Kennis over routestructuren in Brabant 2013

Transcriptie

1 Kennis over routestructuren in Brabant 2013 Totale bestedinge paardensport Onderlegger bij factsheets fietsen, wandelen, mountainbiken, varen en paardensport in Brabant bestedingen Besteding door paardensporter per rit per persoon: in Nederland 5,01 6,21 Waardering MTB-ers 89% van de inwoners van Zuidoost-Brabant is tevreden over de MTB-mogelijkheden in de regio. Redenen tevredenheid: Voldoende mogelijkheden/voorzieningen (67%), goede kwaliteit (47%), variatie (27%), overig (2%). Leuk weetje: Zweden werkt aan vergevingsgezind asfalt, dat de klap bij een val enigszins opvangt. 153 miljoen 22 miljoen A. Joos J. Krijger Vrijetijdshuis Brabant in opdracht van Routebureau Brabant November

2 Inhoud 1. Inleiding De opdracht Leeswijzer Wandelen Trends & ontwikkelingen Aanbod Kenmerken van recreatief wandelen Wandelen tijdens vakanties Profiel van een wandelaar Bestedingen Waardering wandelen en wensen van de wandelaar Conclusies en aanbevelingen Fietsen Trends & ontwikkelingen Aanbod Kenmerken van recreatieve ritten Fietsen tijdens vakanties Utilitair en recreatief fietsen Profiel van een fietser Bestedingen Waardering fietsers Wensen van de fietser Conclusies en aanbevelingen Mountainbiken Trends en ontwikkelingen Aanbod Kenmerken van recreatieve tochten Profiel van een mountainbiker Bestedingen Waardering en wensen van de MTB-er Conclusies en aanbevelingen Varen Trends en ontwikkelingen Aanbod Kenmerken van recreatieve vaartochten Profiel van een waterrecreant Bestedingen Wensen van de waterrecreant Conclusies en aanbevelingen Paardensport Trends en ontwikkelingen Aanbod Kenmerken van ritten in de vrije natuur Wensen van de paardensporter

3 6.5 Profiel van een paardensporter Bestedingen Waardering paardensporters over buitenrijmogelijkheden Conclusies en aanbevelingen Overzicht kerncijfers routeproducten in Brabant Conclusies en aanbevelingen Bijlage 1: Toelichting bronnen CVTO en CVO Bijlage 2: Waardering fietsen in Brabant een greep uit de resultaten en reacties

4 1. Inleiding Buitenrecreatie is een belangrijk onderdeel van de Brabantse vrijetijdseconomie. Niet alleen behoren wandelen en fietsen tot de top vijf van populairste uitstapjes van dagrecreanten, ook tijdens vakanties zijn dit geliefde activiteiten. Naast fietsen en wandelen zijn ook varen, mountainbiken en paardensport belangrijk in de routestructuur in Brabant. 1.1 De opdracht Routebureau Brabant is een samenwerkingsverband tussen Sociaal Economisch Samenwerkingsverband West-Brabant (SES West-Brabant), Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE), Regio-VVV Noordoost-Brabant, Regionaal Overleg Hart van Brabant en Vrijetijdshuis Brabant. Routebureau Brabant bevordert het gebruik van recreatieve routes in Brabant voor bewoners, dagtoeristen en verblijfstoeristen. Kerntaken zijn Kennis & monitoring, Routeontwikkeling/innovatie, Onderhoud & beheer en Promotie & communicatie. 1 In het kader van Kennis & monitoring legde Routebureau Brabant bij Vrijetijdshuis Brabant de vraag neer om kennis betreffende routestructuren te bundelen op een toegankelijke manier. Vrijetijdshuis Brabant ontwikkelde hiervoor vijf factsheets (fietsen, wandelen, mountainbiken, varen en paardensport), met daarop trends en ontwikkelingen, gebruik, bestedingen en waardering van het Brabantse routeproduct. Deze zijn opgenomen aan het begin van ieder hoofdstuk en te downloaden via Dit rapport is de onderlegger die bij de factsheets hoort. 1.2 Leeswijzer In dit rapport worden de onderzoeksmethodiek, bronnen en definities per routeproduct beschreven (hoofdstuk 2 t/m 6). In hoofdstuk 7 worden de verschillende routeproducten naast elkaar gezet en in hoofdstuk 8 worden conclusies en aanbevelingen gepresenteerd. 1 Routebureau Brabant (2013). Geraadpleegd op 7 november

5 Factsheet recreatief wandelen in Brabant Trends & ontwikkelingen Geocaching wordt steeds populairder: het aantal Nederlanders dat met een gps op zoek gaat naar verborgen schatten is in tien jaar gestegen tot ruim Streekpad De Brabantse Wal is gekozen tot Wandelroute van het jaar Op dit moment wordt door Routebureau Brabant, de provincie Noord-Brabant en busvervoerders gewerkt aan de ontwikkeling van Groene Haltes door heel Brabant: bushaltes als startpunt voor een wandelroute in de natuur. Gastvrijheid en toegankelijkheid zijn de uitgangspunten van het project. Routebureau Brabant levert input in een landelijke adviesgroep om de drieledige bewegwijzering (landelijk: LF, provinciaal: knooppunten, lokaal: themaroutes) zoals bij fietsen bestaat, ook voor wandelen te implementeren. Aanbod km wandelknooppuntennetwerken met bewegwijzering. Brabant heeft circa 100 themawandelroutes. Brabant is de eerste provincie met een dekkend wandelknooppuntensysteem. Op 29 september 2013 is het laatste deel van het Brabantse wandelroutenetwerk geopend. Het knooppuntensysteem is o.a. ingevoerd om de wildgroei in bewegwijzering in te perken, ten behoeve van de gebruiker (uniformiteit) en ondernemer (vrijheid om themaroutes uit te brengen op knooppuntensysteem, geen omkijken naar onderhoud van de routes). Leuk weetje: Een flinke wandeling verkleint de kans op hartziekten effectiever dan hardlopen, als evenveel energie wordt verbruikt. Kenmerken van recreatief wandelen 63% van de Brabantse bevolking wandelt in de vrije tijd. 93% van de wandelingen in Brabant wordt door Brabanders ondernomen. Aantal recreatieve wandelingen door Nederlanders in Brabant: 25,7 miljoen (14% van de wandelingen in NL). Binnenlandse wandelvakanties Ontwikkeling aantal wandelvakanties (minimaal de helft van de vakantiedagen gewandeld) in Brabant: Het aantal wandelvakanties in Brabant fluctueert door de jaren heen. 8% van de wandelvakanties in Nederland is in Brabant. Gelderland is de populairste provincie voor wandelvakanties. Brabant staat op de 6e plaats. Ook in 2010 stond Brabant op de 6e plaats. Door de jaren heen wordt tijdens steeds meer binnenlandse vakanties in Brabant ten minste 1x gewandeld (2012: 52%, NL: 55%). Tijdens hoeveel % van de binnenlandse vakanties wordt gewandeld? Wandelen tijdens shortbreaks (1-3 dagen) door buitenlandse gasten: Bij 66% wordt gewandeld Bij 16% is wandelen de belangrijkste activiteit 52% 48% 58% 51% info@routebureaubrabant.nl

6 profiel van een wandelaar Relatief veel recreatieve wandelaars zijn alleenstaand (30% in Brabant). Recreatieve wandelingen in Brabant zijn vaak in de eigen gemeente: 54%. 39% met partner, 29% alleen. 30% wandelt minimaal 1x per week recreatief. Gemiddelde groepsgrootte is 2,7 personen. *Wandelaars zijn vaker dan gemiddeld Ingetogen Aqua volgens de RICleefstijlen. Deze recreant is ruimdenkend, rustig, geïnteresseerd in anderen en serieus. Inspirerende maar ook vaak rustige activiteiten horen daar bij. Gemiddelde duur van een wandeling is 2 uur en 46 minuten. bestedingen *RECRON InnovatieCampagne: typen dag- en verblijfsrecreanten. Kijk op voor meer informatie. Waardering wandelen Tijdens 81% van de wandelingen wordt niets besteed. in Brabant in Nederland Besteding door recreatieve wandelaars per wandeling in Brabant: 2,02 3,44 95% van de Brabanders en 93% van de overige Nederlanders vindt dat Brabant goede wandelmogelijkheden heeft. 89% van de inwoners uit Zuidoost-Brabant is tevreden over het wandelknooppuntennetwerk in hun regio. Uit onderzoek in West-Brabant blijkt dat routes gewaardeerd worden vanwege: overzichtsborden van het knooppuntennetwerk, informatieborden over cultuur en natuur langs de route, picknickbankjes op mooie uitzichtpunten. Totale bestedingen aan recreatieve wandelingen 634 miljoen 52 miljoen (8%) Totale bestedingen aan binnenlandse wandelvakanties 184 miljoen 11 miljoen (8%) Er zijn verschillende factsheets over routerecreatie in Brabant: fietsen, wandelen, varen, ruiteren en mountainbiken. Bij de factsheet hoort een onderlegger die de onderzoeksmethodiek, bronnen en definities beschrijft. Deze is te vinden op Vrijetijdshuis Brabant in opdracht van Routebureau Brabant Vormgeving: Valt het Op? grafische vormgeving Uitgave: november 2013 Wensen van de wandelaar Ruime parkeergelegenheid op start- en eindpunt. Voldoende en geopende horeca en verwijzing er naartoe. Wandelpaden gescheiden van overig verkeer. Goed onderhoud van de bewegwijzering.

7 2. Wandelen 2.1 Trends & ontwikkelingen Geocaching: Iemand verstopt op een bijzondere plaats, meestal in de natuur, een waterdichte doos met daarin een logboek, en verder evt. een aantal leuke voorwerpen (om te ruilen) en soms ook een wegwerpcamera. Met zijn hand-gps bepaalt hij de precieze coördinaten van de schuilplaats, die hij vervolgens publiceert op de Geocache-website Anderen lezen die coördinaten en kunnen op zoek gaan naar de cache ('schat'). Vervolgens loggen ze hun bezoek op de speciale cache-pagina om hun bezoek kenbaar te maken. 2 Geocaching wordt steeds populairder: het aantal Nederlanders dat met een gps op zoek gaat naar verborgen schatten is in tien jaar gestegen tot ruim Streekpad De Brabantse Wal is gekozen tot Wandelroute van het jaar De Brabantse Wal is een 112 km lange rondwandeling die begint en eindigt in de oude Markiezenstad Bergen op Zoom. De jury roemt in haar rapport de goede uitwerking van het thema steilranden, het afwisselende landschap, het nagenoeg perfecte topografische kaartwerk in de gids en de duidelijk zichtbare markeringen. Deze route voert langs een van de mooiste en interessantste fenomenen van Nederland, aldus het juryrapport. 5 Hiermee werd de Wandeltrofee gewonnen, de prijs voor de beste wandelroute en gids van het jaar. 6 Op dit moment wordt door Routebureau Brabant, de provincie Noord-Brabant en busvervoerders gewerkt aan de ontwikkeling van Groene Haltes door heel Brabant: bushaltes als startpunt voor een wandelroute in de natuur. Gastvrijheid en toegankelijkheid zijn de uitgangspunten van het project. 7 Busmaatschappij Hermes heeft in Zuidoost-Brabant 71 zogenaamde 'Groene Haltes' aangemerkt. Deze bushaltes liggen direct aan het Wandelroutenetwerk of heel dichtbij. In het laatste geval leidt een bewegwijzerde route je naar het dichtstbijzijnde knooppunt in het Wandelroutenetwerk. Op deze manier kun je met de bus naar het begin van je route. Ergens anders stap je dan weer op de bus naar huis. 8 De Groene Haltes in Zuidoost-Brabant zijn een initiatief van Hermes en het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven. 9 In het kader van gastvrijheid en toegankelijkheid van routestructuren hebben Routebureau Brabant, de provincie Noord-Brabant en busvervoerders het initiatief genomen om de Groene Haltes ook in de rest van Brabant te plaatsen. In het voorjaar van 2014 worden ruim twintig haltes onthuld. Routebureau Brabant levert input in een landelijke adviesgroep om de drieledige bewegwijzering (landelijk: LF (Landelijke Fietsroutes), provinciaal: knooppunten, lokaal: themaroutes) zoals bij fietsen bestaat, ook voor wandelen te implementeren. Deze systematiek is onder andere ingevoerd om de wildgroei in bewegwijzering in te perken, uniformiteit te bieden en de wandelaar toch zoveel vrijheid te bieden dat deze zelf zijn of haar route kan uitstippelen. 2 geraadpleegd in oktober RTL Nieuws (2013). Geocachen wint aan populariteit. 4 Wandelnet (2013). Wandelroute van het jaar 2013: Streekpad De Brabantse Wal. 5 Ibid. 6 ANWB (2013). Brabantse Wal is Wandelroute van het Jaar Routebureau Brabant (2013). Wandelroutenetwerk Geraadpleegd op 7 november

8 Leuk weetje: een flinke wandeling verkleint de kans op hartziekten effectiever dan hardlopen, als evenveel energie wordt verbruikt. 10 Dit blijkt uit een Amerikaanse studie van het Lawrence Berkeley National Laboratory. Volgens de onderzoekers verkleint hardlopen de kans op hartziekten met 4,5%, terwijl wandelen de kans op hartklachten met 9,3% verlaagt. Ook is het positieve effect van stevig wandelen op een hoge bloeddruk en een te hoog cholesterolgehalte groter dan bij hardlopen. 2.2 Aanbod Brabant heeft km wandelknooppuntennetwerken met bewegwijzering. Brabant heeft circa 100 themawandelroutes. 11 Brabant is de eerste provincie met een dekkend wandelknooppuntensysteem. Op 29 september 2013 is het laatste deel van het Brabantse wandelroutenetwerk geopend. 12 Het knooppuntensysteem is o.a. ingevoerd om de wildgroei in bewegwijzering in te perken, ten behoeve van de gebruiker (uniformiteit) en ondernemer (vrijheid om themaroutes uit te brengen op knooppuntensysteem, geen omkijken naar onderhoud van de routes) Kenmerken van recreatief wandelen 63% van de Brabantse bevolking wandelt in de vrije tijd. 14 Uit het CVTO blijkt dat wandelen na uit eten gaan en recreatief winkelen het populairste uitstapje van Nederlanders is: 62% van de Nederlanders heeft in 2012 ten minste één keer recreatief gewandeld. De participatie onder de Brabantse bevolking is met 63% ongeveer gelijk aan het landelijke gemiddelde. 25,7 miljoen recreatieve wandelingen door Nederlanders in Brabant (14% van de wandelingen in Nederland). 16 In 2012 werden 184 miljoen recreatieve wandelingen door Nederlanders in eigen land ondernomen. De top 3 provincies waar het meest gewandeld werd, zijn Zuid-Holland (21%), Noord- Holland (17%) en Noord-Brabant (14%). Recreatief wandelen tijdens een dagje uit is een activiteit die veelal in de eigen omgeving gebeurt: 93% van de wandelingen in Brabant wordt door Brabanders ondernomen. 17 Onderstaande tabel presenteert het aandeel wandelingen en bevolkingsaandeel voor alle Nederlandse provincies: Provincie Aandeel wandelingen tijdens dagje uit Aandeel in Nederlandse bevolking Zuid-Holland 21% 21% Noord-Holland 17% 16% Noord-Brabant 14% 15% Gelderland 11% 12% Limburg 10% 7% 10 Gezondheidsnet (2013). Wandelen beter voor het hart dan hardlopen Routebureau Brabant Routesinbrabant.nl (2013). Land van Cuijk, Boekel en Veghel maken het Brabantse wandelroutenetwerk compleet. 13 Routebureau Brabant CVTO Zie voor een toelichting op het CVTO bijlage CVTO Ibid. 5

9 Utrecht 7% 7% Overijssel 6% 7% Groningen 3% 3% Friesland 3% 4% Drenthe 3% 3% Zeeland 3% 2% Flevoland 1% 2% Totaal 100% 100% In de provincie Limburg wordt in relatie tot het bevolkingsaandeel relatief veel recreatief gewandeld. In Brabant maken naast Brabanders ook relatief veel Gelderlanders gebruik van de wandelmogelijkheden: Herkomstprovincie % Noord-Brabant 93 Gelderland 3 Overijssel 1 Zuid-Holland 1 Zeeland 1 Limburg 1 Totaal Wandelen tijdens vakanties Wandelen is niet alleen belangrijk tijdens dagjes uit, maar ook tijdens vakanties. Er is hierbij onderscheid te maken in: Binnenlandse wandelvakanties: vakanties door Nederlanders waarbij minimaal de helft van de vakantiedagen wordt gewandeld. Wandelen tijdens vakanties: er wordt niet minimaal de helft van de vakantiedagen gewandeld, maar wandelen is wel een van de ondernomen activiteiten tijdens de vakantie. Binnenlandse wandelvakanties: in Brabant in Het aantal wandelvakanties in Brabant fluctueert door de jaren heen. 8% van de wandelvakanties in Nederland is in Brabant. Gelderland is de populairste provincie voor wandelvakanties. Brabant staat op de 6 e plaats. Ook in 2010 stond Brabant op de 6 e plaats. De verdeling van binnenlandse wandelvakanties in 2012 ziet er als volgt uit: Provincie Aantal wandelvakanties % van totaal binnenlandse toeristische vakanties Gelderland % Limburg % 18 ContinuVakantieOnderzoek (CVO)

10 Noord-Holland % Zeeland % Drenthe % Noord-Brabant % Overijssel % Friesland % Zuid-Holland % Utrecht % Groningen % Flevoland % Totaal % Gemiddeld is 6% van de binnenlandse toeristische vakanties een wandelvakantie. Brabant scoort beneden gemiddeld: van de 1,56 miljoen toeristische binnenlandse vakanties is een wandelvakantie (4%). Binnenlandse toeristen brengen relatief veel wandelvakanties door in Zeeland, Limburg en Gelderland. Het absolute aantal wandelvakanties is voor de laatste twee provincies ook groot. Wandelen tijdens binnenlandse vakanties: Door de jaren heen wordt tijdens steeds meer binnenlandse vakanties in Brabant ten minste 1x gewandeld. 19 Zoals uit bovenstaande figuur blijkt wordt tijdens ongeveer de helft van de binnenlandse vakanties in Brabant ten minste 1x gewandeld (52%). In de regio Noordoost-Brabant is dit percentage het hoogst. In 2010 was dit percentage voor Brabant 46%, in % en in %. Wandelen tijdens shortbreaks (1-3 dagen) door buitenlandse gasten: 20 Bij 66% wordt gewandeld Bij 16% is wandelen de belangrijkste activiteit 19 CVO SIT 2009, aanvullende analyse Vrijetijdshuis Brabant (2013) 7

11 Het Brabantse vrijetijdseconomisch beleid focust zich op de shortbreakmarkt, waarbij de internationale gast specifieke aandacht krijgt. Wandelen is voor deze doelgroep een belangrijke activiteit. Wandelen staat bovenaan de lijst van meest ondernomen activiteiten tijdens een shortbreakvakantie in Nederland (zie onderstaande tabel). Activiteit % gasten dat activiteit onderneemt tijdens shortbreak Wandelen 62 Bar/café bezoek 62 Bezoek bezienswaardige/historische plaatsen/locaties 60 Funshoppen/winkelen 51 Restaurant bezoek 49 Museumbezoek Profiel van een wandelaar 21 Relatief veel recreatieve wandelaars zijn alleenstaand (30% in Brabant). Recreatieve wandelingen in Brabant zijn vaak in de eigen gemeente: 54%. Gemiddelde duur van een wandeling is 2 uur en 46 minuten. 39% met partner, 29% alleen 30% wandelt minimaal 1x per week recreatief. Gemiddelde groepsgrootte is 2,7 personen. Wandelaars zijn vaker dan gemiddeld Ingetogen Aqua volgens de RIC-leefstijlen. Deze recreant is ruimdenkend, rustig, geïnteresseerd in anderen en serieus. Inspirerende maar ook vaak rustige activiteiten horen daarbij. 22 Verder blijkt dat recreatieve wandelaars relatief vaak tot de hogere leeftijdscategorieën behoren. 23 Leeftijdscategorie % wandelaars in Brabant % in bevolking Nederland 0 t/m 17 jaar t/m 24 jaar t/m 54 jaar jaar en ouder Totaal CVTO CVTO & RECRON InnovatieCampagne: leefstijlprofiel activiteiten CVTO

12 2.6 Bestedingen Gemiddelde besteding door recreatieven wandelaars per wandeling per persoon: 24 In Brabant: 2,02; In Nederland: 3,44 25 Tijdens 81% van de wandelingen wordt niets besteed. Totale bestedingen aan recreatieve wandelingen: 26 In Brabant: 52 miljoen (8%); In Nederland: 634 miljoen. Totale bestedingen aan binnenlandse wandelvakanties: 27 In Brabant: 11 miljoen (6%); In Nederland: 634 miljoen. Het merendeel van de bestedingen wordt gedaan aan consumpties en vervoerskosten naar het startpunt van de wandeling toe. De gemiddelde besteding tijdens recreatieve wandelingen in Brabant blijft achter bij het landelijke gemiddelde. Opvallend is dat slechts tijdens 2% van de wandelingen meer dan 10,- wordt besteed. Verdeling bestedingen aan recreatieve wandelingen in Brabant 1% Toegangsprijzen, deelnamekosten, huurprijzen Consumpties 46% 46% Winkels Overig 2% 5% Vervoerskosten (naar activiteit toe) Slechts 6% van de landelijke bestedingen aan binnenlandse wandelvakanties komt in Brabant terecht. Dit komt door de combinatie van een relatief klein aandeel wandelvakanties in de provincie (8%) en een lage gemiddelde besteding per wandelvakantie ( 164,20 t.o.v. 224,30). De bestedingen tijdens een wandelvakantie zijn als volgt verdeeld. 24 Ibid. 25 Ibid. 26 Ibid. 27 CVO

13 Verdeling besteding aan wandelvakantie in Brabant 11% 15% 1% 2% 9% Excusrsies, toegangskaartjes, etc. Vervoer van en naar bestemming Verblijf Vervoer op bestemming 2% Horeca 60% Winkels Overig Behalve bij de gemiddelde besteding tijdens wandelvakanties in winkels, blijven de bestedingen in Brabant op alle categorieën achter bij het landelijke gemiddelde. Vooral bij excursies, toegangskaartjes, etc. is dit het geval. 2.7 Waardering wandelen en wensen van de wandelaar 95% van de Brabanders en 93% van de overige Nederlanders vindt dat Brabant goede wandelmogelijkheden heeft. 28 Uit imago-onderzoek blijkt dat zowel Brabanders als niet-brabanders hier in de periode positiever over geworden zijn. 89% van de inwoners uit Zuidoost- Brabant is tevreden over het wandelknooppuntennetwerk in hun regio. 29 Wandel- en fietsmogelijkheden behoren tot de vrijetijdsmogelijkheden waar de inwoners het meest tevreden over zijn. Jongere inwoners zijn hierover gemiddeld iets minder tevreden en inwoners van de Kempen juist tevredener. Uit onderzoek in West-Brabant blijkt dat routes gewaardeerd worden vanwege: overzichtsborden van het knooppuntennetwerk, informatieborden over cultuur en natuur langs de route, picknickbankjes op mooie uitzichtpunten. 30 Informatiepanelen worden op sommige plekken erg gemist. Ook voor de horeca worden verbetersuggesties gegeven: horeca is soms wel aanwezig, maar nogal eens gesloten, of ligt niet direct aan de route en is niet bewegwijzerd en daardoor onvindbaar. Wensen van de wandelaar in West-Brabant: ruime parkeergelegenheid op start- en eindpunt, voldoende en geopende horeca en verwijzing er naartoe, wandelpaden gescheiden van overig verkeer, goed onderhoud van de bewegwijzering. 28 Quint Result (2012). Het imago van de provincie Brabant. Naast high-touch ook high-tech, 2 e effectmeting. 29 Bureau Buiten i.o.v. SRE (2013). Vrijetijdsonderzoek Zuidoost-Brabant. 30 ANWB (2012). ANWB onderzoek kwaliteit fiets- en wandelroutes. Het verlanglijstje van de fietser en wandelaar. 10

14 2.8 Conclusies en aanbevelingen Wandelen is voor 16% van de buitenlandse shortbreakers de belangrijkste activiteit tijdens de vakantie. Ten opzichte van de totale wandelmarkt is deze doelgroep relatief klein, maar het is bekend dat buitenlandse gasten gemiddeld meer besteden tijdens hun vakantie dan binnenlandse gasten. Het kan daarom lonen om de internationale markt nog beter te bedienen. Voor wandelaars kan de beleving tijdens wandelingen worden versterkt door inspirerende activiteiten aan de wandeling te koppelen. Hiermee kan ook de gemiddelde besteding per wandeling worden verhoogd. Deze blijft in Brabant achter ten opzichte van het Nederlands gemiddelde, met name in de categorie excursies en toegangskaartjes. Denk aan culturele streekverhalen en musea. Wandelaars in Brabant zijn tevreden over de wandelmogelijkheden. Behoud deze kracht door de investering in kwaliteit op peil te houden. De wensen van de wandelaar moet hierin centraal staan. Er is behoefte aan overzichtsborden, informatieborden over cultuur en natuur, voldoende geopende horeca en verwijzing ernaar toe. Wandelaars zijn relatief vaak alleenstaand maar vinden het leuk om in gezelschap te wandelen. Bied met rooutesinbrabant.nl de mogelijkheid om wandelmaatjes te zoeken. Voor Brabant valt vooral terrein te winnen op het gebied van wandelvakanties. De bestedingen blijven achter en Brabant heeft nog een relatief klein aandeel binnen de Nederlandse markt. 11

15 Factsheet recreatief fietsen in Brabant Trends & ontwikkelingen In 2014 staat de promotie van Nederland in binnen-en buitenland in het teken van fietsen. Nederland is een fietsland bij uitstek. 41% van de buitenlandse toeristen associeert Nederland met fietsland als positief kenmerk. Tv-programma Ga toch fietsen in 2013 gemiddeld kijkers. Vrijetijdshuis Brabant en Routebureau Brabant leverden input over recreatieve routes. Brabantse Natuurpoorten zijn hét startpunt om de natuur te ontdekken. Het netwerk van Brabantse Natuurpoorten groeit van 10 locaties in 2013 naar 30 locaties in Aanbod In Brabant is km aan bewegwijzerd fietsroutenetwerk met routeborden. De Van Gogh fietsroute is de eerste gethematiseerde route die volgens het knooppuntennetwerk loopt. Routebureau Brabant bepaalde hiermee de landelijke standaard voor provinciale thematische routes. Eindhoven krijgt het eerste innovatieve fietspad van Nederland met een speciaal interactief design ontworpen door Studio Roosegaarde. Kenmerken van recreatieve ritten Aantal tochten door Nederlanders in Brabant: 20,6 miljoen (16% van NL). 96% van de ritten in Brabant door eigen inwoners. 50% van de Brabantse bevolking fietst in de vrije tijd. Gebruik van het routenetwerk: Bij 13% van alle fietstochten door Nederlanders worden fietsknooppuntnetwerken gebruikt. Binnenlandse fietsvakanties Tijdens hoeveel % van de binnenlandse vakanties wordt gefietst? 23% 22% Fietsen tijdens shortbreaks (1-3 dagen) door buitenlandse gasten: Bij 22% wordt gefietst. Bij 9% is fietsen de belangrijkste activiteit. Hiermee staat fietsen in de top 5 van belangrijkste activiteiten die buitenlandse shortbreakers ondernemen. 26% 23% 8% van alle binnenlandse fietsvakanties (ten minste helft van de dagen gefietst) in Nederland is in Brabant (=89.000). Gelderland is de populairste provincie voor fietsvakanties. Het aantal fietsvakanties in Brabant is in de afgelopen vijf jaar toegenomen. Brabant staat op de 6e plaats (1 plaats gestegen t.o.v. 2010). Bijna alle fietsvakanties zijn vakanties waarbij fietstochten vanaf het vakantieadres gemaakt worden. Leuk weetje: Zweden werkt aan vergevingsgezind asfalt, dat de klap bij een val enigszins opvangt. Utilitair en recreatief fietsen Recreatief fietsen heeft een positief effect op utilitair fietsen. Personen die recreatief fietsen, gaan ook vaker utilitair fietsen. Utilitair fietsen Recreatief fietsen Motivaties 1.gezondheid/conditie 1.genieten van omgeving 2.geld besparen 2.gezondheid/conditie 3.gemak 3.plezier/vermaak Drempels 1.het weer 1.tijdgebrek 2.afstanden 2.het weer 3.beperkte bagagecapaciteit 3.andere hobby s info@routebureaubrabant.nl

