Volatiliteit in Onze Markten: Een Uitdaging & Kans met Termijnmarkten. Verenigde Telers Akkerbouw Heerle, 14 januari 2015

Transcriptie

1 Volatiliteit in Onze Markten: Een Uitdaging & Kans met Termijnmarkten Prof. dr ir Joost M.E. Pennings Wageningen University Maastricht University University of Illinois at Urbana-Champaign Verenigde Telers Akkerbouw Heerle, 14 januari 2015

2 Inhoud Landbouwmarkten & Risico Marketing & Risicomanagement Goederentermijncontracten Werking van termijnmarkt BASIS & HEDGING Uitdagingen & Kansen Risicogedrag Marktrisico s: kans of bedreiging? Landbouwer = Producent? Nieuwe ontwikkelingen: LLTB / Pig Trading Company België / risico management verbetering van resultaat/cme/euronext

3 Landbouwmarkten Volatieler CV tarwe van 0.19 naar 0.48 in 10 jaar Veranderingen in CAP Globalisering Veranderingen in marktkanalen Macht Vertrouwen Risicoverlegging (aardappel)

4 Prijs Relaties Niet alleen de volatiliteit in prijsniveaus nam toe, ook prijsrelaties veranderen! Soya vs. Tarwe Suiker vs. Gas Gas vs. Olie

5 Risico Wat is risico? Fluctuaties in prijs Kans dat de prijs zakt onder bepaald niveau Fluctuaties van marge Kans dat een bepaald rendement niet wordt gehaald?

6 Type Risico s Prijsrisico (P) Oogstrisico (H) Opbrengstrisico (P*H) Winstrisico (P*H-kosten) Inkoop + kosten-verkoop Compenserende risico s Versterkende risico s Risico s geïntroduceerd door overheden

7 Welk Risico is nu Eigenlijk van Belang? We concentreren ons vaak op de prijs Maar is het wel het prijsniveau dat risico introduceert? Het gaat om relatieve prijzen Risico: onzekerheid in prijsrelaties (tussen inkoop en verkoop) en daarmee netto cash flow

8 Volatiliteit, Risico & Winst output prijzen input prijzen Marge time ->

9 Waarom Risicomanagement? Relatie (prijs)risicomanagement & financiële positie bedrijf Relatie tussen (prijs)risicomanagement & waarde van bedrijf Producent vs marketer risico manager

10 Risico Management Strategieën Diversificatie Meerdere producten & diensten produceren, verhandelen of verwerken Pool Vaak leveren /inkopen gemiddelde prijs Welke strategie past bij U? Doelstellingen Financiële structuur van uw bedrijf Risicoattitude & risicoperceptie: Afweging van risico tegen verwachte opbrengst

11 Risicoattitude & Risicoperceptie Risicoattitude: Mate waarin U bereid bent om risico te nemen tegen bepaalde beloning Risicoperceptie: Uw inschatting dat het risico zich daadwerkelijk zal voordoen De interactie tussen risicoattitude & risicoperceptie bepaalt Uw gedrag, en het gedrag van anderen!

12 Oorzaken van Financieel Risico Globalisering & Specialisatie Lagere natuurlijke hedge op prijs - hoeveelheid Lagere natuurlijke hedge op product-/inputniveau Grotere landbouwbedrijven Veranderingen in de financiële structuur Eigen versus vreemd vermogen Minder absorptiecapaciteit van prijsrisico Prijsrisico s financiële risico s

13 Marketing & risicomanagement Spot /fysieke markt Vaste-prijs- en termijncontracten Prijs vooraf vastzetten effectief risicomanagement of spijt achteraf? Opties: prijsplafond of -bodem elimineert downside risico Relatief duur

14 Risicomanagement Instrumenten Centraal verhandeld Termijncontracten Opties Decentraal verhandeld Vaste afzetcontracten

15 Vragen Wat is een aanvaardbaar niveau van risico? Hefboomwerking Bijvoorbeeld, hoge ratio schuld/eigen vermogen Gebruik termijncontracten Wanneer prijzen? Scheiden van het prijzen en productlevering Voor, gelijktijdig met, of na levering van product

16 Omgaan met Risico De vraag is niet of je risico neemt, maar hoe je omgaat met risico... Interactie (Trade-offs) tussen risico en rendement: Minimaal risico strategie laag winstpotentieel? Maximale winst strategie te risicovol?

