VNG Juridische 2-daagse

Transcriptie

1 VNG Juridische 2-daagse Succesvol kostenverhaal door gemeenten Dr. G.A. van der Veen AKD (Rotterdam) 11 oktober 2011

2 Inleiding 1. Introductie 2. Zorg voor een goede grondslag voor kostenverhaal voorbeeld wrakopruiming waterschap 3. Bezie bij voorbaat wat u wilt verhalen kosten publiekrechtelijke handhaving kosten opruiming olie, asbest ea kosten van besluitvorming, plannen ea

3 Publiek- en privaatrechtelijk kostenverhaal 1. Kies spoedig (doch niet overhaast) tussen een publiek- of privaatrechtelijk traject herhaling voorbeeld wrakopruiming indien privaatrechtelijk denk aan verjaring 2. Waar mogelijk, handel publiekrechtelijk voorbeeld kostenverhaal asbestbranden (ervaring gemeente B, HR 7 november 2003, AB 2004, 41, maar toch Hof s- Gravenhage 4 oktober 2007, LJN BB7593)

4 Publiekrechtelijk kostenverhaal (1) Publiekrechtelijk kostenverhaal vereist: 1. Wettelijke grondslag 2. Toegespitste Awb-besluiten 3. En consequent handelen!

5 Publiekrechtelijk kostenverhaal (2) Voorbeeld kosten van uitoefening bestuursdwang 1. Spoedeisende bestuursdwang: last achteraf (artikel 5:31 Awb) 2. Ook dan aanzeggen kosten in besluit tot oplegging last noodzakelijk (5:25 lid 2) 3. Last achteraf mag tegenwoordig ook te laat nog, mogelijk wel bewijsprobleem (ABRvS 13 oktober 2010, AB 2010, 321)

6 Publiekrechtelijk kostenverhaal (3) Hoofdregel is kostenverhaal, maar wel specifiek motiveren ABRvS 21 september 2005, AB 2005, 393 HR 8 juli 2011, LJN BQ4372

7 Publiekrechtelijk kostenverhaal (4) Inning kosten van uitoefening bestuursdwang 1. Vaststelling van gemaakte kosten bij beschikking achteraf (5:25 lid 6 Awb) 2. Vaststelling is betalingsbeschikking (artikel 4:86 Awb) 3. Dus geldschuldenregeling Awb van toepassing, inclusief concentratie van rechtsmacht (artikel 5:31c Awb, Rb. s- Gravenhage 28 sept. 2011, LJN BT6464)

8 Privaatrechtelijk kostenverhaal (1) Maak onderscheid tussen contractuele of buitencontractuele grondslag Kostenverhaal optreden oliesporen op weg, schade aan weg, asbestruiming, zal veelal buitencontractueel zijn Verhaal kosten besluitvorming, planvorming ea zal veelal contractueel zijn Vandaag nadruk op buitencontractueel

9 Privaatrechtelijk kostenverhaal (2) Relevante leerstukken Wettelijke belemmeringen? Doorkruisingsleer En in principe ook de nadere normering van algemene beginselen van behoorlijk bestuur (en grondrechten)

10 Doorkruisingsformule 1. De inhoud van de wet 1. Wet kan toestaan 2. Wet kan verbieden 3. Doorgaans: wet zwijgt 2. De formule zelf 1. Inhoud en strekking van de wet 2. Bescherming van de belangen van burgers 3. Vergelijkbaar resultaat halen

11 Toepassing 1: inzet brandweer (1) 1. HR 11 december 1992, AB 1993, 301 (Brandweerkosten) 2. Strekking wettelijke taak, algemeen belang en voorkomen van drempel voor waarschuwingen en inzet

12 Toepassing (1): inzet brandweer (2) Rb. Utrecht 12 maart 2008, LJN: BC7477: brandweer assisteert politie met hoogwerker bij verwijderen fathers 4 justice van brug na klimactie om aandacht voor omgangsregelingen te vragen Brandweerwet staat niet aan verhaal kosten inzet brandweer in de weg, want optreden vond zijn grondslag niet in die wet Kostenverhaal vormt mooie drempel tegen acties als onderhavige Geen uitspraak over verhaal politiekosten

13 Toepassing 2: verwijderen olie (1) 1. Olie van wegdek verwijderen betreft publiekrechtelijke taak van de wegbeheerder 2. Die taak is niet specifiek van de brandweer, ook niet als die wordt ingeschakeld, dus niet toetsen aan jurisprudentie Brandweerwet 3. Bepalend voor de vraag naar onaanvaardbare doorkruising is dus niet, wie een taak verricht, maar wat de aard van die taak is

14 Toepassing 2: verwijderen olie (2) Rb. s-gravenhage 12 maart 2003, NJK 2003, 39: Uit de Wegenwet valt niet af te leiden dat de wetgever verhaalsmogelijkheden bewust heeft willen uitsluiten Geen relevant vergelijkbaar resultaat via bestuursrecht, omdat hier onmiddellijk optreden geboden is Te ver verwijderd verband met Wet bodembescherming om daar aandacht aan te besteden

15 Toepassing 2: verwijderen olie (3) Rb. s-gravenhage 13 okt. 2004, NJF 2004, 570: Herhaling eerder vonnis Artikel 6:174 lid 2 BW schept civiele aansprakelijkheid voor de wegbeheerders, dus wegbeheerder handelt mede ter voorkoming civielrechtelijk gevolg Direct verhaal op WAM-verzekeraar van veroorzaker mogelijk

16 Toepassing (2): verwijderen olie (4) Rb. Breda 16 maart 2011, LJN BP8907 Uit de rechtspraak van de Hoge Raad valt af te leiden dat het niet in de rede ligt dat de overheid de kosten van het uitoefenen van een publieke (kern)taak via de regels van het privaatrecht verhaalt. Wegenbeheer is overheidstaak Drempelargument: angst voor verhaal Dan maar forumshopping door dagvaarden veroorzaker of juist verzekeraar?