16 profiel van een fietser Relatief vaak 55+: 54% van de recreatieve fietstochten 70% van de gebruikers van het fietsknooppuntennetwerk 72% van de fietsvakanties *Fietsers zijn vooral Gezellig Lime en Uitbundig Geel volgens de RIC-leefstijlen. Dit betekent o.a. dat zij erg gericht zijn op het gezelschap waarmee zij fietsen, minder op de activiteit zelf. Gemiddelde duur van een fietstocht is ruim 3 uur. 50% fietst minimaal 1x per maand recreatief. Van de recreatieve fietstochten is 34% in de eigen gemeente. Gemiddelde groepsgrootte is 2,5 personen. Waardering fietsers 94% van de Brabanders en 90% van de overige Nederlanders vindt dat Brabant beschikt over een goed uitgerust fietsroutenetwerk. Brabant scoort als enige provincie de maximale score op het beheer van het fietsroutenetwerk. Goed onderhoud heeft vanuit Routebureau Brabant prioriteit. Ten opzichte van de vorige Kwaliteitsmonitor Fietsregio s 2012 is de beoordeling van Brabant verbetert op voorzieningen langs de route, beheer routenetwerk en de totaalwaardering. Onderhoud bewegwijzering scoort lager volgens de vakjury, maar niet volgens de publieksjury. *RECRON InnovatieCampagne: typen dag- en verblijfsrecreanten. Kijk op voor meer informatie. bestedingen Totale bestedingen aan fietsvakanties: 14,5 mln. (in NL 214 mln.) 5% besteedt meer dan 10,- Besteding door recreatieve fietsers per fietstocht per persoon: 2,71 2,50 Totale bestedingen aan recreatieve fietstochten 313 miljoen Voor Brabant valt vooral te winnen op het gebied van fietsvakanties, vanwege achterblijvende bestedingen. Besteding per fietsvakantie per persoon: in Brabant in Brabant in Nederland 56 miljoen in Nederland *Wensen van de fietser Sterke punten Omgeving/landschap: Variatie/diversiteit Snel in rustige natuurlijke omgeving Fietsroutes: Ruime keuze/variatie Goed zelf op te zoeken en samen te stellen Kloppen/sluiten goed aan Verbeterpunten Onderhoud van fietspaden: Veilige oversteekpunten Let op losse tegels, scheuren Bredere en verharde fietspaden Bewegwijzering: Meer/beter aangeven Duidelijker, beter uitgelegd Vervangen beschadigde borden Er zijn verschillende factsheets over routerecreatie in Brabant: fietsen, wandelen, varen, ruiteren en mountainbiken. Bij de factsheet hoort een onderlegger die de onderzoeksmethodiek, bronnen en definities beschrijft. Deze is te vinden op Vrijetijdshuis Brabant in opdracht van Routebureau Brabant Vormgeving: Valt het Op? grafische vormgeving Uitgave: november 2013 Goede paden en bewegwijzering: Nette en veilige fietspaden Voldoende, duidelijke bewegwijzering Service: Meer bankjes/rustpunten (Schone) toiletten langs de route Bezienswaardigheden aangeven op plattegronden * Dit is een verdieping op onderzoek van het Landelijk Fietsplatform en het onderzoek is i.s.m. hen tot stand gekomen.

17 3 Fietsen 3.1 Trends & ontwikkelingen In 2014 staat de promotie van Nederland in binnen-en buitenland in het teken van fietsen. 31 Nederland is een fietsland bij uitstek. 41% van de buitenlandse toeristen associeert Nederland met fietsland als positief kenmerk. NBTC Holland Marketing en het Landelijk Fietsplatform - beheerder van nederlandfietsland.nl - trekken gezamenlijk op om Nederland als fietsland (inter)nationaal nog beter op de kaart te zetten. Eric Nijland, directeur Landelijk Fietsplatform: De fietsmogelijkheden in Nederland zijn internationaal gezien van het allerhoogste niveau. Alleen al in het landelijk gebied beschikken we over ruim km aan paden en wegen waar kan worden gefietst, inclusief veel vrij liggende fietspaden. Uniek daarbij is ons landsdekkende netwerk van LF-routes en knooppuntroutes, bij elkaar ruim km. Dit bewegwijzerde netwerk is speciaal ontworpen om Nederland met de fiets te ontdekken van langeafstand fietstocht tot kortere tocht in de regio. Tv-programma Ga toch fietsen in 2013 gemiddeld kijkers. 32 Vrijetijdshuis Brabant en Routebureau Brabant leverden input over recreatieve routes. De uitzendingen zijn terug te kijken via het Youtube kanaal van Vrijetijdshuis Brabant - Tv-programma Ga toch fietsen. Brabantse Natuurpoorten zijn hét startpunt om de natuur te ontdekken. Het netwerk van Brabantse Natuurpoorten groeit naar 30 locaties in Een Brabantse Natuurpoort: Ligt in een prachtige, groene omgeving; Heeft een horecagelegenheid; Ligt aan het fiets- en wandelroutenetwerk; Biedt informatie over het natuurgebied; Is startpunt voor verschillende (thema)routes; Heeft een goede parkeervoorziening. 3.2 Aanbod In Brabant is km aan bewegwijzerd fietsroutenetwerk met routeborden. 34 De Van Gogh fietsroute is de eerste provinciale gethematiseerde route die volgens het knooppuntennetwerk loopt. Routebureau Brabant bepaalde hiermee de landelijke standaard voor provinciale thematische routes. 35 Voor het eerst wordt er aan het knooppuntensysteem met bebording een themaroute aangeduid, in lijn met de bestaande systematiek en bebording. Dat sluit aan bij de ambities van Routebureau Brabant, dat uniformiteit in bebording van routes in Brabant nastreeft en daarmee zoveel mogelijk wil aansluiten op de Nationale richtlijnen. Voor toekomstige themaroutes wordt dezelfde werkwijze gehanteerd. 31 Nederland Fietsland (2013). Promotie Nederland in 2014 in teken van fietsen Omroep Brabant (2013). Resultaten alternatief kijkcijferonderzoek. 33 Vrijetijdshuis Brabant (2013). Over Brabantse Natuurpoorten Routebureau Brabant (2013). 35 Ibid. 12

18 Eindhoven krijgt het eerste innovatieve fietspad van Nederland met een speciaal interactief design ontworpen door Studio Roosegaarde. 36 Het 600 meter lange fietspad loopt waar Vincent van Gogh van 1883 tot 1885 heeft geleefd, en krijgt een uniek design bestaand uit duizenden glinsterende steentjes, ontworpen door kunstenaar Daan Roosegaarde. Het fietspad wordt door Studio Roosegaarde en Heijmans ontwikkeld en maakt onderdeel uit van een samenwerking tussen de gemeente Eindhoven, van Gogh Brabant, Vrijetijdshuis Brabant, Eindhoven 365 en Routebureau Brabant. De voorbereidingen voor de eerste pilot van het innovatieve fietspad zijn inmiddels gestart. Naar verwachting is het definitieve ontwerp in 2014 te ervaren, wat het fietspad het eerste ter wereld in zijn soort maakt. Leuk weetje: Zweden werkt aan vergevingsgezind asfalt, dat de klap bij een val enigszins opvangt. 37 Het Zweedse Royal Institute of Technology werkt aan asfalt dat de klap enigszins opvangt als een fietser tegen de grond gaat. In plaats van stenen en bitumen, vormt rubber een belangrijk bestanddeel. De onderzoekers van het Royal Institute of Technology testen op dit ogenblik wat de juiste hoeveel gerecyclede autobanden is om het asfaltmengsel fietsvriendelijk te maken. 3.3 Kenmerken van recreatieve ritten Aantal tochten door Nederlanders in Brabant: 20,6 miljoen (16% van NL). 38 In 2012 werden in totaal 125 miljoen recreatieve fietsritten door Nederlanders in eigen land gemaakt. Brabant is na Zuid- Holland de provincie waar de meeste ritten gemaakt worden. Provincie % fietstochten % inwoners van NL Zuid-Holland Noord-Brabant Noord-Holland Gelderland Overijssel 8 7 Utrecht 7 7 Limburg 6 7 Friesland 5 4 Drenthe 5 3 Zeeland 4 2 Groningen 3 3 Flevoland 2 2 Provincies waar ten opzichte van het inwonersaantal relatief veel recreatief gefietst wordt, zijn Brabant, Drenthe en zeeland. 96% van de ritten in Brabant door eigen inwoners Ibid. 37 Fietsberaad (2013). Vergevingsgezind asfalt CVTO CVTO

19 Herkomstprovincie % Noord-Brabant 96 Zuid-Holland 2 Gelderland 1 Limburg 1 Totaal % van de Brabantse bevolking fietst in de vrije tijd. 40 Uit het CVTO blijkt dat fietsen het op vijf (wandelen, recreatief winkelen, bezoek tuincentrum, op terras zitten en uit eten gaan) na populairste uitstapje van Nederlanders is: 50% van de Nederlanders heeft in 2012 ten minste één keer recreatief gefietst. De participatie onder de Brabantse bevolking is gelijk aan het landelijke gemiddelde. 3.4 Fietsen tijdens vakanties Er is fietsen tijdens vakanties onderscheid te maken in: Binnenlandse fietsvakanties: vakanties door Nederlanders waarbij minimaal de helft van de vakantiedagen wordt gefietst. Fietsen tijdens vakanties: er wordt niet minimaal de helft van de vakantiedagen gefietst, maar fietsen is wel een van de ondernomen activiteiten tijdens de vakantie. Binnenlandse fietsvakanties: 42 8% van de fietsvakanties in Nederland is in Brabant (=89.000). Gelderland is de populairste provincie voor fietsvakanties. Het aantal fietsvakanties in Brabant is de afgelopen vijf jaar toegenomen. Brabant staat op de 6 e plaats (1 gestegen t.o.v. 2010). De verdeling van binnenlandse fietsvakanties in 2012 ziet er als volgt uit: Provincie Aantal fietsvakanties % fietsvakanties op totaal binnenlands toeristisch Gelderland Friesland Overijssel Drenthe Limburg Noord-Brabant Zeeland Noord-Holland CVTO Zie voor een toelichting op het CVTO bijlage ContinuVakantieOnderzoek (CVO)

20 Zuid-Holland Utrecht Groningen Flevoland Totaal Gemiddeld is 8% van de vakanties in Nederland een fietsvakantie. Brabant is ondanks groei in de afgelopen vijf jaar met 6% en een absoluut aantal van fietsvakanties nog relatief weinig populair voor dit type vakantie. Provincies waar relatief en absoluut veel fietsvakanties worden doorgebracht zijn Friesland en Gelderland. Ook relatief veel van de vakanties in Utrecht zijn fietsvakanties. Bijna alle fietsvakanties zijn vakanties waarbij fietstochten vanaf het vakantieadres gemaakt worden. 43 Het merendeel (94%) van de fietsvakanties bestaat uit vakanties waarbij fietstochten vanaf het vakantieadres gemaakt worden, 5% is een fietstrekvakantie (van het ene adres naar het andere). De vakantieganger die een fietstrekvakantie onderneemt is gemiddeld jonger dan de vakantieganger die fietstochten vanaf het vakantieadres maakt. Fietsen tijdens binnenlandse vakanties 44 Tijdens 23% van de binnenlandse vakanties in Brabant in 2012 werd ten minste eenmaal gefietst. Dit percentage neemt zowel landelijk als in Brabant door de jaren heen af. Brabant blijft Brabant hier door de jaren heen achter bij het landelijke gemiddelde, al is de laatste twee jaar in Brabant sprake van een toenemend percentage. 43 Fietsplatform (2013). Verdieping profiel fietser CVO

21 40 Tijdens...% van de binnenlandse vakanties in Brabant werd min. 1x gefietst Brabant Nederland Fietsen tijdens shortbreaks (1-3 dagen) door buitenlandse gasten: 45 Bij 22% wordt gefietst. Bij 9% is fietsen de belangrijkste activiteit. Hiermee staat fietsen in de top 5 van belangrijkste activiteiten die buitenlandse shortbreakers ondernemen. Het Brabantse vrijetijdseconomisch beleid focust zich op de shortbreakmarkt, waarbij de internationale gast specifieke aandacht krijgt. In de volgende tabel wordt weergegeven welke activiteiten internationale shortbreakers het belangrijkste vinden tijdens hun verblijf in Nederland Activiteit Bezoek bezienswaardige/historische plaats/locatie % van de gasten dat activiteit belangrijkst vindt 17% Wandelen 16% Strand voor wandelen/uitwaarien 10% Museumbezoek 10% Fietsen 9% 3.5 Utilitair en recreatief fietsen Recreatief fietsen heeft een positief effect op utilitair fietsen. Personen die recreatief fietsen, gaan ook vaker utilitair fietsen. 46 Bijna 1 op de 5 recreatieve fietsers geeft aan dat zij meer utilitair zijn gaan fietsen sinds zij het recreatieve fietsen hebben ontdekt. Twee derde van de recreatieve fietsers zou vaker recreatief willen fietsen, een kwart zou vaker utilitair willen fietsen. Utilitaire fietstochtjes worden namelijk veelal ondernomen voor korte afstanden voor dagelijkse zaken: boodschappen, bezoek vrienden, familie of kennissen. 45 SIT 2009, aanvullende analyse Vrijetijdshuis Brabant (2013) 46 NBTC-NIPO Research i.o.v. Vrijetijdshuis Brabant (2013). Spring maar op die fiets. Onderzoek naar het stimuleren van utilitair fietsen onder recreatieve fietsers. 16

22 Utilitair fietsen 1. gezondheid/conditie 2. geld besparen 3. gemak 1. het weer 2. afstanden 3. beperkte bagagecapacitieit Motivaties Drempels Recreatief fietsen 1. genieten van omgeving 2. gezondheid/conditie 3. plezier/vermaak 1. tijdgebrek 2. het weer 3. andere hobby s Brabanders wijken weinig af in hun houding en fietsgedrag van de rest van Nederland. Enkele verschillen: Brabanders worden bij recreatief fietsen iets vaker geremd omdat vrienden niet (vaker) mee kunnen. Minder Brabanders doen boodschappen op de fiets en minder gebruiken de fiets voor woonwerkverkeer. Ze fietsen ook minder vaak lange afstanden. Conditie is voor Brabanders nog een belangrijkere reden om utilitair de fiets te pakken dan voor de rest van Nederland, de flexibiliteit die het biedt vinden zij relatief een minder groot voordeel. 3.6 Profiel van een fietser 47 Gemiddelde duur van een fietstocht is ruim 3 uur. Van de recreatieve fietstochten is 34% in de eigen gemeente. Relatief vaak 55+: 54% van de recreatieve fietstochten, 70% van de gebruikers van het fietsknooppuntennetwerk, 72% van de fietsvakanties. 50% fietst minimaal 1x per maand recreatief. Gemiddelde groepsgrootte is 2,5 personen. Fietsers zijn vooral Gezellig Lime en Uitbundig Geel volgens de RIC-leefstijlen. Dit betekent o.a. dat zij erg gericht zijn op het gezelschap waarmee zij fietsen, minder op de activiteit zelf. 48 Verder blijkt dat recreatieve fietstochten in meer dan de helft van de gevallen met 2 personen ondernomen. Gekeken naar de gezinsfase zijn oudere huishoudens oververtegenwoordigd en gezinnen met jonge kinderen ondervertegenwoordigd. 3.7 Bestedingen Gemiddelde besteding door recreatieve fietsers per fietstocht per persoon: In Brabant: 2,71; In Nederland: 2, % van de recreatieve fietsers besteedt meer dan 10,- per fietstocht per persoon. Totale bestedingen aan recreatieve fietstochten: In Brabant: 56 miljoen (18%); In Nederland: 313 miljoen. Totale bestedingen aan binnenlandse fietsvakanties: In Brabant: 14,5 miljoen (in NL 214 miljoen CVTO CVTO & RECRON InnovatieCampagne: leefstijlprofiel activiteiten Ibid. 50 CVO

23 Besteding per fietsvakantie per persoon: In Brabant 162,-. In Nederland 214,-. Voor Brabant valt vooral te winnen op het gebied van fietsvakanties, vanwege achterblijvende bestedingen. Het merendeel van de bestedingen wordt gedaan aan consumpties. De gemiddelde besteding tijdens recreatieve fietstochten in Brabant is wat hoger het landelijke gemiddelde. Redenen zijn een hogere gemiddelde besteding per fietstocht aan consumpties en in winkels. Verdeling bestedingen aan recreatieve fietstochten in Brabant 2% 14% Toegangsprijzen, deelnamekosten, huurprijzen 8% Consumpties 18% 58% Winkels Overig Opvallend is dat 18% van de totale bestedingen aan recreatieve fietstochten in Nederland in Brabant terechtkomt, terwijl dit aandeel bij fietsvakanties slechts 7% is. Dit komt enerzijds door het relatief lage aantal fietsvakanties in Brabant en anderzijds door de achterblijvende gemiddelde besteding per fietsvakantie per persoon. Deze is als volgt opgebouwd: Verdeling besteding aan fietsvakantie in Brabant 14% 4% 1% 10% Excursies, toegangskaartjes, etc. Vervoer van en naar bestemming Verblijf 21% 2% 48% Vervoer op bestemming Horeca Winkels Overig 18

24 De gemiddelde besteding per fietsvakantie in Brabant blijft achter op de categorieën vervoer van en naar bestemming, vervoer op bestemming en winkels. Het is vooral wenselijk de bestedingen in winkels te stimuleren; bestedingen aan vervoer van en naar de vakantiebestemming komen niet per definitie in Brabant terecht. 3.8 Waardering fietsers 94% van de Brabanders en 90% van de overige Nederlanders vindt dat Brabant beschikt over een goed uitgerust fietsroutenetwerk. 51 Zowel Brabanders als niet-brabanders zijn hier sinds 2010 positiever over geworden. Brabant scoort als enige provincie de maximale score op het beheer van het fietsroutenetwerk. Goed onderhoud heeft vanuit Routebureau Brabant prioriteit. Ten opzichte van de vorige Kwaliteitsmonitor Fietsregio s 2012 is de beoordeling van Brabant verbetert op voorzieningen langs de route, beheer routenetwerk en de totaalwaardering. Onderhoud bewegwijzering scoort lager volgens de vakjury, maar niet volgens de publieksjury. 52 Landschap 1. Friesland: 4,1 2. Flevoland: 3,9 9. Brabant: 3,3 Oordeel (0-5), gebaseerd op vak- en consumentenoordeel Toegankelijkheid 1. Zeeland en Drenthe: 4,6 3. Overijssel: 4,2 4. Brabant: 3,7 Kwaliteit routenetwerken Voorzieningen langs de routes Beheer routenetwerk Onderhoud bewegwijzering 1. Overijssel: 4,5 2. Zeeland: 4,4 7. Brabant: 3,6 1. Limburg: 4,2 2. Overijssel en Noord-Holland: 3,8 10. Brabant: 3,0 1. Brabant: 5,0 2. Overijssel en Groningen: 4,6 1. Groningen: 4,7 2. Drenthe: 4,4 11. Brabant: 2,1 Totaalwaardering 1. Overijssel 4,04 2. Drenthe: 3,8 7. Brabant: 3, Wensen van de fietser Quint Result (2012). Het imago van de provincie Brabant. Naast high-touch ook high-tech. 2 e effectmetnig. 52 Landelijk Fietsplatfrom (2013). Kwaliteitsmonitor Fietsregio s NBTC-NIPO Research i.o.v. Vrijetijdshuis Brabant (2013). Het is goed fietsen in Noord-Brabant. Dit is een verdieping op onderzoek van het Landelijk Fietsplatform en het onderzoek is i.s.m. hen tot stand gekomen. 19

25 Het consumentenoordeel is onderdeel van de score van de regio s in de Kwaliteitsmonitor Fietsregio s. Echter een onderbouwing op deze waardering, het waarom achter een bepaalde score ontbreekt. Daarom wilde Routebureau Brabant middels aanvullend onderzoek meer krijgen in wat de achterliggende motivaties/redenen zijn met betrekking tot het gegeven oordeel over fietsroutes/- tochten in Noord-Brabant. De twee belangrijkste vragen hierbij zijn: Wat zijn redenen waarom men tevreden of ontevreden is over bepaalde aspecten met betrekking tot de fietsroutes/-tochten in Noord-Brabant? Wat zijn in het algemeen de sterke punten van de fietsroutes/-tochten in Noord-Brabant? Wat kan worden verbeterd? De doelgroep van het onderzoek zijn mensen die hebben aangeven dat zij in Noord-Brabant hebben gefietst en een belang en waarderingscijfer hebben gegeven over verschillende aspecten van een fietstocht in het ContinuVakantieOnderzoek of het ContinuVrijeTijdsOnderzoek. In het onderzoek is men herinnerd aan het cijfer dat men heeft gegeven voor een bepaald aspect en vervolgens gevraagd hierop een toelichting te geven. In totaal hebben 61 personen deelgenomen aan het onderzoek. In de volgende tabel worden de belangrijkste inzichten gerapporteerd. Aantrekkelijkheid van de omgeving Kwaliteit van de fietspaden en wegen Kwaliteit van de bewegwijzering Variatie en diversiteit in het landschap worden erg gewaardeerd. Het is een voordeel als het niet te lang duurt voordat men in een rustige en natuurrijke omgeving belandt tijdens de tocht. Als het gaat om de kwaliteit van de fietspaden valt of staat dit met het onderhoud. Omhoogkomende wortels van bomen, scheuren en losliggende stoeptegels geven een gevoel van onveiligheid. Verharde en voldoende brede fietspaden gaan vaak samen met een hoge beoordeling. Voor de bewegwijzering is het essentieel dat er voldoende onbeschadigde borden zijn en dat deze makkelijk te vinden en te begrijpen zijn. De knooppuntroutes en borden worden vaak goed gewaardeerd. Kwaliteit van het routeverloop Voor het routeverloop is het vooral van belang dat de route moeiteloos te volgen is en dat er mogelijkheden zijn om af te wijken/op andere route over te gaan. De omgeving heeft een link met het routeverloop (mooie route/omgeving). Drukte op de fietspaden Aanwezigheid van horeca Aanwezigheid van bezienswaardigheden Rust en kunnen genieten van de omgeving is een belangrijke reden om recreatief te fietsen in Brabant. Teveel drukte (in de weekenden) doet hier soms afbreuk aan. Echter men heeft er ook wel weer begrip voor dat ze niet de enige fietsers zijn. Brede fietspaden met twee rijrichtingen en weinig last van andere weggebruikers (auto s, scooters, wielrenners) worden gewaardeerd. Scooters en groepen wielrenners zorgen bij sommige respondenten voor teveel drukte en een onveilig gevoel. De meningen zijn verdeeld over de aanwezigheid van horeca. Sommige mensen vinden het aanbod ruim voldoende, anderen veel te weinig. De sluitingstijden (maandag gesloten) zijn een belangrijke reden voor ontevredenheid. Net als de bezienswaardigheden is de aanwezigheid van horeca geen essentieel punt voor het malen van een fietstocht. Er zijn weinig bezienswaardigheden die bezichtigd kunnen worden zoals, kastelen, op de fietsroutes. De tevreden mensen missen dit niet omdat er al zoveel te zien is in de natuur. Wat hier nog aan verbeterd kan worden is het beter aangeven van en uitleg geven over de bezienswaardigheden die er zijn. 20

26 Per onderdeel zijn redenen gegeven voor tevredenheid en ontevredenheid. Deze zijn in bijlage 2 opgenomen. Een groot deel van de respondenten heeft geen verbeterpunten voor fietsen in Brabant, maar in onderstaande tabel worden de belangrijkste genoemde sterke en verbeterpunten weergegeven. Sterke punten Omgeving / landschap: - Variatie/ diversiteit - Snel in rustige natuurlijke omgeving Fietsroutes: - Ruime keuze/ variatie - Goed zelf op te zoeken en samen te stellen - Kloppen/sluiten goed aan Goede paden en bewegwijzering: - Nette en veilige fietspaden - Voldoende, duidelijke bewegwijzering Verbeterpunten Onderhoud van fietspaden: - Veilige oversteekpunten - Geen losse tegels, scheuren etc. - Bredere en verharde fietspaden Bewegwijzering: - Meer/beter aangeven - Duidelijker, beter uitgelegd - Geen beschadigde borden Service: - Meer bankjes/rustpunten - (Schone) toiletten langs de route - Bezienswaardigheden aangeven op plattegronden 3.10 Conclusies en aanbevelingen Fietsen in Nederland heeft een positieve associatie bij buitenlandse gasten. Ook tijdens shortbreaks door buitenlanders is fietsen een belangrijke activiteit. Haak in 2014 aan op het themajaar Nederland Fietsland waarmee de promotie in het buitenland vorm gegeven wordt. Gekeken naar het aantal recreatieve fietstochten is Brabant de 2 e provincie van Nederland. Voor Brabant valt vooral terrein te winnen op het gebied van fietsvakanties, vanwege lage bestedingen en een relatief klein aandeel binnen dit marktsegment. Recreatief fietsen heeft een positief effect op utilitair fietsen. Probeer ook beleidsmatig de terreinen gezondheid & welzijn en vrijetijdseconomie op elkaar aan te laten sluiten. Het fietsroutenetwerk wordt zowel door Brabanders als niet Brabanders goed gewaardeerd. Met name op beheer scoort Brabant goed. Op onderhoud is ruimte voor verbetering. Slechts 5% van de recreatieve fietsers in Brabant besteedt meer dan 10,- per tocht. Ga na welke voorzieningen langs de route bestedingen kunnen stimuleren. Op het vlak van gastvrijheid zijn verbeterpunten in service: meer bankjes/rustpunten en (schone) toiletten langs de route en bezienswaardigheden aangeven op plattegronden. 21

27 Factsheet recreatief Mountainbiken in Brabant Trends & ontwikkelingen Steeds meer private financiering van recreatieve voorzieningen en routes noodzakelijk. Verwacht wordt dat ook de eindgebruiker moet bijdragen aan voorzieningen. Routes worden steeds vaker speciaal voor MTB-ers ontworpen, i.p.v. reeds bestaande paden te gebruiken. Mountainbiken is landelijk gezien een groeisport. Ook het aantal regio s dat zich actief inzet om MTB(toerisme) te promoten, neemt toe. De KNWU heeft zich ten doel gesteld op de Olympische Spelen van 2016 Nederlandse medaillekandidaten aan de start te hebben staan. Onderdeel van deze doelstelling is de organisatie van een EK, WK of Wereldbekerwedstrijd in Nederland. De provincie Noord-Brabant heeft haar nieuwe vrijetijdsbeleid vastgesteld. Hierin is gesteld dat Noord-Brabant de meest gastvrije en innovatieve provincie moet worden op het gebied van vrije tijd. De MTB-routes behoren tot de zogenoemde basis op orde (de faciliteiten die gewoonweg kwalitatief op orde dienen te zijn). Ze bieden daarnaast voor Brabant bij uitstek de kans om zich te onderscheiden. Aanbod Er zijn 135 MBT-routes in Nederland en dit aantal groeit gestaag. Brabant heeft 15 losse routes en een internationaal netwerk in Zuidoost-Brabant. Grensoverschrijdend MTB-netwerk in Zuidoost-Brabant: losliggende routes zijn met aantrekkelijke verbindingen gekoppeld, ook aan routes in Belgisch en Nederlands Limburg. Resultaat: één groot MTB-netwerk met bijna km aaneengesloten routes. Parallel aan het MTB-netwerk wordt ingezet op de realisatie van een wereldbekerwaardig parcours op landgoed Gulbergen in Nuenen. in Brabant in Nederland bestedingen Besteding door MTB-er paardensporter per tocht per per rit persoon: persoon: 1,59 1,11 LEUK WEETJE: MTB-ers zijn echte thrill seekers. De vraag naar uitdagende routes met zogenaamde technical trail features (bruggetjes, drop offs, etc.) neemt toe en MTB-en is één van de weinige activiteiten die ook s nachts worden ondernomen (4%). Voorbeeld: Nightride Bergen op Zoom. Totale bestedingen recreatieve MTBtochten 2 miljoen 8,2 miljoen Kenmerken van recreatieve tochten 5% van de Brabanders en 3% van de Nederlanders heeft in 2012 minimaal 1x gemountainbiked. 7,4 miljoen MTB-tochten ondernomen in Nederland in Wekelijks trekken er naar schatting tot MTB-ers op uit voor recreatieve tochten. Het aantal MTB-ers neemt toe: volgens Nederlandse Toerfiets Unie (NTFU) meer leden, deelnemers aan beginnerscursussen en jeugdleden. De meeste MTB-clubs vindt men in Brabant (ca. 50). info@routebureaubrabant.nl

28 profiel van een Mountainbiker De meeste MTBers biken zeer frequent: 38% drie tot vier keer per week. 95% fietst het hele jaar door. 89% is man. 60% is jaar. 61% mountainbiket alleen, 22% met vrienden/kennissen en 5% met clubleden/ tegenstanders. Weinig (middels een vereniging) georganiseerde mountainbikers. Het merendeel van de MTB-ers fietst vooral in de eigen omgeving (40% in eigen gemeente). De gemiddelde afstand tot het startpunt van een MTB-tocht is 13,8 km. *MTB-ers zijn vaker dan gemiddeld Creatief en Inspirerend Rood volgens de RICleefstijlen. Dit betekent dat zij over het algemeen erg creatief zijn, op zoek naar uitdaging en prikkelende ervaringen. Ze gaan graag buiten de gebaande paden. Waardering MTB-ers *RECRON InnovatieCampagne: typen dag- en verblijfsrecreanten. Kijk op voor meer informatie. Wensen van de MTB-er 89% van de inwoners van Zuidoost-Brabant is tevreden over de MTB-mogelijkheden in de regio. Redenen tevredenheid: Voldoende mogelijkheden/voorzieningen (67%), goede kwaliteit (47%), variatie (27%), overig (2%). De ultieme fietsbeleving is volgens 55% van de MTB-ers met een groepje tochten fietsen met een hoge gemiddelde snelheid (prestatie) en volgens 49% het rijden van technisch uitdagende routes. MTB-er zijn zeer prestatiegericht. Ruim de helft van de MTB-ers houdt fietsprestaties bij. 31% van de MTB-ers die pauzeert tijdens het MTB-en stopt wel eens bij een restaurant of terras. MTB-ers zijn redelijk digitaal gericht: ruim de helft is actief met social media (vooral facebook en twitter), een derde van de MTB-ers deelt fietservaringen via social media en tweederde ontvangt informatie over routes, toertochten en fietsevenementen vooral via een digitale nieuwsbrief of website. 11% van de MTB-ers doet niet mee aan toertochten. De helft neemt vooral deel aan kleinere toertochten met minder deelnemers, in de buurt. Er zijn verschillende factsheets over routerecreatie in Brabant: fietsen, wandelen, varen, ruiteren en mountainbiken. Bij de factsheet hoort een onderlegger die de onderzoeksmethodiek, bronnen en definities beschrijft. Deze is te vinden op Vrijetijdshuis Brabant in opdracht van Routebureau Brabant Vormgeving: Valt het Op? grafische vormgeving Uitgave: november 2013 De belangrijkste selectiecriteria voor een toertocht zijn: uitdagende route, mooie omgeving, meerdere afstanden mogelijk, goede organisatie, attractief parcours, duidelijke bewegwijzering. MTB-ers veroorzaken niet meer schade en overlast dan andere groepen recreanten. Wel is er sprake van conflicten tussen MTB-ers en overige recreanten en terreineigenaren. MTB-ers wijken af van routes omdat die te druk, kort of niet uitdagend zijn.

29 4. Mountainbiken 4.1 Trends en ontwikkelingen Steeds meer private financiering van recreatieve voorzieningen en routes noodzakelijk. Verwacht wordt dat ook de eindgebruiker moet bijdragen aan voorzieningen. 54 Routes worden steeds vaker speciaal voor MTB-ers ontworpen, i.p.v. reeds bestaande paden te gebruiken. Mountainbiken is landelijk gezien een groeisport. Ook het aantal regio s dat zich actief inzet om MTB(toerisme) te promoten, neemt toe. De KNWU heeft zich ten doel gesteld op de Olympische Spelen van 2016 Nederlandse medaillekandidaten aan de start te hebben staan. 55 Onderdeel van deze doelstelling is de organisatie van een EK, WK of Wereldbekerwedstrijd in Nederland. 56 De KNWU publiceerde onlangs een MTB-gericht beleidsplan. Aanleiding voor het schrijven van het op mountainbike-gerichte plan is de positieve ontwikkeling van de sport aan de ene kant (goede resultaten van Nederlanders in belangrijke wedstrijden) en de negatieve tendens aan de andere kant (minder deelnemers én minder wedstrijden in Nederland). De KNWU wil, om aansluiting te vinden met de verhoogde internationale standaard, dat de nationale wedstrijdparcoursen technischer uitdagender worden. Daarnaast wil de bond graag een nationale marathonkalender, ondersteunen bij het binnenhalen en organiseren van een World Cup, EK of WK en is het zich aan het oriënteren op een standaard (tweedaagse) wedstrijdindeling. De provincie Noord-Brabant heeft haar nieuwe vrijetijdsbeleid vastgesteld. Hierin is gesteld dat Noord- Brabant de meest gastvrije en innovatieve provincie moet worden op het gebied van vrije tijd. 57 De MTB-routes behoren tot de zogenoemde basis op orde (de faciliteiten die gewoonweg kwalitatief op orde dienen te zijn). Ze bieden daarnaast voor Brabant bij uitstek de kans om zich te onderscheiden Aanbod Er zijn 135 MBT-routes in Nederlanden dit aantal groeit gestaag 59. Brabant heeft 15 losse routes en een internationaal netwerk in Zuidoost-Brabant. Grensoverschrijdend MTB-netwerk in Zuidoost- Brabant: losliggende routes zijn met aantrekkelijke verbindingen gekoppeld, ook aan routes in Belgisch en Nederlands Limburg. Resultaat: één groot MTB-netwerk met bijna km aaneengesloten routes. Parallel aan het MTB-netwerk wordt ingezet op de realisatie van een wereldbekerwaardig parcours op landgoed Gulbergen in Nuenen Expertmening Nederlandse Toer Fiets Unie (NTFU), juni Toekomstvisie Mountainbike (MBT) in Nederland Bikesight.nl (2013). Het KNWU-beleidsplan in samenvatting Provincie Noord-Brabant (2013). Beleidskader en uitvoeringsagenda Vrijetijdseconomie. 58 Expertmening Routebureau Brabant, oktober Tracks & trails (2013). Stand van zaken en ontwikkeling mountainbikesport. 60 Routebureau Brabant (2013). 22

30 Leuk weetje: MTB-ers zijn echte thrill seekers. De vraag naar uitdagende routes met zogenaamde technical trail features (bruggetjes, drop offs, etc.) neemt toe 61 en MTB-en is één van de weinige activiteiten die ook s nachts worden ondernomen (4%) 62. Voorbeeld: Nightride Bergen op Zoom. 4.3 Kenmerken van recreatieve tochten 5% van de Brabanders en 3% van de Nederlanders heeft in 2012 minimaal 1x gemountainbiked. 63 7,4 miljoen MTB-tochten ondernomen in Nederland in Hierbij gaat het om MTB-activiteiten waarbij men ten minste één uur van huis is geweest. Vanwege de beperkte steekproefgrootte kunnen helaas geen aantallen op provinciaal niveau gerapporteerd worden. Wekelijks trekken er naar schatting tot MTB-ers op uit voor recreatieve tochten. 64 De meeste MTB-clubs vindt men in Brabant (ca. 50). 65 Het aantal MTB-ers neemt toe: volgens Nederlandse Toer Fiets Unie (NTFU) meer leden, deelnemers aan beginnerscursussen en jeugdleden. 66 Het aantal wedstrijden en deelnemers neemt af (KNWU), maar het aantal leden van NTFU neemt toe. 4.4 Profiel van een mountainbiker 89% is man % is jaar. 61% mountainbiket alleen, 22% met vrienden/kennissen en 5% met clubleden/tegenstanders. Het merendeel van de MTB-ers fietst vooral in de eigen omgeving (40% in eigen gemeente). De gemiddelde afstand tot het startpunt van een MTB-tocht is 13,8 km. Daarnaast blijkt uit het CVTO dat de gemiddelde MTB- tocht 2 uur en 15 minuten duurt. De meeste MTB-ers biken zeer frequent: 38% drie tot vier keer per week. 95% fiets het hele jaar door 68. Dit blijkt uit onderzoek dat de Nederlandse Toer Fiets Unie (NTFU) in 2012 onder 760 leden en niet-leden afnam. Weinig (middels een vereniging) georganiseerde MTB-ers. 69 Geschat wordt dat het aantal georganiseerde MTB-ers 15-25% van alle MBT-ers is. De organisatiegraad is zeer laag. 61 Expertmening NTFU, juni CVTO Ibid. 64 Vrijetijdshuis Brabant (2013), o.b.v. Staatsbosbeheer Ibid. 66 Expertmening NTFU, juni CVTO NTFU (2012). Ledenonderzoek. 69 Tracks & trails (2013). Stand van zaken en ontwikkeling mountainbikesport. 23

31 MTB-ers zijn vaker dan gemiddeld Creatief en Inspirerend Rood volgens de RIC - leefstijlen. Dit betekent dat zij over het algemeen erg creatief zijn, op zoek naar uitdaging en prikkelende ervaringen. Ze gaan graag buiten de gebaande paden Bestedingen Besteding door MTB-er per tocht per persoon: In Brabant 1,59, in Nederland 1,11. Totale bestedingen aan recreatieve MTB-tochten: in Brabant 2 miljoen, in Nederland 8,2 miljoen. Opvallend is dat de gemiddelde besteding per tocht erg laag is (zowel in Brabant als landelijk), en dat een groot deel van de bestedingen gedaan wordt aan vervoer van en naar de activiteit. 4.6 Waardering en wensen van de MTB-er 89% van de inwoners van Zuidoost-Brabant is tevreden over de MTB-mogelijkheden in de regio. Redenen tevredenheid: Voldoende mogelijkheden/voorzieningen (67%), goede kwaliteit (47%), variatie (27%), overig (2%). 71 Verbetersuggesties van Inwoners van Zuidoost-Brabant: meer MTBmogelijkheden en -voorzieningen. De ultieme fietsbeleving is volgens 55% van de MTB-ers met een groepje tochten fietsen met een hoge gemiddelde snelheid (prestatie) en volgens 49% het rijden van technisch uitdagende routes. 72 MTB-er zijn zeer prestatiegericht. Ruim de helft van de MTB-ers houdt fietsprestaties bij. 31% van de MTB-ers die pauzeert tijdens het MTB-en stopt wel eens bij een restaurant of terras. MTB-ers zijn redelijk digitaal gericht: ruim de helft is actief met social media (vooral facebook en twitter), een derde van de MTB-ers deelt fietservaringen via social media en tweederde ontvangt informatie over routes, toertochten en fietsevenementen vooral via een digitale nieuwsbrief of website. 11% van de MTB-ers doet niet mee aan toertochten. De helft neemt vooral deel aan kleinere toertochten met minder deelnemers, in de buurt. De belangrijkste selectiecriteria voor een toertocht zijn: uitdagende route, mooie omgeving, meerdere afstanden mogelijk, goede organisatie, attractief parcours, duidelijke bewegwijzering. MTB-ers veroorzaken niet meer schade en overlast dan andere groepen recreanten. Wel is er sprake van conflicten tussen MTB-ers en overige recreanten en terreineigenaren. MTB-ers wijken af van routes omdat die te druk, kort of niet uitdagend zijn CVTO & RECRON InnovatieCampagne: leefstijlprofiel activiteiten Bureau Buiten i.o.v. SRE (2013). Vrijetijdsonderzoek Zuidoost-Brabant. 72 NTFU (2012). Ledenonderzoek. 73 NTFU (2012). NTFU pleit voor meer en attractievere MTB-routes. 24

32 4.7 Conclusies en aanbevelingen MTB-ers zijn steeds meer op zoek naar uitdagende routes. Breng sterker onder de aandacht waar deze in Brabant te vinden zijn. MTB-ers besteden gemiddeld weinig per tocht. Wel doen zij vaak mee aan toertochten die mogelijkheden bieden omzet te genereren (denk aan deelnamekosten, marketing, arrangementen). Sluit aan bij de landelijke trend om de organisatie van en deelname aan deze tochten te stimuleren. MBT-ers vinden ook hier een uitdagende route en mooie omgeving belangrijk. MTB-ers besteden relatief weinig aan consumpties. De vraag is of dit veroorzaakt wordt door het ontbreken van deze behoefte bij de MTB-er of het ontbreken van passend aanbod (bijvoorbeeld energiedrankjes). Vervolgonderzoek kan hier meer inzicht in verschaffen. MTB-ers zijn zeer prestatie- en digitaal gericht. Creëer de mogelijkheid om prestaties en fietservaringen met elkaar te delen. Denk bij de ontwikkeling meteen na hoe je een dergelijk platform (op termijn) ook aan kunt wenden voor andere (marketing)doeleinden. MTB-ers zijn op zoek naar uitdaging en prikkelende ervaring. Activiteiten met deze kenmerken kunnen aan MTB-routes worden gekoppeld. 25

33 Factsheet recreatief varen in Brabant Trends & ontwikkelingen Interesse in fluister- en sloepvaren, hengelsport, zeecruises, riviercruisevaart en chartervaart zijn al jaren lang groeiende. De jachthaven als camping. De omslag van jachthavens als stallingsgebieden naar jachthavens als verblijfsgebieden biedt nieuwe, economische mogelijkheden. De wensen voor horeca-, verblijf en vermaak activiteiten nemen toe. Vrijetijdshuis Brabant onderzoekt samen met partners op welke manier de Zuiderwaterlinie op het water meer beleefbaar kan worden gemaakt. De website RoutesinBrabant.nl ontsluit het recreatieve aanbod in het kader van varen. In 2013 worden alle havens, kano- en vaarroutes op de website geplaatst. Aanbod watersportbedrijven (zoals jachthavens en sloepenbouwers) in Nederland, waarvan bij watersport als hoofdactiviteit. Bruto omzet 2,5 miljard, waarvan 1,5 miljard export km aan vaarwegen voor kajuitboten en km kleinere watergangen. Vaste ligplaatsen in Brabantse jachthavens: Brabant heeft vijf gethematiseerde vaarroutes. Havens à la carte is een instrument dat kan helpen bij havenontwikkeling. Nieuwe trend: fractional sailing: gedeeld bezit, bijv. sloepdelen.nl. Kenmerken van recreatieve vaartochten vaartuigen in Nederland, waarvan er in het water bij havens en bedrijven liggen vaartuigen in het water bij havens en bedrijven in Brabant. 60% van de motorbootvaarders en 50% van de zeilers beschikt zelf over een boot. 1,5 miljoen watersporters in Nederland. Het huren van een boot is vooral populair onder de leeftijdscategorie jaar. De beschikking over een vaarbewijs is vaak niet nodig bij huurboten. 37% 28% 13% van de Nederlanders doet regelmatig één of meerdere activiteiten in en rondom het water (varen, zeilen, roeien, vissen, duiken, funsporten). Steeds meer pleziervaarders nemen de fiets mee aan boord. 37% van de vaartuigen in Nederland betreft kajuitzeilboten en 28% kajuitmotorboten. Op zeil- en motorboten wordt per uitstapje gemiddeld per uitstapje meer besteed dan bij roeien en kanoën, maar bij ruim 9 van de 10 uitstapjes met zeilen motorboten wordt niets besteed. Ten minste één keer gedaan door Nederlanders in 2012: 8% varen met motorboot/jacht 4% kano 3% zeilen 2% roeien Het aantal binnenlandse bootvakanties neemt sinds 2005 af, vooral vakanties met eigen boot. 17% van de binnenlandse bootvakanties met eigen boot werd in Brabant ondernomen. info@routebureaubrabant.nl

34 profiel van een waterrecreant 63% van de motorboten en 72% van de zeilboten is in het bezit van de 50-plusgeneratie. Gemiddelde duur uitstapje Afstand tot start activiteit Gemiddeld aantal personen Samenstelling gezelschap Motorboot/jacht Kanoën Zeilen Roeien 4 uur en 24 minuten 3 uur en 27 minuten 5 uur en 38 minuten 3 uur en 17 minuten 32 km 17 km 24 km 30 km 4,4 6,1 5,9 6,8 42% met partner 25% met vrienden/ kennissen 32% met familie 32% met kinderen 31% met vrienden/ kennissen 44% met familie 19% alleen 17% met clubgenoten/ tegenstanders 42% met clubgenoten/ tegenstanders 22% alleen 16% met vrienden/ kennissen bestedingen De watersporter geeft per vakantiedag meer uit dan andere toeristen. Nederlanders besteden tijdens een boot-vakantie in Nederland gemiddeld: 132 p.p. per verblijf bij bootvakanties op eigen jacht. 216 p.p. per verblijf bij bootvakanties op een gehuurd/ geleend kajuitjacht. Bestedingen door Nederlanders aan vaste ligplaatsen in Brabant: 7,4 miljoen. *RIC profiel Motorboot/ jacht Kanoën Vaker dan gemiddeld Creatief en Inspirerend Rood. Dit wil zeggen dat deze recreanten over het algemeen erg creatief zijn, op zoek naar uitdaging en prikkelende ervaringen. Ze gaan graag buiten de gebaande paden. Vaker dan gemiddeld Ondernemend Paars. Deze recreanten laten zich graag verrassen en inspireren. Zij willen nieuwe dingen zien, ontdekken en beleven. in Nederland Nederlanders besteden p.p. per uitstapje in Nederland: motorboot/jacht Kanoën Zeilen Roeien 11,61 6,97 10,56 8,29 Zeilen Vaker dan gemiddeld Uitbundig Geel. Dit betekent dat zij zoeken naar gezellige drukte. Het zijn echte levensgenieters. Recreëren is lekker eten, genieten en leuke dingen doen. *RECRON InnovatieCampagne: typen dag- en verblijfsrecreanten. Kijk op voor meer informatie. in Nederland Totale bestedingen aan waterrecreatie in Nederland: motorboot/jacht Kanoën Zeilen Roeien 76 miljoen 12 miljoen 31 miljoen 15 miljoen Wensen van de waterrecreant Er zijn verschillende factsheets over routerecreatie in Brabant: fietsen, wandelen, varen, ruiteren en mountainbiken. Bij de factsheet hoort een onderlegger die de onderzoeksmethodiek, bronnen en definities beschrijft. Deze is te vinden op Vrijetijdshuis Brabant in opdracht van Routebureau Brabant Vormgeving: Valt het Op? grafische vormgeving Uitgave: november 2013 Ontspanning en rust, genieten van natuur en landschap, het gevoel van vrijheid en gezelligheid zijn de belangrijkste motivaties om aan activiteiten in en rondom het water te doen. De nieuwe generatie vaarders zal steeds meer kiezen voor betalen per keer. Vraag naar gemak, mogelijkheden voor totaalconcept: boot, ligplaats, service en onderhoud.

35 5 Varen 5.1 Trends en ontwikkelingen Interesse in fluister- en sloepvaren, hengelsport, zeecruises, riviercruisevaart en chartervaart zijn al jaren lang groeiende. 74 Enkele andere kansen en ontwikkelingen die door Decisio worden genoemd: De vrijetijdseconomie/belevingswaarde van water neemt toe. uiteenlopende, meer extremere watesporten zoals kitesurfen, blowcarten, flyboarden en stand-up-paddling zijn sterk in opkomst. de fijnmazige, fysieke waterinfrastructuur, de kritische massa (diverse ketens binnen de sector) en sectorale diversiteit maken water- sportgemeenten en regio s tot aantrekkelijke vestiging-, woon- en vakantielocaties. De jachthaven als camping. 75 De omslag van jachthavens als stallingsgebieden naar jachthavens als verblijfsgebieden biedt nieuwe, economische mogelijkheden. De wensen voor horeca-, verblijf en vermaak activiteiten nemen toe. De jachthaven wordt steeds meer een recreatiepark in plaats van een parkeerplek voor de boot. 76 Vrijetijdshuis Brabant onderzoekt samen met partners op welke manier de Zuiderwaterlinie op het water meer beleefbaar kan worden gemaakt. Idealiter wordt de Zuiderwaterlinie integraal ontwikkeld: daarbij gaat het naast behoud en verbetering van bestaande erfgoedcomplexen gekoppeld aan onder andere wandel-, vaar- en fietsroutes langs de linie. De website RoutesinBrabant.nl ontsluit het recreatieve aanbod in het kader van varen. In 2013 worden alle havens, kano- en vaarroutes op de website geplaatst. 5.2 Aanbod watersportbedrijven (zoals jachthavens en sloepenbouwers) in Nederland, waarvan bij watersport als hoofdactiviteit. Bruto omzet 2,5 miljard, waarvan 1,5 miljard export km aan vaarwegen voor kajuitboten en km kleinere watergangen. 78 Ongeveer 20% van Nederland bestaat uit water. De km kleinere watergangen zijn geschikt voor de kleinere watersport (niet voor kajuitboten). Vaste ligplaatsen in Brabantse jachthavens: Er zijn weinig cijfers bekend over jachthavens in Brabant en hun ligplaatsen, mede omdat Brabant nooit heeft deelgenomen aan de watersportmonitor 74 Decisio. Expertisegebied waterrecreatie en toerisme Projectbureau Vrolijks (2012). Jachthavens in Nederland. 76 Rabobank ( ). Cijfers en trends jachthavens HISWA (2012). De watersportindustrie. 78 Hiswa (2013). Wist u dat? 26

36 van Waterrecreatieadvies. In de Monitor West-Brabant 2008 staat de meest recente inventarisatie weergegeven. Brabant heeft vijf gethematiseerde vaarroutes. 80 Dit zijn de Biesbosch route, Vestingroute, Rondje Tilburg, Volkerakroute en Zuiderwaterlinie route. Havens à la carte is een instrument dat kan helpen bij havenontwikkeling. 81 Het initiatief Havens à la Carte introduceert een nieuwe manier van denken over jachthavens. Het is een instrument om economisch en ruimtelijk beleid concreet te maken en zo de kansen voor watersportontwikkeling duidelijker te benoemen. Nieuwe trend: fractional sailing: gedeeld bezit, bijvoorbeeld sloepdelen.nl. 82 Consumenten hechten meer waarde aan gebruik dan aan bezit. De vraag naar verhuurboten neemt dan ook toe. Betalen per keer wordt voor de nieuwe generatie in eerste instantie de maatstaf. Dit kan door producten te huren, bijvoorbeeld in abonnementsvorm. Hiermee heeft de consument een eigen boot zonder zorgen. Deze boot kan vooraf gereserveerd worden in een systeem. 5.3 Kenmerken van recreatieve vaartochten vaartuigen in Nederland, waarvan er in het water bij havens en bedrijven liggen. 83 De overige vaartuigen liggen in het water op overige plaatsen of op de wal (al dan niet nog gebruikt) vaartuigen in het water bij havens en bedrijven in Brabant % van de vaartuigen in Nederland betreft kajuitzeilboten en 28% kajuitmotorboten. Op zeil- en motorboten wordt per uitstapje gemiddeld meer besteed dan bij roeien en kanoën, maar bij ruim 9 van de 10 uitstapjes met zeil- en motorboten wordt niets besteed % van de motorbootvaarders en 50% van de zeilers beschikt zelf over een boot. 86 1,5 miljoen watersporters in Nederland % van de Nederlanders doet regelmatig één of meerdere activiteiten in en rondom het water (varen, zeilen, roeien, vissen, duiken, funsporten). 88 Steeds meer pleziervaarders nemen de fiets mee aan boord. 89 Dit biedt mogelijk kansen om in Brabant de verbinding te leggen tussen varen en fietsen. 79 Kenniscentrum Kusttoerisme i.o.v. SES West-Brabant. Monitor Toerisme West-Brabant. 0-meting Routeubureau Brabant geraadpleegd in november Projectbureau Vrolijks (2012). Jachthavens in Nederland. 83 HISWA (2012). De watersportindustrie. 84 Ibid. 85 CVTO HISWA (2012). Visie op de koers van de watersportdetailhandel. 87 HISWA. Wat is watersport. Geraadpleegd in november HISWA (2012). Visie op de koers van de watersportdetailhandel. 89 Friese Meren (geraadpleegd in oktober 2013). 27

37 Het aantal binnenlandse bootvakanties neemt sinds 2005 af, vooral vakanties met eigen boot % van de binnenlandse bootvakanties met eigen boot werd in 2012 in Brabant ondernomen. In totaal werden in Nederland in binnenlandse bootvakanties met eigen boot ondernomen. 91 Ten minste één keer gedaan door Nederlanders in 2012: 8% varen met motorboot/jacht 4% kano 3% zeilen en 2% roeien. 92 Het huren van een boot is vooral populair onder de leeftijdscategorie jaar. 93 Het hebben van een vaarbewijs is vaak niet nodig bij huurboten. 5.4 Profiel van een waterrecreant 94 Motorboot/jacht Kanoën Zeilen Roeien Gemiddelde duur uitstapje Afstand tot start activiteit Gemiddeld aantal personen Samenstelling gezelschap 4 uur en 24 minuten 3 uur en 27 minuten 5 uur en 38 minuten 3 uur en 17 minuten 32 km 17 km 24 km 30 km 4,4 6,1 5,9 6,8 42% met partner, 25% met vrienden/kennissen 32% met familie 32% met kinderen 31% met vrienden/kennissen 44% met familie 19% alleen 17% met clubgenoten/ tegenstanders 42% met clubgenoten/ tegenstanders 22% alleen 16% met vrienden/kennissen In voorgaande tabel valt op dat de profielen van verschillende typen waterrecreanten erg verschillend zijn. Dit blijkt als naar de leefstijlprofielen uit de RECRON InnovatieCampagne gekeken wordt: Activiteit Varen met jacht/ motorboot Kanoën RIC-profiel Vaker dan gemiddeld Creatief en Inspirerend Rood. Dit wil zeggen dat deze recreanten over het algemeen erg creatief zijn, op zoek naar uitdaging en prikkelende ervaringen. Ze gaan graag buiten de gebaande paden. Vaker dan gemiddeld Ondernemend Paars. Deze recreanten laten zich graag verrassen en inspireren. Zij willen nieuwe dingen zien, ontdekken en beleven. 90 CVO Ibid. 92 CVTO HISWA (2012). Visie op de koers van de watersportdetailhandel. 94 CVTO

38 Zeilen Vaker dan gemiddeld Uitbundig Geel. Dit betekent dat zij zoeken naar gezellige drukte. Het zijn echte levensgenieters. Recreëren is lekker eten, genieten en leuke dingen doen. Ieder RIC-profiel vraagt om een andere benaderingswijze van de recreant en geeft andere aanknopingspunten in bijvoorbeeld arrangementontwikkeling. Kijk op en voor meer informatie. 5.5 Bestedingen Bestedingen aan bootvakanties Nederlanders besteden tijdens een bootvakantie gemiddeld: 132,- p.p. per verblijf bij bootvakanties op eigen jacht; 216,- p.p. per verblijf bij bootvakanties op een gehuurd/geleend kajuitjacht. 95 De watersporter geeft per vakantiedag meer uit dan andere toeristen. De besteding van 132 euro per persoon is bijvoorbeeld veel hoger dan de vakantiebestedingen van Nederlanders die ook hun eigen vakantieverblijf bezitten, zoals een stacaravan of tweede woning. 96 Bestedingen door Nederlanders aan vaste ligplaatsen in Brabant: 7,4 miljoen. 97 De meest recente aanbodinventarisatie van vaste ligplaatsen in Brabantse jachthavens dateert uit Hieruit bleek dat Brabant destijds vaste ligplaatsen (jaarplaatsen) telde. Aangenomen is dat dit aantal sindsdien niet noemenswaardig is veranderd. CBS doet regelmatig onderzoek naar de tarieven van jachthavens. Het meest recente onderzoek dateert uit Daarin publiceerden zij gemiddelde tarieven voor een kleine boot (6 x 2 meter) en een grote boot (10 x 3,5 meter). Gezien de trend dat boten steeds groter worden, is in deze berekening het gemiddelde tarief voor een grote boot gehanteerd: 695. Het aantal vaste ligplaatsen is vervolgens vermenigvuldigd met dit gemiddelde tarief. 95 NBTC-NIPO Research (2009). Bootvakanties van Nederlanders - samenvatting 96 Kenniscentrum Kusttoerisme (2012). Daarom watersport NHTV i.o.v. Vrijetijdshuis Brabant (2013). Economische Effect Rapportage vrijetijdseconomie Brabant. 29

39 Bestedingen aan waterrecreatie (zonder overnachting) 98 Bestedingen aan waterrecreatie in Nederland naar categorie in % 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Vervoerskosten Overige kosten Winkels van activiteit Consumpties 6,97 8,29 11,61 10,56 Toegangsprijzen, deelname kosten, etc. Wanneer de bestedingen aan waterrecreatie aan verschillende uitgavencategorieën worden vergeleken, dan valt op dat: Bij kanoën een relatief groot gedeelte van de bestedingen wordt gedaan aan toegangsprijzen en deelnamekosten; Bij zeilen relatief veel wordt besteed aan consumpties en vervoerskosten; Bij roeien en varen met motorboot/jacht relatief veel wordt besteedt aan vervoerskosten en bij kanoën en roeien weinig aan consumpties. 5.6 Wensen van de waterrecreant Ontspanning en rust, genieten van natuur en landschap, het gevoel van vrijheid en gezelligheid zijn de belangrijkste motivaties om aan activiteiten in en rondom het water te doen. 99 De nieuwe generatie vaarders zal steeds meer kiezen voor betalen per keer. Vraag naar gemak, mogelijkheden voor totaalconcept: boot, ligplaats, service en onderhoud. Het ontzorgen van huidige en toekomstige ligplaatshouders en passanten van jachthavens gaat in belang toenemen. Service en onderhoud kunnen daarbij een belangrijke rol spelen. Vanuit deze ontwikkeling is het goed mogelijk dat werven, watersportspeciaalzaken en havens in de toekomst vaker gaan samenwerken waarbij ze een totaalconcept aan kunnen bieden van boot, ligplaats, service en onderhoud. 98 CVTO HISWA (2012). Visie op de koers van de watersportdetailhandel. 30

40 5.7 Conclusies en aanbevelingen Verlaag drempels op het gebied van recreatief varen in Brabant. Benadruk dat voor huurboten een vaarbewijs vaak niet nodig is. Met name onder jongeren is het huren van een boot populair. Speel in op gedeeld bezit van boten, door naar deze initiatieven te verwijzen. Leg de verbinding tussen varen en fietsen; steeds meer pleziervaarders nemen de fiets mee aan boord. Jachthavens worden steeds meer verblijfsparken en minder stallingsplaatsen. Zij kunnen zich onderling sterker onderscheiden; het initiatief Havens à la Carte kan hierbij helpen. De watersporter geeft per vakantiedag meer uit dan andere toeristen dus het is economisch interessant om het aanbod aan bootvakanties sterk onder de aandacht te brengen. Verschillende typen watersporters hebben een verschillende benadering nodig. De recreant op motorboot/jacht wil bijvoorbeeld graag prikkelende ervaringen en uitdagingen, terwijl de zeiler vaker zoekt naar gezellige drukte en een echte levensgenieter is. Vanuit omvang (zowel in aantal Brabanders als economische impact) is de vaarder die een motorboot/jacht gebruikt de meest kansrijke doelgroep om op in te zetten. 31

41 Factsheet paardensport in Brabant Onder paardensport wordt op deze factsheet ruiteren en mennen verstaan. Trends & ontwikkelingen Paardensport is onderdeel of zelfs motor voor integrale gebiedsontwikkeling in de Groene Peelvalei (Deurne Paardenwereld) en Peelse Heide (Academy Bartels). Het initiatief Enjoy the Ride-rit speelt in op de vraag naar georganiseerde ritten. Er is een toolkit ontwikkeld met informatie voor organisatie, promotiemiddelen en materiaal voor tijdens de rit. Aandacht voor het welzijn van het paard langs de route en bij opstap-, rust- en overnachtingsplaatsen wordt steeds belangrijker. Budgetten voor aanleg, beheer en behoud van het buitengebied staan onder druk. Sportbonden, w.o. de KNHS, verkennen nieuwe financieringsconstructies en ruimteclaims voor buitensport. Zie Sportkaart paardensport en Actieplan Buitensport. weetje: KNHS waarschuwt: massale zadeldiefstal in het hele land. Aanbod km aan ruiter- en men knooppuntennetwerk met bewegwijzering. Landelijke beschikbaarheid van ruiteren menroutes versnipperd. De Stichting ruiteren en mennen in Nederland stelt zich tot doel een compleet digitaal overzicht te bieden. Routebureau Brabant werkt met KNHS en Stichting ruiteren en mennen samen om een landelijke standaard te ontwikkelen. Eerste netwerken liggen reeds in Cranendonck en Deurne. In tarieven voor ruiter-en koetsiersbewijzen zit een bijdrage aan ontwikkeling en onderhoud van ruiter- en menpaden doorberekend. In Brabant ontbreekt het nog aan goede overnachtingsmogelijkheden voor paardensporters. Kenmerken van ritten in de vrije natuur (landelijke gegevens) Ruim 80% (bijna ) paardensporters maakt ritten in de vrije natuur. Meest genoemde redenen: lekker in de natuur zijn 74%, vrijheid 57%, rust 45%. Gemiddeld 1,85 keer per maand, 30% minder dan 1 keer per drie maanden. 15% van de paardensporters gaat niet in de vrije natuur rijden vanwege ongeschiktheid gebied (bijv. ontbreken paden/routes). Relatief vaak met familie 3% van de paardensporters is bekend met het KNHS Centraal informatiepunt voor ruiterroutes en 3% kent het Meldpunt buitenrijden en ongevallen. Gemiddelde duur paardensportactiviteit: 2 ½ uur. Omgeving bosgebied 31%, landelijk gebied (polders e.d.) 34%. Gezelschap: 1: 42%, 2: 29%, 3 of meer 29%. De Stichting ruiteren en mennen heeft een gedetailleerd overzicht opgesteld over het vraaggericht ontwerpen, aanleggen en inrichten van ruiter- en menpaden. Het gaat o.a. in op bewegwijzering, padbreedte en- hoogte, helling, hindernisvariatie, roosters, bodem, planten, kosten, inspecties, verzekering en aansprakelijkheid. Wensen van de paardensporter Wat hebben paardensporters nodig om ritten in de vrije natuur te maken? ervaren paard 32%, gezelschap 31%, opleiding voor buiten rijden 19%, georganiseerde buitenritten onder begeleiding 19% Ergernis bij rijden in de natuur pasjes, dagkaarten, sleutels voor slagbomen info@routebureaubrabant.nl

42 profiel van een paardensporter Kenmerken paardensporter: 82% vrouw Jong (45% < 20 jaar) 27% bezit een eigen paard/pony Belangrijkste behoefte waarin paardensport voorziet: ontspanning (77%), contact met dieren (70%), zorgen voor dieren (54%) en buiten bezig zijn/ natuurbeleving (49%) Landelijk recreatieve paardensporters van 8 jaar en ouder. Ook circa 75% van de wedstrijdsporters rijdt recreatief. 16% is afkomstig uit Brabant. *Paardensporters zijn vaker dan gemiddeld Stijlvol & Luxe Blauw volgens de RICleefstijlen. Dit betekent dat zij relatief veel besteden en op zoek zijn naar luxe in hun vrije tijd. Beoefende disciplines in recreatief verband: dressuur 60% buiten rijden 59% buiten mennen 10% *RECRON InnovatieCampagne: typen dag- en verblijfsrecreanten. Kijk op voor meer informatie. bestedingen Zoekt informatie m.b.t. paarden: 47% internet (Bokt.nl) 44% vrienden/bekenden/ familie 40% manege/vereniging 31% paardensportblad Besteding door paardensporter per rit per persoon: Totale bestedingen aan paardensport in Brabant in Nederland 5,01 6, miljoen Waardering paardensporters over buitenrijmogelijkheden Beschikbaarheid van terreinen of gebieden om buiten te rijden: 22 miljoen Brabant 3,79, Nederland 3,61 Aanwezigheid van ruiter/menroutes: Brabant 3,46 Nederland 3,39 Er zijn verschillende factsheets over routerecreatie in Brabant: fietsen, wandelen, varen, ruiteren en mountainbiken. Bij de factsheet hoort een onderlegger die de onderzoeksmethodiek, bronnen en definities beschrijft. Deze is te vinden op Vrijetijdshuis Brabant in opdracht van Routebureau Brabant Vormgeving: Valt het Op? grafische vormgeving Uitgave: november 2013 Kwaliteit/onderhoud van paden/ routes: Brabant 3,37 Nederland 3,50 Veiligheid: Brabant 3,55 Nederland 3,60 Aantrekkelijkheid omgeving: Brabant 4,13 Nederland 4,01 Gemiddelde (1 = zeer slecht, 5 zeer goed)

43 6 Paardensport Onder paardensport wordt ruiteren en mennen verstaan. 6.1 Trends en ontwikkelingen Paardensport is onderdeel of zelfs motor voor integrale gebiedsontwikkeling in de Groene Peelvallei (Deurne Paardenwereld) en Weelse Heide (Academy Bartels). 100 In de afgelopen jaren is het concept Deurne Paardenwereld gelanceerd als volgende stap in de ontwikkeling van Deurne als paardencentrum. Deurne Paardenwereld is een model waarbij bedrijven, kennis en sport samen komen in de verdere ontwikkeling van de paardensport en de daaraan gerelateerde gebieden. Deurne Paardenwereld is onderdeel van de Groene Peelvallei, een lopende gebiedsontwikkeling waarin recreatie en paard een van de centrale elementen is. Academy Bartels is één van de deelnemers in het project integrale gebiedsontwikkeling Weelse Heide. Met de deelname van Academy Bartels in dit project gaan breedtesport en topsport in dit project hand in hand. Het initiatief Enjoy the Ride-rit speelt in op de vraag naar georganiseerde ritten. Er is een toolkit ontwikkeld met informatie voor organisatie, promotiemiddelen en materiaal voor tijdens de rit. 101 Enjoy the Ride is een buitenrijconcept van de Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie (KNHS) en de Federatie van Nederlandse Ruitersportcentra (FNRS). Dit betekent dat FNRS Ruitersportcentra en KNHS verenigingen Enjoy the Ride ritten kunnen organiseren. Een Enjoy the Ride rit heeft altijd een kortere en een langere afstand, waarbij de route wordt uitgezet met gekleurd tape. Halverwege is een pauzeplaats met een hapje en drankje en bij terugkomst een lunch of buffet. Aandacht voor het welzijn van het paard langs de route en bij opstap-, rust- en overnachtingsplaatsen wordt steeds belangrijker. 102 Budgetten voor aanleg, beheer en behoud van het buitengebied staan onder druk. Sportbonden, w.o. de KNHS, verkennen nieuwe financieringsconstructies en ruimteclaims voor buitensport. Zie portkaart paardensport en Actieplan Buitensport. De KNHS is initiatiefnemer en trekker van het project Actieplan Buitensport, dat beoogt te komen tot een goede en veilige toegankelijkheid van het buitengebied en een permanente financiering van de aanleg, het beheer en het onderhoud van voorzieningen voor de buitensporten. In 2011 is duidelijk geworden, dat de reguliere budgetten van terreinbeheerders, provincies en gemeenten tot 60% door het Rijk gekort worden. Daarnaast is de beleidsverantwoordelijkheid door het Ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) gedecentraliseerd. De provincies zijn nu verantwoordelijk voor dit beleidsterrein, echter zonder de bijbehorende budgetten. Met het Actieplan Buitensport zoeken de KNHS, de wandelsportbonden, de Atletiekunie, de schaatsbond en de Toerfietsunie samen met het NOC*NSF en sportkenniscentrum NISB naar mogelijkheden om buitensporters meer ruimte te geven. 103 Buitensport moet terug op de 100 Provincie Noord-Brabant (2011). Kernsportplan Hippische Sporten in Provincie Noord-Brabant. 101 KNHS (2012) Draaiboek Enjoy the Ride rit Ermelo: KNHS afdeling Recreatiesport 102 Provincie Noord-Brabant (2011). Kernsportplan Hippische Sporten in Provincie Noord-Brabant. 103 KNHS (2013). Sportbonden vragen ruimte voor buitensport. 32

44 politieke agenda en overheden en ondernemers gaan weer investeren in routes en andere voorzieningen voor buitensporters. 104 Weetje: KNHS waarschuwt: massale zadeldiefstal in het hele land. 105 De laatste jaren worden er veel zadels gestolen van manegehouders en particulieren. Met behulp van brengt de FNRS gestolen zadels binnen Nederland in kaart. 6.2 Aanbod In Brabant is km aan ruiter- en men knooppuntennetwerk met bewegwijzering. 106 De landelijke beschikbaarheid van ruiter-en menroutes versnipperd. De Stichting ruiteren en mennen in Nederland stelt zich tot doel een compleet digitaal overzicht te bieden. 107 Routebureau Brabant werkt met KNHS en Stichting ruiteren en mennen samen om een landelijke standaard te ontwikkelen. De eerste netwerken liggen reeds in Cranendonck en Deurne. 108 In tarieven voor ruiter-en koetsiersbewijzen zit een bijdrage aan ontwikkeling en onderhoud van ruiteren menpaden doorberekend. In Brabant ontbreekt het nog aan goede overnachtingsmogelijkheden voor paardensporters Kenmerken van ritten in de vrije natuur Ruim 80% (bijna ) van de Nederlandse paardensporters maakt ritten in de vrije natuur. De meest genoemde redenen: lekker in de natuur zijn (74%), vrijheid (57%) en rust (45%). Deze ritten vinden gemiddeld 1,85 keer per maand plaats. 30% onderneemt deze minder dan één keer per drie maanden. 15% van de paardensporters gaat niet in de vrije natuur rijden vanwege ongeschiktheid gebied (bijvoorbeeld het ontbreken van paden/routes). Opvallend is dat slechts 3% van de paardensporters bekend is met het KNHS Centraal informatiepunt voor ruiterroutes en 3% het Meldpunt buitenrijden en ongevallen kent. 110 Enkele feiten over paardensport in zijn algemeenheid (niet allen in vrije natuur, maar ook op manege): 111 Gemiddelde duur paardensportactiviteit: ruim 2,5 uur (2uur en 40 min.). Omgeving: bosgebied 31%, landelijk gebied (polders e.d.) 34% Gezelschap: relatief vaak met familie. 1 persoon: 42%, 2: 29%, 3 of meer: 29%. 104 Singletracks (2013). Ruimte voor buitensport! Vereniging Eigen Paard (2011). KNHS waarschuwt: pas op voor zadeldiefstal. 106 Routebureau Brabant (2013) 107 Stichting Ruiteren en mennen (2013). De Stichting ruiteren en mennen in Nederland stelt zich aan u voor! 108 Routebureau Brabant (2013) 109 Expertmening Routebureau Brabant (2013) 110 Schreuder, M. (februari 2012). Paardensportonderzoek Breda: ZKA Consultants & Planners. 111 CVTO

45 6.4 Wensen van de paardensporter De Stichting ruiteren en mennen heeft een gedetailleerd overzicht opgesteld over het vraaggericht ontwerpen, aanleggen en inrichten van ruiter- en menpaden. Het gaat o.a. in op bewegwijzering, padbreedte en- hoogte, helling, hindernisvariatie, roosters, bodem, planten, kosten, inspecties, verzekering en aansprakelijkheid. 112 Wat hebben paardensporters nodig om ritten in de vrije natuur te maken, terwijl ze dat nu nog niet doen? 113 Ervaren paard: 32% Gezelschap: 31% Opleiding voor buiten rijden: 19% Georganiseerde buitenritten onder begeleiding: 19% Ergernissen bij het rijden in de natuur: pasjes, dagkaarten, sleutels voor slagbomen Profiel van een paardensporter Kenmerken paardensporter: % vrouw. Jong (45% < 20 jaar). 27% bezit een eigen paard/pony. Belangrijkste behoefte waarin paardensport voorziet: ontspanning (77%), contact met dieren (70%), zorgen voor dieren (54%) en buiten bezig zijn/ natuurbeleving (49%). Beoefende disciplines in recreatief verband: dressuur 60%, buiten rijden 59%, buiten mennen 10%. 116 Landelijk recreatieve paardensporters van 8 jaar en ouder. Ook circa 75% van de wedstrijdsporters rijdt recreatief. 16% van alle paardensporters is afkomstig uit Brabant. 117 Wanner de paardensporter informatie zoekt m.b.t. paarden, dan worden de volgende kanalen gebruikt: 47% internet (Bokt.nl), 44% vrienden/bekenden/familie, 40% manege/vereniging, 31% paardensportblad. 118 Paardensporters zijn vaker dan gemiddeld Stijlvol & Luxe Blauw volgens de RICleefstijlen. Dit betekent dat zij relatief veel besteden en op zoek zijn naar luxe in hun vrije tijd Stichting Ruiteren en mennen (2013). Vraagbaak over het ontwerp, de aanleg en het inrichten van ruiter- en menpaden. 0en%20inrichting%20van%20ruiter-en%20menpaden.pdf 113 Schreuder, M. (februari 2012). Paardensportonderzoek Breda: ZKA Consultants & Planners. 114 Stichting Ruiteren en mennen (2013). De Stichting ruiteren en mennen in Nederland stelt zich aan u voor! 115 Schreuder, M. (februari 2012). Paardensportonderzoek Breda: ZKA Consultants & Planners. 116 Ibid. 117 Ibid. 118 Ibid. 119 CVTO & RECRON InnovatieCampagne: leefstijlprofiel activiteiten

46 6.6 Bestedingen 120 Besteding door paardensporter per rit per persoon: In Brabant 5,01, in Nederland 6,21. Totale bestedingen aan paardensport: in Brabant 22 miljoen, in Nederland 153 miljoen. Verdeling bestedingen aan paardensport per rit in Brabant 31% 24% 12% Toegangsprijzen, deelname kosten, etc. Consumpties Winkels van activiteit Overige kosten 33% 0% Vervoerskosten 6.7 Waardering paardensporters over buitenrijmogelijkheden 121 Aan paardensporters is gevraagd hoe zij verschillende aspecten van buiten paardrijden waardeerden. In de volgende tabel is de score voor Brabant weergegeven. Hierbij wordt een gemiddelde waardering genoemd, waarbij 1 is zeer slecht en 5 is zeer goed. Er zijn geen grote onderlinge verschillen te noemen tussen Brabant en het landelijke gemiddelde. Het grootste positieve verschil voor Brabant zit in de beschikbaarheid van terreinen en gebieden om buiten te rijden. Brabant scoort iets lager dan gemiddeld op de kwaliteit/onderhoud van paden/routes. Waardering van paardensporters voor buitenrijmogelijkheden Brabant Nederland Beschikbaarheid van terreinen of gebieden om buiten te rijden 3,79 3,61 Aanwezigheid van ruiter/menroutes 3,46 3,39 Kwaliteit/onderhoud van paden/routes 3,37 3,50 Veiligheid 3,55 3,60 Aantrekkelijkheid omgeving 4,13 4,01 1 = zeer slecht, 5 = zeer goed 120 CVTO Schreuder, M. (februari 2012). Paardensportonderzoek Breda: ZKA Consultants & Planners. 35

47 6.8 Conclusies en aanbevelingen Leg via routesinbrabant.nl de koppeling met Enjoy the Ride; dit initiatief speelt in op de vraag naar georganiseerde buitenritten. 31% van de paardensporters die dat nu nog niet doen zou wel buitenritten maken als zij geschikt gezelschap hadden. Probeer in het kader van gastvrijheid de ergernissen over pasjes, dagkaarten en sleutels voor slagbomen bij paardensporters zoveel mogelijk te beperken. Paardensporters besteden relatief veel tijdens hun vrije tijd. Zet in op goede overnachtingsmogelijkheden voor paardensporters om de economische impact te vergroten. Brabant scoort goed op de waardering van paardensporters over buitenrijmogelijkheden. Op het vlak van kwaliteit/onderhoud van paden/routes scoort Brabant iets lager dan het landelijk gemiddelde. 36

48 7 Overzicht kerncijfers routeproducten in Brabant Waterrecreatie 122 Fietsen Wandelen MTB Paardensport Motorboot/jacht Kanoën Zeilen Roeien Aantal dagrecreatie activiteiten 20,6 miljoen in Brabant 25,7 miljoen in Brabant 7,4 miljoen in NL 24,7 miljoen in NL 6,6 miljoen in NL 1,8 miljoen in NL 2,9 miljoen in NL 1,8 miljoen in NL Aandeel Brabant in NL Participatie Brabanders (min. 1x ondernomen) Besteding per activiteit in Brabant Besteding per activiteit in NL 16% 14% 50% 63% 5% 2% 8% 4% 3% 2% 2,71 2,02 1,59 5,01 2,50 3,44 1,11 6,21 11,61 6,97 10,56 8,29 Gemiddelde duur activiteit 3 uur 2 uur 46 min. 2 uur 15 min. (NL) 2 uur 40 min. (NL) 4 uur 24 min. 3 uur 27 min. 5 uur 38 min. 3 uur 17 min. Totale bestedingen dagrecreatie in Brabant 56 miljoen 52 miljoen 2 miljoen 22 miljoen Opvallend aan profiel Relatief veel 55+ Relatief veel alleenstaand Relatief veel jaar Veel jonge vrouwen Vaak met partner ondernomen Vaak met kinderen ondernomen Vaak met familie ondernomen Vaak met clubgenoten/ tegenstanders 122 Participatie Nederlanders i.p.v. Brabanders (i.v.m. steekproefgrootte) 37

49 ondernomen Gemiddeld aantal personen Aantal specifieke vakanties in Brabant Aandeel Brabant in NL Besteding per specifieke binnenlandse vakantie per persoon in Brabant Besteding per binnenlandse vakantie in NL 2,5 2,7 2,5 2,6 4,4 6,1 5,9 6, % 8% 162,- 164,- 214,- 224,- Totale bestedingen aan specifieke binnenlandse vakanties in Brabant 14,5 miljoen 11 miljoen 38

50 8 Conclusies en aanbevelingen In de voorgaande hoofdstukken zijn conclusies en aanbevelingen per routeproduct gepresenteerd. Onderstaand de overkoepelende conclusies en aanbevelingen: Creëer meer gebruik door drempels te verlagen Er is nog onbenut potentieel aan consumenten die wel gebruik willen maken van de routestructuren maar belemmeringen ervaren. Ze weten bijvoorbeeld niet hoe ze via het knooppuntennetwerk een route kunnen plannen of willen niet alleen op pad. Met activiteiten zoals workshops en ontmoetingen kunnen niet alleen nieuwe gebruikers geworven worden maar kan bovendien de band met bestaande gebruikers verstevigd worden. Voorzieningen voor internationale toeristen De Brabantse vrijetijdseconomie richt zich op internationale toeristen. Ga na in hoeverre het routeproduct geschikt is of nog aangepast moet worden voor internationale ontsluiting. Dit hoeft niet altijd ingrijpend; denk in plaats van vertalingen bijvoorbeeld aan het werken met visualisatie. Samenwerking met landelijke partijen (o.a. bonden) In het kader van de ontwikkelingen rondom mountainbiken wordt succesvol samengewerkt met de KNWU. Leg ook voor de andere routeproducten contact met landelijke partijen. Bijvoorbeeld voor ontwikkeling en onderhoud van routes en belangenbehartiging (Actieplan Buitensport). Koppeling tussen routeproducten Leg verbinding tussen de verschillende routeproducten. Dat kan zijn in gebruik (bijvoorbeeld de koppeling tussen jachthavens en wandel- en fietsroutes) maar ook in marketing en communicatie. Etaleer de innovaties op het gebied van mountainbiken en kijk waar het opportuun is hier andere producten op aan te laten sluiten. Hogere bestedingen Verken waar bestedingen verhoogd kunnen worden zonder dat de gastvrijheid in het geding komt. Wat is bijvoorbeeld de prijselasticiteit bij betaling voor parkeerplaatsen? Denk ook aan het creëren van vraag. Uit het verdiepingsonderzoek blijkt dat een fietstocht hoog gewaardeerd wordt, zelfs als er geen gebruik gemaakt wordt van horeca of andere voorzieningen. Met marketing en communicatie kan deze aanvullende vraag gecreëerd worden. Identificeer en benut publiciteitstrekkers Streekpad De Brabantse Wal is gekozen tot Wandelroute van het jaar Ga na wat het rendement is van een dergelijke prijs (leidt het tot meer bezoek?) en of het zinvol is actief in te zetten op deze of andere publiciteitstrekkers. 39

51 Bijlage 1: Toelichting bronnen CVTO en CVO CVTO Het ContinuVrijeTijdsOnderzoek (CVTO) brengt uitstapjes van Nederlanders in eigen land in kaart. Het CVTO wordt iedere twee jaar door NBTC-NIPO Research uitgevoerd en loopt van mei t/m mei. Onder utstapjes 123 wordt verstaan: Alle (dag)recreatieve activiteiten die worden ondernomen buiten de eigen woning en waarbij men minimaal twee uur van huis is (inclusief reistijd). Bezoek aan familie / vrienden / kennissen en activiteiten ondernomen tijdens vakanties blijven buiten beschouwing. Bij de bestedingen wordt een plafond van euro gehanteerd. CVO Het ContinuVakantieOnderzoek (CVO) is een grootschalig multi-client onderzoek naar het vakantiegedrag van de Nederlanders dat vier keer per jaar onder een panel van Nederlanders wordt gehouden. Het onderzoek dat een lange historie kent (vanaf 1980) geeft een breed en diepgaand inzicht in de ontwikkelingen en trends op de Nederlandse vakantiemarkt. Het CVO registreert doorlopend zowel lange als korte vakanties in binnen- en buitenland. De basisvragenlijst brengt een groot aantal aspecten van ondernomen vakanties in kaart waaronder bestemming, duur van de vakantie, boekingsinstantie, wijze van boeken, type vakantie, ondernomen activiteiten, bestedingen, vervoermiddel en logiesvorm. 123 Volgens landelijke Recreatie & Toerisme (R&) Standaard. De R&T Standaard is een standaard om de economische betekenis te meten van de vrijetijdssector. Deze is door verschillende provincies ontwikkeld om betrouwbare vergelijkingen te maken over de vraag hoeveel geld recreanten en vakantiegangers in de diverse provincies besteden en welke werkgelegenheid de sector oplevert. Dit heeft geresulteerd in een document waarin de afbakeningen voor onderzoeken worden weergegeven, die verschillende provincies gebruiken. Kijk ook op => zoek R&T 40

52 Bijlage 2: Waardering fietsen in Brabant een greep uit de resultaten en reacties 41

53 42

54 43

55 44

56 45

57 46

58 47