17 Stappen in Decision-making Stappen in decision-making : 1) Ontwikkel doelen die specifiek en meetbaar zijn Overleven Bedrijfsgroei Goed gezinsinkomen Maximale hoogten van schuld en risico waarde

18 Stappen in Decision-Making 2)Identificeer alle alternatieve mogelijkheden Winstpotentieel Risico Instrumenten (termijncontracten, opties etc.) Strategieën (frequentie van marktbetreding) 3)Ontwikkel strategie coherent met doelen Termijncontracten, opties, productie diversificatie, etc.

19 Stappen in Decision-Making Laatste stap in het beslissingsproces: 4) Evaluatie en leren Evalueer resultaten in verhouding tot doelen Dat is wat we doen vandaag! Probabilistische aard van de uitkomsten Probabilistic nature of outcomes Verhoog de kansen op succes

20 Introduction to Futures Cash (spot) Markets vs. Futures markets Cash markets: Tangible Unlimited Sites Delivery Process

21 Introduction to Futures Cash (spot) Markets vs. Futures markets Futures markets: Intangible Limited Sites Risk Management

22 Wat is een Termijncontract? Een wettelijk bindende overeenkomst om levering te doen plaatsvinden of te aanvaarden van een gestandaardiseerde hoeveelheid en kwaliteit van een goed op een gestandaardiseerde plaats en tijd aan een prijs vandaag overeengekomen op een georganiseerde termijnbeurs

23 Introductie in Termijncontracten Uitbreiding markten sinds 1970 Meer volatiliteit (beweeglijkheid) in termijnmarkten / rente Meer nieuwe onderliggende producten: financiële instrumenten Nominale waarde [=Face value] van termijnhandel: Jaarlijks enkele triljoenen (10 12 ) dollars!

24 Functie van de Termijnmarkt 1. Risicomanagement Overheveling van risico s 2. Prijsontdekking Ontdekken van de prijs voor levering in de toekomst Informatiestroom

25 Waarom bestaan Termijnmarkten? Instrument voor risicomanagement Verminderen prijsrisico Elimineren verzuim (default) risico Marktpartijen zien positie in termijncontracten als tijdelijk Interesse in de cash flows van termijnhandel complementeren cash flows in de spot markt

26 Inleiding in Hedging Voorbeeld: Producent Spot Termijn t=1 $14.25 $14.50T t=t $14.00 S L $14.00T NPR = $ $ $14.00 $0.50 = $14.50

27 Kenmerken van Termijnmarkten Rol van speculanten Liquiditeit verschaffen Risicoverlegging Zero-sum spel Winst = verlies Termijncontracten zijn gestandaardiseerd Papieren markt

28 Goederentermijncontracten: Uitdagingen & Kansen Risico s van termijncontracten: Basisrisico Onvoorspelbaarheid van de basis (relatie spottermijncontract prijs) bij maturiteit Marktdiepterisico Executiekosten Margerisico Kosten

29 Prestatie van Termijncontracten

30 Effectiviteit van huidige termijncontracten Voor Nederlandse/Europese marktparticipanten Graan complex: HE van > 90% Vlees complex (slacht varkens): HE >85% Zuivel complex: nog laag (CME contract)

31 Functies van Termijnmarkten 1. Bieden een mogelijkheid om over aanvullend werkkapitaal te beschikken en dit veilig te stellen 2. Geldschieters zijn meer geneigd om geld uit te lenen 3. Bieden een bron van informatie voor het nemen van beslissingen Is de termijnmarktprijs de beste voorspeller?

32 Prestaties Marktdeelnemers zijn prijsnemers Geen voorwerp van manipulatie Homogeen product (behalve prijs & afloopdatum) Kopen en verkopen op basis van beschrijving Onpersoonlijk aspect van termijnmarkthandel

33 Dichte Benadering van Zuivere Concurrentie 1. Mobiliteit van Resources Vrije toe- en uittreding van bedrijven Marges Lage transactiekosten 2. Perfecte/Volledige kennis Perfect/volledige kennis zou de behoefte aan termijnhandel elimineren Heterogeniteit in verwachtingen

34 Waarom deelnemen aan Termijnmarkten? Landbouw Agrariërs Financieel Banken Graanpakhuizen Sparen & Lenen Verwerkers Verzekeraars Importeurs/exporteurs Portefeuillemanagers

35 Ontwikkeling van Beurzen & Contracten 1. In het begin georganiseerde spot/fysieke markten georganiseerde handel in forward contracten 3...uiteindelijk termijncontracten

36 Ontwikkeling van Derivaten Complex Spot (1) Cash forwards (OTC) (2) Termijncontracten (3) Opties (4)

37 Doel van de Beurs Beurzen zijn vrijwillige organisaties van mensen die een gemeenschappelijke interesse hebben in termijncontracten Bieden een marktplaats Leggen handelsregels & standaarden vast voor zakelijk verkeer Houden toezicht en leggen regels op

38 Wat maakt een termijncontract succesvol? De Goederenkenmerk-benadering Homogeniteit Prijsvolatiliteit De Contractspecificatie-benadering Hedge-effectiviteit Basisrisico Marktdiepterisico (Market-depth Risk)

39 Termijncontracten Er is geen vast aantal contracten in de markt Een contract is gecreëerd wanneer koper en verkoper de markt betreden Geen limiet in aantal contracten! Vergelijk dit met aandelen!

40 Termijncontracten Termijncontracten kunnen gemakkelijk worden geliquideerd Zelden is het doel daadwerkelijke levering Doel: risicomanagement of speculatie Aanhouden van termijncontracten is van tijdelijke aard Slechts 2% - 3% bereikt de afloopdatum (levering)

41 Termijncontracten Hedgers zien aanhouden van contracten als een tijdelijk iets Zij zijn geïnteresseerd in de kasstroom die de termijnhandel genereert, als aanvulling op de kasstroom van deelname aan de cashmarkt Voorbeeld: T-account

42 Termijncontracten Standaardisering: Omvang (komt overeen met standaardeenheden in de cashmarkt) Leveringsplaats (aanbod of vraag) Kwaliteit (als referentie) Afloopmaand (cycli)

43 Termijncontracten Soms zijn substituten en variaties toegestaan Premie of korting Het concept van cross hedging Eiwit complex

44 Cross Hedging Het indekken (hedgen) van een fysiek goed door gebruik te maken van een ander, gerelateerd termijncontract, indien er geen termijncontract bestaat voor het gehedgde goed en de fysieke- en termijnmarkt dezelfde prijstrend volgen (b.v. een sojameelcontract gebruiken om vismeel te hedgen)

45 Levering Leveringslocatie goederen Magazijn/veestal met vergunning Soms meer leveringslocaties (soms met korting) Leveringslocatie financials Grote steden Elektronische overboeking (via computer)

46 Levering Indien levering plaatsvindt: Eigendomsoverdracht!

47 Cash Vereffening vs. Fysieke Levering Kopers en verkopers handelen contracten af tegen een vereffeningsprijs (settlement price) die de beurs verstrekt vaak de spotprijs van dat moment Eerste introductie 1982 voor Eurodollar

48 Cash Vereffening Wanneer is cash vereffening een succes? Er moet een spotprijs beschikbaar zijn die iedereen aanvaardt: Beschikbaarheid van een betrouwbare spotprijs op reguliere basis

49 Cash Vereffening vs. Fysieke Levering Er zijn nieuwe contracten waarbij fysieke levering onmogelijk is: Indexproducten Uitbreiding van de goederenruimte Bestaande contracten Het mestveecontract ging van levering naar cash vereffening