17 Toepassing 3: overige wegschades Rb. Zutphen 11 januari 2006, LJN AU9749: Schade aan verkeersportaal en borden en ook aan lading door te rijden met te hoge lading na inwinning informatie over hoogte viaducten ea bij RWS RWS heeft zorg- en informatieplicht geschonden, maar vervoerder had ook eigen verantwoordelijkheid Wegenwet verzet zich niet tegen kostenverhaal; Brandweerkostenarrest is niet van toepassing

18 Toepassing 4: verwijderen asbest (1) 1. Vooraf: vooral geen paniek met acute aansprakelijkstellingen, want keuze voor civiel recht in het begin is nogal bepalend 2. Civiel recht loopt vaak vast: HR 15 juni 2001, AB 2004, 42 HR 7 november 2003, AB 2004, 41

19 Toepassing 4: verwijderen asbest (2) Toch civiel? Denk dan aan de rechtsgrondslag Niet de opstalaansprakelijkheid van aartikel 6:174 BW Wellicht onrechtmatige daad, als goed verwijt te maken is (echter Rb. Den Bosch 26 september 2007, LJN BC 3521) Wellicht o.d./ inbreuk op eigendomsrecht gemeente (echter weer Rb. Den Bosch)

20 Toepassing 4: verwijderen asbest (3) 1. Mogelijke oplossing: zaak (enigszins) op zijn beloop laten om de publieke noodzaak te nuanceren, ook in de hoop dat anderen kosten maken? 2. Hof s-gravenhage 4 oktober 2007, LJN BB7593, NJF 2007, 559: gemeente heeft geen publiekrechtelijke rechtsplicht tot sanering, want Brandweerwet eist geen saneren na brand. Gemeente dus niet ongerechtvaardigd verrijkt als anderen kosten maken

21 Toepassing 4: verwijderen asbest (4) 1. Hof Leeuwarden 1 juni 2010, LJN BM6824: overeenkomst met gemeente dat veroorzaker opdracht tot saneren geeft? Let op misbruik van omstandigheden en dergelijke overige gemeentelijke grondslagen (od, ongerechtvaardigde verrijking) falen 2. Let nog op: Verhaal op wie?

22 Varia (1): Valse aangifte Hof Amsterdam 11 januari 2011, LJN BP9692 en 26 juli 2011, LJN BR3958, NJF 2011, 367: Valse aangifte diefstal mobiele telefoon, om verzekeringsgeld te claimen, en verhaal kosten opsporingsonderzoek, maar wat is de verhouding met strafbaarheid valse aangifte en strafrechtelijke handhaving, bijvoorbeeld via OM-boetebeschikking? Hof: de strafrechtelijke bepalingen bevatten geen regeling die privaatrechtelijk verhaal uitsluiten en de belangen worden ook niet onaanvaardbaar geschaad. Zie evenwel HR 21 maart 2003, AB 2005, 59: Het door SFB uitgevoerde opsporingsonderzoek is een uitvloeisel van haar publiekrechtelijke taak, strekkende tot het opsporen van met strafrechtelijke of administratieve sancties bedreigde feiten en privaatrechtelijk kostenverhaal zou dat systeem onaanvaardbaar doorkruisen.

23 Varia (2): Nieuwe verkiezingen HR 25 maart 2011, AB 2011, 223 (Kostenverhaal waterschapsverkiezingen): Verhaal van kosten organiseren tweede verkiezing na fraude kandidatenlijst. De betrokken publiekrechtelijke regelingen sluiten verhaal niet uit en er geldt ook geen drempelargument Zie ook Rb. Amsterdam 7 april 2010, LJN BM 7448: zelfde soort fraude, zelfde gedachte, zelfde veroordeling (ca. e )

24 Varia (3): Apache & hoogspanning 1. December 2007: Apache-helicopter vliegt tegen hoogspanningskabel in de Betuwe 2. Gemeenten in de buurt maken vrij veel kosten opvang inwoners ea. 3. Kosten civielrechtelijk verhaalbaar op veroorzaker?

25 Reminder abbb s artikel 3:14 BW zie ook artikel 3:1 lid 2 Awb privaatrechtelijk handelen overheid wordt rechtstreeks getoetst aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur standaardarresten: HR 27 maart 1987, NJ 1987, 727 (Amsterdam/Ikon) en HR 24 april 1992, NJ 1992, NJ 1992, 232 (Zeeland/Hoondert) beperkte betekenis in verhaalszaken

26 Afronding Dank voor uw aandacht! G.A. van der Veen AKD Prinsen Van Wijmen N.V. Wilhelminakade 1 Postbus 4302, 3006 AH Rotterdam Tel.: +31 (0) Fax: +31 (0) Mobiel: +31 (0) gvanderveen@akd.nl Website: