1. Samenvatting Waarom duurzaam vlees? Uitkomsten duurzaamheidsbenchmark Uitkomsten smaaktest: is duurzame rookworst ook lekker?
|
|
- Martina Timmermans
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 16 Februari 2011
2 2
3 Inhoud 1. Samenvatting Inleiding 1.2 Uitslag duurzaamheid 1.3 Uitslag smaak 1.4 Duurzaam en lekker? 1.5 Lekkerste duurzame rookworst 2. Waarom duurzaam vlees? 7 3. Uitkomsten duurzaamheidsbenchmark 8 4. Uitkomsten smaaktest: is duurzame rookworst ook lekker? Is duurzame rookworst gezond? Conclusies Verantwoording Bijlage: gegevens per rookworst 15 3
4 1. Samenvatting 1.1 Inleiding Natuur & Milieu heeft in de winter gezocht naar lekkere duurzame rookworsten. De resultaten van onze eerste zoektocht vallen tegen. De lekkerste rookworsten blijken de minst duurzaamste te zijn. En de smaak van de duurzaamste rookworsten is voor verbetering vatbaar. 1.2 Uitslag duurzaamheid De worsten met de beste duurzaamheidsscore zijn de puur plantaardige rookworsten van Vivera en Tivall. Daarna volgen de rookworsten die voornamelijk uit kippenvlees bestaan; Euroshopper Smoked Sausage en de light versie hiervan. Daarna is de Lifestyle rookworst van Charcutère het duurzaamst. In deze worst is 20% van het varkensvlees vervangen door plantaardige vezels. Vervolgens komen de rookworsten die voor het grootste deel uit varkensvlees bestaan; AH Gelderse, AH Magere, AH Ambachtelijke, Unox mager, AH Boerenrookworst,Superunie Gelderse en Magere, Bio+ biologische rookworst, Unox Gelders, Hema Mager, AH Puur en Eerlijk Gelders, AH Puur en Eerlijk Mager, Hema gewone en de Milieukeur rookworst. De minst duurzame rookworsten zijn tenslotte de runderrookworsten; Unox runderrookworst, AH runderrookworst, SuperUnie runderrookworst en GIJS runderrookworst. 1.3 Uitslag smaak De meest bekende rookworsten scoorden in de jongerensmaaktest het hoogst. Dat waren de Gelderse rookworsten van Albert Heijn en Unox en de magere rookworsten van Unox en Albert Heijn. Overigens moeten we bij deze smaaktekst wel aantekenen dat jongeren gewoonte-eters zijn. Ze waarderen de smaak die ze gewend zijn vaak het meest. 4
5 1.4 Duurzaam en lekker? En dat brengt ons bij de uitdaging voor het komend jaar. De duurzaamste worst, de puur plantaardige van Tivall en Vivera, scoren het laagst in de smaaktest. En smaak is belangrijk. Want als duurzame rookworsten niet lekker genoeg zijn, zal hun marktaandeel nooit groter worden. Wij roepen de leveranciers en producenten van puur plantaardige en de bestaande hybride producten (deels vlees, deels plantaardige ingrediënten) dan ook op de smaak van hun duurzame rookworst te verbeteren: duurzame rookworst moet lekkerder worden! En we willen ze daar graag een handje bij helpen: samen met een topkok gaat Natuur & Milieu een lekker puur plantaardig product ontwikkelen dat iedereen graag bij de boerenkool eet. Bovendien kunnen worstenmakers door het toepassen van smakelijke innovatieve plantaardige grondstoffen hun bestaande rookworsten prima verduurzamen. Vooral van één van de grootste worstenmakers van Nederland hadden we op het gebied van duurzaamheid meer verwacht. Misschien is een vegetarische worst voor Unox een brug te ver, maar we dagen Unox wel uit komende winter een worst op de markt te brengen die veel duurzamer is. Dat kan makkelijk door een deel van het vlees in de worst te vervangen door puur plantaardige grondstoffen. De techniek is beschikbaar, Unox past deze al toe in de kinderknakworsten. En met het grootste worstenlaboratorium van Nederland moet het geen probleem zijn op die manier ook een duurzamere rookworst te maken. Die bovendien minder vet zal bevatten. 1.5 Lekkerste duurzame rookworst Twee rookworsten krijgen van Natuur & Milieu een aanmoedigingsprijs. De Gelderse rookworst van Albert Heijn en de nieuwe magere rookworst van Lifestyle scoren redelijk op duurzaamheid én smaak. De verkoper en producent van deze rookworsten verdienen een aanmoedigingsprijs! Ze zijn een heel eind op weg om volgend jaar de lekkerste duurzaamste rookworst te worden. Wel roepen we beide bedrijven op er snel voor te zorgen dat deze twee rookworsten gaan voldoen aan de RTRS standaard (* zie verantwoording), het Milieukeur, en aan 1 ster Beter Leven Keurmerk voor dierenwelzijn. We moeten helaas constateren dat de Lifestyle rookworst nog niet in de schappen ligt. Als eerste zal deze verkocht gaan worden door Plus. Ons verzoek aan alle andere supermarkten: ook volgend jaar verwachten wij in al uw winkels een rookworst met minimaal 20% plantaardige ingrediënten, zoals de Lifestyle rookworst. Het streven is namelijk om ervoor te zorgen dat de voetafdruk van Nederlanders die rookworst eten de komende winter 20 procent (of meer!) kleiner is geworden. 5
6 Hieronder een overzicht van wat er allemaal zal moeten gebeuren om dit te bereiken. Voor consumenten geldt: 1) Eet vegetarische worst bij uw boerenkool. Natuur & Milieu heeft de ambitie om er samen met bedrijven voor te zorgen dat die lekkere vegetarische worst er de volgende winter ook is. Als alle Nederlanders een dag per week extra vegetarische worst zouden eten in plaats van niet vegetarische worst, scheelt dat de CO2 uitstoot van 5,2 miljard autokilometers. Dit is 5% van de totale autokilometers in Nederland. Daarnaast scheelt het opoffering van natuur voor landbouw ter grootte van de provincie Utrecht (1500 km 2 ). 2) Of eet rookworst die van kippenvlees is gemaakt. Liefst een kipvriendelijke rookworst. We verwachten van supermarkten dat zij een kipvriendelijke rookworst in de schappen leggen. 3) Of eet rookworst die voor een deel plantaardig is, zoals de Lifestyle worst. Van Unox verwachten we dat ze volgende winter een worst met minimaal 20% plantaardige ingrediënten in de winkels hebben liggen. 4) Als je echt een rookworst met alleen maar vlees wilt eten, wissel dan af met (deels) plantaardige rookworst. En koop liever een rookworst die geen rundvlees bevat. Voor supermarkten en producenten geldt: 5) Supermarkten en producenten roepen we op alleen vlees met minimaal Milieukeur, RTRS-standaard (*zie verantwoording), en 1 ster Beter Leven Kenmerk in de schappen te leggen. Dat is toch niet meer dan fatsoenlijk om als bedrijf te doen. 6) Ook kan en moet er nog veel verbeteren: duurzame worsten kunnen lekkerder en lekkere worsten duurzamer. Dit vraagt nog veel productinnovatie. We roepen supermarkten en vooral producenten van worsten op hier in te investeren. Voor de overheid geldt: 7) Er is nog veel innovatie nodig. We roepen staatsecretaris Bleker op dat mogelijk te maken. De innovatiebudgetten voor het ontwikkelen van lekkere duurzame plantaardige producten zijn namelijk geschrapt. Natuur & Milieu roept op tot de volgende beleidsmaatregelen: Het verlengen en intensiveren van de SBIR-regeling (Small Business Innovation Research) Innovatieve en nieuwe eiwitten op het menu. Het intensiveren van onderzoek naar en veredeling van potentieel opnieuw in te zetten gewassen als eiwitbron, zoals bonen erwten en lupinen. 6
7 2. Waarom duurzaam vlees? De vleesketen vormt samen met de zuivelketen -binnen de voedselketen- de grootste aanslag op de natuurlijke hulpbronnen op aarde. Voor iedere kilo vlees is 5 tot 6 kilo plantaardig veevoer nodig. Dat veevoer bevat soja dat onder andere in Zuid Amerika wordt geteeld. Hiervoor is nieuwe landbouwgrond nodig en vaak worden daarvoor tropische oerwouden gekapt. Ook komt bij de productie van vlees veel CO2 vrij. Door boskap voor de verbouwing van veevoer, uitstoot van broeikasgassen van vee en energiegebruik voor transport en productie is de voetafdruk van vlees hoog. Dat leidt tot problemen zoals verlies aan biodiversiteit, aantasting van het drinkwater en versterking van het broeikaseffect. De verwachte efficiëntieverbeteringen in de productie zijn hoogst waarschijnlijk onvoldoende om de milieueffecten van de stijgende consumptie van vlees te compenseren. In 2050 moeten wereldwijd 9 miljard mensen gevoed worden binnen de draagkracht van de aarde. Wij moeten onze consumptie van vlees en vleesproducten dus kritisch bezien; en wat wij aan vlees gebruiken en produceren zo duurzaam en verantwoord mogelijk laten zijn. Bovendien kan door gezondere vleesconsumptie (minder vlees en gezonder vlees) nog veel gezondheidswinst behaald worden. De problemen van vlees op een rijtje: - Sojaproductie heeft geleid tot ontbossing (een afname van km 2 sinds 2003). Verwacht wordt dat de sojaproductie in de toekomst waarschijnlijk een steeds grotere rol zal spelen bij de ontbossing van de Amazone. - Voor de productie van vlees worden veel grondstoffen geïmporteerd, o.a. soja. In totaal importeerde Nederland in ,3 miljoen ton soja (bonen, meel en olie), wat overeenkomt met 22% van de Europese importen. Hiervoor is in de herkomstlanden 3,2 miljoen hectare landbouwgrond nodig - driekwart van het oppervlakte van Nederland. - De mondiale intensieve veehouderij veroorzaakt momenteel circa 30% van het verlies aan de wereldwijde biodiversiteit op land. In Nederland is het verlies aan biodiversiteit in landbouwgebieden bijna 80 procent. - Door de bevolkingsgroei en de stijgende vleesconsumptie zal de biodiversiteit verder afnemen. - De veehouderij draagt wereldwijd ongeveer 12% bij aan de broeikasgasemissie. Zonder beleid zullen de emissies toenemen. Het gaat hierbij om directe emissies en emissie door het veranderende landgebruik, voor veeteelt en sojaproductie. - Van de landbouwgronden is momenteel 80% in gebruik voor de productie van vlees en zuivel. - Er wordt 70% meer dierlijk vet gegeten dan gezond is, en meer eiwitten dan nodig. - De Nederlandse intensieve veehouderij importeert meer dan 75% van de grondstoffen voor veevoer. Meer dan de helft van de productie van vlees wordt geëxporteerd. - In de Nederlandse veesector zijn nog steeds misstanden als het gaat om dierenwelzijn. Dierziekten blijven ook voor mensen tot problemen leiden. 7
8 3. Uitkomsten duurzaamheidsbenchmark De duurzaamheidsbenchmark van Natuur & Milieu is voor wat betreft de mondiale voetafdruk gebaseerd op een kwantitatieve Life Cycle Analysis (LCA-analyse). De regionale impact op het milieu (o.a. dierenwelzijn) is gebaseerd op kwalitatieve aspecten. De mondiale voetafdruk is in dit onderzoek leidend geweest. Op de kwalitatieve aspecten wordt hieronder per groep uitgebreider ingegaan. De resultaten van onze duurzaamheidsbenchmark voor de winter van , geven we in de onderstaande tabel weer. Daarbij bekijken we de benchmark als een wielrenwedstrijd, waarbij een aantal typen worsten elkaar dicht in het wiel zit. Duurzaamheidscore rookworsten Plaats Rookworst Inhoud Kopgroep Vivera en Tivall vegetarische rookworsten Achtervolgers AH Euroshopper Smoked Sausage, mager en gewoon kiprookworsten Kop van het peloton Charcutère Lifestyle rookworst varkensworst met deels plantaardige ingrediënten Peloton AH Gelderse, AH Magere, AH Ambachtelijke, Unox mager, varkensrookworsten AH Boerenrookworst, Superunie Gelderse en Magere, Bio + biologische rookworst, Milieukeur rookworst, AH Puur en Eerlijk Gelders, AH Puur en Eerlijk Mager, Unox Gelders, Hema Mager, en Hema gewone rookworst Achterhoede Unox runderrookworst, AH runderrookworst, Superunie runderrookworst, GIJS runderrookworst runderrookworsten De gebruikte LCA-gegevens nemen niet alle duurzaamheidsaspecten mee. Per groep van rookworsten zijn de volgende aanvullende aspecten van belang. Kopgroep Op grond van de LCA-scores zijn de vegetarische rookworsten zonder meer het beste. Zij scoren gemiddeld bijna 5 x beter dan de rookworsten die kip als hoofdingrediënt hebben; 6-7 x beter dan de meeste varkensrookworsten en 8-9 x beter dan de runderrookworsten. De twee geanalyseerde vegetarische rookworsten van Vivera en Tivall zijn het meest duurzaam ondanks dat in beide kippenei-eiwit zit dat op alle drie geanalyseerde LCA-aspecten ongunstig scoort. In de rookworst van Vivera is het eiwitgehalte veel lager dan in die van Tivall. De laatste heeft een eiwitgehalte dat vergelijkbaar is met een gewone vleesrookworst. Gezien de overconsumptie aan eiwit in Nederland hebben wij geen betekenis toegekend aan het lage eiwitgehalte bij Vivera. 8
9 Achtervolgers. De twee rookworsten met hoofdingrediënt kippenseparatorvlees (smoked sausage en smoked sausage light, beide van Euroshopper) scoren beter dan de rookworsten van varkensvlees. Daarbij moet worden vermeld dat het vlees van regulier gehouden kippen betreft zonder enige vermelding over dierwelzijn. Kip scoort van vlees het beste op de LCA-analyse, maar tegelijk is er van kippenvlees in rookworst het minste bekend over de andere duurzaamheidsaspecten. Er zijn geen keuzemogelijkheden voor de consument; zo hebben wij geen kipvriendelijke rookworst met sterren van Beter Leven Keurmerk aangetroffen. Uit de scores blijkt dat de minst duurzaamste kiprookworst en de meest duurzame varkensrookworst dicht bij elkaar liggen. De kop van het peloton komt dus vlak achter de achtervolgers. Kop van het peloton en het peloton. De meest innovatieve rookworst is de Lifestyle rookworst. In deze rookworst is 20% van het varkensvlees vervangen door het product Meatless, dat bestaat uit plantaardige vezels. Lifestyle rookworst is daardoor deels vegetarisch en scoort daarom als meest duurzame varkensrookworst in de benchmark. Hij is hiermee koploper van het peloton! Van de 23 rookworsten zijn er een aantal samengestelde varkensrookworsten, bijvoorbeeld van AH Gelderse, magere, ambachtelijke en Boerenrookworst, en Superunie Gelderse en magere rookworst geanalyseerd. De samengestelde varkensrookworsten met plantaardige ingrediënten scoren een stuk beter dan de (bijna) pure varkensrookworsten van Hema (gewone en magere), Keurslager en biologische rookworsten zoals de Bio+ biologische rookworst. Varkensrookworst blijkt duurzamer te zijn wanneer er minder varkensvlees in zit en meer tarwe-eiwit of aardappel- of tarwezetmeel. Samengestelde varkensrookworsten met een deel rundvlees, zoals die van Unox magere rookworst, leiden tot een slechtere LCA-score. Hema rookworsten zitten vlak daarachter. De verschillen zijn echter klein. De pure varkensrookworst van biologisch vlees (Bio+) scoort op de LCA-scores het laagst door de hoge waarde voor grondgebruik. Dit is vooral te wijten aan de grote hoeveelheid veevoer die nodig is, het hoge vleesgehalte, het grotere ruimtebeslag en de langzamere groei (meer emissie en veevoer per kilo vlees). Op basis hiervan zouden ze in de benchmark helemaal achteraan in de achterhoede zitten. Maar doordat deze varkens wel volop ruimte hebben gehad, vrij buiten hebben kunnen lopen en dat de herkomst van het gebruikte veevoer van biologische afkomst is, komt deze worst toch in het peloton terecht. De Bio+ biologische rookworst komt in de benchmark dus meer vooraan in het peloton uit dan op basis van de LCA-analyse, omdat hij beter scoort op dierenwelzijn en het gebruik van biologisch geteelde grondstoffen. De rookworsten van scharrelvarkenvlees van Puur en Eerlijk met 2 sterren Beter Leven Keurmerk (Gelderse en magere van AH) nemen een tussenpositie in tussen biologisch en regulier en gaan ook iets naar voren in het peloton vergeleken met hun plek in de LCA-analyse. Hetzelfde geldt voor de varkensrookworst met Milieukeur. Deze worst racet in de benchmark een paar worsten voorbij, doordat hij beter scoort op grondstoffengebruik en mest/mineralenemissies. De achterhoede volgt dicht op het peloton. De minst duurzame varkensrookworst ligt dus dicht bij de meest duurzame runderrookworst. Dit hangt samen met het aandeel plantaardig product in deze rookworsten. Samengestelde rookworsten (met minder vlees en meer plantaardige ingrediënten) scoren beter dan de pure 9
10 varkens- en runderrookworsten. Rookworsten van puur rundvlees staan het laagst op de ladder; bij de laatste tellen ruimtegebruik en de uitstoot van broeikasgassen door koeien (methaan) zwaar mee. Achterhoede. De runderrookworsten van bijvoorbeeld Albert Heijn, Unox, SuperUnie en GIJS scoren laag in de LCAwaarden. Zwaarwegend aspect in de berekening is de uitstoot van methaangas door koeien. Methaan is een belangrijk broeikasgas. Aan de andere kant is er niets zo Hollands als koeien in de wei die gras eten. Rundveehouderij en zeker melkveehouderij is verbonden aan de instandhouding van weidelandschappen. Dit aspect van duurzaamheid is moeilijk te wegen. Evenals de waarde van streekgebonden producten die hierop zijn gebaseerd. Om de positie van rundvlees en zuivel richting klimaatneutraliteit te verbeteren is het belangrijk de efficiëntie van de mineralenkringloop te bezien. Aanname bij de berekeningen van alle runderrookworsten is dat 50% van het rundvlees uit de melkveehouderij en 50% van de vleesveehouderij komt. 4. Uitkomsten smaaktest: is duurzame rookworst ook lekker? Duurzame rookworst moet lekker zijn. Anders zullen duurzame rookworsten nooit een groot marktaandeel krijgen. Daarom hebben we 11 rookworsten geselecteerd voor een smaaktest. Voor de selectie van de worsten zijn de volgende criteria gehanteerd: hoge score in duurzaamheidanalyse winnaar test Kassa (december 2010) of winnaar test Consumentenbond oktober 2010 diversiteit: zoveel mogelijk verschillende types vertegenwoordigd populairste worsten met het grootste marktaandeel De smaaktest werd op 25 januari 2011 uitgevoerd met leerlingen van het ROC Mondriaan College in Den Haag onder leiding van Pierre Wind. Het panel bestond uit 10 personen, bestaande uit 8 leerlingen van het ROC, Sijas Akkerman (N&M) en Pierre Wind. Het panel beoordeelde de worsten op uiterlijk, mondgevoel/bite, structuur en smaak en gaf iedere worst een cijfer variërend van 0-5 (waarbij 5 stond voor de hoogste score). In totaal konden dus 50 punten behaald worden (zie de resultaten in de bijlage). Het is opvallend dat de worsten die als lekkerste uit de smaaktest komen de Gelderse rookworst van Albert Heijn en de Gelderse en magere rookworst van Unox zijn. Dit zijn populaire worsten waarmee veel jongeren opgroeien. Zij hebben daardoor een bekende smaak en een smaak die men verwacht bij een rookworst. Ook de 3 e en 4 e plaats gaan naar populaire worsten, de Unox magere en Albert Heijn magere rookworst. Op de 5 de plaats in de smaaktest eindigt de Lifestyle rookworst. Daarna volgen Hema gewone rookworst, Bio+ biologische rookworst, GIJS runderrookworst en de Euroshopper Smoked Sausage. De achterblijvers in de smaaktest zijn de vegetarische rookworsten van Tivall en Vivera. 10
11 5. Is duurzame rookworst gezond? Veel rookworsten dragen het etiket mager. Voor de LCA-analyse maakt dat weinig uit, maar minder vet is duidelijk wel een item voor consumenten. Rookworsten met minder verzadigde vetten, zoals die van Vivera en Tivall, zijn wat dat betreft gezonder. Vele merken kip- en varkensrookworsten hebben een magere variant. De meeste van deze magere rookworsten zijn door hun samenstelling met meer plantaardige ingrediënten iets gezonder. Naast minder verzadigde vetten bevatten de duurzame rookworsten ook meer plantenvezels. Dit maakt ze gezonder dan de minder duurzame rookworsten. Gezonde rookworst kan dus hoger scoren op duurzaamheid als de worst minder vlees en meer plantaardig materiaal bevat. 6. Conclusies De hoeveelheid vlees in de rookworst én het type vlees (kippen-, varken- of rundvlees) bepalen de mate van duurzaamheid. Percentage vlees in de worst Hoe minder vlees er in de rookworsten zit, hoe duurzamer. Worsten zonder vlees scoren dus het beste. En hoe meer vlees wordt vervangen door plantaardige ingrediënten in de worst, hoe duurzamer de worst is. Vandaar de goede score van de Lifestyle rookworst. Type vlees Van de worsten met vlees is de rookworst met kippenvlees het duurzaamst. Bij de productie van kippenvlees is de hoeveelheid voer en water om een kilo kippenvlees te produceren, lager dan bij varkens en koeien. Ook het ruimtegebruik en de emissies zijn lager. Dit maakt kippenvlees duurzamer dan varkensvlees en rundvlees, als je kijkt naar de LCA-analyse. Op andere duurzaamheidscriteria, zoals dierenwelzijn en antibioticagebruik, is er bij kippen juist nog veel te verbeteren. Na kippenvlees komt varkensvlees. Rundvlees tenslotte, heeft de grootste voetafdruk. Worsten met veel rundvlees hebben dus een lage duurzaamheidscore. Dit komt vooral doordat koeien gras eten en daardoor veel methaan (broeikasgas) uitstoten. Biologisch versus gangbaar vlees Biologisch vlees scoort minder goed op duurzaamheid volgens de LCA-analyse (berekening met uitstoot van broeikasgassen, ruimtebeslag en energiegebruik). Dat komt omdat de LCA alleen kijkt naar de mondiale voetafdruk. Vooral het ruimtebeslag van biologisch gehouden dieren is groter omdat die dieren langer leven en meer bewegen en dus ook meer eten. Dat maakt de mondiale voetafdruk groter. Bovendien maakt de LCA geen lokale milieuproblemen zichtbaar. Het Nederlandse mestoverschot en de problematiek van ammoniakuitstoot en waterverontreinigingen (eutrofiëring) heeft lokaal zeer sterke gevolgen voor het milieu. Op wereldschaal wordt het in de LCA s niet zichtbaar. Kortom: biologisch vlees scoort beter op kwalitatieve duurzaamheidaspecten, zoals het sluiten van kringlopen, grondstoffengebruik, dierenwelzijn en behoud biodiversiteit. De soja die in het veevoer zit is uitsluitend duurzaam geteeld, en voor dierenwelzijn, het sluiten van mineralen kringlopen en landschapsbeheer is meer aandacht in de biologische veehouderij. 11
12 Smaak verbeteren De duurzame worsten kunnen qua smaak nog verbeterd worden. Duurzame worst moet ook lekker zijn, anders worden ze niet verkocht. Uit onze test blijkt ook duidelijk dat de smaak van duurzame worst moet verbeteren. Geen van de 3 duurzaamste worsten staat in de smaaktop 3. Bovendien zijn de kiprookworsten nog niet duurzaam genoeg; er zijn verbetering mogelijk wat betreft het dierenwelzijn, antibioticagebruik en het veevoer. Oproep Daarom roepen wij fabrikanten en winkelketens op om er voor te zorgen dat er volgende winter wel lekkere duurzame rookworst te koop is. Wij vragen de sector om de komende maanden te werken aan rookworst die: zoveel mogelijk plantaardige ingrediënten bevat! lekker is! geen of weinig rundvlees bevat! Consumenten die nu lekkere, redelijk duurzame rookworst willen kopen kunnen volgens Natuur & Milieu het beste de Lifestyle worst kopen die binnenkort te koop is bij Plus voor 2,99, of de Gelderse rookworst die verkrijgbaar is bij Albert Heijn voor 1,18. 12
13 7. Verantwoording De duurzaamheidsanalyse in dit rapport is in een aantal stappen tot stand gekomen. Natuur & Milieu stuurde op 23 december 2010 een enquête aan supermarkten en rookworstfabrikanten over de rookworsten die de betreffende bedrijven op de Nederlandse markt brengen. De gegevens over de samenstelling en de productie zijn verwerkt in een zogenaamde LCA-analyse op drie aspecten (broeikasgasemissies, ruimtebeslag en energiegebruik). In deze analyse zijn algemeen aanvaarde waarden (per ingrediënt) gebruikt die door Blonk Milieu Advies beschikbaar zijn gesteld. Ook over de rekenmethode voor het bepalen van het eindoordeel heeft Blonk Milieu Advies Natuur & Milieu geadviseerd. Op basis van deze LCA-waarden en informatie over dierenwelzijn, verantwoord veevoer en mineralenbeleid, heeft Natuur & Milieu haar duurzaamheidsbenchmark gemaakt (zie pagina 7). Natuur & Milieu is verantwoordelijk voor de resultaten van het onderzoek. Ondanks dat niet alle enquêtes zijn ingevuld door de supermarkten en producenten, heeft Natuur & Milieu ernaar gestreefd een zo volledig mogelijk beeld te geven van veel verkochte en diverse typen rookworsten. Uiteindelijk zijn 23 rookworsten in de LCA-analyse betrokken. De LCA-gegevens staan in de bijlage, evenals de uitkomsten van de smaaktest. De meeste Nederlanders eten rookworsten waar vlees in zit. Uit de LCA-analyse blijkt dat de vleescomponenten verreweg het meest bepalend zijn voor de LCA-score. De LCA-analyse rekent met cijfers die een zo goed mogelijke weergave vormen van de milieu-impact in de hele productieketen. Onderdelen van de Life Cycle Analysis (LCA): uitstoot van broeikasgassen: ruimtebeslag: energiegebruik: directe emissie van vee en mest uitgedrukt in CO2-equivalenten grondgebruik voor verbouw van veevoer en de leefruimte van vee uitgedrukt in m2 per jaar fossiele energie nodig voor verbouw van veevoer, transport en productieproces uitgedrukt in MJ De score op milieu-impact volgens de LCA-analyse is laag bij vegetarisch en klimt via kip en varken op naar rundvlees. Dat geldt ook voor de door ons geteste rookworsten. De milieu-impact zegt echter niet alles over duurzaamheid. Andere soms niet of nauwelijks te kwantificeren aspecten zijn voor duurzaamheid ook belangrijk. Enkele van die aspecten zijn: dierwelzijn: grondstoffengebruik: mest/mineralenemissies: -Aantal sterren in het Beter Leven Keurmerk. Voorbeelden: -Biologische rookworsten (3 sterren) -AH Puur en eerlijk rookworst -AH Puur en eerlijk mager rookworst -Herkomst van veevoer met minimaal RTRS-standaard*, maar beter nog met ecologisch geproduceerde soja. Voorbeelden: -Biologische rookworsten -Milieukeur rookworst met varkensvlees van de Hoeve -Omgaan met nutriënten nitraat en fosfaat volgens criteria van Milieukeur. -Fijnstof Voorbeelden: -Milieukeur rookworst * RTRS-standaard komt van de internationale Round Table for Responsible Soy die criteria en normen voor de teelt van verantwoorde soja heeft vastgelegd. Gemiddeld zit er 8% soja in varkensvoer (LEI, 2010). Door 13
14 duurzame soja af te nemen volgens de RTRS-standaard is boskap uitgesloten en is er ook geen verlies van broeikasgas ten gevolge van verandering van landgebruik. Al bovenstaande aspecten zijn van groot belang voor duurzaamheid en daarom door Natuur & Milieu gebruikt om te komen tot onze duurzaamheidsbenchmark (zie pagina 7). De smaaktest is op 25 januari uitgevoerd met leerlingen van het ROC Mondriaan College in Den Haag onder leiding van Pierre Wind. De resultaten van de 11 geproefde rookworsten staan eveneens in dit rapport vermeld. Beter Leven Keurmerk (BLK) Scharrelvarkensvlees met twee sterren is een goede stap voor het dierwelzijn. Een belangrijk criterium is ruimte. Bij twee sterren is er per varken 1,3m2 ruimte, incl 0,3m2 voor uitloop. Optimaal voor dierenwelzijn is drie sterren (per varken 1,3 m2 én 1,0 m2 uitloop). Puur en Eerlijk rookworsten hebben momenteel twee sterren. Biologisch varkensvlees heeft drie sterren. Milieukeur Een aantal varkensbedrijven leveren varkensvlees met Milieukeur. De meeste Keurslagers en een aantal supermarkten zoals Deen hebben rookworsten met Milieukeur. Deze varkensbedrijven hebben een betere mineralenbalans dan andere varkensbedrijven. Helaas is dit geen factor in de LCA-analyse en hebben wij dit kwalitatief mee gewogen. Een deel van de Milieukeurslagers neemt vlees af van de De Hoeve die nog een stap verder gaat in duurzaamheid door gebruik van verantwoorde soja in hun voer. EKO Als een product het EKO-keurmerk heeft, betekent dit dat het product biologisch is en door Stichting Skal is gecontroleerd. De producten met het EKO-keurmerk voldoen aan de wettelijke eisen en mogen dus biologisch heten. Aan biologische productie mogen geen chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest te pas komen. Ook is dierenwelzijn gewaarborgd, onder andere omdat de dieren meer stalruimte hebben, naar buiten mogen, niet preventief antibiotica krijgen en er meer dan voldoende stro in de stal aanwezig is. Daarnaast mogen bij kippen de snavels niet worden afgeknipt. Stichting Skal garandeert op meerdere manieren dat een product biologisch is. Jaarlijks krijgt een bedrijf een aangekondigde inspectie. Het bedrijf wordt grondig gecontroleerd om te kijken of het de voorschriften naleeft. Daarnaast voert Skal flitsinspecties uit. Een inspecteur gaat dan onaangekondigd bij het bedrijf langs en controleert op een aantal specifieke punten. Niet alleen de landbouwbedrijven zijn wettelijk verplicht om zich te laten controleren als ze biologisch willen produceren. Ook levensmiddelenfabrikanten, leveranciers, groothandels en importeurs moeten dit. Alleen voor winkels en horeca is biologisch geen beschermde term. Van buiten Europa mag alleen geïmporteerd worden als de producten aan de Europese eisen voor biologische productie voldoen. Ook in die landen moet hierop aantoonbaar gecontroleerd zijn. 14
15 duurzaamheid smaak gezondheid Broekasgasemissie Rookworst s ruimtebeslag energiegebruik score Recipe verzadigd CF (kg CO2eq/kg) LU (m2*jaar/kg) Energie (MJ/kg) LCAranking berekening LCA (max 50 punten) vet per 100 gr vet per 100 gr Hoeveelheid vlees Vivera 1,4 3,1 8, ,7 0 Tivall 2,8 5 19, Euroshopper smoked sausage 3,1 31,7 16, % varkensspek, 61% kip Euroshopper smoked sausage light 3 30,1 16, niet getest 19 9,5 7% varkensspek, 70% kip Charcutère Lifestyle rookworst 3 34,1 16, ,6? 68% varkensvlees AH Gelderse 3,2 37,5 17, , % varkensvlees AHMagere 3,2 37,5 17, , % varkensvlees AH Ambachtelijke 4,1 39,7 19, niet getest % varkensvlees en 3% rundvlees Unox mager 3,7 42, , % varkensvlees AH Boerenrookworst 3,6 42,7 19, niet getest % varkensvlees SuperUnie Gelderse 3, , niet getest 30? 88% varkensvlees SuperUnie Mager 3, , niet getest 20? 92% varkensvlees Unox gelders 7,6 42,1 21, ,7 pm? 70% varkensvlees en 18% rundvlees Hema mager niet getest 19,8 1,7 94% varkensvlees AH Puur en Eerlijk Gelders 3, , niet getest % varkensvlees AH Puur en Eerlijk mager 3, , niet getest 19 7,5 75% varkensvlees Hema rookworst 4,1 47,5 22, % varkensvlees Milieukeur rookworst 4,1 47,5 22, niet getest?? circa 100% varkensvlees Unox runderrookworst 20,7 31,8 23, niet getest % rundvlees AH Runderrookworst 21, , niet getest % rundvlees SuperUnie Runderrookworst 21,7 33,4 24, niet getest 25? 85% rundvlees GIJS runderrookworst 24,8 38,1 27, ? 97% rundvlees, velletje van varken Bio+ Biologische rookworst 4,6 62,1 22, ,5 19,4? 97% varkensvlees
16 16
Naar lekkere en duurzame rookworst winter 2012-2013
Naar lekkere en duurzame rookworst winter 2012-2013 Colofon November 2012 Uitgave en copyright: Natuur & Milieu Postbus 1578 3500 BN Utrecht NL info@natuurenmilieu.nl T. +31 (0)30 233 1328 F. +31 (0)30
Nadere informatieDiervriendelijke keuzes door consumenten
Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Diervriendelijke keuzes door consumenten Monitor Duurzame Dierlijke Producten 2009 Deze brochure is een uitgave van: Rijksoverheid Postbus 00000 2500
Nadere informatieVerduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief
Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief Conferentie Keuzes voor landbouw en veehouderij Huidige mondiale impact van veehouderij Biodiversiteit, aandeel 30% in mondiaal verlies
Nadere informatieMilieucijfers SuperWijzer
Milieucijfers SuperWijzer Achtergrond onderzoek Geert Bergsma en Marieke Head Ketenanalysegroep CE Delft Doelstelling onderzoek CE Delft Wat is de milieubelasting van verschillende eiwitproducten te koop
Nadere informatieDE KRACHT VAN HET BETER LEVEN KEURMERK 1-METING
DE KRACHT VAN HET BETER LEVEN KEURMERK 1-METING Marcel Temminghoff en Niek Damen Presentatie door Monique van Holland Mei 2015, project 18016 1 Resultaten 1.1 Relevantie keurmerk en diervriendelijker 1.2
Nadere informatie17 April 2011. Een quick scan naar duurzame eieren in de supermarkten
17 April 2011 Een quick scan naar duurzame eieren in de supermarkten Inhoud Voorwoord 2 1. Onderzoek naar de beschikbaarheid van eieren 3 2. Wat zijn duurzame en wat zijn diervriendelijke eieren? 5 3.
Nadere informatieGedetailleerde doelen Duurzame Zuivelketen
Gedetailleerde doelen Duurzame Zuivelketen Inleiding Via de Duurzame Zuivelketen streven zuivelondernemingen (NZO) en melkveehouders (LTO) gezamenlijk naar een toekomstbestendige en verantwoorde zuivelsector.
Nadere informatieSamenvatting. - verlies van biodiversiteit, door ontbossing, vervuiling en monocultures;
1. Inleiding 1.1 Dierlijke voedselproducten en milieu Dierlijke voedselproducten zoals, vlees, melk en eieren, zijn voor de meeste mensen een vast onderdeel van het menu. Deze producten leveren belangrijke
Nadere informatieSamenvatting. Indicatoren voor ecologische effecten hangen sterk met elkaar samen
Samenvatting Er bestaan al jaren de zogeheten Richtlijnen voor goede voeding, die beschrijven wat een gezonde voeding inhoudt. Maar in hoeverre is een gezonde voeding ook duurzaam? Daarover gaat dit advies.
Nadere informatieWat stelt De Nationale DenkTank 2012 voor om de voedselketen te verduurzamen*?
Samenvatting van de bevindingen van de Nationale DenkTank 2012 boer Consument Wat stelt De Nationale DenkTank 2012 voor om de voedselketen te verduurzamen*? verwerker *De voorstellen van de denktank voor
Nadere informatieMaatschappelijke issues in de veehouderij. 20 november 2013 Anne-Corine Vlaardingerbroek
Maatschappelijke issues in de veehouderij 20 november 2013 Anne-Corine Vlaardingerbroek Inhoudsopgave Jumbo Maatschappelijke thema s veehouderij Jumbo en duurzaamheid Waarom GlobalGAP? 2 30 november 2013
Nadere informatieYoghurt zonder zorgen. Een vergelijking van yoghurtsoorten op duurzaamheid
Yoghurt zonder zorgen Een vergelijking van yoghurtsoorten op duurzaamheid Samenvatting Natuur & Milieu zocht uit hoe je yoghurt kunt blijven eten door rekening te houden met dierenwelzijn en milieu. We
Nadere informatieInleiding. 1 Het marktaandeel van biologisch vlees was in 2008 2,2%, een toename van 0,3% sinds 2007. Bron: Biomonitor
Supermarktmonitor Vlees en Vleesvervangers Juli 2009 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Opzet van de Supermarktmonitor... 4 1. Prijs van vleesvervangers en biologisch vlees... 4 2. Aanbod van vleesvervangers
Nadere informatieBetreft: oplossing voor conflicterende maatregelen nieuwe criteria duurzamer varkensvlees
Ministerie van Infrastructuur en Milieu T.a.v. Staatssecretaris mevrouw W. Mansfeld Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Leidschendam, 10 juli 2013 Ref: 13.033/MJ/LH/ME Betreft: oplossing voor conflicterende
Nadere informatieGrenzen aan intensivering van de Nederlandse veehouderij
Grenzen aan intensivering van de Nederlandse veehouderij Wageningen, 7 februari 2013 Wouter van der Weijden Stichting Centrum voor Landbouw en Milieu www.clm.nl Dijkhuizen-these 1. Hoge productie per ha
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Biologische producten en duurzame keurmerken Wij kochten in 2014 voor iets meer dan 1 miljard euro aan biologische producten. Dat is een groei van 6% ten opzichte van 2013. We worden steeds bewuster en
Nadere informatieNulmeting peulvruchten
Nulmeting peulvruchten Inzicht in de milieueffecten van peulvruchten Roline Broekema, 24 januari 212 31 1 212 1 31 1 212 1 Doel In kaart brengen van de milieueffecten van verschillende producten van peulvruchten
Nadere informatieRegionale voedselproductie en duurzaamheid. Jasper Scholten 24 september 2013
Regionale voedselproductie en duurzaamheid Jasper Scholten 24 september 2013 Methodology and tools Sustainability performance LCA Sustainable nutrition Quiz Vraag 1: Heeft een aardbei die in de supermarkt
Nadere informatieVette gehaktbal uit de gratie
voeding & gezondheid Test gehakt Vette gehaktbal uit de gratie 42 CONSUMENTENGIDS MAART 2013 CONSUMENTENBOND.NL Hoe vetter, hoe lekkerder? Dat blijkt voor de deelnemers aan ons smaakpanel niet op te gaan.
Nadere informatieLeerlingen materiaal leeractiviteit 8.6 : Vleesproductie, alternatieven zoeken
Leerlingen materiaal leeractiviteit 8.6 : Vleesproductie, alternatieven zoeken Over Vleesproductie in Nederland, verstoring van de C-kringloop en mogelijke alternatieven We gaan twee lessen besteden aan
Nadere informatieDuurzame melk in supermarkten
Onderzoekssamenvatting Stelt u zich voor dat er voortaan alleen nog maar duurzaam geproduceerde melk te verkrijgen is in de supermarkt. Alle niet duurzame soorten worden niet langer verkocht. Hoe zou de
Nadere informatieGoedkoper en gewoner
TEKST ELSE MEIJER, FERRY PLOEG PRIJSPEILING BIOLOGISCHE PRODUCTEN Goedkoper en gewoner 26 CONSUMENTENGIDS APRIL 2019 Biologische producten waren lange tijd vooral iets voor (milieu)bewuste consumenten
Nadere informatieIntroductie. Supermarktmonitor februari 2011 Varkens in Nood
Introductie Supermarkten benadrukken graag dat ze dierenwelzijn en milieu hoog in het vaandel hebben staan. De halfjaarlijkse Supermarktmonitor van Varkens in Nood geeft inzicht in de ware inspanningen
Nadere informatieDe Keurmerkenwijzer. Plaatje Keurmerk naam Betekenis. Deze logo s geven informatie over
De Keurmerkenwijzer Plaatje Keurmerk naam Betekenis Gezond Deze logo s geven informatie over hoe gezond een product is in vergelijking met andere producten uit dezelfde productgroep. Gezondere Keuze of
Nadere informatieSTICHTING VARKENS IN NOOD
STICHTING VARKENS IN NOOD 8 augustus 2017 Inhoud Samenvatting rapport...2 Opvallende conclusies over de maand juli 2017...2 Inleiding...2 Beter Leven keurmerk juli 2017...3 Ontwikkeling van het Beter Leven
Nadere informatieOns eten en het milieu
SPREEKBEURT OF WERKSTUK Ons eten en het milieu Hier vind je informatie voor een spreekbeurt of werkstuk over ons eten en het milieu. Het is handig om je spreekbeurt onder te verdelen in stappen. Dit zijn
Nadere informatieduurzaamheid in eieren en kippenvlees
duurzaamheid in eieren en kippenvlees Milieu-impact Dierwelzijn november 2011 2 Duurzaamheid in eieren en kippenvlees Algemeen Bij duurzaam produceren is er sprake van een goede balans tussen de elementen
Nadere informatieDE KRACHT VAN HET BETER LEVEN KEURMERK 2-METING
DE KRACHT VAN HET BETER LEVEN KEURMERK 2-METING Marcel Temminghoff Mei 2017, project 474723 1 Onderzoeksdoelstellingen Onderzoeksdoelstellingen Doelstelling van het onderzoek is om een beter inzicht te
Nadere informatieDe kritische consument
De kritische consument Inleiding Om producten te kunnen maken heb je grondstoffen nodig. Mensen werken met deze grondstoffen en maken er producten van die we consumeren. Een ondernemer is tevreden als
Nadere informatieEerst kijken dan kopen
voeding & gezondheid Test schouderham Eerst kijken dan kopen De supermarkt biedt een enorme keus aan hamsoorten. De Consumentenbond onderzocht schouderham, een van de meestverkochte. De prijsverschillen
Nadere informatieBio is niet beter Door Renate van der Zee illustraties Matthias Giesen
Bio is niet beter Biologisch voedsel is niet per se duurzamer, niet gezonder en niet lekkerder, zeggen deskundigen. Wel zijn er voordelen voor bodemkwaliteit en dierenwelzijn. Maar het enige wat echt zoden
Nadere informatieSupermarktmonitor Vlees en Vleesvervangers
Supermarktmonitor Vlees en Vleesvervangers nummer 3 - januari 2010 Inhoudsopgave De Supermarktmonitor 3 Samenvatting 4 1. Prijs 6 1.1 Waar vindt de consument de goedkoopste biologische vlees? 6 1.2 Waar
Nadere informatieKlik Studiebijeenkomst. bewerken. Ontwikkelingen op de voermarkt. Klik om de ondertitelstijl van het. R. Tijssens
Klik Studiebijeenkomst de stijl te bewerken Ontwikkelingen op de voermarkt Klik om de ondertitelstijl van het model 27 mei 2014 te bewerken R. Tijssens Klik om de stijl te bewerken Klik om de ondertitelstijl
Nadere informatieUitslag onderzoek Diervriendelijk vlees? EénVandaag Opiniepanel deelnemers Oktober 2009
Uitslag onderzoek Diervriendelijk vlees? EénVandaag Opiniepanel 24.000 deelnemers Oktober 2009 Hoe vaak eet u vlees bij de warme maaltijd? (Bijna) iedere dag 42,5 5-6 keer in de week 18,1 3-4 keer in de
Nadere informatieSTICHTING VARKENS IN NOOD
STICHTING VARKENS IN NOOD 4 september 2017 Inhoud Samenvatting rapport...2 Opvallende conclusies over de maand augustus 2017...2 Inleiding...2 Beter Leven keurmerk augustus 2017...3 Ontwikkeling van het
Nadere informatieSTICHTING VARKENS IN NOOD
STICHTING VARKENS IN NOOD juni 2018 Inhoud Samenvatting rapport...2 Opvallende conclusies over de maand maart 2018...2 Inleiding...2 Beter Leven keurmerk maart 2018...3 Ontwikkeling van aanbod van het
Nadere informatiePasta Huismerk verslaat prijzige pasta
Tekst 1 Lees eerst de vragen in het boekje Examen VMBO-KB. Zoek daarna de antwoorden op in de hierna volgende tekst. Je hoeft de tekst dus niet eerst door te lezen. Let op: deze tekst bestaat uit vijf
Nadere informatieFEITEN OVER BIOLOGISCHE GEITEN
FEITEN OVER BIOLOGISCHE GEITEN Info over de geitenmelksector Alles over productie, verwerking en afzet De melkgeit is terug Kenmerken van de melkgeit De melkgeit in Nederland is terug van weggeweest. In
Nadere informatieMilieueffecten van Nederlandse consumptie van eiwitrijke producten. Gevolgen van vervanging van dierlijke eiwitten anno 2008.
Milieueffecten van Nederlandse consumptie van eiwitrijke producten Gevolgen van vervanging van dierlijke eiwitten anno 2008 samenvatting Oktober 2008 Hans Blonk (Blonk Milieu Advies) Anton Kool (Blonk
Nadere informatieSTICHTING VARKENS IN NOOD
STICHTING VARKENS IN NOOD 7 maart 2017 Inhoud Samenvatting rapport...2 Rectificatie cijfers Aldi en Coop...2 Inleiding...2 Beter Leven keurmerk februari 2017...3 Ontwikkeling van het Beter Leven keurmerk
Nadere informatieJullie hebben met jullie groep één dag geen vlees gegeten. Hierdoor moet er minder vlees geproduceerd worden.
Gebeurteniskaarten positieve gebeurteniskaarten Jullie hebben met jullie groep één dag geen vlees gegeten. Hierdoor moet er minder vlees geproduceerd worden. Jullie hebben samen betoogd tegen het kappen
Nadere informatieSojaproblematiek Europese eiwitteelt
Regionaal veevoer Sojaproblematiek Europese eiwitteelt Aanpak regionaal voer Onze campagne Kleine Hoefprint Kaas Data landgebruik Europese concumptie Noodzaak dichterbij produceren Zuidamerikaanse Europese
Nadere informatieWat weet jij over biologisch en over de bodem?
Met leuke vragen, opdrachten en experimenten voor thuis! Wat weet jij over biologisch en over de bodem? Biologisch, lekker natuurlijk! Heb je er wel eens over nagedacht dat alles wat je eet, van een plant
Nadere informatieMinder dierlijke producten, meer verantwoord. EVA vzw St.-Pietersnieuwstraat 130, 9000 Gent info@vegetarisme.be 09/329.68.51 - www.vegetarisme.
Minder dierlijke producten, meer verantwoord EVA vzw St.-Pietersnieuwstraat 130, 9000 Gent info@vegetarisme.be 09/329.68.51 - www.vegetarisme.be Inhoud Even over EVA Het globale plaatje De milieucrisis
Nadere informatieGeen megastal maar boerderij. Over de toekomst van de veehouderij
Geen megastal maar boerderij Over de toekomst van de veehouderij De politiek beslist: megastal of boerderij? BRENDA POPPENK GREENPEACE/BELTRA Grote delen van het Amazone-regenwoud worden in brand gestoken
Nadere informatieSTICHTING VARKENS IN NOOD
STICHTING VARKENS IN NOOD 10 oktober 2017 Inhoud Samenvatting rapport...2 Opvallende conclusies over de maand september 2017...2 Inleiding...2 Beter Leven keurmerk september 2017...3 Ontwikkeling van het
Nadere informatieSTICHTING VARKENS IN NOOD
STICHTING VARKENS IN NOOD januari 2019 Inhoud Samenvatting rapport...2 Opvallende conclusies van het vierde kwartaal 2018...2 Inleiding...2 Beter Leven keurmerk december 2018...3 Ontwikkeling van aanbod
Nadere informatiebetreffende een duurzamere voedselproductie en -consumptie in Vlaanderen
stuk ingediend op 1530 (2011-2012) Nr. 1 14 maart 2012 (2011-2012) Voorstel van resolutie van de heren Dirk Peeters en Hermes Sanctorum betreffende een duurzamere voedselproductie en -consumptie in Vlaanderen
Nadere informatieBeleidinstrumenten eiwittransitie: de eiwitpuzzel
Beleidinstrumenten eiwittransitie: de eiwitpuzzel De rol van prijsinstrumenten CE Delft, Martijn Blom Inhoud presentatie 1. Waarom overheidsbeleid? milieueffecten maatschappelijke kosten 2. Handvaten voor
Nadere informatieVoetafdruk van de Nederlandse consumptie, 2005
Indicator 14 juni 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De hoeveelheid land die nodig is
Nadere informatieWAKKER DIER oktober 2017
` 0ktober 2017 Van de tien grootste pretparken in Nederland is onderzocht in hoeverre zij in hun horeca rekening houden met dierenwelzijn. Efteling en Duinrell kwamen uit dit onderzoek als beste uit de
Nadere informatieBOSATLAS VRAGENSET ANTWOORDMODEL VAN HET VOEDSEL NOORDHOFF ATLASPRODUCTIES
DE BOSATLAS VAN HET VOEDSEL VRAGENSET ANTWOORDMODEL NOORDHOFF ATLASPRODUCTIES I. Voeding en welvaart 1. De Human Development Index (HDI) geeft aan hoe welvarend een land is. Vergelijk de HDI met de andere
Nadere informatieAnalyse ACM van duurzaamheidsafspraken De Kip van Morgen
Analyse ACM van duurzaamheidsafspraken De Kip van Morgen Kenmerk: ACM/DM/2014/206028 Samenvatting In april 2014 publiceerde de Autoriteit Consument en Markt (ACM) het Visiedocument Mededinging & Duurzaamheid.
Nadere informatieBiologische landbouw en voeding barst van de ambities
Bionext Meerjarenambities Biologische landbouw en voeding 2012-2017 Biologische landbouw en voeding barst van de ambities De biologische landbouw- en voedingsketen heeft iets te bieden. Iets wat aansluit
Nadere informatieDisruptie in de Voedselketen. Rabobank Banking for Food
Disruptie in de Voedselketen Rabobank Banking for Food Passie voor food Contact en info www.rabobank.nl/food Rabobank Foodzone @MWMRol 2 De noodzaak voor innovatie: Disruption Ahead! 3 Disruptie: wat vind
Nadere informatieAntibiotica gebruik in de veehouderij door de bril van consumenten
Antibiotica gebruik in de veehouderij door de bril van consumenten 2013 Marieke Meeusen, Isabelle van den Berg Jantine Voordouw en Mariët van Haaster de Winter Doel van het onderzoek Met consumenten verkennen
Nadere informatieHoe voeden we 9 mrd mensen optimaal: lokaal of mondiaal? Aalt Dijkhuizen MVO
Hoe voeden we 9 mrd mensen optimaal: lokaal of mondiaal? Aalt Dijkhuizen MVO 12-03-2015 NL Agri & Food: oprecht een topsector! Tweede exporteur ter wereld Stevige pijler onder de economie 10% v/h BNP;
Nadere informatiehttp://www.thetasteoflife.eu VET Yrkesakademin i Österbotten (FI) http://www.duurzaammbo.nl Alles heeft twee kanten. Visie Stellingen Het is goed dat men roken heeft verboden in openbare gebouwen /
Nadere informatieDiervriendelijkheid maaltijdboxen. 3 augustus 2016
Diervriendelijkheid maaltijdboxen 3 augustus 2016 Inhoud Inhoud...2 1. Inleiding...3 2. Onderzoek...4 3. Resultaten...5 4. Conclusies...7 Bijlage 1. Overzicht scores per merk...8 Bijlage 2. Vragenlijst...9
Nadere informatieDe vetzuursamenstelling van producten vleesbereiding en vleesproducten. Datum 7 oktober 2013
De vetzuursamenstelling van producten vleesbereiding en vleesproducten Datum 7 oktober 2013 De vetzuursamenstelling van producten vleesbereiding en vleesproducten 27 februari 2013 Inhoud Samenvatting...
Nadere informatieIs bio beter voor het klimaat?
Is bio beter voor het klimaat? 1/ Verslag congres in Clermont-Ferrand, 1-18 april 200congres in Clermont- Ferrand, 1-18 april 2008 Agriculture biologique et changement climatique Vraagstelling/thema van
Nadere informatieWaardeketen Verantwoord en sociaal jaarverslag 2016
Waardeketen Verantwoord en sociaal jaarverslag 2016 Mensen en kapitaal In ons dagelijks werk maken onze mensen het verschil en daarom willen we goed voor onze mensen zorgen. Opleiding en ontwikkeling vormen
Nadere informatiemaart 2013 Een quick scan naar duurzamere eieren in de supermarkten en naar de kwaliteitscontrolesystemen voor eieren
maart 2013 Een quick scan naar duurzamere eieren in de supermarkten en naar de kwaliteitscontrolesystemen voor eieren Inhoud Voorwoord 2 1. Conclusies onderzoek 3 2. Verantwoording en advies 4 3. Achtergronden
Nadere informatieVOETAFDRUKKEN VAN NEDERLANDSE CONSUMPTIE
VOETAFDRUKKEN VAN NEDERLANDSE CONSUMPTIE De ecologische effecten van Nederlandse consumptie in het buitenland PBL-Notitie Trudy Rood, Harry Wilting en Aldert Hanemaaijer 22 januari 2016 Colofon Voetafdrukken
Nadere informatieBiologisch, Inherent duurzaam. VBP Ledenvergadering Mariëtte van Amstel 20 mei 2010
Biologisch, Inherent duurzaam VBP Ledenvergadering Mariëtte van Amstel 20 mei 2010 Schuttelaar & Partners Adviseurs met overtuiging _Al 15 jaar werken we aan een duurzame en gezonde samenleving _Met meer
Nadere informatie16-3-2011. De nieuwe Agrifirm Group. De nieuwe Agrifirm Group. Duurzaam ondernemen. De nieuwe Agrifirm Group. Duurzaamheid: Iedere dag nieuwe thema s
Duurzaam ondernem binn Agrifirm Ruud Tijsss Directeur R&D CSR Agrifirm Directeur CCL bv 16.000 led Akkerbouwers Veehouders Omzet > 2 Miljard Medewerkers: 3000 Enkele product: - 4,5 miljo ton compleet voer
Nadere informatie6 Levenscyclusanalyse (LCA) van Bioveem-bedrijven
6 Levenscyclusanalyse (LCA) van Bioveem-bedrijven G.L. Iepema (Louis Bolk Instituut) M.A. Thomassen (Leerstoelgroep Dierlijke Productiesystemen WUR) L.M. s Gravendijk (studente Leerstoelgroep Dierlijke
Nadere informatieHerkomst en Dierenwelzijnseisen
Scharrel Vlees Van Ommeren Vlees Herkomst en Dierenwelzijnseisen Inhoud Eisen en herkomst Van Ommeren Vlees Scharrel Rundvlees... 2 Eisen en herkomst Van Ommeren Vlees Scharrel Varkensvlees... 3 LIVAR...
Nadere informatieKeurklasse: nieuwe kracht van de Keurslager. onderscheidend vermogen en meerwaarde
Keurklasse: nieuwe kracht van de Keurslager Duurzaam op weg naar onderscheidend vermogen en meerwaarde Historie van een sterk merk Het Keurslager DNA Hij is een vakman Hij werkt met en levert verse producten
Nadere informatieOP ZOEK NAAR EEN SCHARREL?
OP ZOEK NAAR EEN SCHARREL? Ruig, gevestigd in het Noord-Hollandse Oostzaan, is een specialist in wild en gevogelte. Ruig levert landelijk een veelzijdig assortiment aan zowel horeca, zorginstellingen en
Nadere informatieFactsheet Melkvee. Gangbaar. Vloer Geen eis Bij nieuw of verbouw, uiterlijk vanaf 2027: zachte ondergrond op looppaden
Onderwerp Criterium Gangbaar 3 sterren Biologisch (Skal) Huisvesting Aantal eetplaatsen Ondergrens Bij nieuwof verbouw( uiterlijk over 10 jaar). 80% van de koeien kan tegelijk eten 100% van de koeien kan
Nadere informatieGeachte gasten, Duurzamer eten
Geachte gasten, Friet van Piet is al geruime tijd bezig om op het gebied van MVO stappen te maken. Dit is voor ons te merken aan heel veel kleine zaken, die voor een buitenstaander niet of nauwelijks waarneembaar
Nadere informatieAgri & Food: de kracht van Nederland!
Agri & Food: de kracht van Nederland! Aalt Dijkhuizen FromFarmers Ledenbijeenkomst 22 april 2015 NL Agri & Food: oprecht een topsector! Tweede exporteur ter wereld Stevige pijler onder de economie 10%
Nadere informatieOp weg naar een zorgvuldige veehouderij in 2020 Ruimte voor initiatieven? Die moet je verdienen!
Op weg naar een zorgvuldige veehouderij in 2020 Ruimte voor initiatieven? Die moet je verdienen! De samenleving stelt steeds hogere eisen aan de productie van vlees. Smaak en prijs zijn niet meer maatgevend.
Nadere informatieWAKKER DIER: (ON)WETENDHEID OVER JONG DIER OP BORD
WAKKER DIER: (ON)WETENDHEID OVER JONG DIER OP BORD De perceptie van jonge dieren volgens de Nederlandse consument Judith de Roij van Zuijdewijn Karin Ursem 31369 Intomart GfK 2012 Wakker Dier Jonge dieren
Nadere informatieTussensegment: beeld in het buitenland. Elsje Oosterkamp, werkveld markt en ketens, LEI BioVak, 19 januari 2011
Tussensegment: beeld in het buitenland Elsje Oosterkamp, werkveld markt en ketens, LEI BioVak, 19 januari 2011 Studie Studie in opdracht van LNV Beeld van tussensegment in het supermarktschap in buitenland
Nadere informatieDatum 30 augustus 2017 Betreft True Price Onderzoek van Wageningen Economic Research en True Price
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Agro en Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den
Nadere informatieALV GROENLINKS BRONCKHORST Visie op moderne grootschalige
ALV GROENLINKS BRONCKHORST 24-11-2015 Visie op moderne grootschalige Willem beekman Geboren op Texel, zoon van veearts. - Wens: boer worden! 25 jaar boer geweest op Urtica de Vijfsprong Biologisch dynamische
Nadere informatieBioDuurzaam - EKO. Bavo van den Idsert - Bionext
BioDuurzaam - EKO Bavo van den Idsert - Bionext Inhoud - Introductie Bionext - BioDuurzaam en EKO 2012-2020 Bionext De hele keten van boer tot consument: 1.000 bio-boeren & telers (Biohuis) 100 bio-handel
Nadere informatieJong & Duurzaam. Klimaat Dieet
Jong & Duurzaam Klimaat Dieet Wie zijn wij en waarom zijn we hier? Wij zijn Wij zijn Werkgroep Jong & Duurzaam Eefke Wij zijn De jongerenvertegenwoordigers Wij zijn 1. 2. 3. 4. Klimaat dieet Duurzame Kleding
Nadere informatieBiologische voedingsmiddelen,
Indicator 4 februari 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Het marktaandeel van biologische
Nadere informatieBouwen voor de consument
Bouwen voor de consument 27 september 2010 Bart Hooijer Inhoud Het kader van het consumentenonderzoek Wat wil de consument? Wat kunnen wij hieruit leren? Discussie 2 10 20 jaar Professional? 3 Doelstelling
Nadere informatieMailwisseling Hans Baaij en Wim van den Brink
Mailwisseling Hans Baaij en Wim van den Brink Dit is de mailwisseling die wij hadden met Hans Baaij (Varkens in Nood) en Wim van den Brink (Koninklijke Nederlandse Slagersorganisatie) naar aanleiding van
Nadere informatieVoedsel en Landbouw: tijd om te kiezen!
Voedsel en Landbouw: tijd om te kiezen! Friends of the Earth Europe Europese campagne voor duurzame landbouw en voedsel Milieudefensie, Friends of the Earth Netherlands Internationale campagne voor duurzame
Nadere informatiePeople Product Packaging
Duurzaamheid 2016 Voorwoord Als Nederlands leidende producent van bed- en badtextiel staat Beddinghouse op dit moment voor een uitdaging. De waarden die we hanteren voor onze producten kwaliteit, comfort
Nadere informatieSteeds meer mensen zijn bewust flexitariër
bezoekadres Marnixkade 109 1015 ZL Amsterdam postadres Postbus 15262 1001 MG Amsterdam E moti@motivaction.nl T +31 (0)20 589 83 83 F +31 (0)20 589 83 00 W www.motivaction.nl Steeds meer mensen zijn bewust
Nadere informatieWAAR TREK JE DE GRENS? Hoe zouden we landbouwdieren moeten behandelen?
1. Productie van kippen Vleeskippen in de stal Scharrelkippen Scharrelvleeskippen kunnen naar buiten. Zij leven langer omdat ze op een langzamere, meer natuurlijke manier groeien. Is het eerlijk dat het
Nadere informatieBiodieselproductie uit palmolie en jatropha in Peru en impact voor duurzaamheid.
Biodieselproductie uit palmolie en jatropha in Peru en impact voor duurzaamheid. Een Levens Cyclus Duurzaamheids Analyse Auteur: Baukje Bruinsma November 2009 Samenvatting. Door het verbranden van fossiele
Nadere informatieDe toekomst zal het leren Visie Dierenbescherming op de toekomst van de pluimveehouderij
De toekomst zal het leren Visie Dierenbescherming op de toekomst van de pluimveehouderij 27 mei 2015 Frank Dales Algemeen directeur / bestuurder Dierenbescherming Opgericht in 1864 160.000 leden en donateurs
Nadere informatieBiologisch i in 2030
i Paulien Veerman Secretaris VBP/ Projectleider Biokap Even voorstellen: Bionext organisatie 1 Bionext = ketenorganisatie voor de biologische landbouw en voeding 3 De peilers onder Bionext Even voor rstellen
Nadere informatieAanleiding en achtergronden onderzoek
Directie Landbouw De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 's-gravenhage uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum DL. 2008/1552 24 juni 2008 onderwerp doorkiesnummer
Nadere informatieVerder verduurzamen melkveehouderij; Pro-actieve aanpak Route2020
Verder verduurzamen melkveehouderij; Pro-actieve aanpak Route2020 0 Experts verwachten een volumegroei van ~20% tot 2020 door het afschaffen van de quota... Nederlandse melkproductie (mln kg/jaar) 14,000
Nadere informatieCircuitles. Thema: de biologische melkveehouderij Doelgroep: middenbouw Lesduur: maximaal een dagdeel Voorbereidingstijd: 1/2 uur
ZO ZIT DAT! Handleiding voor de docent Het uitgangspunt van de biologische land- en tuinbouw is de zorg voor de gezondheid en het welzijn van dieren en de zorg voor de gewassen, de bodem en de leefomgeving.
Nadere informatie20160210 Verslag avond over Voedsel en Voedsel zekerheid
20160210 Verslag avond over Voedsel en Voedsel zekerheid Marijke de Graaf, werkzaam bij ICCO houdt een lezing over Voedsel en Voedsel zekerheid OPrganisatie ZWO-groep wijkgemeente Eindhoven-Zuid. We beginnen
Nadere informatieer ZIJN duurzame eieren met Pasen!
er ZIJN duurzame eieren met Pasen! 17 April 2011 Een quick scan naar duurzame eieren in supermarkten Duurzame eieren? Met de Pasen in het vooruitzicht is Natuur & Milieu op zoek gegaan naar duurzame eieren.
Nadere informatieDierenwelzijn, voedselzekerheid en voedselkwaliteit. 22 oktober 2014, Willy Baltussen
Dierenwelzijn, voedselzekerheid en voedselkwaliteit 22 oktober 2014, Willy Baltussen Inleiding 1. Voedselzekerheid 2. Voedselkwaliteit 3. Dierenwelzijn Voedselzekerheid (1) Een crisis voor een korte periode
Nadere informatieAlbert Voogd. Healthy living De consument is ook maar een mens
Albert Voogd Healthy living De consument is ook maar een mens Strategische uitgangspunten Albert Heijn Voeding en Gezondheid Wetenschappelijk gedegen onderbouwd Maatschappelijk geaccepteerd Simpel en inspirerend
Nadere informatieWAT ZIT ER IN MAYONAISE? VET LEKKER!
TEST MAYONAISE WAT ZIT ER IN MAYONAISE? VET LEKKER! 36 CONSUMENTENGIDS MAART 2017 TEKST THOMAS CAMMELBEECK Friet is niet af zonder. Maar wat is de lekkerste? En ben je erg aan het zondigen, of is helemaal
Nadere informatieWorkshop Beter Leven keurmerk uitbreiden met natuur en milieu. 12 oktober 2017
Workshop Beter Leven keurmerk uitbreiden met natuur en milieu 12 oktober 2017 Programma 1. Introductie Marijke de Jong-Timmerman 2. Visie Natuur & Milieu Kawire Gosselink 3. Visie Vogelbescherming Nederland
Nadere informatieDraagvlak bij burgers voor duurzaamheid. Corjan Brink, Theo Aalbers, Kees Vringer
Draagvlak bij burgers voor duurzaamheid Corjan Brink, Theo Aalbers, Kees Vringer Samenvatting Burgers verwachten dat de overheid het voortouw neemt bij het aanpakken van duurzaamheidsproblemen. In deze
Nadere informatie