50 Cash Settlement vs. Fysieke levering Waarom prefereren beurzen cash vereffening? Minder werk voor het clearinginstituut Geen inspectie van kwantiteit & kwaliteit nodig

51 Cash Vereffening vs. Fysieke Levering Waarom is de mogelijkheid van feitelijke levering zo belangrijk? Zij zorgt voor een gelijke beweging van de termijn- en de spotprijs Hoge hedge-effectiviteit Reductie in prijsvolatiliteit Voorbeeld: basisrisico

52 Basis Risk Example Spot t=1 $18.00 t=2 $17.00 Futures S $21.00T L $18.50T t=2 $17.00 $20.00T L Basis (-$2.00) -$3.00 L TP= $ $2.00 = $19.00 RP= $ ($21.00 $18.00) = $19.50 RR= $ ($21.00 $20.00) = $18.00 $0.50 $18.00 $19.00 To go long the basis is to short futures

53 Basis Storable commodities

54 Storable commodities To store (ww) opslaan De fysieke levering van de goederen kan doorgeschoven worden van de ene leveringsmaand naar een verder weg gelegen leveringsmaand De fysieke hoedanigheid van het goed verandert hierbij niet. Voorbeelden: Granen Aardappelen Metalen

55 Basisrelatie storable commodities Verschil tussen cash price en futures price wordt basis genoemd Basis wordt bepaald door: Ruimtelijke factoren Kwaliteit Opslagkosten

56 Ruimtelijke factoren Termijncontract tarwe Parijs Feitelijke levering in Rouen De termijnmarktprijs is bepaald aan de hand van feitelijke levering in Rouen volgens de overeen gekomen contractspecificaties Bij levering volgens contract in Rouen zou termijnprijs gelden mits aan overige specificaties voldaan wordt

57 Kwaliteit In hoeverre komen de feitelijke goederen overeen met de contractspecificaties Termijncontract maaltarwe: 50 ton Eiwit: minimaal 11% Vocht: 15% Hectoliter: 76 kg/hl Afwijkingen t.o.v. de contractspecificaties leiden tot een verschil in cash prijs t.o.v. de termijnmarktprijs

58 Opslagkosten Tijdsgebonden De basis wordt bepaald door de (resterende)looptijd van het contract en de opslagkosten carry charge Relatie tussen de basis en de cost of carry Opslagkosten worden bepaald door: Vaste/variabele kosten Risico premie -/- Convenience yield Convenience yield: De prijs die betaald wordt om de goederen beschikbaar te hebben. Ontstaat bij dringende tekorten in lokale cash markt

59 Verloop basis (1) Op de korte termijn: Opslagkosten wijzigen niet wezenlijk van dag tot dag Derhalve behouden termijnprijzen hun relatieve positie Basis blijft nagenoeg constant De termijnmarkten fysieke prijzen bewegen zich nagenoeg parallel op de korte termijn

60 Verloop basis (2) Op de lange termijn: Fysieke prijzen stijgen relatief aan de termijnmarktprijzen De basis wordt kleiner naarmate de looptijd van het contract vordert Resterende opslagkosten worden minder naarmate de looptijd van het contract vordert Termijnmarkt en fysieke prijzen bewegen zich minder parallel op de lange termijn, waardoor de basis verandert

61 Verloop basis (3) Ten tijde van fysieke levering wordt de basis kleiner Theoretisch is de basis 0 op het moment van leveren Indien niet arbitrage mogelijkheden (gelijktijdig kopen en verkopen op verschillende markten of beurzen, om uit prijs-of koersverschillen voordeel te trekken) In de praktijk kan de basis echter niet 0 zijn op het moment van leveren Verschil in prijs/afstand Vraag en aanbod overwegingen veroorzaakt door opslag en transport

62 Basis als indicator Basis geeft de beschikbaarheid van voorraden weer Grote positieve basis (S>F): overvloed aan voorraden stimulans om op de fysieke markt te verkopen Grote negatieve basis (S<F): tekort aan voorraden stimulans om op te slaan

63 Basis als indicator Normaliter is de basis negatief (S<F) Indien de basis positief (S>F) is: Negatieve bewaarvergoeding De convenience yield is groter dan de werkelijke opslagkosten Convenience yield: Pakhuizen en verwerkers zijn bereid goederen op te slaan tegen een negatieve vergoeding Opslag is ondergeschikt aan andere bedrijfsactiviteiten

64 Bodemniveau basis Hoeveel kan de termijnmarktprijs de fysieke prijs overstijgen? Bodemniveau basis De minimale werkelijke kosten om goederen op te slaan vanaf heden tot op het moment van levering Overstijgt de basis de minimale opslagkosten arbitrage mogelijkheden Kopen op de fysieke markt en verkopen op de termijnmarkt Herstelt balans Fysieke prijs kan wel oneindig hoger zijn dan Termijnprijs Door convenience

65 Basis tussen termijncontracten De prijs van een termijncontract met een einddatum in de verder weg gelegen toekomst dient hoger te zijn dan een termijncontract met een einddatum in de nabije toekomst als gevolg van de opslagkosten tussen de leveringsperioden

66 Hedging

67 Hedging Hedgen of Hedging (van het Engelse to hedge ) betreft het (geheel of gedeeltelijk) afdekken van een financieel risico van een investering door middel van een andere investering Het aannemen van een positie op de termijnmarkt tegenover gesteld aan de positie in de fysieke markt

68 Hedge ratio Verhouding van de fysieke markt en de termijnmarkt Het aantal contracten dat benodigd is om het risico optimaal af te dekken Wordt berekend door de prijsvariatie in de fysieke markt te delen door de prijsvariatie in de termijnmarkt

69 Voorbeeld Hedge Ratio Voertarwe hedgen: Volume ton Contractgrootte 50 ton NYSE Liffe London nov 2011 HR = 0,9063 HE = 0,8977 Aantal contracten: Op basis van volume en contractgrootte: 200 Rekening houdend met HR: 1000/50*0,9063=181,26 contracten

70 Hedge ratio Indien variatie in spotmarkt kleiner is dan variatie in termijnmarkt, dan HR<1 minder contracten nodig om risico optimaal af te dekken Indien variatie in spotmarkt groter is dan variatie in termijnmarkt, dan HR>1 meer contracten nodig om risico optimaal af te dekken

71 Hedging effectiveness Wordt bepaald door de vergelijking van de variantie in de winst bij een niet-gehedgede positie ten opzichte van de variantie in de winst bij een gehedgede positie % reductie van de prijsvolatiliteit % reductie van het risico

72 Voorbeeld Hedge Effectiveness Voertarwe hedgen: Volume ton Contractgrootte 50 ton NYSE Liffe London nov 2011 HR = 0,9063 HE = 0,8977 Aantal contracten: Op basis HR: 181,26 contracten Indien bovenstaande volume wordt afgedekt middels bovenstaand aantal contracten wordt de prijsvolatiliteit met ca. 90% gereduceerd.

73 Marktdiepte risico Een termijnmarkt wordt als liquide beschouwd indien participanten termijncontracten snel kunnen kopen en verkopen zonder dat deze transacties veel effect op de prijs hebben

74 Marktdiepte risico Liquiditeitsrisico is het risico dat een participant loopt wanneer een plotse stijging of daling in de prijs ontstaat als gevolg een onbalans in vraag en aanbod In relatief ondiepe markten kunnen transacties van individuele participanten een significant prijseffect hebben Dit effect heet het marktdiepte risico Beïnvloedt de hedging effectiviteit

75 Marktdiepte risico

76 Valuta risico Tarwe afdekken Termijncontract Hedging effectiveness Nyse Llife Paris 0,9210 CBOT Chicago 0,9460 Eurex Hannover 0,8950 NYSE Llife London 0,9380 Vraag: Met welk contract is het risico het beste af te dekken? Door af te dekken buiten Euro-zone wordt valuta-risico geïntroduceerd

77 Cross hedging Cross hedge: het aannemen van een positie in de termijnmarkt in een bepaald goed tegenover een fysieke positie in een ander goed Wordt toegepast indien een goed geen corresponderend termijncontract heeft Of wanneer voor een goed onvoldoende termijncontracten verhandeld worden Prijzen van het termijncontract en het fysieke goed dient een goede samenhang te kennen Voorbeelden: Sorghum maïs Rundvlees levend vee Uien??

78 Landbouwers en Termijncontracten Fase I Fase II Termijnpositie innemen

79 Fase I Wat drijft gebruik? Risico-attitude & Risico-perceptie Waargenomen prestaties Gebruiksgemak Rol van adviseurs Fase II Referentieprijs Risico-attitude

80 Marktrisico: kans of bedreiging? De rol van de producent De rol van derden Banken, Boerenbonden, Coöperaties, Beleidsmakers, Particuliere Marktinstituties, Regulerende Instanties

81 Landbouwer = Producent? De veranderende rol van de boer Producent en marketeer Risicomanager Kennis van marketing en risicomanagement bepalend voor succes landbouwer

82 Last op de schouder van de boer? Belangrijke rol voor: Coöperatieven Banken Boerenbonden Ministerie van Economische Zaken (Landbouw) Universiteiten: onderzoekers betrokken krijgen 1. Kennis vergaren Welke boerenbank weet wat hedgen echt betekent voor zijn klanten? IFRS-IAS Infrastructuur bieden

83 Marktrisico s: kans of bedreiging voor de Nederlandse Landbouw? Voorbeeld: Ontwikkeling van landbouwtermijncontracten Wie moet het voortouw nemen? Landbouwers/Coöperaties Idiosyncratische kennis van b.v. contractspecificaties verlagen basisrisico verhoogde hedge-effectiviteit

84 Kansen & Uitdagingen Risicomanagement en verbetering van bedrijfsresultaat! Rolling Hedge Ander gebruik van termijncontracten dan alleen maar vastzetten van prijs of marge: Bv. Kapitaliseren op opslag capaciteit

85 Risicomanagement als Kans: -- Risicomanagement: het nieuwe winstpunt -- Ken uw risicoprofiel Hoeveel financieel risico wil ik lopen? Financiële structuur risico attitude & perceptie Maak het meetbaar! Zelf risicomanagement strategie of uitbesteden? Gebruik ALTIJD informatie die verankerd zit in termijn en optie markten!

86 Kan Nederlandse Landbouwer Blijvend Internationale Leider zijn?! Infrastructuur Marktkanaal Dienstverleners Hoge kwaliteit van handel en verwerkers Kapitaliseer op Kennis & Infrastructuur Blijven investeren in Kennis en Nieuwe Tools door Landbouwers

87 Op maat gemaakt voor VTA door: Meldt u zich bij het Bestuur VTA

88 Opzet VTA Telers Masterclass: 16:00 tot 21:00 uur (incl. diner) ± 20 deelnemers In de training: Basiskennis Wanneer is voor u als ondernemer de termijnmarkt een relevant instrument? Voor inkoop en/of verkoop Hoe kan samenhang tussen de diverse grondstoffen en termijnmarkten als kennisinstrument worden gebruikt? Praktische voorbeelden en oefeningen

89 Opslagkosten (2) De basis van storable commodities wordt voornamelijk bepaald door de opslagkosten, gebaseerd op vraag- en aanbod van opslagcapaciteit In een evenwichtige markt representeert de basis de netto opslagkosten Het verschil tussen 2 termijncontracten van hetzelfde goed vertegenwoordigt de verwachte opslagkosten tussen de leveringsperioden

90 Opslagkosten (3) De basis wordt kleiner naarmate de looptijd van het termijncontract de einddatum nadert Theoretisch is de basis op de datum van het verlopen van het termijncontract 0 Opslagkosten bepalen niet langer de basis