van extreemrechts waren of hun rechts-extremistische verleden al afgesloten hadden Stigmatiserend uiterlijk Als men het woord rechts-extremist hoort stelt men zich een persoon met kaal hoofd voor, die een pilotenjas (zogenaamd bomberjack), strakke opgerolde spijkerbroek en zware legerschoenen (zogenaamde kistjes) draagt. Dat is een algemene voorstelling over hoe de aanhangers van rechts-extreme eruitzien. Maar het is niet altijd zo. Niet iedereen wil deze kleren dragen, zoals een van de respondenten zegt: Van die jarige skinheads met bomberjacks en kaal. Dat vond ik er echt niet uitzien. Als andere mensen dat zien denken ze meteen: oh zo n nazi. 33 Het extreemrechtse uiterlijk is niet alleen stigmatiserend. Het veroorzaakt ook veel problemen. Men wordt vaak gefouilleerd en door uitsmijters in sommige cafés of concerten niet binnengelaten. 4.2 Symboliek Op rechts-extreme kleren zijn vaak enkele typische tekens, codes en slagzinnen uitgebeeld. Men gebruikt deze symboliek om zichzelf te identificeren, aantrekkelijk 32 van der Valk, I., Wagenaar, W. Monitor Racisme & Extremisme. In en uit extreemrechts. Amsterdam: Anne Frank Stichting, ISBN: van der Valk, I., Wagenaar, W. Monitor Racisme & Extremisme. In en uit extreemrechts. Amsterdam: Anne Frank Stichting, ISBN: